Tài liệu Một số ý kiến về phát triển nguồn nhân lực trong huyện lập thạch

Lêi nãi ®Çu Tõ sau chiÕn tranh trë l¹i ®©y nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam ®· ®-îc kh«i phôc vµ ®ang tõng b-íc trªn con ®-êng ph¸t triÓn. ViÖt Nam lµ mét n-íc ®i sau, ®-îc kÕ thõa c¸c thµnh tùu khoa häc, c¸c kinh nghiÖm mét c¸ch cã chän läc, ®©y lµ mét ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn tiÕn xa h¬n víi c¸c c-êng quèc n¨m Ch©u. Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc trong hÖ thèng nÒn kinh tÕ toµn cÇu lµ vÊn ®Ò bøc xóc ®-îc ®Æt ra ®èi víi mäi cÊp, mäi ngµnh, mäi ®¬n vÞ. §©y lµ vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p ®-îc ®Æt ra vµ lu«n ph¶i gi¶i quyÕt mét c¸ch hîp lý nhÊt. Mét tÊt yÕu kh¸ch quan ®Æt ra lµ, muèn cã mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn th× ph¶i hoµn thiÖn, khai th¸c triÖt ®Ó nhiÒu yÕu tè trong hÖ thèng kinh tÕ. C¸c yÕu tè nµy cã liªn quan ®Õn nhau mét c¸ch chÆt chÏ vµ mang tÝnh hai chiÒu. §iÓn h×nh nh- yÕu tè vÒ nguån nh©n lùc trong ph¸t triÓn kinh tÕ. §©y lµ mét yÕu tè quan träng nã ®ãng vai trß nh- lµ mét xuÊt ph¸t ®iÓm ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kh¸c. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cã thÓ nãi lµ vÊn ®Ò quyÕt ®Þnh trong c«ng viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc, ®-a ®Êt n-íc qu¸ ®é ®i lªn Chñ nghÜa x· héi. Do ®ã viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ mét yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi c¸c cÊp, c¸c ngµnh, c¸c ®¬n vÞ. §Ò t¯i: “Mét sè ý kiÕn vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong huyÖn LËp Th¹ch” nh´m môc ®Ých ®²nh gi² phÇn n¯o hiÖu qu° c«ng t²c ph²t triÓn nguån nh©n lùc vµ mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c ph¸t triÓn nguån nh©n lùc huyÖn LËp Th¹ch. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ lÊy c¬ së thùc tiÔn, c¸c ho¹t ®éng cña c«ng t¸c ph¸t triÓn nguån nh©n lùc huyÖn LËp Th¹ch, víi c¸c hiÖu qu¶ ®¹t ®-îc vµ c¸c bÊt cËp xung quanh mét sè vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c«ng t¸c nµy. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu: §Ò tµi ®· ®-îc nghiªn cøu b»ng mét sè ph-¬ng ph¸p c¬ b¶n nh-: ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch ®a d¹ng, ph-¬ng ph¸p thèng kª, tæng hîp, kÕt hîp víi sè liÖu kh¶o s¸t vµ thèng kª b¸o c¸o th«ng qua thùc tÕ cña c¸c giai ®o¹n ®Ó tõ ®ã ®-a ra c¸c h×nh thøc so s¸nh vµ c¸c ý kiÕn vÒ c«ng t¸c ph¸t triÓn nguån nh©n lùc huyÖn. Néi dung cña ®Ò tµi bao gåm 4 phÇn: PhÇn I: Lý luËn chung vÒ vÊn ®Ò ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. PhÇn II: Thùc tr¹ng vÒ vÊn ®Ò ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong huyÖn LËp Th¹ch. PhÇn III: C¸c gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong huyÖnLËp Th¹ch. PhÇn IV: KÕt luËn. PhÇn I Lý luËn chung vÒ vÊn ®Ò ph¸t triÓn nguån nh©n lùc I. Mét sè vÊn ®Ò vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc 1. §Æc ®iÓm, vÞ trÝ cña ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ViÖt Nam ®ang b-íc vµo thêi kú cña sù ph¸t triÓn, thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc, tõng b-íc héi nhËp víi céng ®ång quèc tÕ chuÈn bÞ hµnh trang b-íc sang thÕ kû 21. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ nh»m ph¸t triÓn vµ sö dông cã hiÖu qu¶ n¨ng lùc cña nguån nh©n lùc, t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm, ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ trªn c¬ së ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ, b¶o ®¶m an ninh, chÝnh trÞ, l·nh thæ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn ®Êt n-íc, c¶i thiÖn h¬n n÷a ®êi sèng nh©n d©n, ®ßi hái dÆt ra nh÷ng yªu cÇu vÒ sè l-îng, c¬ cÊu vµ chÊt l-îng cao cña nguån nh©n lùc trong tõng thêi kú ph¸t triÓn t-¬ng øng. Nguån nh©n lùc cã chÊt l-îng cao lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh t¨ng tr-ëng kinh tÕ. Kinh nghiÖm nµy chØ thÊy râ ë m« h×nh t¨ng tr-ëng kinh tÕ cña mét sè n-íc nh-: NhËt, Singapo vµ c¸c n-íc kh¸c trong khu vùc..., ®ång thêi còng ®-îc chøng minh tõ thùc tÕ ViÖt Nam qua h¬n 10 n¨m ®æi míi. Khi nghiªn cøu lý thuyÕt míi vÒ sù ph¸t triÓn, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt trong cÊu tróc cña nã lµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ë ®ã ®Æc biÖt l-u ý ®Õn nguån nh©n lùc trÎ, coi ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ môc tiªu cuèi cïng, lµ ®Ønh cao nhÊt cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn mçi quèc gia. Thùc chÊt ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ ph¸t triÓn yÕu tè con ng-êi l¹i lµ trung t©m cña sù ph¸t triÓn. XÐt ®Õn cïng chiÕn l-îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ph¶i ®-¬ch ®Æt trong chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nãi chung, h¬n n÷a ph¶i ®-îc ®Æt ë vÞ trÝ trung t©m, lµ chiÕn l-îc cña mäi chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ x± héi ®Êt n­íc. “Kh«ng cßn l¯ vÊn ®Ò chóng ta muèn hay chóng ta nªn ph¸t triÓn tµi nguyªn nh©n sù... ph¸t triÓn tµi nguyªn nh©n sù lµ vÊn ®Ò sèng cßn cña x± héi chóng ta”. TriÕt lý n¯y cña Jame L.Hages, cho chóng ta thÊy ®-îc phÇn nµo tÝnh cÊp thiÕt cña c«ng t¸c ph¸t triÓn tµi nguyªn nh©n sù. NÒn kinh tÕ cña chóng ta ®ang tr¶i qua nh÷ng thay ®æi to lín th«ng qua c¸c tiÕn bé vÒ c«ng nghÖ ®ang lµm biÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®èi víi c¸c cÊp, c¸c ngµnh trë nªn ngµy cµng quan träng ®èi víi ng-êi lao ®éng, nh»m tõng b-íc ph¸t triÓn vµ n©ng cao chuyªn m«n nghiÖp vô cña ng-êi lao ®éng mét c¸ch cã hÖ thèng th«ng qua qu¸ tr×nh lµm viÖc, trªn c¬ së ®ã ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cña hä mét c¸ch toµn diÖn trong tõng giai ®o¹n. XuÊt ph¸t tõ lîi Ých vµ yªu cÇu ®ã, ®ßi hái mçi ng-êi lao ®éng ph¶i cã tr×nh ®é ®¸p øng yªu cÇu c«ng viÖc. Vµ ®Ó cã ®-îc mét ®éi ngò nguån nh©n lùc giái cã tr×nh ®é n¨ng lùc, phôc vô ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, cña mét tæ chøc, mét ®¬n vÞ th× ho¹t ®éng ph¸t triÓn cÇn ph¶i dùa trªn mét sè nguyªn t¾c nh-: Mét lµ: Con ng-êi lu«n cã n¨ng lùc ph¸t triÓn, mäi ng-êi ®Òu cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn vµ sÏ th-êng xuyªn ph¸t triÓn ®Ó gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cña tËp thÓ còng nh- c¸ nh©n hä. Hai lµ: Mçi c¸ nh©n ®Òu cã ch©n gi¸ trÞ riªng, vµ nh©n c¸ch riªng kh¸c nhau vµ ®Òu cã kh¶ n¨ng ®ãng gãp s¸ng kiÕn. Ba lµ: Lîi Ých cña con ng-êi vµ tËp thÓ kÕt hîp víi nahu. H¬n n÷a ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ mét ho¹t ®éng ®Çu t- sinh lîi ®¸ng kÓ, v× ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ nh÷ng ph-¬ng tiÖn ®Ó ®¹t ®-îc sù ph¸t triÓn cña tæ chøc. Cßn vÒ phÝa ng-êi lao ®éng th× hä ®-îc sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn, cã c¬ héi tiÕn bé, th¨ng chøc, cã nh÷ng vÞ trÝ lµm viÖc thuËn lîi mµ ë ®ã ng-êi lao ®éng cã thÓ ®ãng gãp cèng hiÕn ®-îc nhiÒu nhÊt, ®-îc cung cÊp nh-ng th«ng tin vÒ ®µo t¹o cã liªn quan ®Õn hä. Trªn ®©y lµ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong c«ng t¸c ph¸t triÓn nguån nh©n lùc mµ chóng ta cÇn quan t©m ®Õn khi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. §Ó cã thÓ nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy mét c¸ch triÖt ®Ó cã c¬ së vµ cã h-íng ®i ®óng ®¾n chóng ta ®i vµo lµm râ mét sè c¸c kh¸i niÖm cã liªn quan. Ph¸t triÓn (Development): bao gåm c¸c ho¹t ®éng nh»m chuÈn bÞ cho ng-êi lao ®éng theo kÞp víi c¬ cÊu tæ chøc khi nã thay ®æi vµ ph¸t triÓn. C¸c kho¸ häc t¹i ®¹i häc cung cÊp cho c¸c nhµ qu¶n trÞ nh÷ng kiÕn thøc míi lµ mét lo¹i ®iÓn h×nh cña sù ph¸t triÓn. Nguån nh©n lùc (Human resouce): lµ nguån lùc vÒ con ng-êi vµ ®-îc nghiªn cøu d-íi nhiÒu khÝa c¹nh. Tr-íc hÕt víi t- c¸ch lµ nguån cung cÊp søc lao ®éng cho x· héi, bao gåm toµn bé d©n c- cã c¬ thÓ ph¸t triÓn b×nh th-êng (kh«ng bÞ khiÕm khuyÕt, dÞ tËt bÈm sinh). Nguån nh©n lùc víi t- c¸ch lµ mét yÕu tè cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®-îc hiÓu theo nghÜa hÑp h¬n bao gåm nhãm d©n c- trong ®oä tuæi lao ®éng cã kh¶ n¨ng lao ®éng. Víi c¸ch hiÓu nµy nguån nh©n lùc t-¬ng ®-¬ng víi nguån lao ®éng. Nguån nh©n lùc cßn cã thÓ hiÓu lµ tæng hîp c¸ nh©n nh÷ng ng-êi cô thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh lao ®éng. Víi t- c¸ch hiÓu nµy nguån nh©n lùc bao gåm: nh÷ng ng-êi tõ giíi h¹n d-íi tuæi lao ®éng trë nªn (ë n-íc ta lµ trßn 15 tuæi). C¸c c¸ch hiÓu trªn chØ kh¸c nhau vÒ quy m« nh©n lùc, song ®Òu nhÊt trÝ víi nhau ®ã lµ nguån nh©n lùc nãi nªn kh¶ n¨ng lao ®éng cña x· héi. Nguån nh©n lùc ®-îc xem xÐt trªn gãc ®é sè l-îng vµ chÊt l-îng. Sè l-îng nguån nh©n lùc ®-îc biÓu hiÖn th«ng qua c¸c chØ tiªu nh- quy m« vµ tèc ®é ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. VÒ chÊt l-îng: nguån nh©n lùc ®-îc xem xÐt trªn c¸c mÆt: søc khoÎ, tr×nh ®é v¨n ho¸, tr×nh ®é chuyªn m«n, n¨ng lùc, phÈm chÊt. Còng nh- c¸c nguån nh©n lùc kh¸c, sè l-îng vµ ®Æc biÖt lµ chÊt l-îng nguån nh©n lùc ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc t¹o ra cña c¶i vËt chÊt vµ tinh thÇn cho x· héi. Sau khi ®· nghiªn cøu, x¸c ®Þnh râ tõng thµnh tè, chøc n¨ng cña vÊn ®Ò ph¸t triÓn nguån nh©n lùc chóng ta sÏ nghiªn cøu sang ®Ó lµm râ ®èi t-îng vµ néi dung cña vÊn ®Ò nµy. 2. §èi t-îng, néi dung ph¸t triÓn nguån nh©n lùc Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ mét nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®-îc ®èi víi bÊt kú giai ®o¹n nµo trong mét chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ, nã thÓ hiÖn cho mét sù ph¸t triÓn t-¬ng lai. Mçi c¬ së, mçi bé phËn trong mét bé m¸y tæ chøc lµ mét m¾t xÝch cña mét d©y truyÒn, ®ãng vai trß thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cho c¶ bé m¸y. Mét tæ chøc chØ cã thÓ ph¸t triÓn ®-îc mét c¸ch cã hiÖu qu¶ khi mµ tÊt c¶ c¸c m¾t xÝch trong bé m¸y ®Òu ®-îc ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. §Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn nµy th× viÖc ph¸t triÓn nguånlùc con ng-êi lµ cã vÞ trÝ quan träng nhÊt. Tuy nhiªn, ®èi t-îng cña ch-¬ng tr×nh nµy kh«ng ph¶i ®©u xa l¹, ta cã thÓ chia ®èi t-îng theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau, nh- tÇng líp ng-êi lao ®éng vµ tÇng líp ng-êi qu¶n lý. a, Ng-êi lao ®éng §éi ngò nµy bao gåm nh÷ng ng-êi lao ®éng lµ nh÷ng c«ng nh©n kü thuËt vµ nh©n viªn nghiÖp vô hä trùc tiÕp thùc hiÖn c«ng viÖc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, cÇn cã nh÷ng kü n¨ng trong c«ng viÖc nhÊt ®Þnh, cÇn ph¶i ®-îc n©ng cao kiÕn thøc nghÒ nghiÖp trong lao ®éng ®Ó thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n trong c«ng viÖc, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng ®Ó thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n trong c«ng viÖc, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm. Néi dung båi d-ìng vµ ph¸t triÓn nghÒ nghiÖp cho ng-êi lao ®éng cÇn ph¶i lu«n lu«n chó träng, xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ th-êng xuyªn, liªn tôc ®Ó cã ®Þnh h-íng ®¸p øng yªu cÇu thay ®æi cña c«ng nghÖ míi, ng-êi ®-îc båi d-ìng ph¶i tËp trung tiÕp thu c¸c kiÕn thøc khoa häc nh»m lµm c¬ së tèt h¬n cho viÖc rÌn luyÖn nh÷ng kü n¨ng nghÒ nghiÖp víi møc ®é cña c«ng nghÖ míi ®ßi hái. Víi h-íng kü n¨ng, hä giµnh ®-îc nhiÒu thêi gian lµm c¸c c«ng viÖc thùc tÕ ®Ó ®¹t ®-îc sù lµnh nghÒ h¬n n÷a trng kü n¨ng nghÒ theo nh- c«ng nghÖ míi ®Æt ra. Hµng n¨m n-íc ta cÇn kho¶ng 1,2-1,5 triÖu chç lµm viÖc míi. Trong ®ã cã kho¶ng 1,5-1,7 ng-êi b-íc vµo ®é tuæi lao ®éng, cã kho¶ng 70% lao ®éng ch-a ®-îc ®µo t¹o, kho¶ng 40% c«ng nh©n kü thuËt ®-îc qua tr-êng líp. §©y lµ nh÷ng con sè cô thÓ c¨n cø vµo sè liÖu thùc tÕ nµy ®Ó nhµ n-íc nãi chung vµ c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ nãi riªng nh×n thÊy ®-îc nh÷ng bÊt cËp trong c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ®Ó cã nh÷ng néi dung båi d-ìng vµ ph¸t triÓn cho phï hîp. b, §èi víi cÊp qu¶n trÞ vµ c¸c chuyªn viªn. Dï chóng ta cã lý luËn g× ®i ch¨ng n÷a, t-¬ng lai cña mét tæ chøc, mét ®¬n vÞ hay nãi réng h¬n lµ cña mét ®Êt n-íc chñ yÕu n»m trong tay cÊp qu¶n trÞ. Kinh nghiÖm ë ViÖt Nam vµ trªn thÕ giíi cho thÊy r»ng vai trß cña cÊp qu¶n trÞ lµ rÊt quan träng, vµ lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i, sù ph¸t triÓn hay suy vong cña mét tæ chøc. Chóng ta ®· tõng chøng kiÕn ®-îc nh÷ng thùc tÕ nhiÒu ngµnh ®Þa ph-¬ng vÉn nh÷ng ng-êi lao ®éng ®ã, vÉn nh÷ng c¬ chÕ ®ã cña nhµ n-íc qui ®Þnh ®ã nh-ng víi mét ban l·nh ®¹o cã tr×nh ®é cã kh¶ n¨ng nh¹y bÐn, n¨ng ®éng sÏ t¹o nªn ®-îc nh÷ng b-íc ngoÆt ®¸ng kÓ trong sù ph¸t triÓn cña mét tËp thÓ, lµm cho tæ chøc, ®¬n vÞ m×nh sÏ khëi s¾c h¬n vµ ph¸t triÓn nhanh h¬n. Tuy nhiªn chóng ta còng kh«ng thÓ phñ nhËn vai trß cña ng-êi lao ®éng trùc tiÕp. §éi ngò qu¶n trÞ bao gåm nh÷ng ng-êi trùc tiÕp ®iÒu hµnh l·nh ®¹o, qu¶n lý tæ chøc hay ®¬n vÞ. Hä ®¶m nhËn nh÷ng chøc n¨ng ®Æt ra nh-ng chÝnh s¸ch ph-¬ng h-íng ph¸t triÓn cho toµn ®¬n vÞ m×nh ®¶m nhËn mét sè chøc n¨ng kh¸c nh- cè vÊn kü thuËt, cè vÊn kinh tÕ, nghiªn cøu thiÕt kÕ hoÆc ®iÒu hµnh qu¸ tr×nh c«ng nghÖ. §éi ngò nµy ®ßi hái ph¶i cã tr×nh ®é cã kh¶ n¨ng nh¹y bÐn vµ n¨ng ®éng. Môc tiªu vµ néi dung båi d-ìng cho ®èi t-îng nµy phô thuéc vµo yªu cÇu cô thÓ cña tõng lÜnh vùc chuyªn m«n hay tõng qu¸ tr×nh lao ®éng vµo nguyÖn väng c¸ nh©n hoÆc ®ßi hái cña ®¬n vÞ. Nãi chung néi dung ch-¬ng tr×nh båi d-ìng ph¸t triÓn thiÕt kÕ cô thÓ cho tõng kho¸, tõng chuyªn ®Ò th-êng ®-îc chia theo tõng c«ng ®o¹n dùa trªn nguyªn t¾c néi dung ho¸, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña hä theo c¸c h-íng ngang vµ däc. NghÜa lµ më réng ph¹m vi vµ n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n tuú thuéc vµo tõng nhiÖm vô cô thÓ cña thùc tÕ ®¬n vÞ ®Æt ra. 3. Vai trß, môc ®Ých cña ph¸t triÓn nguån nh©n lùc Tõ sau §¹i héi §¶ng lÇn thø VI, ®Êt n-íc ta b-íc sang thêi kú ®æi míi, nÒn kinh tÕ ®-îc chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n-íc. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, søc lao ®éng ®-îc nh×n nhËn theo mét quan ®iÓm míi. Nã ®-îc coi lµ mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt, h¬n thÕ n÷a lao ®éng cßn ®-îc coi lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo cña mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Bëi v× trong c¬ chÕ thÞ tr-êng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù ho¹ch to¸n kinh doanh nªn hä ph¶i t×m c¸ch tèi thiÓu ho¸ c¸c chi phÝ, hiÖu qu¶ c¸c yÕu tè ®ã ®Ó mong ®¹t ®-îc lîi nhuËn lín nhÊt tõ c¸c kho¶n chi phÝ. Víi c¸ch nh×n nhËn míi nh- vËy, mét yªu cÇu ®Æt ra víi c¸c nhµ qu¶n trÞ lµ ph¶i båi d-ìng vµ sö dông ®éi ngò lao ®éng nh- thÕ nµo? §Ó tr¶ lêi cho c©u hái ®ã th× c¸c nhµ qu¶n trÞ ph¶i cã kÕ ho¹ch cô thÓ, x©y dùng mét qui tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn râ rµng, cã sù ph©n c«ng kiÓm tra chÆt chÏ. Vµ quan träng h¬n nhÊt lµ chÊt l-îng lao ®éng ph¶i ®¶m b¶o ®¸p øng ®-îc yªu cÇu ®ßi hái cña c«ng viÖc. Tr-íc kia trong c¬ chÕ cò, ng-êi ta kh«ng mÊy chó träng ®Õn chÊt l-îng lao ®éng, viÖc nhËn ng-êi vµo lµm lµ do quan hÖ th©n thuéc, quen biÕt vµ dùa vµo chØ tiªu ph©n bæ cña nhµ n-íc dÉn ®Õn h×nh thµnh ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn lµm viÖc kh«ng hiÖu qu¶, bÞ ®éng. MÆt kh¸c c«ng t¸c båi d-ìng vµ ph¸t triÓn c¸n bé c«ng nh©n viªn kh«ng mÊy khi ®-îc tiÕn hµnh. Nh-ng ngµy nay, tr-íc sù ®ßi hái bøc xóc cña c¬ chÕ thÞ tr-êng còng nh- môc tiªu kinh tÕ th× c«ng t¸c båi d-ìng vµ ph¸t triÓn c¸n bé c«ng nh©n viªn lµ mét viÖc lamf cÊp b¸ch kh«ng thÓ thiÕu ®-îc ®èi víi bÊt kú mét ®¬n vÞ nµo. Bªn c¹nh ®ã mét x· héi tån t¹i ®-îc hay kh«ng lµ do ®¸p øng ®-îc sù thay ®æi. Mét ®¬n vÞ tiÕn hay lïi lµ do cÊp qu¶n trÞ cã thÊy ®-îc sù thay ®æi ®Ó kÞp thêi båi d-ìng vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cña m×nh. Trong thêi ®¹i mµ khoa häc c«ng nghÖ tiÕn bé nhanh nh- vò b·o, mét doanh nghiÖp muèn thµnh ®¹t, mét ®Êt n-íc muèn t¨ng tr-ëng ph¸t triÓn nhanh... ®Òu cÇn ®iÒu kiÖn kiªn quyÕt: ph¶i t¹o ®-îc cho m×nh mét nnm cã tr×nh ®é tay nghÒ vµ tr×nh ®é chuyªn m«n t-¬ng xøng. Cã vËy míi ®¸p øng ®-îc yªu cÇu vÒ kü thuËt c«ng nghÖ ngµy cµng hiÖn ®¹i vµ ph¸t triÓn. Cïng víi sù ph¸t triÓn c¬ chÕ thÞ tr-êng th× viÖc më réng sù hîp t¸c vÒ kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn, hµng ho¸ ®-îc giao l-u mét c¸ch réng r·i. §iÒu nµy rÊt thuËn tiÖn cho viÖc xuÊt khÈu hµng ho¸ còng nh- thu hót sù ®Çu t- cña n-íc ngoµi. Song ®Ó lµm ®-îc ®iÒu nµy th× ®ßi hái ph¶i cã ®-îc nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cao còng nh- tr×nh ®é qu¶n lý giái. Trong c¸c yÕu tè ®Ó ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng cña doanh nghiÖp cña nÒn kinh tÕ th× nguån nh©n lùc con ng-êi lµ yÕu tè c¬ b¶n nhÊt. Bëi lÏ khi ®· cã tr×nh ®é v¨n ho¸, kü thuËt nghiÖp vô cao cã tay nghÒ v÷ng sÏ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Ó t¹o ra ph-¬ng ph¸p c«ng nghiÖp vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Nguån nh©n lùc nµy võa lµ ng-êi s¸ng t¹o võa lµ ng-êi sö dông mét c¸ch ®Çy ®ñ, cã hiÖu qu¶, cÇn ph¶i ®Çu t- ®Ó ®µo t¹o vµ båi d-ìng l¹i ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn kü thuËt chuÈn bÞ hÕ ho¹ch ®Ó ph¸t triÓn ®µo t¹o míi cã chÊt l-îng cao nh»m ®¸p øng kÞp thêi sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt còng nh- viÖc chuyÓn ®æi c¬ chÕ thÞ tr-êng... Trong c«ng t¸c ph¸t triÓn nguån nh©n lùc th× ®µo t¹o lµ b-íc ®Çu lµ tiÒn ®Ò lµ ph-¬ng tiÖn cho c«ng t¸c ph¸t triÓn. V× vËy viÖc ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ cÊn thiÕt cÊp b¸ch ®èi víi mäi tæ chøc ®¬n vÞ. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p bëi v× nã bao gåm rÊt nhiÒu c¸c ho¹t ®éng kh¸c nhau. §Ó hiÓu ®-îc vai trß cña ph¸t triÓn ta ph¶i ®i vµo t×m hiÓu c¸c ho¹t ®éng ®ã. Môc ®Ých cña ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn chÝnh bao gåm: Thø nhÊt lµ: §Þnh h-íng cho ng-êi ®-îc ®µo t¹o. Môc ®Ých cña lo¹i h×nh ®µo t¹o nµy lµ cung cÊp vµ chØ dÉn vÒ nh÷ng kiÕn thøc míi. Nã bao gåm phæ biÕn cho nh÷ng ng-êi lao ®éng míi vÒ ch-¬ng tr×nh phóc lîi cña mét ®¬n vÞ vµ gi¶i thÝch cho hä vÒ c¬ cÊu tæ chøc. Thø hai lµ: Ph¸t triÓn kü n¨ng cã nhiÒu c«ng viÖc ®ßi hái nh÷ng kü n¨ng míi. Nh÷ng ng-êi lao ®éng míi cÇn ®¹t ®-îc nh÷ng kü n¨ng míi khi c«ng nghÖ thay ®æi, c«ng viÖc phøc t¹p h¬n. Thø ba lµ: ®µo t¹o trong ®iÒu kiÖn an toµn lo¹i h×nh ®µo t¹o ®-îc thiÕt kÕ mét c¸ch an toµn nhÊt tr¸nh tai n¹n lao ®éng x¶y ra vµ tu©n thñ theo néi quy ®Ò ra. Ng-êi lao ®éng sÏ kh«ng ®-îc phÐp thùc hiÖn bÊt cø mét c«ng viÖc g× cho ®Õn khi hä biÕt c¸ch thùc hiÖn c«ng viÖc mét c¸ch ®¶m b¶o an toµn. Thø t- lµ: gi¸o dôc vÒ chuyªn m«n kü thuËt. Môc ®Ých cña lo¹i ®µo t¹o nµy lµ tr¸nh sù lçi thêi trong chuyªn m«n nghÒ nghiÖp. Bëi v× cïng víi sù tiÕn bé khoa häc kü thuËt, nh÷ng ng-êi lao ®éng cã chuyªn m«n kü thuËt cÇn ph¶i ®-îc ®µo t¹o theo tõng thêi kú. ViÖc ®µo t¹o nµy bao gåm viÖc trang bÞ c¸c kiÕn thøc míi ®-îc ®-a vµo øng dông gÇn ®©y nhÊt. Thø n¨m lµ: gi¸o dôc vµ ®µo t¹o d-íi sù gi¸m s¸t: ViÖc ®µo t¹o d-íi sù gi¸m s¸t vµ qu¶n lý cÇn thiÕt cho viÖc ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý vµ lµm viÖc víi mäi ng-êi. Bëi v× cã rÊt nhiÒu lo¹i h×nh ®µo t¹o, c¸c chuyªn gia trong lÜnh vùc ®µo t¹o cÇn ph¶i x¸c ®Þnh mét c¸ch cÈn thËn nhu cÇu ®µo t¹o trong ®¬n vÞ. Víi mét vai trß ®Æc biÖt quan träng trong ho¹t ®éng tæ chøc lao ®éng, qu¶n trÞ nguån nh©n lùc, viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc gióp cho c«ng viÖc c¶i tiÕn kü n¨ng tr×nh ®é cña ng-êi lao ®éng, t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. Qu¸ tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn thµnh c«ng sÏ ®em l¹i nh÷ng lîi Ých nh-: - C¶i tiÕn vÒ n¨ng suÊt chÊt l-îng hiÖu qu¶ c«ng viÖc. - Gi¶m thêi gian thùc tËp cho ng-êi lao ®éng ®Ó ®¹t ®-îc tiªu chuÈn c«ng viÖc. - T¹o th¸i ®é t¸n thµnh vµ hiÖp t¸c trong lao ®éng. - §¹t ®-îc yªu cÇu trong c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ nguån nh©n lùc. - Gi¶m bít tai n¹n trong lao ®éng v× nhiÒu tai n¹n x¶y ra lµ do nh÷ng h¹n chÕ cña con ng-êi h¬n lµ do nh÷ng h¹n chÕ cña trang thiÕt bÞ hay ®iÒu kiÖn lµm viÖc. - Sù æn ®Þnh vµ n¨ng ®éng cña tæ chøc t¨ng lªn, chóng ®¶m b¶o gi÷ v÷ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ngay c¶ khi thiÕu nh÷ng ng-êi chñ chèt do cã nguån ®µo t¹o dù tr÷ thay kÕ. II. C«ng t¸c ph¸t triÓn nguån nh©n lùc 1. TiÕn tr×nh x©y dùng mét ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII cña §CSVN ®· ®Ò ra mét quyÕt ®Þnh lÞch sö “§Èy m³nh c«ng nghiÖp ho², hiÖn ®³i ho² ®Ó tõ ®©y ®Õn n¨m 2000 ra søc phÊn ®Êu ®-a ®Êt n-íc ta trë thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp”. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ®ßi hái ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao khoa häc vµ c«ng nghÖ cïng c¸c yÕu tè kh¸c cã liªn quan. Trong c¸c yÕu tè ®ã, vai trß cña khoa häc, kü thuËt c«ng nghÖ ®èi víi t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng rÊt to lín. C¸c thµnh tùu cña khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ ®em øng dông vµo s¶n xuÊt ®· ®-a l¹i sù s¸ng t¹o vµ hoµn chØnh c¸c c«ng cô s¶n xuÊt, c¸c ®èi t-îng lao ®éng vµ c¸c ph-¬ng ph¸p s¶n xuÊt míi. TÊt c¶ nh÷ng thay ®æi cã tÝnh chÊt c¸ch m¹ng ®ã ®· lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng lªn gÊp béi. Ng-îc l¹i, khi n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nhanh chãng l¹i t¹o ®iÒu kiÖn cho khoa häc, kü thuËt c«ng nghÖ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Giê ®©y, khoa häc ®· trë thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt trùc tiÕp, ®óng nhluËn ®iÓm næi tiÕng cña C.Mac: “Thiªn nhiªn kh«ng t³o ra m²y mãc, ®Çu m²y xe löa, ®iÖn b¸o. TÊt c¶ nh÷ng thø ®ã lµ thµnh qu¶ cña bé ãc con ng-êi, ®-îc bµn tay con ng-êi t¹o ra, lµ søc m¹nh tri thøc ®· ®-îc vËt ho¸. Sù ph¸t triÓn cña vèn cè ®Þnh lµ chØ tiªu cho thÊy r»ng, tri thøc x· héi chung ®· biÕn thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt trùc tiÕp víi møc ®é phô thuéc vµ biÕn ®æi chÝnh nh÷ng ®iÒu kiÖn cña ho³t ®éng x± héi víi trÝ tuÖ chung...”. ®Õn nay ®Êt n­íc ta ®± cã mét ®éi ngò c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, bao gåm h¬n 9000 tiÕn sü, h¬n 900000 ®¹i häc vµ cao ®¼ng, 1400000 trung cÊp kü thuËt vµ 2500000 c«ng nh©n kü thuËt. Sè l-îng nµy so víi tr-íc ®©y ®· t¨ng ®¸ng kÓ. Song vÉn cong thÊp so víi nhu cÇu. Bëi vËy, viÖc ®µo t¹o vµ n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n cho c¸c lo¹i lao ®éng lµ mét nhiÑm vô th-êng xuyªn n»m trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vÒ mÆt chÊt l-îng. §iÒu ®ã cã liªn quan ®Õn ®ßi hái cña tiÕn bé kü thuËt, cña n¨ng suÊt lao ®éng, cña chÊt l-îng s¶n phÈm ®Ó cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng. §ång thêi cßn liªn quan ®Õn sù ph¸t triÓn cña con ng-êi. ViÖc x¸c ®Þnh qui m«, c¬ cÊu nguån nh©n lùc ®-îc thùc hiÖn th«ng qua tæng ®iÒu tra d©n sè hoÆc ®iÒu tra thùc tr¹ng lao ®éng viÖc lµm hµng n¨m. Ph-¬ng ph¸p x¸c ®Þnh còng ®-îc qui ®Þnh cô thÓ vµ ¸p dông cho tõng thêi kú. VÝ dô nh÷ng qui ®Þnh ®iÒu tra thùc tr¹ng lao ®éng vµ viÖc lµm ®-îc ¸p dông tõ 1996 do Bé lao ®éng th-¬ng binh x· héi tiÕn hµnh: a,D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ: D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ cßn gäi lµ lùc l-îng lao ®éng, bao gåm nh÷ng ng-êi ®ñ 15 tuæi trë nªn ®ang cã viÖc lµm hoÆc kh«ng cã viÖc lµm nh-ng cã nhu cÇu t×m viÖc lµm. Trong lo¹i d©n sè nµy, d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ trong tuæi lao ®éng chiÕm vÞ trÝ quan träng nhÊt, bao gåm nh÷ng ng-êi tõ ®ñ 15 tuæi ®Õn 55 tuæi (n÷) vµ 60 (nam) ®ang cã viÖc lµm hoÆc kh«ng cã viÖc lµm. b, D©n sè kh«ng ho¹t ®éng kinh tÕ: D©n sè kh«ng ho¹t ®éng kinh tÕ bao gåm toµn bé sè ng-êi ®ñ 15 tuæi trë lªn kh«ng thuéc bé phËn cã viÖc lµm vµ kh«ng cã viÖc lµm. Nh÷ng ng-êi nµy kh«ng ho¹t ®éng kinh tÕ v× c¸c lý do nh-: ®ang ®i häc, ®ang lµm c«ng viÖc néi trî, giµ c¶ mÊt søc, mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng... c, Ng-êi thÊt nghiÖp: Lµ ng-êi ®ñ 15 tuæi trë nªn trong nhãm d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ trong thêi ®iÓm ®iÒu tra kh«ng cã viÖc lµm nh-ng cã nhu cÇu lµm viÖc. d, Tû lÖ ng-êi cã viÖc lµm: Lµ tû lÖ % cña sè ng-êi cã viÖc lµm so víi d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ Tvl = Nvl Dvl trong ®ã Tvl: % ng-êi cã viÖc lµm, Nvl: sè ng-êi cã viÖc lµm, Dkt: d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ. e, Ng-êi thÊt nghiÖp: Lµ tû lÖ % ng-êi thÊt nghiÖp so víi d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ. Ttn = Ntn Dkt trong ®ã Ttn: tû lÖ thÊt nghiÖp Ntn: sè ng-êi thÊt nghiÖp. f, Tû lÖ ng-êi thiÕu viÖc lµm Lµ % sè ng-êi thiÕu viÖc lµm so víi d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ. Ttvl = Ntvl Dkt trong ®ã Ttvl: tû lÖ thiÕu viÖc lµm Ntvl: sè ng-êi thiÕu viÖc lµm. g, Tû lÖ ng-êi cã viÖc lµm ®Çy ®ñ: Lµ tû lÖ % sè ng-êi cã viÖc lµm ®Çy ®ñ so víi d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ. T®vl (%) = Ndvl Dkt trong ®ã T®vl: tû lÖ ®ñ viÖc lµm Ndvl: sè ng-êi ®ñ viÖc lµm. h, Tû lÖ thêi gian lao ®éng ®-îc huy ®éng: Lµ tû lÖ % cña tæng thêi gian lµm viÖc thùc tÕ so víi quü thêi gian cã nhu cÇu lµm viÖc (bao gåm thêi gian lµm viÖc thùc tÕ vµ thêi gian cã nhu cÇu lµm thªm) cña d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ. Ttg = Ttt Tq Trong ®ã Ttg: tû lÖ thêi gian huy ®éng, Ttt : thêi gian lµm viÖc thùc tÕ, Tq: qòy thêi gian lµm viÖc. ViÖc ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ mét c«ng t¸c phøc t¹p, ®ßi hái ph¶i ®-îc thiÕt lËp vµ dùa trªn c¸c t×nh h×nh cô thÓ cña tõng tæ chøc, tõng doanh nghiÖp ®Ó x©y dùng ®-îc mét tiÕn tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. X©y dùng mét tiÕn tr×nh ®Ó ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn bao gåm nhiÒu néi dung nh-: - X©y dùng ch-¬ng tr×nh vµ lùa chän ph-¬ng ph¸p ®µo t¹o. - §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®µo t¹o ... Dù tÝnh c¸c nhu cÇu vÒ ®µo t¹o: §ã lµ c«ng viÖc x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch vÒ ®µo t¹o, dù tÝnh vÒ nhu cÇu nh©n lùc, dù tÝnh c¸c chi phÝ, dù tÝnh c¸c nguån tµi chÝnh... Nhu cÇu vÒ c«ng nh©n cã thÓ ®-îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc sau: Nhu cÇu c«ng nh©n = So * Im* Ik Iw So : sè c«ng nh©n thùc tÕ cña nghÒ nµo ®ã trong doanh nghiÖp cña kú b¸o c¸o, Im: chØ sè vÒ chÊt l-îng m¸y mãc thiÕt bÞ, Ik: chØ sè vÒ hÖ sè ca lµm viÖc b×nh qu©n cña thiÕt bÞ ë kú kÕ ho¹ch, Iw: chØ sè vÒ n¨ng suÊt lao ®éng. - X¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ nh©n viªn kü thuËt: Kti = Ti Qi * Hi Kti: Nhu cÇu nh©n viªn kü thuËt thuéc nghÒ hoÆc chuyªn m«n i, Ti: Tæng chi phÝ thêi gian lao ®éng kü thuËt thuéc nghÒ hoÆc chuyªn m«n i cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt, Qi: Quü thêi gian ho¹t ®éng thuéc nghÒ hoÆc chuyªn m«n i, Hi: kh¶ n¨ng hoµn thµnh v-ît møc kÕ ho¹ch cña kú kÕ ho¹ch cña nh©n viªn kü thuËt thuéc nghÒ hoÆc chuyªn m«n i. Bªn c¹nh viÖc x¸c ®Þnh c¸c nhu cÇu vÒ lao ®éng trong tæ chøc th× chóng ta cßn ph¶i lùa chän c¸c h×nh thøc, ®èi t-îng, thêi gian vµ tèc ®é ®µo t¹o. Sau khi ®· x©y dùng ®-îc c¸c nhu cÇu vµ ®· thùc hiÖn ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn ta ph¶i lµm c«ng t¸c ®iÒu tra vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®µo t¹o b»ng nhiÒu h×nh thøc vµ nhiÒu ph-¬ng ph¸p kh¸c nhau sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt. Cã thÓ x©y dùng mét m« h×nh vÒ tiÕn tr×nh ®µo t¹o nh- sau: M«i tr-êng bªn ngoµi M«i tr-êng bªn trong §Þnh râ nhu cÇu ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn Ên ®Þnh c¸c môc tiªu cô thÓ Lùa chän c¸c ph-¬ng ph¸p thÝch hîp Lùa chän c¸c ph-¬ng tiÖn thÝch hîp Thùc hiÖn ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn §¸nh gi¸ ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn Nguån: Qu¶n trÞ nh©n lùc. T¸c gi¶: NguyÔn H÷u Th©n – NXB TiÕn Giang, n¨m 1996. Tr-íc hÕt cÇn x¸c ®Þnh râ nhu cÇu ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn, Ên ®Þnh c¸c môc tiªu cô thÓ, lùa chän c¸c ph-¬ng ph¸p vµ ph-¬ng tiÖn thÝch hîp, thùc hiÖn ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn vµ sau cïng lµ ®¸nh gi¸ ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn. B-íc ®Çu tiªn trong ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn. ThËt vËy c¸c chi phÝ bá ra ®Ó båi d-ìng vµ ph¸t triÓn t-¬ng ®èi lín do ®ã cÇn tiÕn hµnh mét c¸ch hîp lý, ®óng møc víi nhu cÇu ®µo t¹o trong ®¬n vÞ. NÕu båi d-ìng vµ ph¸t triÓn kh«ng hîp lý, kh«ng ®¶m b¶o chÊt l-îng sÏ g©y nªn l·ng phÝ vµ t¸c ®éng tiªu cùc ®èi víi ng-êi lao ®éng. - Nhu cÇu c¸ nh©n: Con ng-êi víi t- c¸ch lµ mét sinh vËt cao cÊp cã ý thøc, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nã ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. ChÝnh nh÷ng ®iÒu trªn lµ nh÷ng yªu cÇu cÊp thiÕt ®Ó con ng-êi cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®-îc. Ngoµi nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu nh- ¨n, mÆc, ë... con ng-êi tån t¹i vµ ph¸t triÓn vÒ mÆt trÝ lùc. ChÝnh v× thÕ mçi c¸ nh©n ®Òu mong muèn m×nh cã ®-îc n¨ng lùc vµ ®Þa vÞ cao, ®-îc x· héi vµ céng ®ång t«n träng tõ ®ã nhu cÇu vÒ ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn tù hoµn thiÖn h¬n n÷a lµ nhu cÇu thiÕt yÕu. - §èi víi ®¬n vÞ: Xu h-íng ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cña mét ®¬n vÞ th-êng dùa trªn ba lý do chñ yÕu sau: + Lý do thø 1: §Ó chuÈn bÞ bï ®¾p vµo nh÷ng chç bÞ thiÕu bÞ bá trèng. ng©n s¸chù bï ®¾p vµ bæ sung nµy diÔn ra th-êng xuyªn nh»m lµm cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng tr«i ch¶y. + Lý do thø 2: §Ó chuÈn bÞ cho nh÷ng ng-êi lao ®éng thùc hiÖn ®-îc tr¸ch nhiÖm vµ nhiÖm vô míi do cã sù thay ®æi trong môc tiªu, c¬ cÊu, nh÷ng thay ®æi vÒ luËt ph¸p, chÝnh s¸ch vµ kü thuËt c«ng nghÖ míi t¹o ra. + Lý do thø 3: §Ó hoµn thiÖn kh¶ n¨ng cña ng-êi lao ®éng (thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô hiÖn t¹i còng nh- trong t-¬ng lai mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n). Khi tiÕn hµnh ®µo t¹o ph¶i n¾m ®-îc nhu cÇu ®µo t¹o, x¸c ®Þnh ®-îc môc tiªu vµ x©y dùng ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o thùc tÕ trªn c¬ së nhu cÇu sö dông lao ®éng. CÇn ph¶i nghiªn cøu ®¸nh gi¸ nh÷ng kÕt qu¶ ®µo t¹o vµ cã ®-îc th«ng tin ph¶n håi kiÓm tra l¹i ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o (theo s¬ ®å d-íi ®©y). TiÕn tr×nh thay ®æi trong tæ chøc N¾m ®-îc nhu cÇu ®µo t¹o X©y dùng ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o LËp kÕ ho¹ch ®µo t¹o Thùc hiÖn viÖc ®µo t¹o §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®µo t¹o Th«ng tin ph¶n håi Nguån: “Ph²t huy nguån nh©n lùc yÕu tè con ng­êi trong s°n xuÊt kinh doanh”. T¸c gi¶: §Æng Vò Chñ – NguyÔn V¨n QuÕ. ViÖc ph©n tÝch nhu cÇu ®µo t¹o mét c¸ch hiÖu qu¶ sÏ chØ ra môc tiªu ®µo t¹o gãp phÇn vµo chÊt l-îng cña viÖc ph¸t triÓn ho¹t ®éng ®µo t¹o vµ thuËn tiÖn cho viÖc ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh ®µo t¹o. XÐt cho cïng viÖc ®¸nh gi¸ môc tiªu ®µo t¹o lµ ®¹t ®-îc hiÖu qu¶ kinh doanh cña mét ®¬n vÞ. V× vËy ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc liªn quan chÆt chÏ ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp, cña ®¬n vÞ. Môc tiªu ®Æt ra cña c¸c ®¬n vÞ lµ: - N©ng cao thµnh tÝch ®¬n vÞ th«ng qua nh÷ng chØ tiªu ®¸nh gi¸ vÒ mÆt kinh tÕ thu ®-îc vµ sè l-îng, chÊt l-îng cña ng-êi lao ®éng cã thÓ ®¸p øng ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc. - T¨ng sù thÝch nghi cña ®¬n vÞ m×nh ®èi víi m«i tr-êng bªn ngoµi, vµ thÝch nghi cña mçi c¸ nh©n cña ®¬n vÞ ®èi víi m«i tr-êng bªn trong. Trªn c¬ së nh÷ng môc tiªu ®Ò ra cña doanh nghiÖp, chóng ta tiÕn hµnh x©y dùng ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn. ViÖc x©y dùng ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc chØ lµ mét trong nh÷ng b-íc ®Çu tiªn, nh-ng ®ång thêi nã còng b-íc t-¬ng ®èi quan träng trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn. ViÖc x©y dùng mét ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn hîp lý phï hîp víi nhu cÇu, môc tiªu ®µo t¹o vµ cã nh÷ng ph©n tÝch kü cµng chÝnh x¸c th× ®· hoµn thµnh ®-îc 50% c«ng viÖc ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn. C«ng viÖc nµy hÕt søc quan träng, v× nã mÊt nhiÒu thêi gian, tiÒn cña vµ nh©n lùc, ®ång thêi ph¶i cã kü thuËt vµ ph-¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin d÷ liÖu cÇn thiÕt, ph©n tÝch vµ ¸p dông kÕt qu¶ vµo x©y dùng ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o. ViÖc x©y dùng ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o bao gåm c¸c b-íc c¬ b¶n s©u ®©y: - B-íc 1: KiÓm tra sù kh¸c nhau cña ph¹m vi c«ng viÖc. Nghiªn cøu ph¹m vi c«ng viÖc mµ häc viªn sÏ tham gia trong c¸c ho¹t ®éng sau khi m·n kho¸ häc. - B-íc 2: KiÓm tra tr×nh ®é theo yªu cÇu c«ng viÖc sau nµy. - B-íc 3: KiÓm tra néi dung häc tËp cã thÝch øng víi thiÕt bÞ vµ ph-¬ng tiÖn d¹y häc phï hîp víi thiÕt bÞ vµ c«ng viÖc sÏ lµm kh«ng? - B-íc 4: KiÓm tra tiªu chuÈn häc phÇn, an toµn vµ kiÓm so¸t ®é « nhiÔm cña m«i tr-êng ®· ¸p dông trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y. - B-íc 5: KiÓm tra tr×nh ®é ®Çu vµo cña häc viªn ®Ó tæ chøc ®µo t¹o. - B-íc 6: KiÓm tra qu¸ tr×nh häc b»ng viÖc chuÈn bÞ mét danh môc nh÷ng häc tr×nh s¾p xÕp theo thø tù hîp lý cho qu¸ tr×nh häc tËp. - B-íc 7: X©y dùng mét ph-¬ng thøc, ph-¬ng ph¸p ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nh»m t¹o ®éng c¬ ®éng viªn khuyÕn khÝch häc. - B-íc 8: §iÒu chØnh thêi gian ®µo t¹o chÝnh thøc cho qu¸ tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn, nh÷ng kü n¨ng vµ m«n häc quan träng ph¶i thùc hiÖn tr-íc. - B-íc 9: LËp kÕ ho¹ch ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh ®µo t¹o, hoµn thµnh chØ tiªu ®¸nh gi¸ vµ lµm thÕ nµo ®-a ra kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c ®Ó c¶i tiÕn h¬n n-· qu¸ tr×nh ®µo t¹o. Qua viÖc x¸c ®Þnh râ môc tiªu ®µo t¹o vµ x©y dùng ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, nh÷ng ng-êi cã tr¸ch nhiÑm ®èi víi ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn cÇn ph¶i lùa chän c¸c ph-¬ng ph¸p phï hîp. 2. Mét sè ph-¬ng ph¸p trong ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Mét ch©n lý lu«n lu«n ®óng lµ gi¸ trÞ søc lao ®éng cao hay thÊp phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn lµnh nghÒ cña nguån nh©n lùc. Tr×nh ®é lµnh nghÒ lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng nhÊt, thÓ hiÖn chÊt l-îng nguån nh©n lùc cã ®-îc mét tr×nh ®é lµnh nghÒ nhÊt ®Þnh. Nãi mét c¸ch kh¸c, ®Ó ng-êi lao ®éng cã thÓ trë thµnh mét nguån vèn kh«ng thÓ cã con ®-êng nµo kh¸c ngoµi c«ng t¸c ®µo t¹o nghÒ cho hä. §· cã nh÷ng thêi kú ng-êi ta chØ coi träng m¸y mãc thiÕt bÞ, coi c«ng nghÖ lµ trung t©m cña sù ph¸t triÓn, cho nªn chØ h-íng vµo hiÖn ®¹i ho¸ m¸y mãc vµ c«ng nghÖ. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ng-êi ta míi nhËn thÊy nh÷ng khiÕm khuyÕt do chÊt l-îng nguån nh©n lùc kh«ng t-¬ng xøng víi tr×nh ®é ph¸t triÓn, vµ v× vËy ng-êi ta xem xÐt l¹i chÊt l-îng ®éi ngò nguån nh©n lùc h-íng vµo viÖc ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. §µo t¹o nguån nh©n lùc lµ qu¸ tr×nh trang bÞ kiÕn thøc nhÊt ®Þnh vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô cho ng-êi lao ®éng, ®Ó hä cã thÓ ®¶m nhËn ®-îc mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. §µo t¹o nguån nh©n lùc bao gåm c¸c néi dung sau: - §µo t¹o kiÕn thøc phæ th«ng (gi¸o dôc phæ th«ng). - §µo t¹o kiÕn thøc chuyªn nghiÖp (gi¸o dôc chuyªn nghiÖp). Trang bÞ kiÕn thøc ®µo t¹o ®-îc chia ra: + §µo t¹o míi: ®· ®-îc ¸p dông ®èi víi nh÷ng ng-êi ch-a cã nghÒ. + §µo t¹o l¹i: ®µo t¹o l¹i nh÷ng ng-êi ®· cã nghÒ song v× lý do nµo ®ã nghÒ cña hä kh«ng phï hîp n÷a. + §µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ: nh»m båi d-ìng n©ng cao kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm lµm viÖc ®Ó ng-êi lao ®éng cã thÓ ®¶m nhËn nh÷ng c«ng viÖc phøc t¹p h¬n. Tr×nh ®é lµnh nghÒ cña nguån nh©n lùc thÓ hiÖn mÆt chÊt l-îng cña søc lao ®éng. Nã biÓu hiÖn ë sù hiÓu biÕt vÒ lý thuyÕt vÒ kü thuËt cña s¶n xuÊt vµ kü n¨ng lao ®éng ®Ó hoµn thµnh nh÷ng c«ng viÖc cã tr×nh ®é phøc t¹p nhÊt ®Þnh, thuéc mét nghÒ nghiÖp, mét chuyªn m«n nµo ®ã. Tr×nh ®é lµnh nghÒ liªn quan chÆt chÏ ®Õn lao ®éng phøc t¹p. Lao ®éng cã tr×nh ®é lµnh nghÒ lµ lao ®éng cã chÊt l-îng cao h¬n, lµ lao ®éng phøc t¹p h¬n. Trong cïng mét ®¬n vÞ thêi gian lao ®éng lµnh nghÒ th-êng t¹o ra gi¸ trÞ lín h¬n so víi lao ®éng gi¶n ®¬n. Tr×nh ®é lµnh nghÒ biÓu hiÖn ë tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt (®èi víi c«ng nh©n) vµ ë tiªu chuÈn nghiÖp vô viªn chøc nhµ n-íc tøc lµ c¸c tiªu chuÈn vÒ tr×nh ®é häc vÊn, chÝnh trÞ, tæ chøc, qu¶n lý...§Ó ®¶m nhËn ®-îc c¸c chøc vô ®-îc giao (®èi víi c¸n bé chuyªn m«n). §Ó ®¹t tíi tr×nh ®é lµnh nghÒ nµo ®ã, tr-íc hÕt ph¶i ®µo t¹o nghÒ cho nguån nh©n lùc, tøc lµ gi¸o dôc kü thuËt, s¶n xuÊt cho ng-êi lao ®éng ®Ó hä n¾m v÷ng mét nghÒ, mét chuyªn m«n, bao gåm cã ng-êi ®· cã nghÒ, cã chuyªn m«n råi hay häc ®Ó lµm nghÒ chuyªn m«n kh¸c. Cïng víi ®µo t¹o, ®Î n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cÇn ph¶i quan t©m n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ cho nguån nh©n lùc lµ gi¸o dôc, båi d-ìng cho hä hiÓu biÕt thªm kiÕn thøc, kinh nghiÖm s¶n xuÊt n©ng cao thªm kh¶ n¨ng lµm ®-îc trong giíi h¹n nghÒ, chuyªn m«n hä ®ang ®¶m nhËn. §Ó n©ng cao ®-îc hiÖu qu¶ cña nguån nh©n lùc th× ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng ph-¬ng ph¸p ®óng ®¾n. Trªn thÕ giíi còng nh- ë ViÖt Nam hiÖn nay ®· cã r¸t nhiÒu c¸c ph-¬ng ph¸p ®µo t¹o míi ra dêi nh-ng ®· kh¼ng ®Þnh ®-îc tÝnh chÊt, hiÖu qu¶ cña nã. Nh×n chung c¸c ph-¬ng ph¸p ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn th× cã rÊt nhiÒu c¸c tªn gäi kh¸c nhau nh-ng c¸ch ®µo t¹o vµ néi dung th× t-¬ng ®èi gièng nhau. §èi víi mçi ®èi t-îng kh¸c nhau th× cã c¸c h×nh thøc, ph-¬ng ph¸p kh¸c nhau cho phï hîp vµ mang l¹i kÕt qu¶ tèt nhÊt. C¸c ph-¬ng ph¸p ®µo t¹o rÊt ®a d¹ng tuy nhiªn th-êng ®-îc ¸p dông ë hai d¹ng: a. §µo t¹o trong c«ng viÖc: Lµ ph-¬ng ph¸p ®µo t¹o trùc tiÕp t¹i n¬i lµm viÖc trong ®ã ng-êi häc sÏ ®-îc häc c¸c kiÕn thøc, kü n¨ng cÇn thiÕt cho c«ng viÖc th«ng qua thùc tÕ thùc hiÖn c«ng viÖc d-íi sù h-íng dÉn cña ng-êi lao ®éng lµnh nghÒ, ph-¬ng ph¸p nµy chØ cã kÕt qu¶ nÕu héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn nh-: ®ßi hái nç lùc cña c¸c cÊp trªn vµ cÊp d-íi, cÊp trªn ph¶i cã kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp t¹o nªn ®-îc mét bÇu kh«ng khÝ tin t-ëng, cÊp trªn ph¶i lµ mét ng-êi biÕt l¾ng nghe. Cã 3 c¸ch ®Ó thùc hiÖn ph-¬ng ph¸p nµy: - §µo t¹o theo kiÓu chØ dÉn c«ng viÖc: Ph-¬ng ph¸p nµy dïng ®Ó d¹y c¸c kü n¨ng thùc hiÖn c«ng viÖc cho c«ng nh©n, ng-êi häc sÏ n¾m v÷ng kü n¨ng c«ng viÖc th«ng qua quan s¸t, trao ®æi, häc hái vµ lµm thö. - §µo t¹o theo kiÓu häc viÖc: Ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o b¾t ®Çu b»ng viÖc häc lý thuyÕt ë trªn líp sau ®ã häc viªn ®-îc ®-a ®Õn lµm viÖc d-íi sù h-íng dÉn cña c«ng nh©n lµnh nghÒ. §µo t¹o theo ph-¬ng ph¸p nµy dïng ®µo t¹o cho ng-êi lao ®éng mét nghÒ hoµn chØnh. - §µo t¹o ban ®Çu: Cung cÊp c¸c kü n¨ng thùc hiÖn c«ng viÖc cho c«ng nh©n míi ®-îc tuyÓn tr-íc khi bè trÝ vµo c«ng viÖc cô thÓ. Thùc chÊt lµ kÌm cÆp ng-êi lao