Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp i
---------------------------
nguyÔn V¡N VÞNH
Nghiªn cøu thµnh phÇn c«n trïng b¾t måi vµ ®Æc
®iÓm sinh vËt häc bä xÝt ®en b¾t måi orius sauteri
(poppius) cña s©u h¹i chÝnh trªn ®Ëu rau
vô xu©n hÌ 2005 t¹i th−êng tÝn - hµ t©y
LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp
Chuyªn ngµnh : B¶o vÖ thùc vËt
M· sè : 60.62.10
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: TS. TRÇN §×NH CHIÕN
Hµ néi - 2005
Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan r»ng, sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n
nµy lµ trung thùc vµ ch−a hÒ ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo.
T«i xin cam ®oan r»ng, mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy
®2 ®−îc c¶m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®2 ®−îc chØ râ
nguån gèc.
T¸c gi¶ luËn v¨n
NguyÔn V¨n VÞnh
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- i
Lêi c¶m ¬n
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n TS. TrÇn §×nh ChiÕn ®2 tËn t×nh h−íng dÉn,
chØ b¶o cho t«i hoµn thµnh luËn v¨n nµy.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o trong Bé m«n C«n trïng, khoa
N«ng häc, tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I Hµ Néi ®2 t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì c¬
së vËt chÊt trong viÖc nghiªn cøu vµ gãp ý cho t«i trong qu¸ tr×nh lµm luËn
v¨n.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n GS., TS. Hµ Quang Hïng ®2 gióp ®ì t«i
trong qu¸ tr×nh gi¸m ®Þnh vµ chôp ¶nh mÉu vËt.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o Khoa Sau ®¹i häc, tr−êng
§¹i häc N«ng nghiÖp I Hµ Néi ®2 gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ hoµn
thµnh luËn v¨n nµy.
Cuèi cïng t«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®èi víi bµ con n«ng d©n
c¸c x2 V©n T¶o, Hång V©n, Hµ Håi - Th−êng TÝn - Hµ T©y, cïng toµn thÓ gia
®×nh, b¹n bÌ ®2 gióp ®ì, ®éng viªn t«i hoµn thµnh ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ
luËn v¨n cña m×nh.
T¸c gi¶ luËn v¨n
NguyÔn V¨n VÞnh
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- ii
Môc lôc
Lêi cam ®oan
i
Lêi c¶m ¬n
ii
Môc lôc
iii
Danh môc b¶ng
v
Danh môc ®å thÞ
vi
1. Më ®Çu
1
1.1. §Æt vÊn ®Ò
1
1.2. Môc ®Ých yªu cÇu
3
2. Tæng quan tµi liÖu
4
2.1. C¬ së khoa häc
4
2.2. Nh÷ng nghiªn cøu n−íc ngoµi
5
2.3. Nh÷ng nghiªn cøu trong n−íc
15
3. Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
23
3.1. §èi t−îng, vËt liÖu, ®Þa ®iÓm vµ thêi gian nghiªn cøu
23
3.2. Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
24
4. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn
4.1. Nh÷ng nghiªn cøu ngoµi ®ång
28
28
4.1.1. Thµnh phÇn s©u h¹i vµ møc ®é phæ biÕn cña chóng trªn ®Ëu rau
vô xu©n hÌ 2005 t¹i Th−êng TÝn - Hµ T©y
28
4.1.2. §Æc ®iÓm sinh vËt häc vµ sinh th¸i häc cña bä trÜ säc vµng (T.
palmi)
34
4.1.2. Thµnh phÇn vµ møc ®é phæ biÕn cña c«n trïng b¾t måi s©u h¹i
®Ëu rau vô xu©n hÌ 2005 t¹i Th−êng TÝn - Hµ T©y
38
4.1.3. DiÔn biÕn mËt ®é bä trÜ (Thrips palmi) vµ bä xÝt ®en b¾t måi (Orius
sauteri) trªn ®Ëu ®òa vô xu©n hÌ 2005 t¹i x2 V©n T¶o - Th−êng TÝn Hµ T©y
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- iii
42
4.1.4. DiÔn biÕn mËt ®é bä trÜ (Thrips palmi) vµ bä xÝt ®en b¾t måi (Orius
sauteri) trªn ®Ëu ®òa vô xu©n hÌ 2005 t¹i Hång V©n - Th−êng TÝn Hµ T©y
46
4.1.5. DiÔn biÕn mËt ®é bä trÜ (Thrips palmi) vµ bä xÝt ®en b¾t måi (Orius
sauteri) trªn ®Ëu tr¹ch vô xu©n hÌ 2005 t¹i Hµ Håi - Th−êng TÝn - Hµ
T©y
4.2. Nghiªn cøu trong phßng
48
51
4.2.1. H×nh th¸i vµ kÝch th−íc tõng pha ph¸t dôc cña bä xÝt ®en b¾t måi
(Orius sauteri)
4.2.2. Thêi gian ph¸t dôc cña bä xÝt ®en b¾t måi (Orius sauteri)
51
54
4.2.3. Kh¶ n¨ng ¨n bä trÜ (Thrips palmi) cña bä xÝt ®en b¾t måi (Orius
sauteri)
4.2.4. Kh¶ n¨ng ®Î trøng cña bä xÝt ®en b¾t måi (Orius sauteri)
55
56
4.2.5. Kh¶ n¨ng ®Î trøng cña tr−ëng thµnh bä xÝt ®en b¾t måi (Orius sauteri)
tõng ngµy sau giao phèi
4.2.6. Tû lÖ trøng në trong ngµy cña bä xÝt ®en b¾t måi (Orius sauteri)
57
59
4.2.7. Tû lÖ giíi tÝnh cña bä xÝt ®en b¾t måi (Orius sauteri) ngoµi ®ång
ruéng vµ trong phßng thÝ nghiÖm
5. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ
60
61
5.1. KÕt luËn
61
5.2. §Ò nghÞ
62
Tµi liÖu tham kh¶o
63
Phô lôc
70
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- iv
Danh môc c¸c b¶ng
B¶ng 1: Thµnh phÇn s©u h¹i vµ møc ®é phæ biÕn cña chóng trªn
®Ëu rau vô xu©n hÌ 2005 t¹i 3 x2 V©n T¶o, Hµ Håi, Hång V©n - Th−êng
TÝn - Hµ T©y
29
B¶ng 2: Tû lÖ c¸c loµi s©u h¹i trªn ®Ëu rau trong vô xu©n hÌ 2005
t¹i Th−êng TÝn - Hµ T©y
32
B¶ng 3: Thµnh phÇn vµ møc ®é phæ biÕn cña c«n trïng b¾t måi s©u
h¹i ®Ëu rau vô xu©n hÌ 2005 t¹i Th−êng TÝn - Hµ T©y
38
B¶ng 4: Tû lÖ c¸c loµi c«n trïng b¾t måi trªn ®Ëu rau trong vô xu©n
hÌ 2005 t¹i Th−êng TÝn - Hµ T©y
40
B¶ng 5: DiÔn biÕn mËt ®é bä trÜ (Thrips palmi) vµ bä xÝt ®en b¾t måi (Orius
sauteri) trªn ®Ëu ®òa vô xu©n hÌ 2005 t¹i x2 V©n T¶o - Th−êng TÝn - Hµ T©y
44
B¶ng 6: DiÔn biÕn mËt ®é bä trÜ (Thrips palmi) vµ bä xÝt ®en b¾t måi (Orius
sauteri) trªn ®Ëu ®òa vô xu©n hÌ 2005 t¹i Hång V©n - Th−êng TÝn - Hµ T©y
46
B¶ng 7: DiÔn biÕn mËt ®é bä trÜ (Thrips palmi) vµ bä xÝt ®en b¾t måi (Orius
sauteri) trªn ®Ëu tr¹ch vô xu©n hÌ 2005 t¹i Hµ Håi - Th−êng TÝn - Hµ T©y
48
B¶ng 8: KÝch th−íc tõng pha ph¸t dôc cña bä xÝt ®en b¾t måi (Orius
sauteri)
53
B¶ng 9: Thêi gian ph¸t dôc cña bä xÝt ®en b¾t måi (Orius sauteri)
54
B¶ng 10: Kh¶ n¨ng ¨n bä trÜ cña bä xÝt ®en b¾t måi (Orius sauteri)
56
B¶ng 11: Kh¶ n¨ng ®Î trøng cña bä xÝt ®en b¾t måi (Orius sauteri)
57
B¶ng 12: Kh¶ n¨ng ®Î trøng cña tr−ëng thµnh bä xÝt ®en b¾t måi
(Orius sauteri) tõng ngµy sau giao phèi
B¶ng 13: Tû lÖ trøng në trong ngµy cña bä xÝt ®en b¾t måi (O. sauteri)
58
59
B¶ng 14: Tû lÖ giíi tÝnh cña bä xÝt ®en b¾t måi (O. sauteri) ngoµi
®ång ruéng vµ trong phßng thÝ nghiÖm
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- v
60
Danh môc c¸c §å THÞ
§å thÞ 1: DiÔn biÕn mËt ®é bä trÜ (Thrips palmi) vµ bä xÝt ®en b¾t
måi (Orius sauteri) trªn ®Ëu ®òa vô xu©n hÌ 2005 t¹i V©n T¶o Th−êng TÝn - Hµ T©y
45
§å thÞ 2: DiÔn biÕn mËt ®é bä trÜ (Thrips palmi) vµ bä xÝt ®en b¾t
måi (Orius sauteri) trªn ®Ëu ®òa vô xu©n hÌ 2005 t¹i Hång V©n Th−êng TÝn - Hµ T©y
47
§å thÞ 3. DiÔn biÕn mËt ®é bä trÜ (Thrips palmi) vµ bä xÝt ®en b¾t
måi (Orius sauteri) trªn ®Ëu tr¹ch vô xu©n hÌ 2005 t¹i Hµ Håi Th−êng TÝn - Hµ T©y
49
§å thÞ 4: Kh¶ n¨ng ®Î trøng cña tr−ëng thµnh bä xÝt ®en b¾t måi
(O. sauteri) tõng ngµy sau giao phèi
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- vi
58
1. Më ®Çu
Formatted: Bullets and Numbering
1.1. §Æt vÊn ®Ò
Rau lµ c©y thùc phÈm rÊt cÇn thiÕt trong ®êi sèng hµng ngµy vµ kh«ng
thÓ thay thÕ, v× rau cã vÞ trÝ rÊt quan träng ®èi víi søc khoÎ con ng−êi. Rau
cung cÊp cho c¬ thÓ nh÷ng chÊt quan träng nh−: Protein, lipit, vitamin, muèi
kho¸ng, axÝt h÷u c¬ vµ c¸c chÊt th¬m, v.v....(Hå H÷u An vµ Ctv, 2000) [1].
Theo thèng kª cña tæng côc thèng kª n¨m 1997, diÖn tÝch trång rau ë
n−íc ta lµ 374.000 ha, s¶n l−îng lµ 4.830,5 ngµn tÊn. DiÖn tÝch trång ®Ëu c¸c
lo¹i lµ 212.800 ha, s¶n l−îng 138,4 ngµn tÊn [1].
C¸c lo¹i c©y ®Ëu ¨n qu¶: ®Ëu ®òa, ®Ëu c« ve, ®Ëu xanh, ®Ëu bë,... thuéc
hä ®Ëu (Fabaceae), bé ®Ëu (Fabales). Hä ®Ëu cã kho¶ng 12.000 loµi, ph©n bè
kh¾p thÕ giíi. Trong sè hµng chôc ngh×n loµi ®2 biÕt hiÖn nay chØ vµi chôc loµi
®−îc sö dông phæ biÕn, chñ yÕu lµm thøc ¨n cho ng−êi vµ vËt nu«i (§−êng
Hång DËt, 2002) [4].
Gi¸ trÞ dinh d−ìng cña c¸c loµi ®Ëu rau rÊt cao, ®Ëu cung cÊp c¸c hîp
chÊt nh− cacbon, c¸c lo¹i vitamin (A, B, C,...), c¸c chÊt kho¸ng ... gièng nh−
c¸c lo¹i rau kh¸c. Ngoµi ra ®Ëu cßn cung cÊp thªm protit, lµ chÊt mµ c¸c lo¹i
rau kh¸c kh«ng cã. Trong c¸c lo¹i h¹t ®Ëu ngoµi protit, cßn cã lipit, sè kh¸c
cßn chøa nhiÒu gluxit. Mét sè lo¹i h¹t ®Ëu cßn lµ nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp
chÕ biÕn, c«ng nghiÖp ®å hép, gi¶i kh¸t ... (Vò H¶i vµ Ctv, 2000) [6].
Trong trång trät c©y ®Ëu ¨n qu¶ th−êng bÞ rÊt nhiÒu lo¹i c«n trïng g©y
h¹i, ®iÓn h×nh nh−: s©u ®ôc qu¶, s©u ¨n l¸, gißi ®ôc l¸, rÖp ®Ëu,... vµi n¨m gÇn
®©y, bä trÜ (Thrips palmi) ®2 g©y h¹i thµnh dÞch trªn nhiÒu lo¹i c©y trång trong
®ã cã ®Ëu rau, chóng g©y h¹i nÆng nÒ ®Õn n¨ng suÊt nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- 1
phßng trõ thÝch hîp. MÆt kh¸c, thùc tÕ trªn ®ång ruéng lu«n tån t¹i mét lùc
l−îng ®èi ®Þch víi s©u h¹i - kÎ thï tù nhiªn (cßn gäi lµ thiªn ®Þch) lµ mét trong
nh÷ng nh÷ng tè quan träng h¹n chÕ sù g©y h¹i cña s©u h¹i, dÞch h¹i.
HiÖn nay, trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ng−êi n«ng d©n sö dông thuèc
ho¸ häc ®Ó phßng trõ s©u h¹i lµ phæ biÕn (®Æc biÖt lµ nghÒ trång rau) (7 - 10
lÇn trong 1 vô ®èi víi rau ng¾n ngµy). ViÖc sö dông thuèc ho¸ häc trõ s©u h¹i
nh− vËy, ngoµi t¸c dông diÖt trõ s©u h¹i cßn g©y ¶nh h−ëng xÊu ®Õn c¸c loµi
thiªn ®Þch vèn cã ý nghÜa trªn ®ång ruéng, mÆt kh¸c cßn ¶nh h−ëng ®Õn m«i
tr−êng, ®Õn chÊt l−îng n«ng s¶n, gi¸n tiÕp ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ con ng−êi.
Trong khi ®ã c¸c biÖn ph¸p kh¸c trong phßng trõ s©u h¹i cßn ch−a ®−îc chó ý
nhiÒu, ®Æc biÖt lµ biÖn ph¸p sinh häc trªn c©y ®Ëu rau vÉn ch−a ®−îc quan t©m
®óng møc.
Do nhu cÇu ngµy cµng cao cña ng−êi tiªu dïng, ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ
vµ ph¸t triÓn nghÒ trång rau phï hîp víi c¸c nhu cÇu ®ã th× viÖc nghiªn cøu
nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt nh− t¹o gièng míi cã n¨ng suÊt chÊt l−îng cao, sö
dông thuèc ho¸ häc trong phßng trõ s©u h¹i Ýt ®éc h¹i, thuèc cã tÝnh chän läc
cao vµ c¸c biÖn ph¸p phßng trõ kh¸c, ®Æc biÖt lµ nghiªn cøu biÖn ph¸p sinh
häc ®Ó phßng trõ s©u h¹i trong s¶n xuÊt ®ang lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña
c¸c nhµ khoa häc.
§Ó gãp phÇn vµo viÖc gi¶m thiÓu sö dông thuèc ho¸ häc, t¨ng c−êng sö
dông biÖn ph¸p sinh häc, ®ång thêi gãp phÇn x©y dùng quy tr×nh phßng trõ
tæng hîp s©u h¹i trªn ®Ëu rau (IPM). Chóng t«i thùc hiÖn ®Ò tµi: "Nghiªn cøu
thµnh phÇn c«n trïng b¾t måi vµ ®Æc ®iÓm sinh vËt häc bä xÝt ®en b¾t
måi Orius sauteri Poppius cña s©u h¹i chÝnh trªn ®Ëu rau vô Xu©n HÌ
2005 t¹i Th−êng TÝn - Hµ T©y".
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- 2
1.2. Môc ®Ých yªu cÇu
1.2.1. Môc ®Ých
Trªn c¬ së ®iÒu tra, n¾m ®−îc thµnh phÇn s©u h¹i, c«n trïng b¾t måi,
diÔn biÕn mËt ®é, mèi quan hÖ gi÷a bä trÜ (Thrips palmi) vµ bä xÝt ®en b¾t måi
(Orius sauteri) trªn c©y ®Ëu rau, vô xu©n hÌ 2005 t¹i Th−êng TÝn - Hµ T©y, tõ
®ã gãp phÇn ®Ò xuÊt biÖn ph¸p phßng chèng bä trÜ h¹i ®Ëu rau ®¹t hiÓu qu¶ cao.
1.2.2. Yªu cÇu
- X¸c ®Þnh thµnh phÇn s©u h¹i vµ thµnh phÇn c«n trïng b¾t måi trªn ®Ëu
rau vô Xu©n HÌ 2005 t¹i Th−êng TÝn - Hµ T©y.
- §iÒu tra diÔn biÕn, mËt ®é cña bä trÜ (Thrips palmi) vµ mËt ®é cña bä xÝt ®en
b¾t måi (Orius sauteri) trªn c©y ®Ëu rau vô Xu©n HÌ 2005 t¹i Th−êng TÝn - Hµ T©y.
- Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm sinh vËt häc cña bä xÝt ®en b¾t måi
(Orius sauteri) (kÝch th−íc, thêi gian ph¸t dôc, vßng ®êi, kh¶ n¨ng ®Î trøng,
kh¶ n¨ng ¨n måi...).
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- 3
2. Tæng quan tµi liÖu
2.1. C¬ së khoa häc
S¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ mét trong nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt chÞu nhiÒu rñi
ro nhÊt, bªn c¹nh nh÷ng rñi ro do ®iÒu kiÖn thêi tiÕt, chÝnh s¸ch, nÒn kinh tÕ
x2 héi, gi¸ c¶ thÞ tr−êng,... th× cßn cã mét rñi ro kh¸c, g©y ¶nh h−ëng trùc tiÕp
®Õn n¨ng suÊt cña c©y trång, ®ã lµ dÞch h¹i.
§èi víi c©y ®Ëu rau, c¸c loµi s©u h¹i nh− s©u ®ôc qu¶, ruåi ®ôc l¸, s©u
®ôc th©n, rÖp ®Ëu, ... vµ ®Æc biÖt lµ bä trÜ, lµ nh÷ng loµi s©u h¹i ®Æc biÖt quan
träng, g©y ¶nh h−ëng lín tíi n¨ng suÊt vµ phÈm chÊt cña qu¶ ®Ëu.
ViÖc phßng chèng c¸c loµi s©u h¹i trªn hiÖn nay vÉn ®ang gÆp nhiÒu
khã kh¨n, do ®ã lµ nh÷ng loµi s©u h¹i ®a thùc, chóng g©y h¹i trªn hÇu hÕt c¸c
lo¹i c©y trång, ®Æc biÖt lµ loµi bä trÜ (Thrips palmi). Bªn c¹nh ®ã, viÖc ph¸t
hiÖn thiªn ®Þch cña c¸c loµi s©u h¹i ®Ó khèng chÕ sù ph¸t triÓn cña chóng ch−a
®−îc nghiªn cøu nhiÒu. MÆt kh¸c, trªn thùc tÕ, ngoµi ®ång ruéng, ®Ó phßng
trõ s©u h¹i ng−êi n«ng d©n chñ yÕu vÉn sö dông biÖn ph¸p ho¸ häc lµ chñ yÕu.
H¬n n÷a, v× lîi nhuËn, ng−êi trång rau ®2 qu¸ l¹m dông thuèc ho¸ häc. V×
vËy, hiÖu qu¶ phßng chèng s©u h¹i ch−a cao, ®é an toµn cña s¶n phÈm thÊp vµ
lµm « nhiÔm m«i tr−êng sinh th¸i.
§Ò tµi chóng t«i nghiªn cøu trªn c¬ së ®i s©u t×m hiÓu thµnh phÇn s©u
h¹i, c«n trïng b¾t måi, diÔn biÕn cña s©u h¹i chÝnh (bä trÜ (Thrips palmi)) vµ
thiªn ®Þch cña s©u h¹i chÝnh (bä xÝt ®en b¾t måi (Orius sauteri)), ®ång thêi
t×m hiÓu mét sè ®Æc t×nh sinh vËt häc cña bä xÝt ®en b¾t måi (O. sauteri), tõ ®ã
®Ò xuÊt biÖn ph¸p phßng chèng s©u h¹i chÝnh ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- 4
2.2. Nh÷ng nghiªn cøu ë n−íc ngoµi
2.2.1. Thµnh phÇn s©u h¹i vµ ý nghÜa kinh tÕ cña chóng trªn ®Ëu rau
Trªn thÕ giíi ®2 cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ s©u h¹i trªn ®Ëu rau,
®Æc biÖt lµ nghiªn cøu trªn ®Ëu c« ve (Phaseolus vulgaris) vµ ®Ëu ®òa (Vigna
neiguiculata), ®ã lµ 2 lo¹i ®Ëu ®−îc trång phæ biÕn nhÊt.
Theo Bohec J. Le, 1982 [25], ë Ph¸p ng−êi ta ®2 ph¸t hiÖn ®−îc 25 loµi
s©u h¹i trªn ®Ëu c« ve. Trªn ®Ëu c« ve trång ë vïng §«ng nam ¸ ®2 ph¸t hiÖn
cã 13 loµi s©u h¹i thuéc 3 bé c«n trïng (Waterhouse, 1993) [52]. ë vïng
§«ng Uttar Paradesh (Ên §é), trong n¨m 1978 – 1979, ng−êi ta ®2 ®iÒu tra
®−îc 20 loµi c«n trïng g©y h¹i trªn ®Ëu ®òa (Gupta vµ Ctv, 1982) [31]. Sè
l−îng c¸c loµi s©u h¹i trªn ®Ëu ®òa ®2 ®−îc ghi nhËn ë tõng n−íc §«ng nam ¸
nh− sau: Malaysia cã 26 loµi, Th¸i Lan cã 20 loµi, Singapore cã 17 loµi,
Indonesia cã 15 loµi, Myanmar vµ Campuchia mçi n−íc cã 11 loµi, Lµo cã 10
loµi vµ Ýt nhÊt lµ Brunei cã 5 loµi [52].
* S©u h¹i chÝnh trªn ®Ëu rau
S©u h¹i chÝnh trªn ®Ëu rau rÊt kh¸c nhau ë c¸c n−íc trªn thÕ giíi.
Cô thÓ trªn ®Ëu c« ve, ë Brazil, s©u h¹i chÝnh lµ loµi rÇy xanh
(Empoasca kraemeri Ross and Moore) (Hohmann vµ Ctv, 1982) [32], nh−ng ë
Ph¸p, s©u h¹i chÝnh trªn ®Ëu c« ve l¹i lµ rÖp muéi (Acyrthosiphon pisum
(Harris)) vµ ruåi (Delia platara (Mg.)) [25].
ë c¸c n−íc §«ng nam ¸, quÇn thÓ s©u h¹i trªn ®Ëu c« ve lµ kh¸ ®a d¹ng
vµ phong phó, tuy nhiªn mçi n−íc ®Òu chØ cã mét sè loµi s©u h¹i chÝnh, cô thÓ
nh− ë Myanmar vµ Th¸i Lan, sè l−îng c¸c loµi s©u h¹i chÝnh tuy nhiÒu
(Myanmar cã 4 loµi, Th¸i Lan cã 9 loµi) nh−ng chØ cã loµi s©u xanh
(Helicoverpa armigera (Hubn.)) lµ s©u h¹i quan träng. Trong khi ®ã ë Brunei
vµ Campuchia ngoµi loµi s©u xanh (H. armigera), cßn cã loµi s©u ®ôc qu¶
(Maruca vitrata Geyer) lµ s©u h¹i quan träng [52].
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- 5
Trong 4 loµi s©u h¹i chÝnh ®2 ph¸t hiÖn ®−îc ë n−íc Lµo, th× còng cã
loµi s©u xanh (H. armigera) ngoµi ra cßn cã loµi ruåi ®ôc th©n (Ophiomyia
phaseoli Trybon) lµ s©u h¹i quan träng. T¹i Malaysia ®2 ghi nhËn 11 loµi s©u
h¹i chÝnh trªn ®Ëu c« ve, trong ®ã s©u h¹i quan träng lµ s©u xanh
(H. armigera), ruåi ®ôc l¸ ngo»n ngoÌo (Chromatomyia horticola (Gour)),
ruåi ®ôc th©n (O. phaseoli), s©u ®o xanh (Anomis flava (Fabr.)), s©u ®ôc qu¶
(M. vitrata) vµ mät ®Ëu (Callosobruchus chinensis (L.)) [52].
Trªn nh÷ng vïng trång ®Ëu c« ve ë Philippine, còng cã tíi 5 loµi s©u h¹i
quan träng ®ã lµ s©u xanh (H. armigera), s©u ®o (Chrysodeixis eriosoma
(Double)), bä c¸nh cøng (Olene mendosa Hubner), ruåi ®ôc th©n
(O. phaseoli) vµ s©u ®o xanh (Anomis flava) [52].
Tãm l¹i, quÇn thÓ s©u h¹i trªn ®Ëu c« ve lµ kh¸ ®a d¹ng vµ phong phó ë
mçi n−íc, tuy nhiªn næi lªn cã c¸c loµi s©u h¹i quan träng, ®ã lµ s©u xanh (H.
arnmigera), s©u ®ôc qu¶ (Maruca vitrata), ruåi ®ôc th©n (Ophiomyia phaseoli), s©u
®o xanh (Anomis flava), ruåi ®ôc l¸ (Chromatomyia horticola).
Trªn c©y ®Ëu ®òa, sè l−îng s©u h¹i chÝnh còng ®a d¹ng vµ phong phó,
nh− ë Nam Nigeri, loµi rÇy xanh (Empoasca colichi Paoli) vµ s©u ®ôc qu¶
(Cydia plychora (Meyr.)) lµ nh÷ng loµi s©u h¹i phæ biÕn (Eruch vµ Ctv, 1984)
[28]. Cßn ë vïng §«ng Uttar Paradesh (Ên §é), sè l−îng s©u h¹i quan träng
l¹i nhiÒu h¬n (8 loµi), ®ã lµ Madurasia obscurella (Jac.), rÇy xanh (Empoasca
kerri Pruthi), ruåi ®ôc th©n (O. phaseoli), rÖp ®Ëu (Aphis craccivora Koch),
Acrocercops spp., s©u ®ôc qu¶ ®Ëu (Euchrysops cnejus (F.)), bä trÜ h¹i hoa
(Megalurothrips distalis (Karny)) vµ bä xÝt (Riptortus sp). [31].
ë vïng B¾c Kinh (Trung Quèc), s©u ®ôc qu¶ ®Ëu (Maruca vitrata (Geyer))
vµ s©u ®ôc qu¶ (Lampides boeticus (L.)) ®−îc coi lµ nh÷ng s©u h¹i quan träng trªn
®Ëu ®òa (Luo vµ Ctv, 1992) [33]. Cßn bä trÜ h¹i hoa (Megalurothrips usitatus
(Bagn.)) l¹i lµ loµi s©u h¹i quan träng trªn ®Ëu ®òa ë §µi Loan (Niann, 1990) [38].
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- 6
Cã 11 loµi s©u h¹i chÝnh trªn ®Ëu ®òa ë Myanmar vµ Campuchia, nh−ng
ë Myanmar chØ cã 2 loµi lµ s©u h¹i quan träng, ®ã lµ s©u xanh (H. armigera) vµ
s©u khoang (Spodoptera litura (L.)). Cßn ë Campuchia cã 4 loµi lµ s©u h¹i quan
träng, ®ã lµ s©u xanh (H. armigera), rÖp (Aphis modicella), s©u ®ôc qu¶ ®Ëu (M.
vitrata) vµ s©u khoang (S. litura).
T¹i 2 n−íc, Th¸i lan vµ Singapore còng ®2 ghi nhËn ®−îc nhiÒu loµi s©u
h¹i chÝnh (Th¸i Lan 20 loµi, Singapore 17 loµi), nh−ng mçi n−íc chØ cã 2 loµi
sËu h¹i quan träng trªn ®Ëu ®òa, ë Th¸i Lan lµ s©u xanh (H. armigera) vµ s©u
khoang (S. litura), ë Singapore lµ s©u khoang (S. litura) vµ Valanga nigricornis
(Burmeis). Cßn ë Brunei cã 4 loµi s©u h¹i chÝnh trªn ®Ëu ®òa, bao gåm s©u ®ôc
qu¶ ®Ëu (M. vitrata), s©u xanh (H. armigera), s©u khoang (S. litura), rÖp ®Ëu
(Aphis craccivora) vµ rÖp (A. modicella).
ë Lµo, trong 10 loµi s©u h¹i chÝnh còng cã 4 loµi s©u h¹i quan träng, ®ã
lµ rÖp (A. modicella), s©u xanh (H. armigera), c©u cÊu xanh lín (Hypomeces
squamosus (Fabr.)) vµ ruåi ®ôc th©n ®Ëu (O. phaseoli). Trªn ruéng trång ®Ëu
®òa ë Malaysia cã 26 loµi s©u h¹i chÝnh, trong sè ®ã cã tíi 7 loµi s©u h¹i quan
träng lµ s©u xanh (H. armigera), s©u khoang (S. litura), c©u cÊu xanh lín
(H. squamosus), ruåi ®ôc th©n ®Ëu (O. phaseoli), s©u ®ôc qu¶ ®Ëu (M. vitrata),
bä xÝt dµi (Leptocorisa acuta (Thurb.)) vµ mät (Callosobruchus chinensis (L.)).
Cã tíi 7 loµi quan träng, trong sè 15 loµi s©u h¹i chÝnh trªn ®Ëu ®òa ë
Indonesia ®ã lµ s©u xanh (H. armigera), ruåi ®ôc th©n ®Ëu (O. phaseoli), bä xÝt
dµi (L. acuta), s©u sa (Agrius convolvuli (L.)), bä nÑt (Parasa lepida (Cramer)),
s©u khoang (S. litura) vµ rÖp ®Ëu (A. craccivora).
Sè l−îng c¸c loµi s©u h¹i quan träng ë Philipine lín h¬n ë Indonesia, víi
8 loµi, trong 11 loµi s©u h¹i chÝnh, ®ã lµ s©u xanh (H. armigera), s©u ®ôc qu¶
®Ëu (Euchrysops cnejus (Fabr.)), bä c¸nh cøng (O. mendosa), bä nÑt (Prasa
lepida), s©u khoang (S. litura), ruåi ®ôc th©n ®Ëu (O. phaseoli), rÖp ®Ëu (A.
craccivora) vµ bä xÝt dµi (Leptocorisa acuta) [52].
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- 7
Trªn c©y ®Ëu ®òa, còng tån t¹i quÇn thÓ s©u h¹i rÊt ®a d¹ng vµ phong
phó, tuy nhiªn, mçi vïng cã mét quÇn thÓ riªng. ë vïng §«ng nam ¸, nh÷ng
loµi s©u h¹i quan träng, cã thÓ kÓ ®Õn lµ s©u xanh (H. armigera), s©u ®ôc qu¶
®Ëu (M. vitrata vµ Euchrysops cnejus (Fabr.)), s©u khoang (S. litura), ruåi ®ôc th©n
®Ëu (O. phaseoli), rÖp ®Ëu (A. craccivora) vµ bä xÝt dµi (Leptocorisa acuta).
GÇn ®©y c¸c loµi bä trÜ ®2 trë thµnh nh÷ng ®èi t−îng g©y h¹i phæ biÕn
vµ quan träng trªn nhiÒu lo¹i rau trong ®ã cã c¶ nhãm ®Ëu rau.
Theo Wang, ë §µi Loan cã loµi bä trÜ h¹i hoa (Megalurothrips usitatus
(Bagnall)) lµ ®èi t−îng g©y h¹i quan träng trªn c¸c lo¹i ®Ëu rau, bao gåm ®Ëu
®òa qu¶ dµi (Vigna sesquipedalis), ®Ëu ®òa th−êng (V. sinensis), ®Ëu c« ve
vµng (Phaseolus vulgaris) vµ ®Ëu c« ve xanh (P. limensis) (Niann, 1991) [39].
Loµi bä trÜ h¹i hoa (M. usitatus) nµy còng th−êng xuyªn g©y h¹i trªn ®Ëu ®òa
vµ ®Ëu c« ve ë Malaysia (Fauziah vµ Ctv, 1991) [29].
Trªn ®Ëu c« ve ë vïng §«ng nam ¸ th−êng bÞ ba loµi bä trÜ lµ bä trÜ h¹i
ít (Scirtothrips dorsalis (Hood)), bä trÜ säc vµng (Thrips palmi Karny) vµ bä trÜ
h¹i thuèc l¸ (Thrips tabaci Lind) ph¸ ho¹i th−êng xuyªn g©y ¶nh h−ëng tíi n¨ng
suÊt (Sherpard vµ CTV, 1999) [47].
Trªn ®©y lµ mét sè nghiªn cøu ë n−íc ngoµi vÒ thµnh phÇn s©u h¹i trªn
c¸c lo¹i ®Ëu ¨n qu¶. Cã thÓ thÊy r»ng, do mçi n¬i cã vïng sinh th¸i kh¸c nhau
dÉn ®Õn thµnh phÇn s©u h¹i chÝnh, s©u h¹i quan trong cã sù kh¸c nhau. Tuy
nhiªn, dï thµnh phÇn s©u h¹i cã nhiÒu hay Ýt th× sù g©y h¹i cña chóng còng rÊt
lín nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p phßng trõ thÝch hîp.
VÒ ý nghÜa kinh tÕ cña c¸c loµi s©u h¹i trªn ®Ëu rau, cã nhiÒu nghiªn
cøu cña nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c nhau, nh−ng c¸c kÕt qu¶ ®ã chØ cô thÓ ë mét sè loµi
s©u h¹i mµ th«i. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Singh vµ Allen (1980) [48], s©u
®ôc qu¶ ®Ëu (Maruca vitrata) cã thÓ lµm gi¶m n¨ng suÊt h¹t cña c¸c lo¹i ®Ëu
tõ 20 - 60% nÕu kh«ng phßng trõ. ë B¨ngladesh, s©u ®ôc qu¶ g©y ra tíi 54,4%
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- 8
qu¶ ®Ëu ®òa bÞ ®ôc khi thu ho¹ch vµ lµm gi¶m n¨ng suÊt kho¶ng 20% (Ohno
vµ Alam, 1989) [41]. Cßn theo Ogunwolu (1990) [40], ë Nigiªria n¨ng suÊt
h¹t ®Ëu ®òa gi¶m tõ 48 - 72% do s©u h¹i vµ Bal (1991) [23] nÕu kh«ng phßng
trõ bä trÜ, th× bä trÜ cã thÓ lµm gi¶m n¨ng suÊt ®Ëu tõ 30 - 90%...
2.2.2. Mét sè nghiªn cøu vÒ bä trÜ (Thrips sp.)
Bä trÜ lµ loµi c«n trïng cã kÝch th−íc nhá, chóng lµ lo¹i s©u h¹i nguy
hiÓm trªn nhiÒu lo¹i c©y trång: bÇu bÝ, ®Ëu ®ç, d−a chuét, khoai t©y,... cho ®Õn
nay ®2 cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu cña nhiÒu t¸c gi¶ vÒ bä trÜ.
Bä trÜ (Thrips sp.), thuéc líp c«n trïng (Insecta), bé c¸nh t¬ (Thysanoptera).
Cã kho¶ng 5000 loµi bä trÜ ®2 ®−îc biÕt, trong ®ã chØ cã kho¶ng 1% sè loµi g©y
h¹i trªn c©y trång. Bä trÜ cã kÝch th−íc c¬ thÓ nhá, dao ®éng tõ 0,5 - 1,5 (mm)
(Mark S. Hoddle, 2002) [35]. §a sè c¸c loµi bä trÜ ®Òu chÝch hót dÞch c©y, mét
sè loµi b¾t måi, c¸c loµi kh¸c ¨n phÊn hoa, nÊm, tµn d− thùc vËt,...
Trong tÊt c¶ c¸c loµi bä trÜ h¹i c©y trång th× bä trÜ (Thrips palmi Karny)
lµ loµi g©y h¹i quan träng vµ ®ang trë thµnh dÞch h¹i nguy hiÓm ë nhiÒu vïng
trång rau, trong ®ã cã ®Ëu rau trªn toµn thÕ giíi.
N¨m 1925, lÇn ®Çu tiªn bä trÜ (Thrips palmi) ®2 ®−îc m« t¶ bëi H.
Karny khi lÊy mÉu bä trÜ (Thrips sp.) trªn c©y thuèc l¸ vïng Sumatra, nh−ng
lóc ®ã nã l¹i kh«ng ®−îc quan t©m nhiÒu, cho ®Õn khi nã ®−îc m« t¶ trong
b¶ng ph©n lo¹i cña Bhatti vµo n¨m 1980 (Bhatti, 1980) [24], tõ ®ã ®Õn nay,
loµi bä trÜ nµy ®−îc nhiÒu nhµ khoa häc chó t©m nghiªn cøu.
VÒ nguån gèc cña bä trÜ (Thrips palmi Karny), c¸c t¸c gi¶ cã ý kiÕn
kh¸c nhau, theo Graham Young vµ Zhang (1998) [30] cho r»ng bä trÜ (Thrips
palmi) cã nguån gèc tõ Malaysia vµ phÝa T©y Indonesia, cßn Yoshimi Hiroshi
vµ Ctv (1993) [55] th× l¹i cho r»ng, bä trÜ (Thrips palmi) cã nguån gèc tõ Th¸i
Lan, Ên §é, sau ®ã loµi nµy l©y lan tíi nhiÒu vïng kh¸c nh− c¸c n−íc ë §«ng
nam ¸, NhËt B¶n, c¸c vïng cßn l¹i ë Ch©u ¸, B¾c Ch©u Phi, Trung vµ Nam
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- 9
Phi, Caribe vµ c¸c hßn ®¶o ë Ch©u §¹i D−¬ng.
NhiÒu lo¹i c©y trång lµ ký chñ cña bä trÜ, nh− ë Brazil, kho¶ng 287 loµi
c©y trång thuéc 218 gièng vµ 84 hä ®−îc x¸c ®Þnh lµ ký chñ cña bä trÜ, trong
®ã ký chñ chÝnh cña bä trÜ (Thrips palmi) lµ c¸c lo¹i c©y hä cµ, hä ®Ëu vµ hä
bÇu bÝ (Renata, 2001) [44].
Theo Ogunwolu (1990) [40], ë Nigeria n¨ng suÊt h¹t ®Ëu ®òa g¶m tõ 48
- 72% do s©u h¹i vµ Bal (1991) [23], nÕu kh«ng phßng trõ bä trÜ nã cã thÓ lµm
gi¶m n¨ng suÊt ®Ëu tõ 30 - 90%,...
Bä trÜ (Thrips palmi) g©y h¹i trªn nhiÒu lo¹i c©y trång kh¸c nhau, ë mçi
m«i tr−êng sinh th¸i kh¸c nhau th× ®Æc tÝnh sinh vËt häc, sinh th¸i häc cña
chóng còng kh¸c nhau.
Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Vijaya Laskshnai (1994) [49], t¹i tr−êng
§¹i häc N«ng nghiÖp Ên §é khi nu«i vµ theo dâi ®Æc ®iÓm sinh häc cña bä trÜ
(Thrips palmi) ë c¸c ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é kh¸c nhau, ®−a ra nhËn xÐt r»ng: ë
nhiÖt ®é trªn d−íi 250C lµ nhiÖt ®é thÝch hîp cho sù sinh s¶n cña bä trÜ.
Cßn theo Graham Young vµ Ctv (1998) [30], khi nu«i bä trÜ Thrips
palmi ë nhiÖt ®é 250C th× chóng cã vßng ®êi lµ 14 - 16 (ngµy), ë 300C th× vßng
®êi lµ 12 (ngµy). Nghiªn cøu cña EPPO (1989) [27] cho thÊy, bä trÜ (Thrips
palmi) cã 6 giai ®o¹n ph¸t dôc lµ: trøng, s©u non tuæi 1, tuæi 2, tiÒn nhéng,
nhéng vµ tr−ëng thµnh. Pha nhéng ®−îc t×m thÊy trong ®Êt, c¸c pha cßn l¹i t×m
thÊy trªn c©y, ë 320C vßng ®êi lµ 11 (ngµy), ë 220C vßng ®êi lµ 26 (ngµy).
2.2.3. Thiªn ®Þch cña s©u h¹i trªn ®Ëu rau
Cã nhiÒu nghiªn cøu vÒ thiªn ®Þch cña s©u h¹i chÝnh trªn ®Ëu rau trªn
toµn thÕ giíi, tuy nhiªn trong c¸c tµi liÖu tham kh¶o ®−îc, ch−a cã tµi liÖu
thèng kª hoµn chØnh sè l−îng c¸c loµi thiªn ®Þch trªn ®Ëu rau, mét sè tµi liÖu
d−íi ®©y chØ nªu ®Õn thiªn ®Þch cña mét sè loµi s©u h¹i cô thÓ.
Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Sharma (1998) [46], thiªn ®Þch cña s©u
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- 10
®ôc qu¶ ®Ëu (M. vitrata) kh¸ phong phó vÒ thµnh phÇn, bao gåm 57 loµi, trong
®ã cã 33 loµi ký sinh, 19 loµi b¾t måi vµ 5 loµi vi sinh vËt g©y bÖnh. ë Kenya,
loµi ký sinh nhéng (Antrocephalus sp.), loµi nguyªn sinh ®éng vËt (Nosema
sp.) vµ vi khuÈn (Bacillus sp.) lµ nh÷ng thiªn ®Þch rÊt phæ biÕn cña s©u ®ôc
qu¶ ®Ëu (M. vitrata). C¸c loµi ký sinh vµ sinh vËt g©y bÖnh g©y tû lÖ chÕt cho
quÇn thÓ s©u ®ôc qu¶ ®Ëu ë møc 35,6 - 40,7 (%) (Okeyo - owuor vµ Ctv,
1991) [42]. Cßn ë Sri Lanka ®2 ghi nhËn ®−îc 9 loµi ký sinh s©u ®ôc qu¶ ®Ëu,
loµi ký sinh nhéng (Antrocephalus nr. subelongatus) cã vai trß quan träng h¬n
c¶, nã g©y chÕt 12 – 20 (%) nhéng cña s©u ®ôc qu¶ ®Ëu (M. vitrata), loµi ong
ký sinh (Phanerotoma hendecasisella) cã tû lÖ ký sinh lµ 6 - 7 (%) trªn pha Êu
trïng cña s©u ®ôc qu¶ ®Ëu (M. vitrata) (Waterhouse vµ Ctv, 1987) [51].
QuÇn thÓ cña ruåi ®ôc l¸ (Liriomyza sp.) trong tù nhiªn tù gi¶m ®i sau
mét vµi n¨m ph¸t sinh víi mËt ®é cao. NhiÒu nhµ nghiªn cøu gi¶ thiÕt r»ng ®ã
lµ do ho¹t ®éng cña c¸c loµi thiªn ®Þch, theo Waterhouse vµ Norris (1987) [51]
th× quÇn thÓ ruåi ®ôc l¸ (Liriomyza sp.) ë Vanuatu bÞ kiÒm chÕ bëi ong ký sinh
thuéc hä Eulophidae.
Khi nghiªn cøu vÒ rÖp ®Ëu (Aphis craccivora), nhiÒu t¸c gi¶ ®2 chØ ra
r»ng, cã nhiÒu loµi thiªn ®Þch tÊn c«ng vµ h¹n chÕ sè l−îng cña loµi rÖp nµy,
trong ®ã quan träng nhÊt lµ c¸c loµi bä rïa, ®iÓn h×nh lµ bä rïa 6 chÊm
(Menochilus sexmaculatus (F.), bä rïa v»n ch÷ nh©n (Coccinella repanda
(Thunb.), bä rïa 2 m¶ng ®á (Lemnia biplagiata (Swartz.)), bä rïa t¸m v¹ch
®en (Harmonia dimidiata (F.))... (Parasuraman, 1989) [43].
§2 ph¸t hiÖn ®−îc 13 loµi ký sinh vµ 3 loµi b¾t måi ¨n thÞt cña s©u ®ôc
qu¶ (Cydia ptychora (Meyrich)) vµ chóng ®ãng gãp mét phÇn trong sù ®iÒu
hoµ sè l−îng s©u ®ôc qu¶ nµy (Eruch vµ CTV, 1984) [28].
2.2.4. Thiªn ®Þch cña bä trÜ (Thrips palmi) trªn ®Ëu rau
Thiªn ®Þch cña bä trÜ (T. palmi) rÊt ®a d¹ng vµ phong phó, trªn thÕ giíi
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- 11
cã rÊt nhiÒu nhµ khoa häc ®2 nghiªn cøu vÒ thiªn ®Þch cña loµI bä trÜ nµy vµ
thu ®−îc nhiÒu kÕt qu¶ quan träng.
KÕt qu¶ nghiªn cøu cña EPPO (1989) [27] chØ ra r»ng, cã 20 loµi
thiªn ®Þch cña bä trÜ (Thrips palmi), trong ®ã quan träng cã 7 loµi bä xÝt b¾t
måi, gåm 6 loµi thuéc hä Anthocoridae (Orius insidiosus, O. masidentex,
O. minutus, O. sauteri, O. similis, O. tantillus) vµ 1 loµi thuéc hä Miridae
(Campylomma sp.).
Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Yoshimi Hiroshi (1993) [55], t¸c gi¶ ®2 x¸c
®Þnh ®−îc 8 loµi thiªn ®Þch cña bä trÜ (Thrips palmi) trong ®ã cã 3 loµi thuéc bé
c¸nh nöa Hemiptera lµ bä xÝt (Bilia sp.) (hä Anthocoridae) tÊn c«ng s©u non vµ
tr−ëng thµnh cña bä trÜ (Thrips palmi), bä xÝt b¾t måi (Orius sp.) (hä
Anthocoridae) tÊn c«ng s©u non vµ tr−ëng thµnh bä trÜ (T. palmi) vµ 1 loµi bä xÝt
xanh b¾t måi (Campylomma sp.) (hä Miridae) tÊn c«ng s©u non bä trÜ (T. palmi).
Còng theo t¸c gi¶ Yoshimi Hiroshi vµ Ctv (1999) [56], x¸c ®Þnh ®−îc 4
loµi thiªn ®Þch cña bä trÜ (Thrips palmi) vµ ®Òu thuéc bé c¸nh nöa (Hemiptera),
®ã lµ bä xÝt (Piocoris varius (Uhler)) (hä Lygaeidae) tÊn c«ng s©u non, bä xÝt
b¾t måi (O. tantillus (Motschulsky)) (hä Anthocoridae) tÊn c«ng s©u non vµ
tr−ëng thµnh, bä xÝt b¾t måi (O. strigicollis (Poppius)) (hä Anthocoridae) còng
tÊn c«ng s©u non vµ tr−ëng thµnh vµ bä xÝt xanh b¾t måi (Campylomma
chinensis (Schuh)) (Hä Miridae) tÊn c«ng s©u non bä trÜ (T. palmi).
KÕt qu¶ nghiªn cøu cña Lynn Wunderlich (2000) [34], th× thiªn ®Þch
cña bä trÜ (T. palmi) cã 3 loµi, ®ã lµ bä trÜ b¾t måi (Aeolothrips sp.), bä xÝt b¾t
måi (Orius sp.) (Hemiptera, Anthocoridae) vµ bä xÝt b¾t måi (Geocoris sp.)
(Hemiptera, Lygaeidae). Ngoµi bä trÜ, chóng cßn tÊn c«ng c¶ rÖp ®Ëu vµ
tr−ëng thµnh gißi ®ôc l¸.
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- 12
2.2.5. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ bä xÝt b¾t måi Orius sp. (Anthocoridae,
Hemiptera).
Trong sè c¸c loµi thiªn ®Þch cña bä trÜ (T. palmi), c¸c loµi bä xÝt b¾t måi
thuéc hä Anthocoridae cã vai trß quan träng trong phßng trõ, ®iÒu khiÓn mËt
®é bä trÜ trªn ®ång ruéng.
Ng−êi ta ®2 x¸c ®Þnh ®−îc tõ 500 - 600 loµi c«n trïng thuéc hä
Anthocoridae, ph©n bè trªn thÕ giíi, tÊt c¶ c¸c loµi thuéc hä Anthocoridae ®Òu
cã vßi chÝch hót, phÇn lín c¸c loµi thiªn ®Þch ®−îc biÕt ®Õn ®Òu lµ c«n trïng
b¾t måi (Schuh vµ Ctv, 1991) [45].
Trong sè c¸c loµi thuéc hä Anthocoridae th× c¸c loµi thuéc gièng Orius
lµ cã ý nghÜa h¬n c¶ trong viÖc phßng trõ bä trÜ (Thrips palmi), c¸c loµi thuéc
gièng Orius nµy ®2 vµ ®ang ®−îc nghiªn cøu nhiÒu trªn thÕ giíi.
VÒ ph©n bè, theo tµi liÖu CABI Protection (1999) [26], Orius spp. thuéc
líp c«n trïng (Insecta), bé c¸nh nöa (Hemiptera), bé phô (Heteroptera) hä
Anthocoridae. C¸c loµi thuéc gièng Orius nµy cã ph¹m vi ph©n bè réng: §«ng
nam ¸, Trung Quèc, Ên §é, Israel, NhËt B¶n, Ch©u Phi, ¶ RËp,....
VÒ phæ ký chñ, c¸c loµi bä xÝt b¾t måi thuéc gièng Orius lµ ký chñ cña
nhiÒu loµi c«n trïng kh¸c nhau, trong ®ã næi bËt lµ cã c¸c loµi bä trÜ, nh− bä
xÝt b¾t måi (Orius albidipennis) lµ ký chñ cña 13 loµi s©u h¹i trong ®ã cã 5
loµi bä trÜ lµ (Aeolothrips fasciatus, Frankliniella occidentalis, Gynaikothrips
ficorum, M. sjostedti vµ Thrips tabaci),
Loµi bä xÝt b¾t måi (Orius insidiosus) lµ ký chñ cña 33 loµi s©u h¹i,
trong ®ã cã 8 loµi bä trÜ lµ (Caliothrips phaseoli, Frankliniella occidentalis,
F. tritici, Haplothrips subitilissimus, Leptothrips mali, Scricothrips variabilis
vµ Thrips palmi), cßn loµi bä xÝt b¾t måi (O. laevigatus) lµ ký chñ cña 5 loµi
s©u h¹i, trong ®ã chØ cã 1 loµi lµ bä trÜ (F. occidentalis).
Bä xÝt b¾t måi (Orius maxidentex) lµ ký chñ cña 7 loµi s©u h¹i, trong ®ã
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ------------------------------- 13
- Xem thêm -
.PDF 
77 
501 
148 
