Bé tµi nguyªn vµ m«i tr−êng
ViÖn nghiªn cøu ®Þa chÊt vµ kho¸ng s¶n
b¸o c¸o
Nghiªn cøu khoanh ®Þnh c¸c cÊu tróc Èn s©u cã
tiÒm n¨ng quÆng má ë ®íi kh©u S«ng M· trªn c¬ së
¸p dông tæ hîp c¸c ph−¬ng ph¸p hîp lý
thuyÕt minh
6618
27/10/2007
Hµ Néi - 2003
Bé tµi nguyªn vµ m«i tr−êng
ViÖn nghiªn cøu ®Þa chÊt vµ kho¸ng s¶n
T¸c gi¶: Ph¹m Kho¶n, Mai Träng Tó (chñ biªn),
§µm Ngäc, NguyÔn V¨n Häc, NguyÔn Minh Trung,
NguyÔn V¨n Chung, NguyÔn §øc ChiÕn, KiÒu
Trung ChÝnh, NguyÔn Kiªm, §ç YÕn Ngäc, NguyÔn
Quèc TuÊn, NguyÔn §×nh Uy, NguyÔn Duy B×nh.
b¸o c¸o
Nghiªn cøu khoanh ®Þnh c¸c cÊu tróc Èn s©u cã
tiÒm n¨ng quÆng má ë ®íi kh©u S«ng M· trªn c¬ së
¸p dông tæ hîp c¸c ph−¬ng ph¸p hîp lý
thuyÕt minh
VIÖN tr−ëng
chñ biªn
TS. NguyÔn xu©n KhiÓn
GS.TSKH. Ph¹m kho¶n
Hµ Néi - 2003
Môc Lôc
C¸c v¨n b¶n ph¸p lý…………………………………………………………….......5
Më ®Çu………………………………………………………………………...….....41
Ch−¬ng I. LÞch sö nghiªn cøu ®íi kh©u S«ng M· vµ nh÷ng tån t¹i.........................43
I.1. LÞch sö nghiªn cøu..............................................................................43
I.2. Nh÷ng tån t¹i chñ yÕu.........................................................................46
Ch−¬ng II. Néi dung vµ tæ hîp c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu................................49
II.1. Néi dung nghiªn cøu..........................................................................49
II.2. Tæ hîp c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu..................................................49
Ch−¬ng III. §Æc ®iÓm ®Þa chÊt cÊu tróc ®íi kh©u S«ng M·.................................58
III.1. §Þa tÇng............................................................................................58
III.2. C¸c thµnh t¹o magma.......................................................................66
III.3. KiÕn t¹o............................................................................................71
Ch−¬ng IV. CÊu tróc ®Þa chÊt Èn ®íi kh©u S«ng M· theo tµi liÖu ®Þa vËt lý...........76
IV.1. §Æc ®iÓm c¸c tr−êng dÞ th−êng ®Þa vËt lý ®íi kh©u S«ng M·............76
IV.2. CÊu tróc ®Þa chÊt Èn theo tµi liÖu ®Þa vËt lý.......................................78
IV.3. Mét sè nÐt vÒ ph©n vïng cÊu tróc theo ®Æc ®iÓm tr−êng ®Þa vËt lý....86
Ch−¬ng V. KÕt qu¶ nghiªn cøu c¸c mÆt c¾t tæng thÓ b»ng tæ hîp ph−¬ng ph¸p
hîp lý.......................................................................................................90
V.1. TuyÕn §åi Gum – B¸i Th−îng – NghÜa §µn, tuyÕn 1 – T1................90
V.2. TuyÕn B¸t Mät – B¸i Th−îng, tuyÕn 2 – T2.......................................96
V.3. TuyÕn Na MÌo – Lòng NiÖm, tuyÕn 3 – T3......................................101
V.4. TuyÕn ChiÒng Kh−¬ng – S¬n La, tuyÕn 4 – T4.................................107
V.5. TuyÕn §iÖn Biªn – Pac Ma, tuyÕn 5 – T5.........................................109
Ch−¬ng VI. C¸c tr−êng dÞ th−êng ®Þa hãa ®íi kh©u S«ng M·..............................117
Ch−¬ng VII. C¸c thµnh hÖ quÆng ®íi kh©u S«ng M·...........................................125
A - C¸c thµnh hÖ quÆng ë ®íi kh©u S«ng M· ……………………………125
3
B - Nh÷ng thµnh hÖ quÆng thuéc ®íi taphrogen SÇm N−a………………......127
C- Nh÷ng thµnh hÖ quÆng thuéc ®íi rift s«ng §µ …………………......……137
Ch−¬ng VIII. Ph©n vïng dù b¸o tiÒm n¨ng kho¸ng s¶n ®íi kh©u S«ng M·.........147
VIII.1 Nguyªn t¾c thµnh lËp s¬ ®å ph©n vïng dù b¸o..............................147
VIII.2. Tiªu chuÈn ph©n vïng vµ c¸c yÕu tè khèng chÕ quÆng ho¸...........147
VIII.3. Ph©n vïng dù b¸o tiÒm n¨ng kho¸ng s¶n......................................150
Ch−¬ng IX. CÊu tróc ®Þa chÊt vµ triÓn väng kho¸ng s¶n cña c¸c diÖn tÝch nghiªn
cøu chi tiÕt..............................................................................................164
IX.1. Khu vùc vµ vïng Bã Xinh, S«ng M·, S¬n La ................................164
IX.2. Vïng quÆng thiÕc Bï Me, Th−êng Xu©n, Thanh Ho¸.....................180
IX.3. Vïng quÆng vµng Lµng NÌo, B¸ Th−íc, Thanh Ho¸.......................185
IX.4. QuÆng hãa cromit vïng Th−êng Xu©n, Thanh Ho¸.........................188
Ch−¬ng X. Kinh tÕ - kÕ ho¹ch......................................................................................192
KÕt luËn...............................................................................................................231
Tµi liÖu tham kh¶o........................................................................................................235
Danh môc c¸c b¶n vÏ giao nép theo b¸o c¸o...............................................................241
Danh s¸ch phô lôc kÌm theo b¸o c¸o...........................................................................242
4
Më ®Çu
Ngµy 21 th¸ng 5 n¨m 1999 Bé tr−ëng Bé C«ng NghiÖp ®· ra quyÕt ®Þnh sè
1131/Q§-CNCL phª chuÈn ®Ò ¸n: "Nghiªn cøu khoanh ®Þnh c¸c cÊu tróc Èn s©u
cã tiÒm n¨ng quÆng má ë ®íi kh©u S«ng M· trªn c¬ së ¸p dông tæ hîp c¸c
ph−¬ng ph¸p hîp lý" cña ViÖn Nghiªn cøu §Þa chÊt vµ Kho¸ng s¶n do
GS.TSKH. Ph¹m Kho¶n lµm chñ nhiÖm víi c¸c néi dung sau.
1- Môc tiªu, nhiÖm vô cña ®Ò ¸n:
- X¸c ®Þnh c¸c cÊu tróc Èn s©u cã tiÒm n¨ng vµ triÓn väng quÆng ho¸ ë ®íi
kh©u S«ng M· trªn c¬ së c¸c d÷ liÖu ®Þa vËt lý, ®Þa chÊt, ®Þa ho¸, viÔn th¸m cã
c¬ së khoa häc ®¸ng tin cËy.
- M« h×nh ho¸ c¸c cÊu tróc Èn s©u cã tiÒm n¨ng quÆng ho¸;
- Dù b¸o tiÒm n¨ng kho¸ng s¶n ë diÖn tÝch chi tiÕt ho¸;
- §Ò xuÊt ph−¬ng h−íng c«ng t¸c ®iÒu tra ph¸t hiÖn c¸c d¹ng tµi nguyªn
quÆng má Èn s©u trªn diÖn tÝch nghiªn cøu;
2- DiÖn tÝch 10.000km2 ®−îc giíi h¹n bëi c¸c ®iÓm cã to¹ ®é:
A: 103006'00''K§; 22o00'00'' VB
B: 106003'00''K§; 20003'00'' VB
C: 105052'00''K§; 19000'00'' VB
D: 102053'00''K§; 21022'00'' VB
Thuéc ®Þa phËn c¸c tØnh Thanh Ho¸, S¬n La, Ninh B×nh, Hoµ B×nh, NghÖ An.
3- C¸c ph−¬ng ph¸p kü thuËt chñ yÕu:
Thu thËp, xö lý, ph©n tÝch vµ tæng hîp c¸c tµi liÖu ®· cã trªn vïng, lé tr×nh
®Þa chÊt, ®Þa vËt lý, ®Þa ho¸, khoan, khai ®µo, lÊy vµ ph©n tÝch mÉu c¸c lo¹i.
4- Khèi l−îng c¸c d¹ng c«ng t¸c nh− phô lôc kÌm theo.
5- Thêi gian thùc hiÖn: 36 th¸ng
- Khëi c«ng: Th¸ng 5 n¨m 1999
- KÕt thóc ®Ò ¸n vµ nép b¸o c¸o vµo L−u tr÷ §Þa chÊt: 12/2001.
6- §Ò ¸n ®−îc chia lµm hai giai ®o¹n gåm 4 b−íc víi tæng dù to¸n :
2.256.817 ngh×n ®ång
(Hai tû hai tr¨m n¨m s¸u triÖu t¸m tr¨m m−êi b¶y ngh×n ®ång)
(Xem chi tiÕt ë phô lôc “B¸o c¸o kinh tÕ kÕ ho¹ch” kÌm theo)
§Ó thùc hiÖn quyÕt ®Þnh nµy, tËp thÓ t¸c gi¶ gåm : GS.TSKH. Ph¹m Kho¶n
(chñ nhiÖm) cïng c¸c TS. Mai Träng Tó, KS. §µm Ngäc, TS. NguyÔn V¨n Häc,
ThS. NguyÔn Minh Trung, TS. NguyÔn §×nh Uy, KS. §ç YÕn Ngäc, KS. NguyÔn
Kiªm, KS. NguyÔn Duy B×nh, KS. NguyÔn Quèc TuÊn, KS. NguyÔn §øc ChiÕn, KS.
41
NguyÔn V¨n Chung, KS. KiÒu Trung ChÝnh; vµ c¸c céng t¸c viªn (TS. Qu¸ch V¨n
Gõng, TS. Lª V¨n Th©n, TS. NguyÔn Quang N−¬ng, TS. Ph¹m HoÌ, TS. TrÇn Ngäc
Th¸i, TS. TrÇn Thanh RÜ) ®· tiÕn hµnh thùc hµnh thùc hiÖn c¸c môc tiªu nhiÖm vô
®−îc giao.
V× cã nh÷ng biÕn ®éng vÒ nh©n sù còng nh− vÒ khèi l−îng vµ thiÕt bÞ, nªn
c¸c nghiªn cøu chuyªn s©u cña ®Ò ¸n th−êng bÞ gi¸n ®o¹n, ¶nh h−ëng kh«ng nhá
tíi viÖc tiÕp thu, xö lý vµ luËn gi¶i sè liÖu mét c¸ch hÖ thèng. §ång thêi viÖc
nghiªn cøu khoanh ®Þnh c¸c cÊu tróc Èn s©u cã tiÒm n¨ng quÆng má lµ d¹ng
c«ng viÖc míi mÎ, do ®ã b¸o c¸o kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. TËp thÓ t¸c
gi¶ rÊt mong nhËn ®−îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c nhµ khoa häc trong vµ ngoµi
ViÖn nh»m n©ng cao chÊt l−îng cña b¸o c¸o, gãp phÇn ®Þnh h−íng cho nh÷ng
nghiªn cøu tiÕp theo.
B¸o c¸o gåm 172 trang, trong ®ã cã 18 biÓu b¶ng vµ 23 h×nh vÏ, ®−îc c¬
cÊu thµnh 8 ch−¬ng kh«ng kÓ më ®Çu, kÕt luËn, tµi liÖu tham kh¶o vµ c¸c b¶n vÏ
kÌm theo, ®−îc thÓ hiÖn theo tr×nh tù sau:
Ch−¬ng I. LÞch sö nghiªn cøu ®íi kh©u S«ng M· vµ nh÷ng tån t¹i
(Ph¹m Kho¶n, Mai Träng Tó, NguyÔn V¨n Häc)
Ch−¬ng II. Néi dung vµ tæ hîp c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
(Ph¹m Kho¶n, Mai Träng Tó, NguyÔn V¨n Häc)
Ch−¬ng III. §Æc ®iÓm ®Þa chÊt cÊu tróc ®íi kh©u S«ng M·
(NguyÔn §×nh Uy, §µm Ngäc, NguyÔn V¨n Häc, Ph¹m Kho¶n, Mai Träng Tó )
Ch−¬ng IV. CÊu tróc ®Þa chÊt Èn ®íi kh©u S«ng M· theo tµi liÖu ®Þa vËt lý
(Ph¹m Kho¶n, NguyÔn Quèc TuÊn, Qu¸ch V¨n Gõng, NguyÔn §øc ChiÕn)
Ch−¬ng V. KÕt qu¶ nghiªn cøu c¸c mÆt c¾t tæng thÓ b»ng tæ hîp ph−¬ng ph¸p
hîp lý (Ph¹m Kho¶n, NguyÔn Quèc TuÊn, Mai Träng Tó, §µm Ngäc, NguyÔn
V¨n Häc ).
Ch−¬ng VI. C¸c tr−êng dÞ th−êng ®Þa ho¸ ®íi kh©u S«ng M· (Mai Träng Tó,
NguyÔn V¨n Kh−¬ng, Ph¹m ThÞ Nhung Lý).
Ch−¬ng VII. C¸c thµnh hÖ quÆng ë ®íi kh©u S«ng M· (NguyÔn Minh Trung,
NguyÔn V¨n Häc).
Ch−¬ng VIII. Ph©n vïng dù b¸o tiÒm n¨ng kho¸ng s¶n ®íi kh©u S«ng M·
(Mai Träng Tó, NguyÔn Minh Trung, Ph¹m Kho¶n, NguyÔn V¨n Häc).
Ch−¬ng IX. CÊu tróc ®Þa chÊt vµ triÓn väng kho¸ng s¶n cña c¸c diÖn tÝch nghiªn
cøu chi tiÕt (Mai Träng Tó, NguyÔn Minh Trung, Ph¹m Kho¶n, NguyÔn V¨n
Häc, NguyÔn Kiªm).
42
Ch−¬ng I
LÞch sö nghiªn cøu ®íi kh©u S«ng M∙ vµ nh÷ng tån t¹i
I.1. LÞch sö nghiªn cøu
ThuËt ng÷ ®íi kh©u trong ®Þa chÊt ®· ®−îc nh¾c ®Õn tõ nh÷ng n¨m n¨m
m−¬i vµ s¸u m−¬i thÕ kû nµy víi c¸c tªn gäi ®ång nghÜa lµ: ®íi kh©u cÊu tróc,
®íi kh©u kiÕn t¹o hay ®íi kh©u. §Ò ¸n sö dông thuËt ng÷ nµy theo ®Þnh nghÜa ®·
®−îc nªu trong tõ ®iÓn ®Þa chÊt Nga (1978):
§íi kh©u lµ ®íi kÐo dµi, nã ph¶n ¸nh lªn trªn mÆt sù tån t¹i cña ®øt g·y
s©u hoÆc cña hÖ ®øt g·y s©u ch¹y song song vµ kÒ s¸t nhau. Nã th−êng n»m
gi÷a c¸c cÊu tróc lín nh− gi÷a phøc bèi tµ vµ h−íng tµ hay gi÷a ®Þa khèi trung
t©m vµ r×a bao quanh nã.
Phô thuéc vµo chuyÓn ®éng kiÕn t¹o cña c¸c ®¬n vÞ kiÕn t¹o n»m hai bªn,
®íi kh©u cßn ®−îc chia ra c¸c kiÓu kh¸c nhau. §Æc tr−ng ®iÓn h×nh cña ®íi kh©u
lµ cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn cho dung dÞch magma x©m nhËp. Thêi gian ph¸t triÓn cña
®íi kh©u gÇn trïng víi thêi gian ph¸t triÓn cña c¸c cÊu tróc kiÕn t¹o n»m 2 bªn
nã.
I.1.1 §Þa chÊt kho¸ng s¶n
VÒ mÆt kh«ng gian, ®íi kh©u S«ng M· trïng khíp víi c¸c ®íi S«ng M·, Thanh
Ho¸, phÇn t©y nam ®íi S¬n La cña Dovjikov (1965) vµ gÇn trïng víi c¸nh cung
S«ng M· cña Fromaget (1941), NguyÔn §×nh C¸t (1969), Gatinxki (1970). Chuyªn
tõ "®íi kh©u S«ng M· " ®· ®−îc Ng« Th−êng San (1965) vµ TrÇn V¨n TrÞ (1977,
1986) ®−a ra vµ ®−îc xem nh− ranh giíi kiÕn t¹o gi÷a miÒn uèn nÕp B¾c Bé vµ §«ng
D−¬ng.
Ranh giíi ®íi kh©u S«ng M·: Ranh giíi phÝa b¾c - ®«ng b¾c lµ ®øt g·y BØm
S¬n - S¬n La cßn phÝa t©y nam lµ ®øt g·y r×a t©y nam trong hÖ ®øt g·y S«ng M·.
Nh− vËy ®íi kh©u S«ng M· n»m gi÷a hai ®íi ®Þa chÊt cÊu tróc: rift S«ng §µ ë phÝa
b¾c - ®«ng b¾c, rift SÇm N−a ë phÝa nam - t©y nam vµ trë thµnh bøc t−êng cæ dùng
cao t−¬ng ph¶n cÊu tróc.
a/ Trªn ®íi kh©u S«ng M· ®· cã b¸o c¸o tæng kÕt cña 13 ®Ò tµi nghiªn cøu
tæng hîp vÒ ®Þa chÊt, kho¸ng s¶n, ®Þa vËt lý, ®Þa ho¸ ë tû lÖ 1:1.000.000 vµ
1:500.000 cña: Dovjikop.A.E vµ nnk, 1965; NguyÔn ThiÖn Giao,1986; NguyÔn Kim
Hoµn,1978; Ph¹m Kho¶n, 1977, 1984; NguyÔn V¨n Kh−¬ng vµ nnk, 1979, 1986;
TrÇn §øc L−¬ng vµ nnk, 1981; NguyÔn Nghiªm Minh, 1987; Ph¹m V¨n Quang,
1984, 1987; NguyÔn Kinh Quèc, 1995; Lª V¨n Tr¶o, 1984; TrÇn V¨n TrÞ
1997,1986; NguyÔn Tµi Thinh, 1994.
43
Qua ph©n tÝch tæng hîp nh÷ng tµi liÖu hiÖn cã, c¸c t¸c gi¶ ®· ®−a ra kÕt luËn
vÒ lÞch sö ph¸t triÓn ®Þa chÊt, quy luËt ph©n bè kho¸ng s¶n cña mçi giai ®o¹n cho
tõng vïng l·nh thæ vµ kiÕn nghÞ vÒ c«ng t¸c ®iÒu tra, nghiªn cøu, t×m kiÕm th¨m dß
tiÕp theo.
b/ ViÖc ®o vÏ b¶n ®å ®Þa chÊt, ®Þa vËt lý, ®Þa ho¸ vµ kho¸ng s¶n tû lÖ 1:200.000
®· ®−îc thÓ hiÖn trong 14 b¸o c¸o cña nhiÒu t¸c gi¶ [18÷32]. §èi víi tõng tê, c¸c t¸c
gi¶ ®· ®−a ra kÕt luËn vÒ ®Þa chÊt, kho¸ng s¶n, kiÕn nghÞ diÖn tÝch ®o vÏ vµ t×m kiÕm
kho¸ng s¶n tØ lÖ 1:50.000 tiÕp theo, còng nh− c¸c tån t¹i cÇn gi¶i quyÕt.
c/ KÕ thõa thµnh qu¶ cña ®o vÏ b¶n ®å ®Þa chÊt vµ kho¸ng s¶n 1:2.00.000, hiÖn
nay trªn ®íi kh©u S«ng M· ®· tiÕn hµnh xong viÖc ®o vÏ b¶n ®å ®Þa chÊt vµ t×m kiÕm
kho¸ng s¶n tû lÖ 1:50.000 vµ 1:25.000 trong ®ã cã 16 b¸o c¸o ®Þa chÊt [33÷59].
Ngoµi nh÷ng kÕt qu¶ míi vÒ ®Þa chÊt, ®Þa vËt lý vµ kho¸ng s¶n; c¸c c«ng tr×nh nµy
®· chØ ra nh÷ng diÖn tÝch cã triÓn väng kho¸ng s¶n ®Ó t×m kiÕm ë tû lÖ lín h¬n, sÏ
®−îc ®Ò cËp ë phÇn sau.
d/ C«ng t¸c t×m kiÕm kho¸ng s¶n ë tû lÖ 1:10.000 vµ lín h¬n ®−îc tiÕn hµnh
chñ yÕu ë Thanh Ho¸ (vµng, thiÕc - volfram, crom, nickel, cobal, pyrit, graphit), sau
®Õn lµ S¬n La (pyrit, ®ång, vµng), Hoµ B×nh (vµng - antimon) vµ NghÖ An (vµng antimon). KÕt qu¶ ®−îc tr×nh bµy trong c¸c b¸o c¸o nghiªn cøu ®Þa chÊt vïng: Räc
§«ng - Bu Bu, Thanh Ho¸ (TrÞnh Xu©n Can, 1992); V¹n Sµi - Suèi Ch¸t, S¬n La
(TrÞnh Xu©n Can, 1994); Nam S¬n - §µ B¾c, Hoµ B×nh. Ng« TÊt ChÝnh, 1995); Nói
N−a, Thanh Ho¸ (NguyÔn Xu©n §¹o, 1983); v.v..
Ngoµi nh÷ng b¸o c¸o ®Þa chÊt, kho¸ng s¶n, ®Þa vËt lý, ®Þa ho¸, viÔn th¸m cã
trong L−u tr÷ §Þa chÊt; ®Ò ¸n cßn tham kh¶o c¸c tµi liÖu c«ng bè liªn quan víi ®Þa
chÊt kiÕn t¹o, kho¸ng s¶n, ophyolit ®íi kh©u S«ng M· còng nh− ph−¬ng ph¸p t×m
kiÕm quÆng Èn, m« h×nh ho¸…: Aristov.V.V.,1984; Lª Duy B¸ch vµ nnk, 1996;
Brodovoi,V.V vµ nnk, 1980; §Æng V¨n Can, 1990; §inh §øc ChÊt, 1994; V¨n §øc
Ch−¬ng, TrÇn V¨n Th¾ng vµ nnk. 1995; Vò Xu©n §é vµ nnk, 1997; NguyÔn §Þch
Dü, 1995; Eremeev A.H, 1968; GrigorianS.V., 1968; Grigorian C.V., 1984; Lª
Thanh H¶i vµ nnk, 1997; Kovalov.A.A; Leonenko.E.I., 1993; Koselova I.A. vµ nnk,
1976; NguyÔn Ngäc Liªn vµ nnk, 1990; Ph¹m §øc L−¬ng, 1971; Litvin P.A. vµ nnk,
1981; NguyÔn Träng Nga, 1995; NguyÔn Xu©n Tïng, 1992; NguyÔn Kinh Quèc ,
1995; Phan Cù TiÕn vµ nnk, 1977; NguyÔn ThÞ Kim Thoa, 1998; §µo §×nh Thôc,
1985; TrÇn V¨n TrÞ, Phan Cù TiÕn, Th¸i Quý L©m vµ nnk, 1996; Cao §×nh TriÒu,
1997…
Tãm l¹i, nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn lµ nh÷ng tµi liÖu cã gi¸ trÞ khoa häc
vµ thùc tiÔn. KÕt qu¶ c«ng t¸c ®o vÏ b¶n ®å ®Þa chÊt ®· cho thÊy nh÷ng thay ®æi vÒ
®Þa tÇng, magma, kiÕn t¹o vµ nh÷ng ph¸t hiÖn míi vÒ ®Þa chÊt vµ kho¸ng s¶n. Tuy
nhiªn vÉn cßn mét tån t¹i lµ: míi chØ tËp trung nghiªn cøu nh÷ng biÓu hiÖn trªn mÆt,
ch−a cã nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu theo chiÒu s©u, ®Æc biÖt lµ nghiªn cøu ®é bãc
44
mßn cña quÆng, tÝnh ph©n ®íi ®øng, ngang cña quÆng trong t×m kiÕm ®¸nh gi¸ ®Ó dù
b¸o triÓn väng quÆng ho¸ ë phÇn s©u nh»m ®Þnh h−íng cho c«ng t¸c ®iÒu tra ®Þa
chÊt ë nh÷ng giai ®o¹n tiÕp theo.
I.1.2. §Þa vËt lý
Kh¸c víi c«ng t¸c ®Þa chÊt, c«ng t¸c ®iÒu tra, t×m kiÕm, th¨m dß ®Þa vËt lý ë
®íi kh©u S«ng M· chØ ®−îc tiÕn hµnh sau n¨m 1960 vµ chñ yÕu tõ 1975 trë l¹i ®©y.
a/ KÕt qu¶ c«ng t¸c ®Þa vËt lý khu vùc ®· cho phÐp thµnh lËp c¸c b¶n ®å dÞ
th−êng: tõ hµng kh«ng tû lÖ 1:200.000 MiÒn B¾c ViÖt Nam (Ivanhicop, NguyÔn
Quang Quý, 1963); träng lùc ViÖt Nam, tû lÖ 1:500.000 (NguyÔn ThiÖn Giao,
1986); tõ hµng kh«ng ViÖt Nam, tû lÖ 1:500.000 vµ 1:200.000 (T¨ng M−êi, 1994);
tr−êng phãng x¹ tù nhiªn ViÖt Nam, tû lÖ 1:500.000 (NguyÔn Tµi Thinh, 1994).
§íi kh©u S«ng M· cã ®Þa h×nh hiÓm trë, phÝa T©y gi¸p biªn giíi ViÖt - Lµo nªn
c«ng t¸c ®o ®¹c ®Þa vËt lý khu vùc cßn th−a thít, ch−a bao phñ ®−îc toµn ®íi.
C¸c b¶n ®å trªn, qua xö lý vµ luËn gi¶i ®Þa chÊt, kho¸ng s¶n (Ph¹m Kho¶n,
1971, 1984, 1990, 1997; Qu¸ch V¨n Gõng, 1978; NguyÔn ThiÖn Giao, 1986; Cao
§×nh TriÒu, 1997; v.v.) ®· nªu ra ®−îc mét sè nÐt chÝnh vÒ cÊu t¹o s©u ë tû lÖ
1:500.000 vµ 1:1.000.000.
b/ C«ng t¸c ®o vÏ träng lùc 1:50.000 vµ bay ®o tõ phæ gamma 1:25.000 ®· cho
c¸c b¶n ®å dÞ th−êng: träng lùc vïng Hoµ B×nh - CÈm Thuû, V¹n Yªn, S«ng M·, Bã
Xinh, CÈm Thuû, Hoµ B×nh, S¬n La; tõ phæ gamma vïng Phó Thä , Yªn B¸i , Kim
B«i , Hoµ B×nh, Thanh Ho¸, Hoµ B×nh - Thanh Ho¸, V¹n Yªn, Ngäc L¹c. ViÖc kiÓm
tra chi tiÕt dÞ th−êng tõ hµng kh«ng ®· ®−îc tiÕn hµnh ë mét sè vïng nh− Thanh
Ho¸, T©y Tam §iÖp, ThiÖu Ho¸ - Thanh Ho¸, Ngäc L¹c.
Trªn vïng nghiªn cøu ®· cã c¸c c«ng t¸c nghiªn cøu tham sè vËt lý ®¸ vµ
quÆng cña NguyÔn V¨n LÞch (1984), NguyÔn Kh¶i (1985), NguyÔn H÷u TrÝ (1985),
§inh §øc ChÊt (1994).
Víi ®o vÏ b¶n ®å ®Þa chÊt vµ kho¸ng s¶n tû lÖ 1:200.000, ®· tiÕn hµnh ®o x¹
®−êng bé, x¸c ®Þnh tham sè mËt ®é, ®é tõ c¶m, ®é tõ d−, n¨ng tÝnh phãng x¹ cña ®Êt
®¸ theo c¸c lé tr×nh ®Þa chÊt. Trªn mét sè vïng cã triÓn väng kho¸ng s¶n ®· thi c«ng
c¸c ph−¬ng ph¸p ®Þa vËt lý má nh− ®iÖn, tõ ë tû lÖ lín.
Víi b¶n ®å ®Þa chÊt tû lÖ 1:50.000, theo lé tr×nh ®Þa chÊt còng tiÕn hµnh ®o x¹
®−êng bé, x¸c ®Þnh tham sè ®Þa vËt lý (riªng tê Hoµ B×nh - Suèi Rót cã b¶n ®å th¹ch
- ®Þa vËt lý). C«ng t¸c ®Þa vËt lý má còng ®−îc thùc hiÖn trªn c¸c diÖn tÝch cã triÓn
väng kho¸ng s¶n. Nã ®· gióp c¸c nhµ ®Þa chÊt khoanh ®−îc c¸c ranh giíi ®Êt ®¸, c¸c
th©n kho¸ng ho¸.
Tãm l¹i, b−íc ®Çu c«ng t¸c ®Þa vËt lý ®· thiÕt lËp ®−îc mèi liªn quan gi÷a c¸c
dÞ th−êng ®Þa vËt lý víi yÕu tè cÊu tróc ®Þa chÊt vµ magma cã thÓ liªn quan víi
45
quÆng ho¸.
I.1.3. §Þa ho¸
Trªn vïng nghiªn cøu ®· cã c¸c tµi liÖu ®Þa ho¸ sau: B¶n ®å kim l−îng, träng
sa kÌm theo b¶n ®å ®Þa chÊt tû lÖ. 1:200.000, 1:50.000; S¬ ®å ®Þa ho¸ miÒn B¾c ViÖt
Nam tû lÖ 1:1.000.000 cña NguyÔn V¨n Kh−¬ng (1979); S¬ ®å ph©n vïng ®Þa ho¸
ViÖt Nam tû lÖ 1:1.000.000 cña NguyÔn V¨n Kh−¬ng (1986); §Æc ®iÓm ®Þa ho¸ c¸c
®¸ magma B¾c ViÖt Nam cña NguyÔn Kh¾c Vinh vµ NguyÔn TiÕn Dòng (1974);
Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ triÓn väng pyrit T©y B¾c, B¾c Bé cña Hoµng Nga §Ýnh,1985;
§¸nh gi¸ tµi liÖu ®Þa ho¸ vµ ph©n chia ®Þa ho¸ T©y B¾c phôc vô cho t×m kiÕm má
quÆng cña §ç Thanh ThÕ, 1990.
C«ng t¸c ®Þa ho¸ cßn ®−îc thùc hiÖn trong ®o vÏ b¶n ®å ®Þa chÊt vµ kho¸ng s¶n
tû lÖ 1:200.000, 1:50.000 vµ c¸c ®Ò tµi: sinh kho¸ng vµ dù b¸o kho¸ng s¶n c¸c ®íi
S«ng §µ - S«ng M· do NguyÔn Ngäc Liªn chñ biªn (1990), quy luËt ph©n bè vµ dù
b¸o triÓn väng ®ång, nickel vµ c¸c kho¸ng s¶n quý hiÕm ®i kÌm ë T©y B¾c ViÖt
Nam do NguyÔn Ngäc Liªn chñ biªn (1995) vµ c¸c b¸o c¸o kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ
t×m kiÕm ë mét sè má cô thÓ nh− ®ång - nickel T¹ Khoa, crom - ®ång - cobal ë Cæ
§Þnh, vµng CÈm Thuû, antimon - ch× - kÏm - arsen Quan Ho¸ - B¸ Th−íc, v.v.
KÕt qu¶ c«ng t¸c ®Þa ho¸ trong ®o vÏ b¶n ®å ®Þa chÊt vµ t×m kiÕm kho¸ng s¶n
®· v¹ch ®Þnh ra vµnh ph©n t¸n nguyªn sinh, thø sinh vµ vµnh ph©n t¸n c¸c nguyªn tè
chØ thÞ quÆng ho¸ ®i kÌm. B−íc ®Çu ®· gãp phÇn cho viÖc ®iÒu tra nghiªn cøu t×m
kiÕm kho¸ng s¶n Èn.
I.1.4. ViÔn th¸m
Ph−¬ng ph¸p viÔn th¸m lµ mét ph−¬ng ph¸p rÊt cã hiÖu qu¶ trong nghiªn cøu
®Þa chÊt nãi chung vµ ®iÒu tra kho¸ng s¶n nãi riªng.
C¸c t− liÖu viÔn th¸m cung cÊp c¸c th«ng tin kh¸ch quan vµ bæ Ých vÒ: cÊu tróc
®Þa chÊt, sù ph©n bè trong kh«ng gian cña c¸c thÓ ®Þa chÊt, ho¹t ®éng ®øt gÉy ph¸
huû vµ tµi nguyªn kho¸ng s¶n.
C¸c tµi liÖu cò liªn quan ®Õn viÔn th¸m ë vïng nghiªn cøu rÊt nghÌo nµn, mét
sè tµi liÖu cò ®· cã bao gåm: S¬ ®å gi¶i ®o¸n photolineament khu vùc ®«ng nam
miÒn T©y B¾c ViÖt Nam tû lÖ 1:500.000 (§µo V¨n ThÞnh, n¨m 1993 ); C¸c s¬ ®å
gi¶i ®o¸n ¶nh tû lÖ 1:50.000 ë c¸c nhãm tê: Quan Ho¸, CÈm Thuû cña c¸c t¸c gi¶
thuéc Liªn ®oµn B§§CMB c¸c n¨m 1987÷1990.
C¸c th«ng tin ®ù¬c khai th¸c tõ c¸c t− liÖu viÔn th¸m sÏ gãp phÇn dù b¸o cÊu
tróc Èn cã tiÒm n¨ng triÓn väng quÆng ho¸ Èn ë ®íi S«ng M·.
I.2. Nh÷ng tån t¹i chñ yÕu
I.2.1. §Þa chÊt
46
− Däc theo ®øt g·y S«ng M·, hÖ tÇng §ång TrÇu (T2a®t) cã thµnh phÇn v«i
xen kÏ hay lµ ®¸ v«i Paleozoi th−îng ë Th−êng Xu©n, Nh− Xu©n, Quan S¬n? §i
liÒn víi hÖ tÇng nµy cßn cã trÇm tÝch (§ång §á) chøa than?
− C¸c thÓ magma ph©n bè trong kh«ng gian cã chÞu sù chi phèi cña ®øt g·y
S«ng M· hay kh«ng vµ ®øt g·y nµy cã h−íng dÞch tr−ît vµ ®é dèc lµ bao nhiªu. §øt
g·y S«ng M· cã ®Ých thùc lµ ®øt g·y nghÞch trong c¬ chÕ vËn ®éng hót ch×m ghÐp
nèi lôc ®Þa trÎ c¸c thÓ mafic - siªu mafic tråi nguéi hay kh«ng.
− Cã nh÷ng dÉn liÖu g× vÒ mèi t−¬ng quan gi÷a c¸c biÓu hiÖn kho¸ng s¶n trªn
mÆt vµ d−íi s©u víi sù ph©n bè c¸c thùc thÓ cÊu tróc trªn b×nh ®å ®Þa chÊt hiÖn t¹i ?
− CÊu tróc s©u vµ cÊu tróc d−íi c¸c trÇm tÝch Kainozoi ®ång b»ng Thanh Hãa,
trong ®ã cã ®¸ phun trµo mafic cña rift S«ng §µ kÒ ®øt g·y BØm S¬n - S¬n La ch−a
®−îc nghiªn cøu ®Þnh l−îng toµn diÖn.
− X¸c lËp tæ phÇn cña hîp t¹o ophiolit S«ng M·.
I.2.2. Kho¸ng s¶n
− Thµnh phÇn vËt chÊt quÆng ch−a ®−îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ vµ hÖ thèng ë phÇn
s©u.
− Nguån gèc vµ ®iÒu kiÖn thµnh t¹o cña quÆng ho¸ ch−a ®−îc x¸c ®Þnh chÝnh
x¸c b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p ®Þnh l−îng.
− Quy luËt ph©n bè vµ kh¶ n¨ng triÓn väng quÆng ho¸ theo chiÒu s©u ch−a
®−îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ.
I.2.3. §Þa vËt lý
− Ch−a thµnh lËp ®−îc mét b¶n ®å ®Þa chÊt cÊu tróc tû lÖ trung b×nh, trªn ®ã
thÓ hiÖn c¸u tróc khèi - líp, ®Æc biÖt tõ mãng uèn nÕp biÕn chÊt kÕt tinh trë lªn, c¸c
®øt g·y vµ c¸c thÓ magma Èn.
− ThiÕu sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c dÊu hiÖu ®Þa vËt lý víi c¸c dÊu hiÖu ®Þa
chÊt vµ kho¸ng s¶n, do ®ã c¸c kÕt luËn vÒ ®Þa chÊt kho¸ng s¶n Èn ch−a mang tÝnh
tæng quan vµ thuyÕt phôc.
Tãm l¹i, tõ tr−íc ®Õn nay ë ®íi kh©u S«ng M· ch−a cã mét c«ng tr×nh nghiªn
cøu ®Þa vËt lý nµo xem xÐt ®Çy ®ñ c¸c cÊu tróc vµ vËt thÓ ®Þa chÊt Èn cã tiÒm n¨ng
quÆng má mét c¸ch hÖ thèng. Do vËy vÊn ®Ò nghiªn cøu c¸c cÊu tróc Èn cã tiÒm
n¨ng quÆng má b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p ®Þa vËt lý lµ cÇn thiÕt.
I.2.4. §Þa ho¸
− Tµi liÖu nghiªn cøu ®Þa ho¸ nguyªn sinh, ®Þa ho¸ s©u cßn qu¸ Ýt nªn h¹n chÕ
®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng quÆng má Èn.
−KÕt qu¶ nghiªn cøu tæng hîp tµi liÖu ®Þa ho¸ ®· chØ ra diÖn tÝch cã triÓn väng
47
nh−ng ch−a ®−îc nghiªn cøu chi tiÕt vµ kiÓm tra b»ng c«ng tr×nh s©u.
− Trong thêi gian qua, ë mét sè má ®· khoan t×m kiÕm - th¨m dß nh−ng c«ng
t¸c ®Þa ho¸ ch−a ®−îc tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Çy ®ñ do ®ã ®· bá qua nh÷ng th«ng tin
do nghiªn cøu ®Þa ho¸ ®−a l¹i vµ h¹n chÕ ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng, dù b¸o kho¸ng s¶n Èn
s©u.
− Trong c¸c c«ng tr×nh ®o vÏ ®Þa chÊt t×m kiÕm kho¸ng s¶n ë c¸c tû lÖ nªn chó
ý nghiªn cøu thuû ®Þa ho¸ - ph−¬ng ph¸p cã kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn c¸c quÆng ho¸ s©u.
48
Ch−¬ng II
Néi dung vµ tæ hîp c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
II.1. Néi dung nghiªn cøu
Néi dung nghiªn cøu bao gåm:
- Thu thËp, xö lý, ph©n tÝch, tæng hîp c¸c tµi liÖu ®· cã ë vïng nghiªn cøu.
- Kh¶o s¸t ®Þa chÊt, kho¸ng s¶n, ®Þa vËt lý, ®Þa ho¸.
- Khai ®µo vµ khoan.
- LÊy vµ ph©n tÝch mÉu.
Khèi l−îng cho tõng néi dung ®−îc thÓ hiÖn trªn b¶ng dù to¸n khèi l−îng,
kinh phÝ cho toµn ®Ò ¸n vµ cã thay ®æi theo tõng b−íc do lý do kh¸ch quan nh− :
thiÕu kinh phÝ, hoÆc kü thuËt (kh«ng thùc hiÖn 50 ®iÓm ®o tõ tellur v× kh«ng cã
thiÕt bÞ, nÕu thuª n−íc ngoµi th× ®¬n gi¸ cao h¬n víi ®¬n gi¸ ®−îc duyÖt).
II.2. Tæ hîp c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
- §Ó thùc hiÖn néi dung nªu ra, ®Ò ¸n ®· ph©n tÝch vµ tæng hîp 62 b¸o c¸o
®Þa chÊt kho¸ng s¶n, ®Þa vËt lý, ®Þa ho¸ thu thËp ®−îc ë LT§C Côc §Þa chÊt vµ
Kho¸ng s¶n ViÖt Nam. Tõ ®ã ®−a ra kÕt qu¶ ®¹t ®−îc ë tõng chuyªn ngµnh còng
nh− tån t¹i cÇn gi¶i quyÕt trªn vïng nghiªn cøu.
- ViÖc thu thËp tµi liÖu nguyªn thuû ë LT§C, c¸c Liªn ®oµn ®Ó ph©n tÝch
bæ sung kh«ng thùc hiÖn ®−îc v× kinh phÝ kh«ng cho phÐp.
- Trªn 5 l¸t c¾t tæng thÓ vµ vïng nghiªn cøu chi tiÕt Bã Xinh, tiÕn hµnh
®ång bé c¸c kh¶o s¸t mÉu ®Þa chÊt, kho¸ng s¶n, ®Þa vËt lý, ®Þa ho¸ vµ lÊy mÉu
c¸c lo¹i.
II.2.1. Kh¶o s¸t tæng thÓ
ViÖc nghiªn cøu tæng thÓ trªn 5 l¸t c¾t ë tû lÖ 1:250.000 vµ 1:100.000 (sö
dông b¶n ®å 1:50.000 UTM lµm nÒn) nh»m môc ®Ých ph¸t hiÖn c¸c cÊu tróc Èn
khu vùc. ViÖc v¹ch ®Þnh c¸c tuyÕn nµy ®· ®−îc tËp thÓ c¸c nhµ ®Þa chÊt, ®Þa vËt
lý, kho¸ng s¶n vµ ®Þa ho¸ thùc hiÖn. Trong sè 5 l¸t c¾t cã 2 l¸t c¾t liªn hîp
(chuÈn), trªn ®ã ®o tõ tellur, träng lùc vµ tõ, cô thÓ lµ tuyÕn: §åi Cum - B¸i
Th−îng - NghÜa §µn dµi 150km vµ Ca Hiªn - S¬n La (§iÖn Biªn - Pac Ma) dµi
110km. C¸c l¸t c¾t liªn hîp nµy t−¬ng øng víi c¸c tuyÕn 1 vµ 5. Trªn c¬ së kÕt
qu¶ nghiªn cøu 2 l¸t c¾t nµy b»ng ®o tõ tellur, ®Ò ¸n sÏ thµnh lËp ph−¬ng tr×nh
håi quy t−¬ng quan gi÷a kÕt qu¶ ®o tõ tellur vµ träng lùc, tõ ®ã x©y dùng bøc
tranh cÊu tróc ®Þnh l−îng cho vïng nghiªn cøu tû lÖ 1:250.000 hoÆc 1:500.000.
C«ng viÖc nµy ®· kh«ng thùc hiÖn ®−îc v× kh«ng cã m¸y ®o tõ tellur, do ®ã viÖc
nghiªn cøu tíi ®é s©u mÆt mãng uèn nÕp kÕt tinh ch−a thùc hiÖn ®−îc nh− ý
49
muèn.
Sau ®©y lµ c¸c tuyÕn tæng thÓ ΣT=327km.
TuyÕn 1: §åi Gum - B¸i Th−îng - NghÜa §µn (Qu× Ch©u - B¸i Th−îng CÈm Thuû - §åi Gum), dµi 138km (vµng, s¾t, antimon, molibden, thiÕc,
volfram,…), tû lÖ 1:250.000.
VÒ cÊu tróc ®Þa chÊt mÆt c¾t ®i qua nÕp låi CÈm Thuû - B¸ Th−íc víi thµnh
phÇn ®Êt ®¸ kh¸ phøc t¹p vµ ®Çy ®ñ. Mét sè nhµ nghiªn cøu ®Þa chÊt ®· ph¸t hiÖn
c¸c thÓ ®¸ t−êng (®ai cæ) liªn quan víi mét lo¹t kho¸ng s¶n cã thÓ ph©n ®íi tõ
s¾t - antimon - vµng. C¸c kho¸ng s¶n nµy th−êng ph©n bè ë c¸nh c¸c nÕp låi, cã
thÓ lµ mét khèi magma. Liªn quan víi chóng ë phÇn s©u cã thÓ cßn cã c¸c lo¹i
kho¸ng s¶n nhiÖt ®é cao nh− ch× - kÏm vµ s¾t. Víi nhiÒu biÓu hiÖn kho¸ng s¶n
liªn quan vµ c¸c vµnh ph©n t¸n träng sa kim l−îng kh¸ tËp trung nh− ®ång,
molybden, ch× - kÏm, sulfur, vµng vµ s¾t, nã còng lµ mÆt c¾t rÊt cã ý nghÜa
nghiªn cøu s©u v× cã thÓ tån t¹i ë ®©y c¸c khèi magma Èn víi thµnh phÇn kh¸ ®a
d¹ng mafic vµ axit (gabro vµ granit).
TuyÕn 2: B¸t Mät - B¸i Th−îng (Th−êng Xu©n - B¸i Th−îng), dµi 48km
(thiÕc, ®ång, ch× - kÏm,…), tû lÖ 1:250.000.
Lµ mÆt c¾t däc theo ®øt g·y S«ng M· nªn kho¸ng s¶n kh¸ ®a d¹ng (®ång,
thiÕc, ch× - kÏm). Cho ®Õn nay ch−a x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ®−îc diÖn ph©n bè cña
granitoid B¶n ChiÒng vµ B¶n Muång.
TuyÕn 3: Na MÌo - Lòng NiÖm (M−êng Sai - Lòng Cao), dµi 67km (®ång,
vµng, ch× - kÏm, s¾t, antimon,…), tû lÖ 1:100.000.
BiÓu hiÖn kho¸ng ho¸ nghÌo, chñ yÕu lµ nhiÖt dÞch nhiÖt ®é thÊp. Ho¹t
®éng magma phong phó vµ trÇm tÝch chñ yÕu lµ lôc nguyªn - carbonat, viÖc
nghiªn cøu kho¸ng s¶n ®ang cßn nhiÒu h¹n chÕ. Tuy nhiªn, ®©y lµ khu vùc cã
kh¶ n¨ng h×nh thµnh c¸c kho¸ng s¶n s¾t, ®ång, ch× - kÏm kiÓu skarn liªn quan
víi cÊu tróc Èn s©u.
TuyÕn 4: ChiÒng Kh−¬ng - S¬n La (S¬n La - Mai S¬n - ChiÒng Kh−¬ng),
dµi 51km (vµng, ®ång, nickel, cobal…), tû lÖ 1:100.000.
Ngoµi viÖc nghiªn cøu cÊu tróc Èn s©u, cßn l−u ý ®Õn mét sè vµnh ph©n t¸n
Au liªn quan.
TuyÕn 5: Ca Hiªn - S¬n La nay lµ §iÖn Biªn - Pac Ma, dµi 23km (®ång,
vµng, pyrit, magne,…), tû lÖ 1:250.000.
Cã biÓu hiÖn kho¸ng s¶n ®ång, pyrit, manhetit ë B¶n Phóng, Bã Xinh. MÆt
c¾t nµy kh«ng nh÷ng phong phó vÒ kho¸ng s¶n mµ cßn phøc t¹p vÒ mÆt ®Þa chÊt
vµ cÊu kiÕn t¹o. RÊt triÓn väng vÒ tiÒm n¨ng quÆng s©u. Ph©n tÝch má pyrit Bã
Xinh cho thÊy ë phÇn s©u cã thÓ tån t¹i quÆng conchedan l−u huúnh vµ ®ång nh−
50
mét sè má ë Liªn X« (cò), cÇn ®Çu t− nghiªn cøu s©u.
II.2.2. Kh¶o s¸t chi tiÕt
ViÖc nghiªn cøu chi tiÕt ®−îc thùc hiÖn ë vïng Bã Xinh víi diÖn tÝch
28km2. DiÖn tÝch nµy n»m däc ®íi ophiolit S«ng M·, cã rÊt nhiÒu c¸c khèi
magma siªu mafic, mafic vµ granit. Tµi liÖu träng lùc ®· chøng tá ®iÒu ®ã. Trªn
b¶n ®å dÞ th−êng träng lùc Bughe, c¸c dÞ th−êng kÐo dµi theo h−íng t©y t©y b¾c
- ®«ng nam. PhÝa t©y nam diÖn tÝch cã côm dÞ th−êng ph¶n ¸nh phøc hÖ ChiÒng
Kh−¬ng. PhÇn ®«ng nam cã côm dÞ th−êng ph¶n ¸nh khèi siªu mafic Èn (cã thÓ
nh− phøc hÖ Bã Xinh). Ngoµi ra c«ng t¸c ®Þa vËt lý má cßn cho biÕt c¸c ®íi
quÆng pyrit cã ®ång ®i kÌm ë Bã Xinh, B¶n M¹. Chóng ®−îc thÓ hiÖn bëi c¸c dÞ
th−êng: ph©n cùc kÝch thÝch cao h¬n ph«ng 3 lÇn, ®é dÉn biÓu kiÕn cao h¬n
ph«ng tõ 3÷6 lÇn (NguyÔn Träng Nga, 1991). KÕt hîp víi tµi liÖu kho¸ng s¶n ®Ò
¸n thÊy ®©y lµ diÖn tÝch cÇn ®−îc nghiªn cøu ®Ó ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng quÆng Èn.
Theo kh¶o s¸t ®Þa chÊt, diÖn tÝch nghiªn cøu ®−îc thµnh t¹o bëi c¸c trÇm
tÝch phun trµo cæ hÖ tÇng S«ng M·. Ho¹t ®éng magma kh¸ phong phó. Kho¸ng
s¶n liªn quan lµ pyrit, ®ång, vµng. §¸ng chó ý lµ má pyrit Bã Xinh liªn quan víi
phun trµo mafic, cã quy m« kh¸ lín. Thµnh phÇn vËt chÊt quÆng, ngoµi pyrit cßn
cã ®ång, ch× - kÏm vµ vµng ®i kÌm.
Theo tµi liÖu ®Þa ho¸, diÖn tÝch nghiªn cøu n»m trong ®íi ®Þa ho¸ TuÇn
Gi¸o thuéc miÒn ®Þa ho¸ T©y B¾c (NguyÔn V¨n Kh−¬ng, 1984).
- VÒ ®Þa ho¸ nguyªn sinh: ®íi ®−îc thµnh t¹o chñ yÕu bëi c¸c ®¸ cã tuæi
Paleozoi vµ Proteozoi. Theo sù ph©n bè c¸c nguyªn tè ho¸ häc trong ®¸ gèc cïng
c¸c vµnh ph©n t¸n ®Þa ho¸ thø sinh th× diÖn tÝch nghiªn cøu ®−îc ®Æc tr−ng bëi
nhãm nguyªn tè chalcofin - siderofin, tiªu biÓu lµ c¸c nguyªn tè ch× - kÏm,
thiÕc, vµng, bari, s¾t.
- VÒ ®Þa ho¸ thø sinh: qua tæng hîp tµi liÖu vµnh ph©n t¸n ®Þa ho¸ thø sinh
vµ träng sa th× diÖn tÝch nghiªn cøu n»m trong tr−êng dÞ th−êng ®Þa ho¸ S«ng
M·, bao gåm c¸c vµnh ph©n t¸n ®Þa ho¸ thø sinh cña c¸c nguyªn tè kÏm, ®ång,
antimon, ch×, vµng.
Nh− vËy, theo tµi liÖu ®Þa chÊt, ®Þa vËt lý, ®Þa ho¸, hy väng ë phÇn s©u cña
quÆng ho¸ cã thÓ tån t¹i c¸c kiÓu kho¸ng ho¸ s©u (tõ trªn xuèng d−íi):
- Pyrit - chalcopyrit (chøa vµng)
- Pyrit - chalcopyrit - sphalerit.
- Pyrit - manhetit chøa chalcopyrit.
MÆt kh¸c trong khu vùc cßn nhiÒu biÓu hiÖn cña qu¸ tr×nh listvenit ho¸,
liªn quan víi chóng lµ magnezit vµ vµng.
51
Tãm l¹i, ë diÖn tÝch nghiªn cøu chi tiÕt - vïng Bã Xinh, ®èi t−îng quÆng bÞ
khèng chÕ bëi cÊu tróc vµ vËt thÓ ®Þa chÊt Èn d−íi líp phñ. Chóng ®· ®−îc c¸c
tµi liÖu ®Þa chÊt kho¸ng s¶n, ®Þa vËt lý, ®Þa ho¸ vµ viÔn th¸m s¬ bé x¸c nhËn.
II.2.3. Ph−¬ng ph¸p ®Þa chÊt kho¸ng s¶n
§· ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p sau:
- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cÊu tróc vµ khèi l−îng vËt chÊt ®èi s¸nh.
- Ph−¬ng ph¸p kiÕn t¹o khe nøt, tr−êng øng suÊt.
- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Þa m¹o h×nh th¸i vµ ®Þa m¹o cÊu tróc.
- Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch th¹ch häc, kho¸ng t−íng, träng sa thiªn nhiªn,
träng sa nh©n t¹o, hãa silicat, kÝch ho¹t neutron (15 nguyªn tè), quang phæ ®Þnh
l−îng gÇn ®óng, quang phæ plasma (15 chØ tiªu), quang phæ hÊp thô nguyªn tö,
nung luyÖn vµng - b¹c, v.v..
- Ph−¬ng ph¸p khai ®µo c¸c c«ng tr×nh ®Þa chÊt .
Trªn c¬ së c¸c kÕt qu¶ cña c¸c ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch trªn, tiÕn hµnh xö lý
b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p sau:
- Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch thµnh hÖ quÆng (nghiªn cøu tæ hîp céng sinh
kho¸ng vËt, x¸c ®Þnh c¸c giai ®o¹n t¹o kho¸ng).
- Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®é bãc mßn cña quÆng ho¸.
- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cÊu tróc tr−êng quÆng, ph©n tÝch c¸c yÕu tè
khèng chÕ quÆng ho¸ (tr−íc quÆng, trong quÆng vµ sau quÆng) víi viÖc m« h×nh
ho¸ c¸c diÖn tÝch chøa quÆng Èn.
II.2.4. Ph−¬ng ph¸p ®Þa vËt lý
§Ó ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu cña ®Ò ¸n, nhiÖm vô cña c«ng t¸c ®Þa vËt lý lµ
x¸c ®Þnh c¸c hÖ thèng ®øt g·y, khèi magma Èn, thµnh lËp s¬ ®å cÊu tróc ®Þa chÊt
Èn s©u vµ ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng quÆng má liªn quan theo tµi liÖu ®Þa vËt lý. C¸c
ph−¬ng ph¸p kü thuËt ®Þa vËt lý sö dông bao gåm.
a. §Þa vËt lý khu vùc
− Thu thËp, tæng hîp vµ luËn gi¶i ®Þa chÊt tµi liÖu ®Þa vËt lý hiÖn cã trªn
diÖn tÝch nghiªn cøu tõ 1:500.000 ®Õn 1:10.000.
− ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch xö lý sè liÖu ®Þa vËt lý hiÖn cã ®Ó xö
lý vµ luËn gi¶i ®Þa chÊt sè liÖu ®o ®¹c tõ, träng lùc, ®iÖn ë tû lÖ 1:100.000.
− Sö dông mÆt mãng kÕt tinh uèn nÕp cã ®−îc trªn c¬ së x©y dùng mèi
t−¬ng quan gi÷a tµi liÖu tõ, träng lùc, tõ telua víi c¸c th«ng tin tiªn nghiÖm ®·
biÕt do Cao §×nh TriÒu, ViÖn ®Þa chÊt, TTKHTN vµ CNQG thùc hiÖn.
52
− §o tõ trªn 5 tuyÕn ë tû lÖ 1:100.000: kho¶ng c¸ch c¸c ®iÓm ®o trªn tuyÕn
tõ 100 ®Õn 200m vµ trªn vïng dÞ th−êng ®−îc ®an dµy víi kho¶ng c¸ch c¸c
®iÓm ®o dÇy h¬n. Sai sè cho phÐp lµ 5nT.
− §o träng lùc trªn 5 tuyÕn ë tû lÖ 1:100.000: kho¶ng c¸ch c¸c ®iÓm ®o
trªn tuyÕn lµ 1000m vµ trªn vïng dÞ th−êng ®−îc ®an dµy víi kho¶ng c¸ch c¸c
®iÓm ®o dÇy h¬n. Sai sè cho phÐp lµ 0,21mlg
− LÊy mÉu vµ ®o tham sè vËt lý (tõ, x¹ vµ mËt ®é) trªn 5 tuyÕn.
b. §Þa vËt lý chi tiÕt
Do ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt thùc tÕ phøc t¹p vµ khèi l−îng c«ng t¸c ®Þa vËt lý ®·
®Þnh tr−íc cã h¹n, nªn kh«ng thÓ dµn tr¶i vµo nhiÒu chç, nhiÒu ®èi t−îng kh¸c
nhau. V× vËy ®Ò tµi ®· chän mét sè ®èi t−îng ®Þa chÊt tiªu biÓu ë vïng Bã Xinh
®Ó nghiªn cøu chi tiÕt vµ cô thÓ ho¸ c¸c nhiÖm vô cÇn gi¶i quyÕt cña c«ng t¸c
®Þa vËt lý nh− sau.
− Nghiªn cøu cÊu tróc ®Þa chÊt vµ triÓn väng kho¸ng s¶n d−íi s©u trªn c¸c
tuyÕn trôc víi c¸c ph−¬ng ph¸p : ®o tõ, ®o mÆt c¾t vµ ®o s©u ®iÖn ph©n cùc.
− Nghiªn cøu sù ph©n bè cña c¸c th©n quÆng sulfur, c¸c thÓ ®¸ siªu mafic
vµ mafic trªn m¹ng l−íi tuyÕn vu«ng gãc víi tuyÕn trôc: ®o tõ, ®o tr−êng ®iÖn tù
nhiªn, ®o mÆt c¾t ph©n cùc, ®o s©u ph©n cùc ®èi xøng, ®o s©u ph©n cùc vµ ®iÖn
trë l−ìng cùc trôc liªn tôc ®Òu.
C¸c ®èi t−îng ®Þa chÊt ®−îc nghiªn cøu b»ng ph−¬ng ph¸p ®Þa vËt lý ®Òu
n»m ë bê tr¸i cña s«ng M· thuéc B¶n Bã, x· Bã Xinh. D−íi ®©y tr×nh bµy vÒ
m¹ng l−íi tuyÕn ®o, kü thuËt thi c«ng vµ khèi l−îng, chÊt l−îng ®iÓm ®o.
M¹ng l−íi tuyÕn ®−îc lËp b¶o ®¶m phñ trªn diÖn tÝch cã thÓ nghiªn cøu
c¸c ®èi t−îng ®Þa chÊt d¸ng chó ý nhÊt trong vïng: c¸c th©n quÆng sulfur, c¸c
thÓ ®¸ siªu mafic vµ mafic …
- TuyÕn trôc chÝnh (TT1) cã ph−¬ng vÞ lµ 1150 theo h−íng T©y t©y b¾c §«ng ®«ng nam, dµi 3500m vµ ®−îc bè trÝ gÇn nh− trïng víi ph−¬ng cÊu tróc
®Þa chÊt chÝnh cña vïng. Trªn tuyÕn trôc cø 10m ®ãng 1 cäc ®Ó ®o ®Þa vËt lý vµ
cø 100m®ãng 1 cäc gç to lµm mèc ®Ó ph¸t triÓn tuyÕn ngang. Tõ nh÷ng cäc mèc
nµy lËp c¸c tuyÕn ngang vu«ng gãc víi tuyÕn trôc. C¸c tuyÕn ngang cã ph−¬ng
vÞ 25o. TuyÕn trôc chÝnh c¾t cäc 0 cña c¸c tuyÕn ngang tê tuyÕn – VIII ®Õn
tuyÕn VII (16 tuyÕn). Ngoµi tuyÕn trôc chÝnh cßn cã c¸c tuyÕn trôc phô TT2 vµ
TT3, ®ãng vai trß c¸c tuyÕn nghiªn cøu cÊu tróc s©u.
- TuyÕn TT2 dµi 2700m, song song víi tuyÕn trôc chÝnh vµ c¸ch nã 200m
vÒ phÝa ®«ng b¾c (ch¹y däc c¸c cäc 20 cña tuyÕn ngang).
- TuyÕn TT3 dµi 500m, ®ãng vai trß tuyÕn trôc cña c¸c tuyÕn ngang tõ VIII
®Õn XIII (6 tuyÕn), còng cã ph−¬ng vÞ lµ 115 0 .
53
C¸c tuyÕn ngang gåm 22 tuyÕn, ®¸nh sè thø tù La M· tõ -VIII ®Õn XIII
(b¶ng II.1). Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c tuyÕn lµ 100m hoÆc 200m tuú theo ®Æc ®iÓm
®Þa chÊt - ®Þa vËt lý. §é dµi cña c¸c tuyÕn ngang kh«ng ®Òu nhau (tõ 400m ®Õn
750m) phô thuéc vµo ®Þa h×nh dßng ch¶y S«ng M· vµ c¸c v¸ch nói dùng ®øng.
Trªn c¸c tuyÕn ngang kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c cäc lµ 10m ®¸nh sè thø tù theo
chiÒu ©m, d−¬ng vÒ 2 phÝa cña cäc 0. Víi môc ®Ých khèng chÕ c¸c ®èi t−îng
nghiªn cøu, mÆt kh¸c phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh, v× vËy ®é dµi, ®iÓm ®Çu
vµ ®iÓm cuèi c¸c tuyÕn ngang kh«ng gièng nhau.
B¶ng II.1: §Æc ®iÓm cña c¸c tuyÕn
Tªn tuyÕn
Trôc TT1
Trôc TT2
Trôc TT3
- VIII
- VII
- VI
-V
- IV
- III
- II
-I
0
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
Céng
Cäc ®Çu
- 200
- 200
80
-7
-6
-2
-8
- 11
- 11
- 11
- 17
- 20
- 26
- 35
- 40
- 38
- 35
- 26
- 34
-8
- 16
- 15
- 33
- 32
- 25
Cäc cuèi
150
70
130
51
54
58
52
50
49
49
43
40
40
40
14
22
8
13
15
25
25
25
25
25
25
§é dµi (mÐt)
3 500
2700
500
580
600
600
600
610
600
600
600
600
660
750
540
600
430
390
490
330
410
400
580
570
490
18 730
Do ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh vµ ®èi t−îng nghiªn cøu ®Þa chÊt kh¸c nhau nªn vïng
c«ng t¸c ®−îc chia ra lµm 2 khu vùc : Khu A : tõ tuyÕn -VIII (cäc -80 tuyÕn trôc
54
TT1) ®Õn tuyÕn VII (cäc 70 tuyÕn trôc TT1); Khu B : Tõ tuyÕn VIII (cäc 80 tuyÕn
trôc TT3) ®Õn tuyÕn XIII (cäc 130 tuyÕn trôc TT3)
- Ph−¬ng ph¸p ®o tr−êng ®iÖn tù nhiªn ®−îc tiÕn hµnh b»ng m¸y VITIGESKA
trªn tÊt c¶ c¸c tuyÕn ngang, b−íc ®o trªn c¸c tuyÕn d =10m.
- Ph−¬ng ph¸p ®o tr−êng tõ ®−îc tiÕn hµnh trªn tuyÕn trôc TT.1 vµ tÊt c¶ c¸c
tuyÕn ngang b»ng m¸y ENVIRMAG do Cana®a s¶n xuÊt, b−íc ®o trªn c¸c tuyÕn
d =10m. §o theo dâi biÕn thiªn tõ b»ng m¸y MP- 2 ®Æt t¹i n¬i thÝch hîp.
- Ph−¬ng ph¸p ®o s©u ®iÖn trë l−ìng cùc trôc liªn tôc ®Òu víi m¸y th¨m dß
®iÖn VITIGESKA ®−îc thùc hiÖn trªn c¸c tuyÕn ngang- IV,- III vµ II b»ng c¸c
l−ìng cùc: AB = MN = d = 20m , sè cù ly n = 8 . Víi hÖ cùc thiÕt bÞ nµy cã thÓ
nghiªn cøu chi tiÕt sù biÕn ®æi vÒ ®iÖn trë theo chiÒu s©u ®Õn 40÷50m.
B¶ng II.2: Khèi l−îng vµ chÊt l−îng thùc hiÖn c¸c ph−¬ng ph¸p
TT
1
2
3
4
5
6
C«ng viÖc
§iÖn tù nhiªn
§o th−êng
§o liªn kÕt
§o lÆp
§o kiÓm tra
§o tõ
§o th−êng
§o kiÓm tra ®iÓm gèc
§o kiÓm tra th−êng
MÆt c¾t ph©n cùc
§o th−êng
§o kiÓm tra
§o s©u ph©n cùc kÝch
thÝch ®èi xøng
§o th−êng
§o kiÓm tra
§o s©u ph©n cùc kÝch
thÝch l−ìng cùc trôc liªn
tôc ®Òu.
§o s©u ®iÖn trë l−ìng
cùc trôc liªn tôc ®Òu.
§o th−êng
§o kiÓm tra
§¬n vÞ
tÝnh
§iÓm
§iÓm
§iÓm
§iÓm
§iÓm
§iÓm
§iÓm
§iÓm
§iÓm
§iÓm
§iÓm
§iÓm
§iÓm
Khèi l−îng
Dù kiÕn
Thùc hiÖn
1200
1 320
1 222
24
124
74
1 541
1 447
17
77
800
730
70
1200
800
40
§iÓm
§iÓm
55
52
3
0
60
33
45
§iÓm
§iÓm
42
3
Sai sè
Ghi chó
Kh«ng
kÓ ®o
lÆp
3,6 mV
±0,8 nT
±3,2 nT
δρ=4,1%
δη=6,3%
δρ=6,1%
δη=5,3%
δρ=5,27%
- Ph−¬ng ph¸p ph©n cùc kÝch thÝch, dïng m¸y ®o DWJ-2 víi nguån ph¸t lµ
m¸y ph¸t ®iÖn lo¹i 3,5kW ®−îc triÓn khai theo c¸c hÖ thiÕt bÞ nh− sau: MÆt c¾t ph©n
55
cùc ®èi xøng trªn c¸c tuyÕn trôc TT1 vµ TT2 víi cù ly : AB = 500m, MN = 100m,
b−íc ®o d = 10m . Víi hÖ cùc thiÕt bÞ nµy cã thÓ nghiªn cøu s©u ®Õn 70 ÷ 80m. Trªn
c¸c tuyÕn ngang I, II, X, XI vµ XII víi cù ly: AB = 200m, MN = 60 m, b−íc ®o
d = 10 m, cã thÓ nghiªn cøu s©u ®Õn 30 ÷ 40m.
- §o s©u ph©n cùc ®èi xøng trªn tuyÕn trôc TT.1 c«ng t¸c ®o s©u ph©n cùc
®èi xøng ®−îc thùc hiÖn víi cù ly AB/2max = 750m vµ kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c
®iÓm ®o s©u trªn tuyÕn lµ 50m. §é s©u nghiªn cøu 200 ÷ 250m.
Trong sè c¸c tuyÕn ngang chØ ®o s©u ph©n cùc ®èi xøng trªn tuyÕn II víi cù
ly AB/2max = 240m , t¹i ®o¹n tuyÕn cã dÞ th−êng cña ph−¬ng ph¸p mÆt c¾t ph©n
cùc ®èi xøng. Víi hÖ cùc thiÕt bÞ nµy cã thÓ nghiªn cøu s©u ®Õn 70 ÷ 80m.
II.2.5. Ph−¬ng ph¸p ®Þa ho¸
C¸c ph−¬ng ph¸p ®Þa ho¸ ®−îc ¸p dông ®Ó t×m kiÕm ph¸t hiÖn c¸c má
quÆng bao gåm.
− Xö lý tæng hîp tµi liÖu: thu thËp, tæng hîp, xö lý tµi liÖu ®· cã, khai th¸c
tèi ®a c¸c th«ng tin ®Þa ho¸ nh− ®Æc tÝnh chuyªn ho¸ ®Þa ho¸ cña c¸c ®¸ vµ tiÒm
n¨ng chøa quÆng cña chóng, c¸c vµnh vµ dßng ph©n t¸n ®Þa ho¸ thø sinh vµ c¸c
vµnh träng sa.
− Nghiªn cøu thùc ®Þa bæ sung.
+ KÕt hîp víi nghiªn cøu ®Þa chÊt cÊu tróc s©u, ®Þa vËt lý cÇn tiÕn hµnh
nghiªn cøu ®Þa ho¸ nguyªn sinh, vµnh vµ dßng ph©n t¸n, theo c¸c mÆt c¾t qua
®íi kh©u S«ng M·. §Æc biÖt chó ý c¸c ®íi dËp vì, khe nøt kiÕn t¹o, n¬i cã nhiÒu
kh¶ n¨ng cã nhiÒu dÞ th−êng ®Þa ho¸ cña c¸c nguyªn tè liªn quan víi quÆng ho¸
s©u, biÓu hiÖn râ nÐt
+ TiÕn hµnh nghiªn cøu chi tiÕt ë vïng Bã Xinh - vïng cã triÓn väng ®−îc
khoanh ®Þnh do tæng hîp c¸c tµi liÖu cã trong LT§C. C«ng viÖc nµy ®−îc tiÕn
hµnh ®ång bé víi nghiªn cøu ®Þa chÊt kho¸ng s¶n, ®Þa vËt lý vµ kÕt qu¶ khai ®µo.
- Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng t¸c thùc ®Þa t¹i c«ng tr×nh khai ®µo vµ
khoan ph¶i tiÕn hµnh lÊy mÉu ®Þa ho¸ nghiªn cøu tÝnh ph©n ®íi cña c¸c nguyªn
tè theo chiÒu s©u phôc vô cho nghiªn cøu chÈn ®o¸n tiÒm n¨ng quÆng ho¸ Èn cã
hiÖu qu¶ h¬n.
2.2.6. Ph−¬ng ph¸p viÔn th¸m
- Khai th¸c c¸c th«ng tin bæ Ých tõ c¸c t− liÖu viÔn th¸m, kÕt hîp víi c¸c
th«ng tin kh¸c nh»m phôc vô cho nghiªn cøu, khoanh ®Þnh c¸c cÊu tróc Èn s©u
cã tiÒm n¨ng quÆng ho¸ néi sinh däc ®íi kh©u S«ng M·. C«ng viÖc nµy do
TS.§µo V¨n ThÞnh thùc hiÖn ë tû lÖ 1:100.000.
− Gi¶i ®o¸n c¸c t− liÖu viÔn th¸m theo c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau. Chó
56
- Xem thêm -
.PDF 
206 
39 
145 
