Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
TOÙM TAÉT
Hyponex laø daïng dinh döôõng hoãn hôïp, goàm caùc muoái voâ cô, muoái höõu cô, caùc
vitamin vaø moät soá chaát ñeäm gaàn töông ñöông nhö moâi tröôøng MS (Murashige vaø
Skoog, 1962) cô baûn. Vì vaäy chæ caàn boå sung theâm moät soá chaát ñieàu hoøa sinh tröôûng,
than hoaït tính, ñöôøng vaø nöôùc döøa thích hôïp laø coù theå söû duïng trong nuoâi caáy moâ thöïc
vaät nhaân gioáng caây troàng. Söû duïng Hyponex tieän duïng hôn moâi tröôøng MS bôûi noù coù
caùc öu ñieåm deã baûo quaûn, baûo quaûn ñöôïc trong ñieàu kieän bình thöôøng, thôøi gian baûo
quaûn laâu, pha cheá ñôn giaûn, deã aùp duïng trong saûn xuaát caây gioáng. Maët khaùc giaù thaønh
thaáp, tìm kieám deã daøng treân thò tröôøng. Ñeà taøi nghieân cöùu söï aûnh höôûng cuûa moät soá
Hyponex boå sung ñeán söï hình thaønh vaø phaùt trieån choài lan Hoà Ñieäp (Phalaenopsis) vaø
lan Dendro (Dendrobium) ñaõ nghieân cöùu 8 loaïi Hyponex ñang coù baùn phoå bieán treân
thò tröôøng trong nước vaø treân theá giôùi. Keát quaû ñaõ xaùc ñònh ñöôïc moät soá Hyponex aûnh
höôûng ñeán söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa choài cuûa gioáng lan Phalaenopsis Yubidan
vaø lan Dendrobium Sonia. Cuï theå Hyponex HP4 (N:P:K=10:30:20) duøng laøm moâi
tröôøng nuoâi caáy gioáng lan Hoà ñieäp (Phalaenopsis Yubidan) seõ cho soá choài cao, choài
hình thaønh sôùm, taäp trung, ñoàng ñeàu vaø oån ñònh, chaát löôïng choài toát. Hyponex HP7
(LQ3) boå sung trong moâi tröôøng MS thích hôïp laøm moâi tröôøng nhaân choài gioáng lan
Dendrobium Sonia. Moâi tröôøng naøy taïo choài nhieàu, choài ra taäp trung, ñoàng ñeàu, chaát
löôïng choài toát. Keát quaû cuûa ñeà taøi boå sung hoaøn thieän quy trình saûn xuaát caây gioáng
phuïc vuï saûn xuaát hoa thöông maïi.
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
1
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
LÔØI MÔÛ ÑAÀU
1. Ñaët vaán ñeà:
Töø thôøi xa xöa, hoa lan luoân ñöôïc con ngöôøi ngöôõng moä vaø xem nhö laø nöõ
hoaøng cuûa caùc loaøi hoa. Nhiều người coi hoa lan laø loaøi hoa vương giả bởi veû ñeïp
kieâu sa, sang troïng, quyù phaùi cuûa noù maø tröôùc ñaây chæ giaønh cho vua chuùa vaø caùc taàng
lôùp thöôïng löu. Ngaøy nay möùc soáng cuûa con ngöôøi ngaøy caøng ñöôïc naâng cao, thuù chôi
hoa lan raát phoå bieán vaø ñöôïc naâng leân thaønh ngheä thuaät chôi trong saân vöôøn cuûa moïi
ngöôøi, moïi nhaø. Hieän nay hoa lan ñang laø maët haøng xuaát khaåu chieán löôïc, mang laïi
nguoàn lôïi kinh teá cao cho nhieàu Quoác gia. Ñaëc bieät laø Chaâu AÙ nhö Thaùi Lan, vôùi saûn
phaåm chuû löïc laø hoa lan Dendro caét caønh, giaù trò xuaát khaåu ñaït doanh thu moãi naêm
treân 70 trieäu USD. Hoa lan laø saûn phaåm coù giaù trò thöông maïi cao, chæ trong voøng dieän
tích 500 ha troàng lan Hoà Ñieäp nhöng haøng naêm ñaõ mang veà cho Quoác ñaûo Ñaøi Loan
treân 55 trieäu USD töø xuaát khaåu loaøi hoa “vöông giaû” naøy. Nöôùc ta baét ñaàu saûn xuaát
vaø thöông maïi hoa lan taäp trung khoaûng 10 naêm trôû laïi ñaây, toác ñoä phaùt trieån khaù
nhanh, ñang mang laïi thu nhaäp ñaùng keå cho nhieàu hoä noâng daân. Tuy nhieân do caây
gioáng hieän nay trong nöôùc khoâng ñuû cung caáp cho saûn xuaát, phaàn lôùn caùc nhaø vöôøn
nhaäp caây gioáng töø nöôùc ngoaøi ñeå saûn xuaát, khoâng qua kieåm dòch. Ñieàu naøy gaây aûnh
höôûng xaáu ñeán ngaønh saûn xuaát hoa lan cuûa nöôùc ta trong töông lai. Bôûi vaäy vieäc
nghieân cöùu nhaân gioáng phuïc vuï saûn xuaát trong thôøi gian hieän nay laø raát caàn thieát.
Trong saûn xuaát caây gioáng in vitro, choài laø giai ñoaïn raát quan troïng, noù quyeát
ñònh ñeán saûn löôïng vaø chaát löôïng cuûa caây gioáng. Soá löôïng vaø chaát löôïng cuûa choài phuï
thuoäc chaët cheõ vôùi caùc yeáu toá dinh döôõng trong moâi tröôøng nuoâi ñaëc bieät laø caùc
khoaùng ña löôïng nhö nitogene (N), phosphore (P) vaø kali (K). Caùc gioáng caây khaùc
nhau thì nhu caàu N:P:K cuõng khaùc nhau. Ngay treân cuøng moät gioáng caây, moãi giai
ñoaïn sinh tröôûng khaùc nhau thì nhu caàu veà N:P:K cuõng khoâng gioáng nhau. Trong thöïc
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
2
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
teá khoâng coù moâi tröôøng nuoâi caáy naøo laø chuaån tuyeät ñoái cho taát caû caùc caây troàng. Do
vaäy vieäc xaùc ñònh moâi tröôøng thích hôïp cho töøng giai ñoaïn nhaân in vitro caây hoa lan
laø vieäc laøm raát caàn thieát ñoái vôùi caùc nhaø saûn xuaát gioáng. Ñeà taøi thöïc hieän: "Nghieân
cöùu söï aûnh höôûng cuûa moät soá Hyponex boå sung ñeán söï hình thaønh vaø phaùt trieån choài
lan Phalaenopsis vaø lan Dendrobium".
2. Muïc ñích nghieân cöùu
Xaùc ñònh dạng Hyponex thích hôïp söû duïng laøm moâi tröôøng nhaân choài vaø taïo
caây gioáng ñoái vôùi gioáng lan Hoà Ñieäp (Phalaenopsis) vaø gioáng lan Dendro
(Dendrobium), boå sung hoaøn thieän qui trình saûn xuaát caây gioáng phuïc vuï saûn xuaát hoa
thöông maïi.
3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu
Ñeà taøi nghieân cöùu 8 loaïi Hyponex ñang coù baùn phoå bieán treân thò tröôøng trong
nước vaø treân theá giôùi. Ñeà taøi thöïc hieän ôû giai ñoaïn choài cuûa 2 gioáng lan Hoà Ñieäp
(Phalaenopsis Yubidan) vaø lan Dendrobium Sonia
4. Phöông phaùp nghieân cöùu
Ñeà taøi nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa 8 loaïi Hyponex phoå bieán treân thò tröôøng trong
nöôùc vaø Quoác teá ñeán sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa choài hai gioáng lan Hoà ñieäp vaø
Dendro so vôùi moâi tröôøng nhaân choài truyeàn thoáng MS1/2 (moâi tröôøng Murashige &
Skoog 1962 giaûm ½ khoaùng ña löôïng). Caùc choài lan ñöôïc caáy treân moâi tröôøng thaïch
coù chöùa caùc Hyponex nghieân cöùu trong thôøi gian 8-10 tuaàn, tieán haønh ñaùnh giaù ñaëc
tính cuûa choài nhaèm ruùt ra daïng Hyponex thích hôïp söû duïng trong nhaân choài vaø taïo caây
gioáng hoaøn chænh.
6. YÙnghóa khoa hoïc vaø thöïc tieãn
YÙ nghóa khoa hoïc : Hyponex laø daïng dinh döôõng hoãn hôïp, goàm caùc muoái voâ cô,
muoái höõu cô, caùc vitamin vaø moät soá chaát ñeäm gaàn töông ñöông nhö moâi tröôøng MS cô
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
3
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
baûn. Vì vaäy chæ caàn boå sung theâm moät soá chaát ñieàu hoøa sinh tröôûng, than hoaït tính,
ñöôøng vaø nöôùc döøa thích hôïp laø coù theå söû duïng trong nuoâi caáy moâ thöïc vaät nhaân gioáng
caây troàng.
YÙ nghóa thöïc tieãn: Hyponex tieän duïng hôn raát nhieàu so vôùi moâi tröôøng MS bôûi
noù coù caùc öu ñieåm laø deã baûo quaûn, baûo quaûn ñöôïc trong ñieàu kieän binh thöôøng, thôøi
gian baûo quaûn ñöôïc laâu, pha cheá ñôn giaûn, deã aùp duïng trong saûn xuaát caây gioáng. Maët
khaùc giaù thaønh thaáp, tìm kieám deã raøng treân thò tröôøng.
CHÖÔNG 1
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
4
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU
1.1. Lòch söû nuoâi troàng hoa lan treân theá giôùi vaø Vieät Nam
1.1.1. Lòch söû nuoâi troàng hoa lan treân theá giôùi
Hoa lan laø ñænh cao cuûa söï tieán hoùa cuûa caùc loaøi caây coù hoa. Hoa lan ñöôïc con
ngöôøi bieát töø raát sôùm.
ÔÛ Chaâu AÙ: danh töø hoa lan laø teân coù töø xa xöa trong Töù Thö, Nguõ Kinh vaø caû
trong kinh dòch cuûa Baùch Gia Chö Töû (Trung Quoác 551 – 479 tröôùc coâng nguyeân).
Hoa lan ñöôïc töôïng tröng cho ngöôøi quaân töû. Khoång töû ñaõ heát lôøi ca ngôïi hoa lan vaø
coù leõ laø ngöôøi ñaàu tieân coi hoa lan laø vua caùc loaøi hoa.
Ñôøi nhaø Taàn (255 - 206 tröôùc coâng nguyeân) Trung Quoác coù moät quan thöôïng
thö nghieân cöùu vaø vieát moät taùc phaåm veà caây coû trong ñoù cuõng noùi ñeán hai loaïi lan laøm
thuoác ñoù laø loaøi Cymbidium Ensifolium vaø Dendrobium Moniliforme.
Ñeán ñôøi nhaø Toáng Trung Quoác (960 – 1279) coù moät taùc giaû laø Mao Siang coù
vieát moät cuoán saùch veà döôïc thaûo vaø phöông phaùp döôõng sinh. Trong cuoán saùch naøy coù
trình baøy nhieàu coâng duïng hoïc cuûa nhieàu hoa lan nhö: Dendrobium Nobile vaø
Dendrobium Crumenatum.
Töø ñôøi nhaø Minh (1278 – 1368) trôû ñi, hoa lan ñöôïc hoïa thaønh tranh, vaø tranh
hoa lan laø moät loaïi tranh ngheä thuaät quyù duøng ñeå trang trí noäi thaát baây giôø.
Naêm 1728, Matsuka (Nhaät Baûn) ñaõ vieát moät quyeån saùch chæ daãn kyõ thuaät troàng
hoa lan.
Ñeán theá kyû thöù 20, ngöôøi Anh môùi ñeán Singapore môû ñaàu cho moät giai ñoaïn
môùi laø laäp traïi nuoâi troàng hoa lan vaø kyû ngheä nuoâi troàng hoa lan. Caùc gioáng lan ñöôïc
nuoâi troàng ôû ñaây laø: Arachnis, vanda, oncidium ñoàng thôøi lai taïo caùc loaøi lan môùi.
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
5
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
Töø naêm 1975 thaùi lan, Indonesia baét ñaàu phaùt trieån nuoâi troàng hoa lan quy moâ
ngaøy caøng lôùn phuïc vuï cho xuaát khaåu. Coù theå noùi Thaùi Lan laø moät trong nhöùng nöôùc
ñieån hình cho ngaønh nuoâi troàng vaø xuaát khaåu hoa lan ôû caùc nöôùc Chaâu AÙ.
ÔÛ Chaâu AÂu cuõng nhö Chaâu AÙ, ngöôøi Chaâu AÂu ñaõ bieát ñeán hoa lan töø raát sôùm.
Trong caùc taäp di taûo ñöôïc tính thì moät trong ñoù coù noùi ñeán caây lan ñaõ coù tröôùc coâng
nguyeân.
Lan (Orchidologia) baét nguoàn töø Hy Laïp coå ñaïi. Theo Phrastus (370 – 285)
tröôùc coâng nguyeân laø ngöôøi ñaàu tieân duøng danh töø orchis trong taùc phaåm “nghieân cöùu
veà thöïc vaät” ñeå chæ moä loaøi lan.
Traûi qua moät lich söû laâu daøi, naêm 1519, moät ngöôøi Chaâu AÂu laø Coster ñaõ phaùt
hieän moät loaøi caây môùi laï ôû Mexico coù muøi thôm, loaøi caây naøy ñöôïc oâng mang veà Taây
Ban Nha vaø phaùt trieån thaønh laäp kyû ngheä saûn xuaát höông vani, loaïi caây ñoù chính laø
vanilla.
Lobelius (1539 – 1616) trong nghieân cöùu veà thöïc vaät cuûa mình ñaõ neâu nhöõng
nhaän xeùt veà caây coû vaø xeáp thaønh caùc hoï ñôn giaûn trong ñoù coù hoï lan.
Ñeán naêm 1753, Linnaeus ñaõ duøng danh töø Orchis trong cuoán saùch thaûo moäc
Species Platarum ñeå chæ caùc loaøi lan. Naêm 1936, John Lindely duøng duøng danh töø
orchis ñònh danh chung cho caùc loaøi lan.
Caùc theá kyû 16, 17 nhöõng ngöôøi Chaâu AÂu ñaët bieät laø ngöôøi Anh ñi khaép theá giôùi
nghieân cöùu söu taäp caây coû. Naêm 1974 ngöôøi Anh ñaõ bieát ñöôïc 15 loaøi lan nhieät ñôùi.
Coù nhieàu ngöôøi leân ñöôøng sang caùc nöôùc chaâu AÙ, chaâu Myõ ñeå tìm lan.
Ñeán theá kyû thöù 20, kyû thuaät gieo troàng lan hoa lan töø haït baèng nhieàu naám coäng
sinh coù töø caây meï baét ñaàu môû ra moät giai ñoaïn môùi ñoái vôùi ngheà troàng nuoâi lan. Nhieàu
nhaø khoa hoïc, nhaø laøm vöôøn ñaõ nghieân cöùu phöông thöùc nuoâi troàng hoa lan trong
nhöõng ñieàu kieän moâi tröôøng khaùc nhau, vieäc chaêm boùn cung caáp caùc chaát dinh döôõng
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
6
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
ñöôïc tieán haønh treân cô sôû khoa hoïc môùi. Vieäc khaùm phaù ra vieäc vaán ñeà boå sung glucid
vaø nhöõng chaát höõu cô khaùc nhau cho hoa lan taïo ñieàu kieän cho vieäc môû roäng quy moâ
moâi tröôøng troàng ngaøy caøng lôùn. Vôùi nhöõng phöông phaùp nhaân gioáng baèng haït ñaõ môû
ra khaû naêng phaùt trieån cuûa Chaâu AÂu uõng nhö cuûa theá giôùi.
Ngaøy nay caùc loaøi lan xeáp thaønh moät hoï trong heä thoáng phaân loaïi chung goïi laø
Ochidaceae. Lan röøng ñaõ xaùc ñònh ñöôïc khoaûng 750 caây gioáng vaø hôn 250000 loaøi vaø
coù hôn 30000 loaøi lan lai. Moïi kyû thuaät nhaân gioáng vaø nuoâi troàng ñaõ ñaït ñeán moät tieán
boä hoaøn thieän. Ngheà nuoâi troàng hoa lan ñaõ trôû thaønh moät boä phaän chuû yeáu nhaát cuûa
ngaønh troàng hoa caûnh xuaát khaåu cuûa nhieàu nöôùc.
1.1.2. Lòch söû nuoâi troàng hoa lan ôû Vieät Nam
Hoa lan ñeán vôùi ngöôøi Vieät Nam töø nhöõng boâng hoa ñeïp, töø nhöõng vò thuoác
chöõa beänh ñöôïc löu truyeàn trong nhaân gian töø ñôøi naøy sang ñôøi khaùc.
Töø ñôøi Traàn Anh Toâng nhaø vua thích söu taàm caùc loaøi hoa, caùc caây caûnh uoán
theá vaø caùc loaïi hoøn nam boä. Ñaët bieät laø söu taàm ñöôïc 500 loaøi lan quyù, laäp neân ”Nguû
Baùch Vieân” – nieàm keâu haûnh cuûa moät vò vua phong nhaõ.
Vua thöôøng sai ngöôøi ñi khaép nôi. Leân röøng xuoáng bieån, qua caû caùc nöôùc Laøo,
Chieâm Thaønh, Phuø Nam, Xieâm La tìm caùc loaøi hoa quyù ñem veà.
Beân caïnh ”Nguû Baùch Vieân” cuûa vua Anh Toâng coù moät vöôøn lan lôùn ôû Phöông
Thanh Haø - Thanh Long. Ñoù laø vöôøn lan cuûa moät cöï phuù hoï Löõ, teân laø Löõ Hoàng
Chieâu.
Hoa lan ñeán töø vieät nam töø laâu ñôøi nhöng tuøy boái caûnh lòch söû nhaát ñònh cuûa
neàn kinh teá chöa cao neân töø ñôøi naøy sang ñôøi khaùc caây lan ôû vieät nam chæ döøng laïi ôû
troàng ñeå thöôûng thöùc.
Vieäc xuaát khaåu hoa lan cuûa Vieät Nam chính thöùc ñöôïc thöïc hieän vaøo naêm 1980
do coâng ty Vegetexco xuaát lan caét caønh ôû ñaø laït.
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
7
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
Naêm 1983 – 1984 baét ñaàu coù haøng loaït cô quan ñoùng taïi thaønh phoá toå chöùc thöû
nghieäm nuoâi troàng treân quy moâ lôùn ñeå saûn xuaát.
Naêm 1976 trung taâm sinh hoïc thöïc nghieäm thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ toå chöùc
phoøng caáy moâ lan vaø taïo ra haøng loaït caây con phong lan caáy moâ.
Naêm 1987, uûy ban khoa hoïc thaønh phoá Hoà Chí Minh toå chöùc nghieân cöùu ñeà taøi
veà kinh teá kyõ thuaät khoa hoïc lan xuaát khaåu.
Naêm 1987 – 1988, hoäi khoa hoïc laâm nghieäp vaø tröôøng ñaïi hoïc toång hôïp ñaõ laàn
löôït môû nhieàu lôùp nuoâi troàng hoa lan xuaát khaåu, phong traøo nuoâi troàng lan thaønh phoá
trong thôøi gian naøy ngaøy caøng soâi ñoäng. Sau ñoù hoäi hoa lan, caây caûnh thaønh phoá ra
ñôøi, thöôøng xuyeân môû nhöõng hoäi thaûo veà hoa lan, caây caûnh.
Ngaønh hoa lan ôû vieät nam coøn treû, song vôùi moïi ñieàu kieän saún coù cuûa noù, moät
thôøi gian khoâng laâu seõ coù nhöõng böôùc tieán nhaûy voït.
1.2. Tình hình saûn xuaát hoa lan treân theá giôùi vaø ôû Vieät Nam
1.2.1. Tình hình saûn xuaát hoa lan treân theá giôùi
Hieän nay nhu caàu veà hoa lan treân thò tröôøng theá giôùi raát lôùn, ngaøy caøng taêng vaø
ñaõ mang laïi lôïi nhuaän kinh teá cao. Tyû leä haøng naêm cuûa ngaønh saûn xuaát hoa treân theá
giôùi laø 10%, ñaït khoaûng 40 tæ USD. Trong naêm 2000 kim ngaïch xuaát nhaäp khaåu cuûa
lan caét caønh vaø caây lan treân theá giôùi ñaït 150 trieäu USD, trong ñoù lan caét caønh ñaït 128
trieäu USD. Do vaäy maø nuoâi troàng lan ñaõ trôû thaønh moät ngaønh kinh teá cuûa nhieàu nöôùc
vaø vuøng laõnh thoå treân theá giôùi vaø ñang phaùt trieån maïnh meõ ôû khu vöïc Ñoâng Nam AÙ.
a. ÔÛ Chaâu AÂu:
Naêm 1994, Myõ nhaäp töø Thaùi Lan 16,4 trieäu caønh, töø Singapore 289.000 caønh
lan Dendrobium. Haø Lan laø moät quoác gia duy nhaát ôû Chaâu AÂu coù coâng nghieäp troàng
lan xuaát khaåu, do troàng trong nhaø kính neân Haø Lan coù theå xuaát khaåu hoa quanh naêm,
nhaát laø Cymbidium.
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
8
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
Italia laø quoác gia nhaäp khaåu hoa lan lôùn nhaát Chaâu AÂu. Naêm 1993, nhaäp 75,3
trieäu caønh, chuû yeáu töø caùc nöôùc: Thaùi Lan, Haø Lan , Singapore ….
Ñöùc vaø Phaùp laø hai quoác gia nhaäp khaåu lan ñöùng thöù 2 vaø thöù 3 Chaâu AÂu.
b. ÔÛ Chaâu AÙ:
Nhaät laø quoác gia nhaäp khaåu ñöùng ñaàu theá giôùi. Theo thoáng keâ, taïi Thaùi Lan,
Singapore, Malaysia daønh 600 ha ñaát troàng lan ñeå xuaát khaåu sang Nhaät, chuû yeáu laø
Dendrobium, Oncidium, Cymbidium, Phalaenopsis,…
Trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ, Thaùi Lan vöôn leân laø nöôùc xuaát khaåu khoâng
nhöõng hoa lan caét caønh maø coøn xuaát khaåu caây gioáng nhieàu nhaát theá giôùi, chuû yeáu laø
lan Dendrobium. Naêm 1990, Thaùi Lan xuaát khaåu 15,5 trieäu caønh. Naêm 1995, taêng
löôïng xuaát khaåu leân 26,5 trieäu caønh, xuaát khaåu hôn 50 quoác gia treân theá giôùi vôùi giaù
1-3 USD/caønh, coù khi 8-10 USD/caønh, nhöõng gioáng quyù coù theå leân ñeán haøng traêm
USD. Hieän nay quoác gia naøy coù hôn 1000 gioáng hoa lan, taäp trung nhieàu nhaát laø caùc
maøu traéng, vaøng saùng, ñoû gaïch.
Chính phuû Malaysia cuõng thaáy ñöôïc hieäu quaû kinh teá lôùn cuûa hoa lan neân ñaõ
quy hoaïch 300 ha vaø giao cho Hieäp hoäi Hoa lan toå chöùc thaønh trung taâm saûn xuaát hoa
kieång xuaát khaåu.
Ñaøi Loan cuõng chuù troïng phaùt trieån hoa lan bôûi ngaønh troàng hoa cuûa Ñaøi Loan
ñaït doanh thu haèng naêm leân 9 tyû Ñaøi teä.
Nhieàu vöôøn lan ôû Singapore ñöôïc môû roäng ngoaøi vieäc phuïc vuï du khaùch coøn
xuaát khaåu hoa lan sang caùc nöôùc Chaâu AÂu, Myõ, Nhaät, …
Ngaøy nay, baèng nhieàu kyõ thuaät khaùc nhau ngöôøi ta ñaõ taïo ra ñöôïc nhieàu gioáng
lan môùi nhö: Dendrobium ayaka, Dendrobium edians beauty, Dendrobium sungould
(Trích Nguyeãn Thò Hoàng Nhaät, 2004).
1.2.2. Tình hình saûn xuaát lan ôû Vieät Nam
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
9
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
Taïi Vieät Nam ngaønh saûn xuaát kinh doanh hoa kieång noùi chung vaø lan noùi rieâng
trong voøng 10 naêm trôû laïi ñaây raát phaùt trieån, vôùi nhieàu chuûng loaïi. Tuy nhieân saûn xuaát
coøn chöa ñöôïc aùp duïng khoa hoïc kyõ thuaät neân maëc duø ña daïng nhöng khoâng ñaït veà
tieâu chuaån, soá löôïng vaø chaát löôïng do ñoù tính caïnh tranh coøn thaáp.
Lan laø moät loaïi thöïc vaät ña daïng traûi daøi töø Baéc vaøo Nam neân töø laâu ñaõ ñöôïc
troàng laøm caûnh trong nhaø. Gaàn ñaây, moät soá nhaø vöôøn ñaõ troàng vaø cung caáp lan
Dendrobium caét caønh cho thò tröôøng trong nöôùc. Dieän tích troàng hoa ôû Vieät Nam hieän
nay laø 2500 ha nhöng hoa lan chæ chieám 5–6%. Maët khaùc hieän nay trong nöôùc chöa coù
heä thoáng saûn xuaát vaø cung caáp quy moâ lôùn maø chæ nhaân gioáng theo phöông phaùp coå
truyeàn töø haït, maàm, cuû vaø lai. Tuy giaù thaønh reû vaø deã laøm nhöng chaát löôïng gioáng
khoâng cao, deã nhieãm beänh, caây phaùt trieån khoâng ñoàng ñeàu veà chaát löôïng neân khoâng
theå caïnh tranh vôùi caùc nhaø vöôøn Thaùi Lan, Singapore.
Theo thoáng keâ cuûa Sôû Noâng Nghieäp vaø Phaùt Trieån Noâng Thoân Thaønh Phoá Hoà
Chí Minh trong naêm 2003 doanh soá kinh doanh hoa lan caây kieång chæ ñaït 200-300 tæ
ñoàng nhöng ñeán naêm 2005 ñaõ taêng ñeán 600-700 tæ ñoàng vaø ngay töø ñaàu naêm 2006
doanh soá ñaït ñöôïc laø 400 tæ ñoàng
Ñeán 2009, chieám lónh thò tröôøng hoa Teát laø nhöõng loaïi hoa môùi, laï, vaø cao caáp
nhö: tieåu quyønh, lily, tulip, ñòa lan, hoà ñieäp... nhaân gioáng baèng coâng ngheä invitro.
Thaïc só Nguyeãn Thò Kim Lyù, Giaùm ñoác Trung taâm Hoa vaø Caây caûnh (Vieän Di
truyeàn noâng nghieäp Vieät Nam) cho bieát: do xu höôùng thích nhöõng maãu hoa môùi vaø laï
cuûa ngöôøi chôi hoa, neân ngaøy caøng ít ngöôøi troàng caùc gioáng hoa baûn ñòa. Moät nguyeân
nhaân nöõa khieán nhöõng loaøi hoa truyeàn thoáng maát khaùch laø do chuùng khoâng coù ñoä beàn
cao, hoa chæ caém vaøi ngaøy ñaõ taøn neân khoâng coøn ñöôïc khaùch haøng öa chuoäng, khieán
nhöõng gioáng hoa naøy daàn mai moät.
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
10
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
Hieän nay, raát nhieàu loaïi hoa ñaõ ñöôïc saûn xuaát baèng phöông phaùp nuoâi caáy moâ
taïi Vieät Nam, nhö: lan Dendrobium, lan Phalaenopsis, Vanda, Catleya, Oncidium, vaïn
thoï Phaùp, cuùc Ñaøi Loan, salem, caåm chöôùng, hoaøng thaûo, ñoàng tieàn.... nhaäp noäi (caùc
gioáng Tamara, Banesa, Caliente, Redbull)... Thò tröôøng tieâu thuï hoa trong nöôùc ngaøy
caøng môû roäng, moãi naêm tieâu thuï haøng trieäu caây hoa caùc loaïi, rieâng hoa lan cuõng gaàn 2
trieäu caây.
Ñaëc bieät Ñaø Laït laø nôi saûn xuaát hoa lan sôùm nhaát caû nöôùc vôùi nguoàn caây gioáng
phong phuù saên tìm trong röøng saâu. Laâm Ñoàng daãn ñaàu caû nöôùc veà nguoàn lôïi lan röøng
vôùi 101 chi vaø 396 loaøi, chieám 55,3% veà chi vaø 76,5% veà loaøi lan röøng cuûa Vieät Nam.
Khoâng ít loaøi lan ñöôïc phaùt hieän laàn ñaàu tieân treân theá giôùi mang teân Ñaø Laït, 10/12
loaøi lan quyù cuûa Vieät Nam phaân boá ôû vuøng röøng Laâm Ñoàng. Nhöõng naêm 1980, Ñaø Laït
ñaõ xuaát khaåu soá löôïng lôùn caønh hoa sang caùc nöôùc Ñoâng AÂu.
Khi caùc nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa cuõ ôû Ñoâng AÂu tan raõ, lan Ñaø Laït beá taéc ñaàu ra,
phaûi nhöôøng choã cho nhöõng loaøi hoa deã troàng, giaù reû vaø voán ñaàu tö thaáp, deã tieâu thuï
nhö hoàng, cuùc, lay ôn... Nuoâi caáy theo phöông phaùp thuû coâng laïc haäu daãn ñeán nhieàu
gioáng hoa lan bò thoaùi hoùa traàm troïng, bò beänh laï taán coâng, khieán ôû haàu heát caùc vöôøn
lan, tyû leä caây cheát leân tôùi 50-70%.
Nhöõng naêm gaàn ñaây, ngaønh saûn xuaát hoa lan ôû Ñaø Laït ñaõ hoài sinh vaø phaùt trieån
maïnh meõ nhôø öùng duïng kyõ thuaät coâng ngheä cao vaøo saûn xuaát. Vôùi coâng ngheä hieän
ñaïi, ñaõ giuùp laøm giaûm chi phí troàng töø 40.000-70.000 ñoàng/goác lan tröôùc ñaây, xuoáng
chæ coøn 4.000-7.000 ñoàng/goác. Söû duïng coâng ngheä nuoâi caáy moâ, vaø ñaëc bieät baèng
phöông phaùp gaây veát thöông keát hôïp nuoâi caáy loûng (moät phöông phaùp raát môùi meû).
TS. Döông Taán Nhöït cuøng caùc coäng söï ôû Phaân vieän Sinh hoïc Ñaø Laït ñaõ nhaân
gioáng thaønh coâng Hoàng haøi - loaøi lan haøi duy nhaát treân theá giôùi coù höông thôm, ñöôïc
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
11
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
Toå chöùc Baûo veä ñoäng thöïc vaät hoang daõ theá giôùi ñöa vaøo danh muïc thöïc vaät caàn baûo
veä bôûi chæ phaân boá heïp ôû Vieät Nam, khoù soáng, khoù sinh saûn.
Theo TS. Döông Taán Nhöït, thaønh phoá naøy laø coã maùy ñieàu hoøa khoång loà cho
pheùp saûn xuaát ñòa lan trong thieân nhieân theo höôùng coâng nghieäp vôùi chi phí saûn xuaát
chæ baèng 1/10 so vôùi caùc quoác gia phaûi troàng lan trong nhaø kính, coù heä thoáng ñieàu hoøa
nhieät ñoä.
Lan Ñaø Laït ñaõ vaø ñang môû roäng thò tröôøng ra nhieàu chaâu luïc, trong ñoù coù
nhöõng thò tröôøng khoù tính nhö Myõ, Nhaät Baûn, Ñaøi Loan...Nhieàu doanh nghieäp trong
vaø ngoaøi nöôùc ñang tieán haønh khaûo saùt laäp trang traïi saûn xuaát hoa lan quy moâ lôùn bôûi
tieàm naêng, trieån voïng ñaàu tö taïi Ñaø Laït laø raát lôùn so vôùi Trung Quoác vaø caùc nöôùc
ASEAN khaùc.
1.3. Giôùi thieäu veà gioáng Lan Hoà Ñieäp
Lan Hoà Ñieäp laø moät trong nhöõng gioáng lan raát ñöôïc yeâu thích khoâng chæ veà
maøu saéc, kieåu daùng maø coøn mang moät neùt ñeïp raát sang troïng vaø trang nhaõ. Chính vì
vaäy, noù ñaõ nhanh choùng trôû thaønh saûn phaåm troàng troït mang laïi hieäu quaû kinh teá cao
khoâng chæ ôû Vieät Nam maø coøn nhieàu nöôùc treân theá giôùi nhö Ñaøi Loan, Nhaät Baûn, Haø
Lan, Myõ…
Loaøi hoa ñeïp naøy thöôøng troàng chaäu vaø ngöôøi ta thöôøng coù dòp gaëp nhieàu nôi
nhö treân ti vi, trong nhaø, trong vöôøn, taïp chí, nôi baïn laøm vieäc vaø thaäm chí ñöôïc duøng
laøm quaø taëng cao caáp giaù trò. Beân caïnh ñoù hoa Hoà Ñieäp raát laâu taøn, ñoä beàn boâng cao
neân laø söï löïa choïn laøm vaät trang trí, taïo caûnh quan trong caùc ngaøy leã, teát.
1.3.1. Phaân loaïi
Vò trí phaân loaïi:
Giôùi
Plantae
Thöïc vaät
Ngaønh
Magnoliophyto
Ngoïc Lan
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
12
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
Lôùp
Lipliopsida
Haønh
Phaân lôùp
Liliidae
Haønh
Boä
Orchidales
Lan
Hoï
Orchidaceae
Lan
Chi
Phalaenopsis
Lan hoà ñieäp
1.3.2. Nguoàn goác vaø söï phaân boá
Phalaenopsis Hoà Ñieäp, coù teân töø chöõ Grec Phalaina coù nghóa laø böôùm vaø Opsis
coù nghóa laø söï gioáng nhau. Lan Hoà Ñieäp laø lan coù hoa gioáng böôm böôùm phaát phô raát
ñeïp. Gioáng Hoà Ñieäp coù treân 70 loaøi vaø ngaøy caøng ñöôïc lai taïo ra raát nhieàu. Hoà Ñieäp
laø moät loaïi lan ñaïi chuùng ñöôïc xeáp vaøo baäc nhaát. Hoa to, hình daùng ñeïp, nhieàu maøu,
deã troàng. Vì nhöõng ñaëc ñieåm treân Hoà Ñieäp hieän nay raát ñöôïc öa chuoäng.
Hoà Ñieäp ñöôïc khaùm phaù naêm 1750, ñaàu tieân ñöôïc oâng Rumphius ñaët teân laø
Angraecum album. 1753 Linne ñoåi teân thaønh Epidendrum. 1825 nhaø thöïc vaät Haø Lan
ñònh danh laïi laø Phalaenopsis.
Hoà Ñieäp phaân boá chuû yeáu ôû: Malay, Indo, Philipin, phía ñoâng AÁn Ñoä vaø UÙc. ÔÛ
Vieät nam cuõng coù moät soá loaøi vì coù hoa nhoû neân ñöôïc goïi laø tieåu Hoà Ñieäp. Hoà Ñieäp coù
theå moïc ôû khí haäu nhieät ñôùi vaø ñoài nuùi cao 2000m neân vöøa chòu ñöôïc khí noùng aåm vöøa
chòu ñöôïc khí haäu maùt.
Moät soá loaïi lan Hoà ñieäp röøng ôû Vieät Nam:
Hoà Ñieäp deït (Phalaenopsis Coenu). Caây soáng phuï, reã lôùn, khoâng coù thaân, laù
hình baàu duïc thuoân daøi. Phaùt hoa daøi 30cm, hoa maøu vaøng xanh, coù töø 6- 12 hoa, hoa
nôû raát laâu taøn vaø coù höông thôm. Caây moïc ôû mieàn Trung, coù daùng ñeïp coù theå troàng ôû
Ñaø Laït. Hoa nôû vaøo muøa thu.
Hoà Ñieäp aán (Phalaenopsis Mannii). Caây maûnh, coù laù daïng baàu thuoân, hôi cong,
maøu xanh boùng. Phaùt hoa daøi thöôøng buoâng thoøng xuoáng, hoa taäp trung ôû ñænh caùnh
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
13
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
maøu vaøng ngheä vôùi vaân maøu ñoû. Caây moïc ôû Trung boä, Ñaø Laït- Laâm ñoàng. Hoa nôû
vaøo muøa heø.
Lan Hoà Ñieäp trung (Phalaenopsis parishii). Caây nhoû, laù hình traùi xoan, maøu
xanh boùng, ruïng vaøo muøa khoâ. Phaùt hoa moïc thaúng ñöùng, mang 3-9 hoa ôû ñænh maøu
vaøng nhaït moâi hoàng töôi, giöõa coù 2 vaïch naâu. Caây moïc ñeïp, hoa ñöùng, maøu saéc saëc sôû
neân ñöôïc troàng laøm caûnh, trang trí trong phoøng hôïp. Hoa nôû vaøo muøa xuaân.
Lan tieåu Hoà Ñieäp hay Hoà Ñieäp nhaøi (Phlaenopsis Pulcherrima). Caây nhoû soáng
treân ñaát caùt trong caùc röøng choài, reã maäp khoûe, laù hình traùi xoan. Phaùt hoa nôû daøi mang
hoa ôû ñænh. Hoa coù maøu traéng, hoàng tím… Hoa nhoû, caùnh baàu duïc, löôõi coù maøu ñaäm
hôn, hoïng maøu tím. Caây moïc ôû mieàn Trung, Ñoàng nai, Bình chaâu… Caây ra hoa vaøo
muøa möa.
Ngoaøi ra coøn moät soá caây nhö: Phalaenopsis manni, Phalaenopsis gibbosa,
Phalaenopsis
lobbii,
Phalaenopsis
fuscata,
Phalaenopsis
cornu
cervi,
Phalaenopsispetelotii... Nhöõng caây naøy thöôøng coù höông thôm.
Moät soá caây Hoà Ñieäp ngoïai nhaäp coù hoa ñeïp:
Ph. Pilong Cardino + Phuket beauty coù hoa chuøm to ñeïp, ñaøi vaø caùnh ñeàu
traéng tinh, löôõi ñoû uoán cong, coù hai raâu daøi raát ñeïp, hoa raát laâu taøn.
Ph. Gaint Forst “ Snowbound” ñaøi vaù caùnh ñeàu traéng tuyeàn, to, kín, löôõi nhoïn
maøu vaøng, raát ñeïp.
Phalae- Rousserol “Francois Lecouple”, ñaøi vaø caùnh maøu hoàng coù raát nhieàu
chaám ñoû, löôõi vaøng raát ñeïp.
Ph. Sujianna Wijanto “Sunshine” toaøn moät maøu vaøng töôi coù ñoám ñoû nhoû raát
ñeïp.
1.3.3. Ñaëc ñieåm thöïc vaät
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
14
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
Hoà Ñieäp laø loaøi lan ñôn thaân, maäp, ngaén, laù to, daøy moïc saùt vaøo nhau. Ñaây laø
gioáng goàm caùc loaøi coù hoa lôùn, ñeïp. Phaùt hoa moïc töø naùch laù, daøi, ñôn hay phaân
nhaùnh, caùnh hoa phaúng, traûi roäng, hoa nôû töøng caùi, 3 ñaøi to troøn, 2 caùnh xoøa roäng kín.
Moâi cong, deïp coù 2 raâu daøi. Truï coù hình baùn nguyeät vôùi 2 phaân khoái u leân chöùa ñaày
phaán hoa. Ngaøy nay Hoà Ñieäp ñöôïc lai taïo vôùi nhieàu maøu saéc vaø kích thöôùt ña daïng:
traéng, tím, ñoû, vaøng, hoàng.
Lan coù reã khí sinh phaùt trieån maïnh, maøu luïc, phía ngoaøi coù moät lôùp moâ xoáp daøy
goïi laø maøng bao (velamen) coù taùc duïng döï tröõ nöôùc vaø baûo veä reã khoûi bò khoâ. Laù ñôn
nguyeân, daøy, khoâng cuoáng vaø coù beï, daïng baàu duïc, maøu xanh boùng, ñaäm vaø nhaün.
Thaân vaø reã khoâng coù maïch.
Hoa moïc thaønh cuïm, löôõng tính, ñoái xöùng hai beân. Bao hoa daïng caùnh, rôøi
nhau, xeáp thaønh hai voøng: ba maûnh voøng ngoaøi vaø hai maûnh voøng trong beù hôn, maûnh
thöù ba coù hình daïng vaø maøu saéc khaùc haún goïi laø caùnh moâi. Goác caùnh moâi thöôøng keùo
daøi ra, chöùa tuyeán maät. Nhò vaø nhuïy dính lieàn thaønh coät nhò nhuïy. Haït phaán thöôøng
dính laïi thaønh khoái phaán, coù chuoâi vaø goùt dính ôû phía döôùi. Hai khoái phaán ngaên caùch
nhau bôûi trung ñôùi. Boä nhuïy goàm 3 laù noaõn dính nhau thaønh baàu döôùi, mang nhieàu
noaõn, ñính beân (Hoaøng Thò Saûn, 2003).
Quaû cuûa lan Hoà Ñieäp thuoäc loaïi quaû nang, môû baèng caùc khe nöùt doïc theo hai
beân ñöôøng cuûa giaù noaõn. Quaû lan chöùa raát nhieàu haït, tuøy vaøo gioáng, loaøi maø haït coù theå
töø vaøi traêm ñeán vaøi ngaøn haït. Haït caàn traûi qua 130 – 150 ngaøy ñeå haït tröôûng thaønh,
haït môû sau 90 ngaøy. Haït nhoû ñöôïc gioù mang xa nhö haït buïi, phaàn lôùn haït bò cheát vì
chöùa phoâi chöa phaân hoùa. Theo Bernard (1909), haït lan muoán naûy maàm phaûi nhieãm
naám Rhizoctonia vì loaïi naám naøy coù taùc duïng khôûi phaùt söï taùi laäp phaân baøo. Trong
thöïc nghieäm, ngöôøi ta coù theå ñaùnh thöùc caùc “phoâi sô khai” (protocorm) khi söû duïng
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
15
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
soác thaåm thaáu baèng caùch nuoâi caáy haït treân moâi tröôøng chöùa sucrose (Buøi Trang Vieät,
2002).
Keiki: Keiki chæ moät caây con moïc töø moät maáu treân cuoáng hoa. Moät soá loaøi coù
hoa nhoû nhö P. lueddemanniana thöôøng taïo keiki treân cuoáng hoa. Hieän töôïng naøy
ñöôïc Williams moâ taû laàn ñaàu tieân vaøo naêm 1894 (Williams vaø Williams, 1894).
Keiki coøn coù theå ñöôïc hình thaønh ôû nhieàu loaøi Phaleanopsis vaø moät soá loaøi
thuoäc caùc chi lai. Chaúng haïn trong The Genus Phaleanopsis (Sweet, 1980) coù trình
baøy roõ khaû naêng phaùt trieån caây con töø ñoát phaùt hoa Phaleanopsis kunstleri ôû Kew
Gardens. Keiki coøn coù theå hình thaønh töø reã ôû caùc loaøi Philippine P. stuartiana
(Williams vaø Williams, 1894) vaø Phaleanopsis schilleriana (Davis vaø Steiner, 1952).
Caùc caây Phaleanopsis döôùi ñieàu kieän nuoâi troàng khoâng thuaän lôïi seõ taïo ra keiki treân
cuoáng hoa, ñaëc bieät khi ñænh ñaõ bò caét boû.
1.3.4. Ñieàu kieän sinh thaùi.
1.3.4.1. Nhieät ñoä vaø ñoä aåm
Hoà Ñieäp laø loaïi hoa cuûa nhieät ñôùi, nhieät ñoä toái thieåu 22oC- 25oC ban ngaøy vaø
18oC vaøo ban ñeâm. Tuy nhieân Hoà Ñieäp laø loaïi lan chòu noùng nhieàu hôn ña soá caùc loaøi
khaùc. Caây coù theå phaùt trieån toát ôû nôi coù nhieät ñoä cao 35oC vaøo ban ngaøy vaø 25oC vaøo
ban ñeâm. Nhieät ñoä lyù töôûng ñeå phaùt trieån toát laø 25oC-27oC. Hoà Ñieäp phaùt trieån quanh
naêm haàu nhö khoâng coù muøa nghó thuaän lôïi troå hoa luùc thôøi tieát laïnh.(ÔÛ Vieät Nam
thöôøng nôû hoa vaøo cuoái thaùng 12 vaø thaùng 1).
Hoà Ñieäp chòu aåm cao, toái thieåu 60% nhöng khoâng chòu nöôùc. Laøm giaøn che
phaûi che 70% naéng. AÅm ñoä naøy raát phuø hôïp vôùi ñieàu kieän khí haäu Vieät Nam. Khi
troàng neân taïo ñoä aåm vöøa cho vöôøn lan vöøa cho moâi tröôøng xung quanh.
Caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa lan Hoà Ñieäp trong nhaø kính coù theå chia thaønh caùc
giai ñoaïn chính:
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
16
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
Giai ñoaïn ñaàu tieân: (Keùo daøi 22-27 tuaàn) Ñaây laø giai ñoaïn caây ñöôïc chuyeån töø
trong oáng nghieäm ra vöôøn öôm. Khoaûng thôøi gian quan troïng nhaát trong giai ñoaïn naøy
laø luùc ra caây con, caàn traùnh thay ñoåi ñieàu kieän soáng cuûa caây moät caùch quaù ñoät ngoät.
Trong 3 tuaàn leã ñaàu caàn duy trì ñoä aåm khoaûng 80% vaø ñeå caây trong maùt. Ñoä aåm
khoâng toát caây seõ maét nöôùc vaø coù theå cheát.
Giai ñoaïn phaùt trieån: (Keùo daøi 22-27 tuaàn) Giai ñoaïn naøy caây Hoà Ñieäp ñaõ phaùt
trieån bình thöôøng, nhieät ñoä cho giai ñoaïn naøy naèm trong khoaûng 28 ñeán 32oC. Nhieät
ñoä cao vöøa phaûi laøm gia taêng khaû naêng quang hôïp cuûa Hoà Ñieäp, ñoàng thôøi haïn cheá söï
ra hoa sôùm khoâng caàn thieát trong giai ñoaïn döôõng söùc naøy. Theo K. Kataoka vaø coäng
söï, giai ñoaïn tröôùc khi caây ra hoa caàn haøm löôïng Carbohydrate raát lôùn, ñieàu naøy cuõng
coù nghóa laø neáu söï ra hoa xaûy ra khi caây khoâng ñuû söùc, chaát löôïng hoa seõ khoâng cao
hoaëc laøm toån haïi ñeán caây meï. Trong tröôøng hôïp naøy caàn caét boû hoa ñeå cho caây khoâng
bò maát söùc, taäp trung cho phaùt trieån vaø ra hoa ñôït sau.
Giai ñoaïn thoï haøn: (Keùo daøi 4-6 tuaàn) Caûm öùng ra hoa Hoà Ñieäp caàn phaûi töôùi
nöôùc nheï trong nhieät ñoä thaáp, töø 17 ñeán 25o C. Taïi nhieät ñoä naøy, haøm löôïng Cytokinin
noäi sinh trong laù taêng leân, ngöôïc laïi vôùi haøm löôïng Acid Abscisic (Wen Yu Wang vaø
coäng söï, 2002). Ngoaøi ra, cuõng theo nghieân cöùu cuûa Wang naêm 2003, soá löôïng cuõng
nhö haøm löôïng protein trong moâ laù taêng ñaùng keå trong giai ñoaïn naøy. Ñieàu naøy cho
thaáy phaûn öùng ra hoa ñeå ñaït ñeán möùc toái öu caàn ñöôïc xaûy ra trong ñieàu kieän laïnh,
nhieàu nghieân cöùu thöïc nghieäm khaùc cuõng ñaõ noùi leân ñieàu naøy. Giai ñoaïn xöû lyù ra hoa
keát thuùc khi phaàn lôùn caùc caây xöû lyù taïo phaùt hoa non khoaûng 2-5cm.
Giai ñoaïn keát thuùc: (Keùo daøi 8-15 tuaàn) Sau khi caây Hoà Ñieäp ñöôïc 4 ñeán 6 laù
vaø chieàu roäng laù khoaûng 25cm, caây ñöôïc ñöa vaøo giai ñoaïn xöû lyù phaùt hoa, nhieät ñoä
xöû lyù naèm trong khoaûng 17-26oC. Trong giai ñoaïn naøy, muïc tieâu cuûa ngöôøi troàng laø
keùo daøi phaùt hoa, taêng soá löôïng hoa, ñieàu khieån cho hoa nôû ñoàng loaït vaø hoa xoay
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
17
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
ñeàu theo truïc phaùt hoa. Coù theå chia giai ñoaïn naøy thaønh 3 giai ñoaïn nhoû hôn. Tröôùc
tieân, phaùt hoa caàn ñöôïc keùo daøi ôû nhieät ñoä cao (26oC) trong moät khoaûng thôøi gian
ngaén, sau ñoù chuyeån sang nhieät ñoä thaáp hôn (17-25oC) ñeå caûm öùng choài sinh saûn, haïn
cheá toái ña soá choài sinh döôõng. Ngay sau khi coù moät soá nuï nhaát ñònh hình thaønh, ñeå
laøm cho phaùt hoa nôû ñeàu, nhieät ñoä ñöôïc tieáp tuïc giaûm xuoáng khoaûng 19-20oC nhaèm
keùo daøi thôøi gian bung caùnh hoa cuûa nhöõng hoa beân döôùi, taïo ñieàu kieän cho caùc hoa
beân treân tieáp tuïc hình thaønh phaùt trieån vaø bung caùnh hoa trong cuøng moät khoaûng thôøi
gian ngaén..
Nhieät ñoä trong suoát quaù trình xöû phaùt hoa neáu vöôït quaù 26oC coù theå gaây aûnh
höôûng tröïc tieáp leân phaùt hoa, laøm choät ñænh hoaëc giaûm soá löôïng hoa.
1.3.4.2. Nhu caàu nöôùc töôùi
Hoà Ñieäp laø caây ñôn thaân neân khoâng coù giaû haønh ñeå döï tröõ dinh döôõng vaø nöôùc.
Nöôùc thöôøng taäp trung chuû yeáu ôû laù. Vì Hoà ñieäp coù laù lôùn, dieän tích tieáp xuùc nhieàu
neân raát deã thoaùt hôi nöôùc.
Trong nhöõng ngaøy trôøi naéng khoâng ñeå caây khoâ quaù laâu nhö vaäy caây seõ kieät söùc.
Vaøo muøa naéng coù theå töôùi 3 laàn/ngaøy: Saùng, tröa, chieàu. Chuù yù khi töôùi vaøo buoåi tröa
phaûi töôùi thaät ñaåm caû chaäu lan, vöôøn lan ñeå traùnh naéng seõ laøm soác caây lan. Muøa möa
thì tuyø theo ñieàu kieän thôøi tieát maø töôùi nöôùc cho phuø hôïp. Nöôùc töôùi coù ñoä pH khoaûng
5-6 laø toát nhaát.
Khi töôùi nöôùc vaøo buoåi chieàu khoâng neân ñeå ñoïng laïi treân laù non vì deã bò thoái
ñoït vaø caây seõ cheát. Duøng voøi phun söông nheï vaø di chuyeån qua moät löôït roài môùi töôùi
trôû laïi ñeå cho nöôùc thaém ñeàu vaøo chaát troàng.
Ñoái vôùi nhöõng vöôøn lan troàng trong kính thì töôùi nöôùc raát ít khoaûng 35ngaøy/laàn. Töôùi chuû yeáu döôùi goác khoâng töôùi treân laù. Toùm laïi Hoà Ñieäp caàn aåm nhieáu
hôn nöôùc neân chæ töôùi vöøa ñuû laø ñöôïc.
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
18
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
1.3.4.3. AÙnh Saùng
Hoà Ñieäp caàn aùnh saùng yeáu vì ñaây laø loaøi öa boùng maùt, bieân ñoä bieán thieân khaù
roäng 5.000 – 15.000 lux, aùnh saùng chæ caàn 20%-30% laø ñuû. Tuy nhieân khoâng troàng
Hoà Ñieäp ôû nôi quaù raêm maùt vì aùnh saùng raát caàn cho söï sinh tröôûng vaø troå hoa. AÙnh
saùng khuyeách taùn vöøa phaûi laø taát toát. Neáu chieáu saùng ñöôïc 12h/ngaøy thì caây seõ phaùt
trieån toát hôn. Khi caây coøn nhoû ñang trong giai ñoaïn taêng tröôûng thì chæ caàn 15% aùnh
saùng. Caây töø 12-18 thaùng tuoåi thì caàn 20% aùnh saùng. Ñoái vôùi nhöõng caây trong giai
ñoaïn chuaån bò ra hoa thì caàn 30% aùnh saùng.
ÔÛ chaâu AÂu Hoà Ñieäp ñöôïc troàng trong nhaø kính coù heä thoáng laøm maùt, maùy ñieàu
hoøa nhieät ñoä vaø aùnh saùng nhaân taïo neân Hoà Ñieäp phaùt trieån raát ñoàng ñeàu, xanh toát.
Thuaän lôïi cho vieäc ñieàu khieån ra hoa ñoàng loaït. Caàn chuù yù khoâng ñeå caây bò caây aùnh
saùng tröïc tieáp chíu vaøo vì nhö vaäy caây seõ chaùy (phoûng) laù. Neáu bò nheï thì caây bò chaùy
laù, chaäm phaùt trieån naëng coù theå laøm cheát caây. Ta coù theå nhaän bieát ñöôïc caây thieáu hay
ñuû aùnh saùng qua maøu cuûa laù. Neáu caây thieáu naéng laù seõ maøu saäm hôn, ñoït phaùt trieån
yeáu. Neáu caây dö aùnh saùng laù seõ hôi vaøng, thaäm chí coù theå laøm chaùy laù,
1.3.4.4. Ñoä thoâng thoaùng
Raát caàn thieát cho Hoà Ñieäp, Hoà Ñieäp hay bò beänh thoái nhuõn laù (phoûng laù), söï
thoâng thoaùng giuùp laù caây mau khoâ sau khi töôùi vaø boä reã khoâng bò uùng nöôùc neân haïn
cheá beänh raát nhieàu.
ÔÛ nöôùc ta vaøo muøa möa Hoà Ñieäp taêng tröôûng maïnh nhöõng gioït möa naëng haït
coù theå laøm thoái ñoït. Do ñoù ñeå ngaên ngöøa tình traïng treân neân duøng nhöõng taém toân nhöïa
xanh ñeå che. Coù moät soá tröôøng hôïp troàng Hoà Ñieäp treân cao (saân thöôïng) coù hieäu quaû
hôn. Tuy nhieân gioù nhieàu vaø maïnh deã laøm caây maát nöôùc nhanh neáu ta khoâng cung caáp
ñuû laù caây seõ heùo ruõ, nhaên.
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
19
Ñoà aùn toát nghieäp
GVHD: KS.Nguyeãn Ngoïc Quyønh
Ñoái vôùi nhöõng vöôøn lan troàng trong nhaø kính coù theå duøng quaït hôi nöôùc vöøa taïo
ñoä aåm vöøa taïo söï thoâng thoaùng cho vöôøn lan. Gioù seõ laøm cho lôùp khoâng khí noùng treân
beà maëc laù ñöôïc luaân chuyeån gíup cho caây lan giaûm söû thoaùt hôi nöôùc.
1.3.4.5. Dinh döôõng
Hoà Ñieäp caàn dinh döôõng thöôøng xuyeân, quanh naêm neân khoâng coù muøa nghæ .
Khi töôùi phaân khoâng neân töôùi vôùi noàng ñoä cao vaø khoâng töôùi leân ñoït, nhaát laø luùc laù
non môùi nhuù ra töø ñænh sinh tröôûng.
Hoà Ñieäp caàn phaân boùn töôùi vôùi noàng ñoä loaõng vaø coù theå töôùi nhieàu laàn trong
tuaàn. Coù theå töôùi theâm phaân höõu cô nhö: baùnh daàu 15ngaøy/laàn, vitamin B1, kích thích
ra reã…
1.3.5. Giaù trò kinh teá vaø tình hình saûn xuaát lan Hoà ñieäp
1.3.5.1. Giaù trò kinh teá cuûa hoa Hoà Ñieäp
Hoà ñieäp khoâng chæ phoå bieán ôû Nam Mó, trong nhöõng naêm gaàn ñaây, Hoà Ñieäp trôû
thaønh loaïi hoa troàng chaäu coù giaù trò nhaát trong ngaønh coâng nghieäp troàng hoa ôû Haø
Lan. Chuùng coøn laø nhöõng moùn quaø xa xæ ôû caùc nöôùc Chaâu AÙ ñaëc bieät laø Nhaät Baûn.
Ngoaøi ra caùc loaøi hoa ñeïp, xa xæ cuõng ñöôïc nhaäp vaøo Myõ ñeå trang trí chaäu hoaëc döôùi
daïng quaø taëng cao caáp.
Ngaøy nay, Hoa lan caém chaäu ñaõ trôû neân khaù phoå bieán ôû haàu heát caùc nöôùc treân
theá giôùi. Ngöôøi ta coù theå thaáy Hoà Ñieäp ôû moïi nôi, treân truyeàn hình, trong nhaø, trong
vöôøn, taïp chí thaäm chí nôi baïn laøm vieäc. Chöùng toû, caøng ngaøy con ngöôøi caøng nhaän
thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa nhöõng chaäu hoa trong cuoäc soáng thöôøng nhaät cuûa mình.
Lan Hoà ñieäp, laø moät loaøi lan coù ñoä beàn boâng cao trong ñieàu kieän thích hôïp, cuõng laø
moät loaøi caây raát thích hôïp ñeå troàng trong nhaø, deã ra hoa. Hôn nöõa, trong vaøi thaäp kæ
gaàn ñaây neàn coâng ngheä troàng lan phaùt tieån giuùp ngöôøi troàng ñaõ giaûm giaù thaønh ñaùng
SVTH: Traàn Ñoâng Haï
20
- Xem thêm -
.PDF 
87 
190 
63 
