Lêi giíi thiÖu
1. Bèi c¶nh nghiªn cøu
B−íc sang thÕ kû XXI, ®ãi nghÌo vÉn lµ vÊn ®Ò cã tÝnh toµn cÇu. Mét bøc
tranh tæng thÓ lµ thÕ giíi víi gÇn mét nöa sè d©n sèng d−íi 2USD*/ngµy vµ cø
8 trong sè 100 trÎ em kh«ng sèng ®−îc ®Õn 5 tuæi. V× vËy mét phong trµo s«i
næi vµ réng kh¾p trªn thÕ giíi lµ ph¶i lµm nh− thÕ nµo ®Ó ®Èy lïi nghÌo ®ãi.
Cßn ViÖt Nam th× sao? Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ViÖt Nam ®−îc ®¸nh gi¸ lµ
mét trong nh÷ng n−íc cã c«ng t¸c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo tèt nhÊt theo tiªu
chuÈn vµ ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®−êng nghÌo khæ cña WB, tû lÖ nghÌo ë ViÖt
Nam gi¶m tõ 58,1% n¨m 1993 xuèng cßn 37,4% n¨m 1998 vµ hiÖn nay cßn
kho¶ng 30%. Theo tiªu chuÈn quèc gia tû lÖ nghÌo ®ãi cña n−íc ta gi¶m tõ
30,01% n¨m 1992 xuèng 11% n¨m 2000. Tuy quy m« ®ãi nghÌo toµn quèc
gi¶m nhanh. Nh−ng thùc tr¹ng cho thÊy, ViÖt Nam vÉn lµ mét n−íc nghÌo.
Con sè c¸c hé bÞ t¸i nghÌo lµ rÊt lín b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 50.000 hé
(riªng n¨m 1996 vµ 1997 mçi n¨m kho¶ng gÇn 100.000 hé do bao lôt. NÕu so
s¸nh t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo cña n−íc ta víi c¸c n−íc trªn thÕ giíi th× tÝnh bøc
xóc cña nã lµ rÊt lín, ng−ìng nghÌo cña ViÖt Nam vÉn xa víi ng−ìng nghÌo
cña thÕ giíi.
2. Môc ®Ých nghiªn cøu
Víi mét tû lÖ kh«ng nhá sè d©n ®ang sång trong c¶nh cïng cùc, ViÖt
Nam sÏ khã thùc hiÖn ®−îc tiÕn tr×nh CNH-H§H ®Êt n−íc. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ
ph¶i lµm sao ®Èy lïi ®−îc t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo xuèng. Nh−ng muèn cã nh÷ng
chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo hiÖu qu¶ th× nhÊt thiÕt ph¶i hiÓu
®−îc nh÷ng nguyªn nh©n nµo dÉn tíi t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi cña ViÖt Nam.
NhËn thøc ®−îc yªu cÇu bøc thiÕt ®ã, nghiªn cøu nµy sÏ tËp trung ®i s©u vµo
thùc tr¹ng nghÌo ®ãi ë ViÖt Nam, c¸c nguyªn nh©n lµm cho mét sè ng−êi rêi
vµo c¶nh khèi cïng, c¸c mèi quan hÖ gi÷a nghÌo ®ãi víi c«ng b»ng xa héi, sù
ph©n ho¸ giµu nghÌo gi÷a c¸c vïng kh¸c nhau. Nghiªn cøu nµy cßn gióp ta
hiÓu thªm møc ®é, tÇm ¶nh h−ëng cña nghÌo ®ãi ë ViÖt Nam còng nh− nhiÒu
n−íc trªn thÕ giíi. Nã ¶nh h−ëng nh− thÕ nµo, t¸c ®éng ra sao ®Õn chÊt l−îng
cuéc sèng cña ng−êi d©n, còng nh− sù c¶i thiÖn vÞ thÕ cña quèc gia. Cuèi
*
2USD tÝnh theo PPP
cïng, nghiªn cøu sÏ ®−a ra mét sè gi¶i ph¸p mang tÝnh ®Þnh h−íng ®Ó gióp
xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo hiÖu qu¶ h¬n.
3. Ph¹m vi vµ ®èi t−îng nghiªn cøu
Nghiªn cøu nµy sÏ chØ ra tæng quan cña sù nghÌo ®ãi trªn thÕ giíi vµ chñ
yÕu xo¸y s©u vµo t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi ë ViÖt Nam, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
§èi t−îng ®−îc ®Ò cËp ®Õn chÝnh lµ nh÷ng ng−êi nghÌo ®ãi. Hä lµ ai vµ møc
khèn khæ cña hä ®Õn ®©u, cÇn ph¶i lµm nh÷ng g× cho cuéc sèng cña hä tèt ®Ñp
h¬n. Th«ng qua c¸c ng−ìng nghÌo, c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®ãi nghÌo nh− chÊt
l−îng cña cuéc sèng, møc nghÌo ®Õn ®©u, t×nh tr¹ng gi¸o dôc ra sao, sù ®¶m
b¶o y tÕ nh− thÕ nµo, t×nh tr¹ng gi¸o dôc ra sao, sù ®¶m b¶o y tÕ nh− thÕ nµo.
Nã sÏ x¸c ®Þnh ®−îc c¸c ®èi t−îng r¬i vµo diÖn nghÌo, diÖn ®ãi.
4. C¸c c©u hái nghiªn cøu
§Ó ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c vÒ t×nh tr¹ng cña nghÌo ®ãi ta cÇn tr¶ lêi c¸c c©u
hái:
- §ãi nghÌo lµ g×?
- §ãi nghÌo ®−îc biÓu hiÖn ë nh÷ng khÝa c¹nh nµo?
- C¸c chØ tiªu vµ chuÈn mùc ®Ó x¸c ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ ®ãi nghÌo?
- Thùc tr¹ng ®ãi nghÌo cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y?
- C¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi?
- C¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc?
5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
§Ó ph©n tÝch ®−îc t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi th× ta cÇn dïng mét sè ph−¬ng
ph¸p nh− ph©n tÝch, ®¸nh gi¸, so s¸nh, thèng kª vµ m« t¶ nh»m ph©n tÝch xo¸y
s©u vµo c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn sù nghÌo khã, ®¸nh gi¸ xem møc ®é nghÌo
®ãi ®Õn ®©u, diÔn biÕn cña nã nh− thÕ nµo lµ ph¹m vi ¶nh h−ëng cña nã ra sao.
MÆt kh¸c cÇn ph¶i cã sù kÕt hîp víi c¸c sè liÖu thèng kª ®Ó ph¶n ¸nh t×nh
tr¹ng nghÌo ®ãi mét c¸ch trung thùc h¬n, chÝnh x¸c h¬n. Qua ®ã cho phÐp ta
so s¸nh ®−îc c¸c ng−êi nghÌo, c¸c nhãm d©n c− nghÌo, c¸c vïng nghÌo vµ
c¸c quèc gia nghÌo kh¸c nhau.
6. KÕt cÊu cña ®Ò tµi:
§Ò tµi sÏ ®−îc chia lµm 3 phÇn:
Ch−¬ng 1: §ãi nghÌo - c¸c nguyªn nh©n dÉn tíi ®ãi nghÌo.
Ch−¬ng 2: Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn ®ãi nghÌo ë ViÖt Nam hiÖn nay.
Ch−¬ng 3: Mét sè biÖn ph¸p nh»m xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.
Do ph¹m vi nghiªn cøu réng, n¨ng lùc vµ kinh nghiÖm b¶n th©n cã h¹n,
®Ò tµi kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt vµ h¹n chÕ. Em mong nhËn ®−îc
sù chØ dÉn, gîi ý, nhËn xÐt cña thÇy c« ®Ó bæ sung vµ hoµn chØnh h¬n.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
Sinh viªn: NguyÔn Vò Phóc
Líp K35-F1 tr−êng §¹i häc Th−¬ng m¹i
Ch−¬ng 1: Tæng quan cña ®ãi nghÌo
1.1. Kh¸i niÖm vÒ ®ãi nghÌo
1.1.1. §Þnh nghÜa vÒ ®ãi nghÌo
• §ãi nghÌo tõ tiÕng nãi cña chÝnh ng−êi nghÌo.
TiÕng nãi cña ng−êi nghÌo cho ta nh÷ng c¶m nhËn cô thÓ, râ rµng nhÊt
vÒ c¸c khÝa c¹nh cña nghÌo ®ãi (nghÌo ®ãi kh«ng chØ bao hµm sù khèn cïng
vÒ vËt chÊt mµ cßn lµ sù thô h−ëng thiÕu thèn vÒ gi¸o dôc vµ y tÕ. Mét ng−êi
nghÌo ë Kªnia ®a nãi vÒ sù nghÌo ®ãi: “Hay quan s¸t ng«i nhµ vµ ®Õm xem cã
bao nhiªu lç thñng trªn ®ã. Hay nh×n nh÷ng ®å ®¹c trong nhµ vµ quÇn ¸o t«i
®ang mÆc trªn ng−êi. Hay quan s¸t tÊt c¶ vµ ghi l¹i nh÷ng g× «ng thÊy. C¸i mµ
«ng thÊy chÝnh lµ nghÌo ®ãi”. Mét nhãm th¶o luËn Braxin ®a ®Þnh nghÜa vÒ
®ãi nghÌo lµ: “TiÒn l−¬ng thÊp vµ thiÕu viÖc lµm, vµ còng cã nghÜa lµ kh«ng
®−îc h−ëng thô vÒ y tÕ, kh«ng cã thøc ¨n vµ quÇn ¸o”. Ngoµi ra, kh¸i niÖm
®ãi nghÌo cßn ®−îc më réng ®Ó tÝnh ®Õn c¶ nguy c¬ dÔ bÞ tæn th−¬ng, kh«ng
cã tiÕng nã vµ quyÒn lùc. Tõ tiÕng nãi cña ng−êi nghÌo, c¸c nhµ nghiªn cøu ®a
®−a ra c¸c kh¸i niÖm vÒ ®ãi nghÌo. Tuú thuéc vµo c¸ch tiÕp cËn, thêi gian
nghiªn cøu vµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia mµ ta cã c¸c quan ®iÓm
kh¸c nhau vÒ nghÌo ®ãi.
• Quan niÖm tr−íc ®©y
Tr−íc ®©y ng−êi ta th−êng ®¸nh ®ång nghÌo ®ãi víi møc thu nhËp thÊp.
Coi thu nhËp lµ tiªu chÝ chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ sù nghÌo ®ãi cña con ng−êi.
Quan niÖm nµy cã −u ®iÓm lµ thuËn lîi trong viÖc x¸c ®Þnh sè ng−êi nghÌo
dùa theo chuÈn nghÌo, ng−ìng nghÌo. Nh−ng thùc tÕ ®a chøng minh viÖc x¸c
®Þnh ®ãi nghÌo theo thu nhËp chØ ®o ®−îc mét phÇn cña cuéc sèng. Thu nhËp
thÊp kh«ng ph¶n ¸nh hÕt ®−îc c¸c khÝa c¹nh cña ®ãi nghÌo, nã kh«ng cho
chóng ta biÕt ®−îc møc khèn khæ vµ c¬ cùc cña nh÷ng ng−êi nghÌo. Do ®ã,
quan niÖm nµy cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ.
• Quan ®iÓm hiÖn nay
HiÖn nay do sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, quan ®iÓm ®ãi nghÌo
®a ®−îc hiÓu réng h¬n, s©u h¬n vµ còng cã thÓ ®−îc hiÓu theo c¸c c¸ch tiÕp
cËn kh¸c nhau:
- Héi nghÞ bµn vÒ gi¶m nghÌo ®ãi ë khu vùc ch©u ¸ Th¸i B×nh D−¬ng do
ESCAP tæ chøc th¸ng 9 n¨m 1993 t¹i B¨ng Cèc - Th¸i Lan ®a ®−a ra kh¸i
niÖm vÒ ®Þnh nghÜa ®ãi nghÌo: NghÌo ®ãi bao gåm nghÌo tuyÖt ®èi vµ nghÌo
t−¬ng ®èi.
+ NghÌo tuyÖt ®èi: lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c− kh«ng ®−îc h−ëng
vµ tho¶ man nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n cña con ng−êi mµ nh÷ng nhu cÇu nµy ®a
®−îc xa héi thõa nhËn tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ phong tôc tËp
qu¸n cña ®Þa ph−¬ng.
+ NghÌo t−¬ng ®èi: lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c− sèng d−íi møc
trung b×nh cña céng ®ång.
+ Theo khÝa c¹nh kinh tÕ: NghÌo lµ do sù thiÕu lùa chän dÉn ®Õn cïng
cùc vµ thiÕu n¨ng lùc tham gia vµo ®êi sèng kinh tÕ xa héi cña quèc gia, chñ
yÕu lµ trong lÜnh vùc kinh tÕ.
+ Theo khÝa c¹nh kh¸c: NghÌo lµ sù ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ
xa héi trong tõng giai ®o¹n lÞch sö, trong ph¹m vi mét quèc gia, mét khu vùc,
mét vïng.
- N¨m 1998 UN§P c«ng bè mét b¶n b¸o c¸o nhan ®Ò “kh¾c phôc sù
nghÌo khæ cña con ng−êi” ®a ®−a ra nh÷ng ®Þnh nghÜa vÒ nghÌo.
+ Sù nghÌo khæ cña con ng−êi: thiÕu nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña con ng−êi
nh− biÕt ®äc, biÕt viÕt, ®−îc tham gia vµo c¸c quyÕt ®Þnh céng dång vµ ®−îc
nu«i d−ìng t¹m ®ñ.
+ Sù nghÌo khæ tiÒn tÖ: thiÕu thu nhËp tèi thiÓu thÝch ®¸ng vµ kh¶ n¨ng
chi tiªu tèi thiÓu.
+ Sù nghÌo khæ cùc ®é: nghÌo khæ, khèn cïng tøc lµ kh«ng cã kh¶ n¨ng
tho¶ man nh÷ng nhu cÇu tèi thiÓu.
+ Sù nghÌo khæ chung: møc ®é nghÌo kÐm nghiªm träng h¬n ®−îc x¸c
®Þnh nh− sù kh«ng cã kh¶ n¨ng tho¶ man nh÷ng nhu cÇu l−¬ng thùc vµ phÝ
l−¬ng thùc chñ yÕu, nh÷ng nhu cÇu nµy ®«i khi ®−îc x¸c ®Þnh kh¸c nhau ë
n−íc nµy hoÆc n−íc kh¸c.
Quan niÖm cña ViÖt Nam
HiÖn nay ë ViÖt Nam cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau xung quanh kh¸i niÖm
nghÌo ®ãi, song ý kiÕn chung nhÊt cho r»ng:
ë ViÖt Nam th× t¸ch riªng ®ãi vµ nghÌo thµnh 2 kh¸i niÖm riªng biÖt.
- NghÌo: lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c− chØ cã ®iÒu kiÖn tho¶ man mét
phÇn nh÷ng nhu cÇu tèi thiÓu c¬ b¶n cña cuéc sèng vµ cã møc sèng thÊp h¬n
møc sèng trung b×nh cña céng ®ång xÐt trªn mäi ph−¬ng diÖn.
- §ãi: lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c− nghÌo cã møc sèng d−íi møc tèi
thiÓu vµ thu nhËp kh«ng ®ñ ®¶m b¶o nhu cÇu vµ vËt chÊt ®Ó duy tr× cuéc sèng.
§ã lµ c¸c hé d©n c− hµng n¨m thiÕu ¨n, ®øt b÷a tõ 1 ®Õn 3 th¸ng, th−êng vay
m−în céng ®ång vµ thiÕu kh¶ n¨ng chi tr¶. Gi¸ trÞ ®å dïng trong nhµ kh«ng
®¸ng kÓ, nhµ ë dèt n¸t, con thÊt häc, b×nh qu©n thu nhËp d−íi 13kg
g¹o/ng−êi/th¸ng (t−¬ng ®−¬ng 45.000VND).
Qua c¸c ®Þnh nghÜa trªn, ta cã thÓ ®−a ra ®Þnh nghÜa chung vÒ nghÌo ®ãi:
“§ãi nghÌo lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c− kh«ng cã nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ
cuéc sèng nh− ¨n, mÆc, ë, vÖ sinh, y tÕ, gi¸o dôc, ®i l¹i, quyÒn ®−îc tham gia
vµo c¸c quyÕt ®Þnh cña céng ®ång”
Qua c¸c c¸ch tiÕp cËn trªn ®a gióp chóng ta n©ng cao sù hiÓu vÒ c¸c
nguyªn nh©n g©y ra nghÌo ®ãi nh»m cã nh÷ng ph−¬ng h−íng c¸ch thøc hµnh
®éng ®óng ®¾n ®Ó tÊn c«ng ®Èy lïi nghÌo ®ãi, lµm cho chÊt l−îng cuéc sèng
cña ng−êi d©n ngµy cµng tèt ®Ñp h¬n.
C¸c khÝa c¹nh cña ®ãi nghÌo.
• VÒ thu nhËp:
§a sè nh÷ng ng−êi nghÌo cã cuéc sèng rÊt khã kh¨n, cùc khæ. Hä cã
møc thu nhËp thÊp. §iÒu nµy do tÝnh chÊt c«ng viÖc cña hä ®em l¹i. Ng−êi
nghÌo th−êng lµm nh÷ng c«ng viÖc ®¬n gi¶n, lao ®éng ch©n tay nhiÒu, c«ng
viÖc cùc nhäc nh−ng thu nhËp ch¼ng ®−îc lµ bao. H¬n thÕ n÷a, nh÷ng c«ng
viÖc nµy l¹i th−êng rÊt bÊp bªnh, kh«ng æn ®Þnh, nhiÒu c«ng viÖc phô thuéc
vµo thêi vô vµ cã tÝnh rñi ro cao do liªn quan nhiÒu ®Õn thêi tiÕt (ch¼ng h¹n
nh− m−a, n¾ng, lò lôt, h¹n h¸n, ®éng ®Êt...). C¸c nghÒ thuéc vÒ n«ng nghiÖp,
l©m nghiÖp, ng− nghiÖp lµ nh÷ng vÝ dô cho vÊn ®Ò nµy. Do thu nhËp thÊp nªn
viÖc chi tiªu cho cuéc sèng cña nh÷ng ng−êi nghÌo lµ rÊt h¹n chÕ. HÇu hÕt c¸c
nhu cÇu c¬ b¶n, tèi thiÓu cña con ng−êi nh− c¸i ¨n, c¸i mÆc, chç ë chØ ®−îc
®¸p øng víi møc ®é rÊt thÊp, thËm chÝ cßn kh«ng ®ñ. NhiÒu ng−êi r¬i vµo
c¶nh thiÕu ¨n liªn miªn: ch−a nãi ®Õn vÊn ®Ò ®ñ dinh d−ìng, riªng viÖc ®¸p
øng l−îng Kcalo cÇn thiÕt, tèi thiÓu cho con ng−êi ®Ó cã thÓ duy tr× ho¹t ®éng
sèng b×nh th−êng hä còng ch−a ®¸p øng ®−îc, hoÆc ®¸p øng mét c¸ch khã
kh¨n. §iÒu nµy ®a kÐo theo hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò kh¸c nh− lµm gi¶m søc khoÎ
cña ng−êi nghÌo, do ®ã gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng, tõ ®ã gi¶m thu nhËp... cø
nh− thÕ, nã ®a t¹o nªn vßng luÈn quÈn mµ ng−êi nghÌo rÊt khã tho¸t ra ®−îc.
Thu nhËp thÊp ®a t¹o nªn t×nh tr¹ng thiÕu tµi s¶n ë nh÷ng ng−êi nghÌo.
Tµi s¶n ë ®©y cã thÓ lµ tµi s¶n vËt chÊt, tµi s¶n con ng−êi, tµi s¶n tù nhiªn, tµi
s¶n tµi chÝnh, tµi s¶n xa héi. Tµi s¶n con ng−êi thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng cã ®−îc
søc lao ®éng c¬ b¶n, kü n¨ng vµ søc khoÎ tèt. Nh− ®a tr×nh bµy ë trªn, do thu
nhËp thÊp nªn ng−êi nghÌo kh«ng thÓ ®¸p øng mét c¸ch ®Çy ®ñ nhu cÇu vÒ
l−¬ng thùc thùc ph¶am. ¡n uèng cùc k× thiÕu thèn céng víi lao ®éng nÆng nÒ
®a lµm gi¶m søc khoÎ cña ng−êi nghÌo do ®ã còng kh«ng ®¶m b¶o ®−îc c¸c
kü n¨ng còng nh− søc lao ®éng c¬ b¶n. Tµi s¶n tù nhiªn nh− ®©t ®ai, thiÕu tµi
s¶n tù nhiªn cã nghÜa lµ thiÕu, kh«ng cã hoÆc cã nh−ng ®Êt ®ai qu¸ c»n cçi,
kh«ng thÓ canh t¸c ®−îc. Tµi s¶n vËt chÊt ë ®©y nh− nhµ ë, ph−¬ng tiÖn s¶n
xuÊt - ng−êi nghÌo cã rÊt Ýt hoÆc hÇu nh− kh«ng cã c¸c ph−¬ng tiÖn s¶n xuÊt.
§iÒu nµy ®a h¹n chÕ kh¶ n¨ng lao ®éng cña hä, lµm hä khã kh¨n h¬n nhiÒu so
víi nh÷ng ng−êi cã ®ñ ph−¬ng tiÖn s¶n xuÊt nã còng lµm gi¶m thu nhËp cña
hä. Cßn vÒ nhµ ë, ®¹i ®a sè ng−êi nghÌo sèng trong nh÷ng c¨n nhµ t¹m bî, dét
n¸t, chËt chéi. NhiÒu c¨n nhµ kh«ng ®ñ ®¶m b¶o an toµn, kh«ng b¶o ®¶m søc
khoÎ cho nh÷ng ng−êi sèng trong ®ã. Do kh«ng cã nh÷ng tµi s¶n gi¸ trÞ ®Ó b¶o
®¶m nªn ng−êi nghÌo còng cã rÊt Ýt kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi c¸c tæ chøc cho vay
vèn, do thu nhËp thÊp nªn ng−êi nghÌo còng kh«ng cã kh¶ n¨ng tiÕt kiÖm
nhiÒu. §ã chÝnh lµ thiÕu hôt tµi s¶n tµi chÝnh. Cßn tµi s¶n xa héi, nh− c¸c mèi
quan hÖ vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi nhau ®Ó khi cÇn cã thÓ nhê cËy vµ ¶nh h−ëng
chÝnh trÞ ®èi víi c¸c nguån lùc, ®èi víi ng−êi nghÌo ®iÒu nµy còng rÊt h¹n
chÕ, do thu nhËp thÊp, lóc nµo còng ph¶i lo ch¹y ¨n ®ñ b÷a nªn ng−êi nghÌo
kh«ng quan t©m hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng tham gia nhiÒu vµo c¸c mèi quan hÖ
xa héi. Mét ®iÒu c¶n trë n÷a lµ, hÇu hÕt khi tham gia vµo c¸c nhãm, tæ chøc
nµo ®ã còng ®Òu ph¶i ®ãng mét kho¶n phÝ nhÊt ®Þnh, ng−êi nghÌo lo ¨n cßn
ch−a ®ñ, nãi g× ®Õn viÖc bá tiÒn tham gia nhãm, héi nµo ®ã. §iÒu nµy ®a lµm
cho ng−êi nghÌo dÇn bÞ c« lËp vµ do ®ã khã nhËn ®−îc sù gióp ®ì tõ c¸c
nhãm, héi khi gÆp khã kh¨n.
• Y tÕ - gi¸o dôc
Nh÷ng ng−êi nghÌo cã nguy c¬ m¾c ph¶i c¸c bÖnh th«ng th−êng cao nh−
èm ®au, c¸c bÖnh vÒ ®−êng giao tiÕp, t×nh tr¹ng søc khoÎ kh«ng ®−îc tèt do
¨n uèng kh«ng ®¶m b¶o, lao ®éng cùc nhäc. Ng−êi nghÌo th−êng sèng ë
nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn vÖ sinh, y tÕ thÊp, cßn nhiÒu h¹n chÕ, ch¼ng h¹n, hä
kh«ng ®−îc sö dông nguån n−íc s¹ch, kh«ng cã c«ng tr×nh phô hîp vÖ sinh,
®iÒu nµy còng lµm gi¶m ®¸ng kÓ søc khoÎ cña hä. Nã ®a dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tû
lÖ chÕt cña trÎ s¬ sinh trong nhãm hé nghÌo, sè trÎ bÞ suy dinh d−ìng vµ sè bµ
mÑ mang thai thiÕu m¸u rÊt cao. Cã ®iÒu nµy lµ do ng−êi nghÌo cã thu nhËp
thÊp, kh«ng ®ñ tr¶ kho¶n tiÒn viÖn phÝ lín còng nh− c¸c chi phÝ thuèc men
kh¸c, thªm vµo ®ã cã thÓ do ®èi xö bÊt b×nh ®¼ng trong xa héi, ng−êi nghÌo
kh«ng ®−îc quan t©m ch÷a trÞ b»ng ng−êi giµu nªn tû lÖ tiÕp cËn c¸c dÞch vô y
tÕ cña ng−êi nghÌo lµ rÊt thÊp. Bªn c¹nh ®ã, do nhËn thøc cña ng−êi nghÌo, hä
th−êng kh«ng quan t©m l¾m bÖnh tËt cña m×nh, khi bÞ bÖnh hä th−êng cè tù
ch¹y ch÷a b»ng mäi biÖn ph¸p rÎ tiÒn, chØ ®Õn khi bÖnh trë nªn trÇm träng hä
míi vµo viÖn v× vËy viÖc ®iÒu trÞ ®em l¹i hiÖu qu¶ kh«ng cao mµ cßn tèn thªm
nhiÒu kho¶n tiÒn kh«ng ®¸ng cã.
T×nh tr¹ng gi¸o dôc ®èi víi ng−êi nghÌo còng lµ vÊn ®Ò ®¸ng thÊt väng.
HÇu hÕt nh÷ng ng−êi nghÌo kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn häc ®Õn n¬i ®Õn chèn. Tû lÖ
thÊt häc, mï ch÷ ë hé nghÌo, ®ãi cao. Cã t×nh tr¹ng nh− vËy lµ do c¸c gia ®×nh
nµy kh«ng thÓ trang tr¶i ®−îc c¸c chi phÝ vÒ häctËp cña con c¸i hä nh− tiÒn
häc phÝ, tiÒn s¸ch vë... ®i häc, hä sÏ mÊt ®i mét lao ®éng trong gia d×nh.
Nh÷ng ng−êi nghÌo còng ®a nhËn thøc râ ®−îc tÇm quan träng cña häc thøc
víi nghÌo ®ãi nh−ng vÊn ®Ò häc phÝ cña con em hä qu¶ lµ vÊn ®Ò qu¸ khã
kh¨n víi t×nh h×nh tµi chÝnh cña gia ®×nh. Mét phô n÷ ®a nãi: “C¸c con t«i ®a
s½n sµng tíi tr−êng vµo th¸ng 9, nh−ng t«i kh«ng biÕt lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ
cho c¶ ba ®øa tíi tr−êng. ë mét sè n−íc, trÎ em ph¶i th«i häc bëi lì h¹n nép
häc phÝ ®Õn ®óng vµo lóc mµ gia ®×nh kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n nhÊt.
Tãm l¹i, y tÕ - gi¸o dôc lµ vÊn ®Ò ®−îc nhiÒu ng−êi nghÌo quan t©m, hä
còng ®a hiÓu râ tÇm quan träng cña c¸c yÕu tè nµy tíi b¶n th©n hä còng nh−
t−¬ng lai cña hä vµ gia ®×nh nh−ng do thu nhËp thÊp, kh«ng ®ñ trang tr¶i, häc
phÝ, viÖn phÝ, hä ®µnh ph¶i ®Ó con c¸i th«i häc, ng−êi bÖnh kh«ng ®−îc kh¸m
vµ ch÷a ch¹y ®óng møc, kÞp thêi, hÇu hÕt c¸c ng−êi nghÌo kh«ng ®−îc tiÕp
cËn víi c¸c dÞch vô y tÕ. §iÒu nµy ®a lµm ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ cña hä,
gi¶m søc khoÎ còng nh− h¹n chÕ c¬ héi ph¸t triÓn cña c¸c thÕ hÖ sau.
• Nguy c¬ dÔ bÞ tæn th−¬ng
ë nh÷ng ng−êi nghÌo, nguy c¬ dÔ bÞ tæn th−¬ng lµ nh©n tè lu«n ®i kÌm
víi sù khèn cïng vÒ vËt chÊt vµ con ng−êi. VËy nguy c¬ dÔ bÞ tæn th−¬ng lµ
g×? Nã chÝnh lµ nguy c¬ mµ ng−êi nghÌo ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu lo¹i rñi ro nh−
bÞ ng−îc ®ai, ®¸nh ®Ëp, thiªn tai, bÞ th«i viÖc, ph¶i nghØ häc... Nãi c¸ch kh¸c,
nh÷ng rñi ro mµ ng−êi nghÌo ph¶i ®èi mÆt do t×nh tr¹ng nghÌo hÌn cña hä
chÝnh lµ nguyªn nh©n khiÕn hä rÊt dÔ bÞ tæn th−¬ng. Nh÷ng ng−êi nghÌo do tµi
s¶n Ýt, thu nhËp thÊp, hä chØ cã thÓ trang tr¶i h¹n chÕ, tèi thiÓu c¸c nhu cÇu
thiÕt yÕu nhÊt cña cuéc sèng. V× vËy, khi rñi ro x¶y ra hä rÊt dÔ bÞ tæn th−¬ng
vµ rÊt khã v−ît qua ®−îc c¸c có sèc cã h¹i, nh÷ng có sèc mang tÝnh t¹m thêi
mµ nh÷ng ng−êi cã nhiÒu tµi s¶n h¬n dÔ dµng v−ît qua ®−îc. Do thu nhËp
thÊp, ng−êi nghÌo cã rÊt Ýt kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi c¸c c¬ héi t¨ng tr−ëng kinh
tÕ, v× thÕ hä th−êng ph¶i bá thªm c¸c chi phÝ kh«ng ®¸ng cã hoÆc gi¶m thu
nhËp. ë c¸c hé nghÌo, khi cã rñi ro x¶y ra nh− mÊt c¾p hay cã ng−êi bÞ èm
®au th× hä dÔ bÞ r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng, lµm ®¶o lén cuéc sèng cña c¶
gia ®×nh mµ mét thêi gian l©u sau míi cã thÓ phôc håi ®−îc. Còng cã khi viÖc
kh¾c phôc nh÷ng rñi ro trong ng¾n h¹n cã thÓ lµm trÇm träng thªm sù khèn
cïng cña hä trong dµi h¹n. Ch¼ng h¹n, vÝ dô trªn, do thiÕu tµi s¶n nªn ®Ó ch¹y
ch÷a cho mét ng−êi bÞ èm, gia ®×nh ®a buéc ph¶i quyÕt ®Þnh cho mét ®øa con
nghØ häc hay hä ph¶i b¸n tr©u, bß, ngùa... nh÷ng ph−¬ng tiÖn lao ®éng cÇn
thiÕt cña gia ®×nh. Còng cã thÓ ng−êi bÖnh th× kh«ng khái ®−îc cßn gia ®×nh
tõ c¶nh kh¸ gi¶ r¬i vµo c¶nh khèn cïng. Nh− vËy, nÕu cã thªm mét vµi sù kiÖn
nghiªm träng n÷a x¶y ra th× sù suy sôp ®Õn cïng kiÖt lµ ®iÒu khã tr¸nh khái
víi ng−êi nghÌo.
Nguy c¬ dÔ bÞ tæn th−¬ng ®a t¹o nªn mét t©m lý chung cña ng−êi nghÌo
lµ sî ph¶i ®èi mÆt víi rñi ro, v× vËy hä lu«n nÐ tr¸nh víi nh÷ng vÊn ®Ò mang
tÝnh rñi ro cao, kÓ c¶ khi ®iÒu ®ã cã thÓ ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho hä nÕu thµnh
c«ng (vÝ dô ®Çu t− vµo gièng lóa míi, ¸p dông ph−¬ng thøc s¶n xuÊt míi...)
chÝnh ®iÒu nµy ®a lµm hä sèng t¸ch biÖt víi xa héi bÞ c« lËp dÇn víi guång
quay cña thÞ tr−êng vµ do vËy cuéc sèng cña hä cµng trë nªn bÇn cïng h¬n.
• Kh«ng cã tiÕng nãi vµ quyÒn lùc
Nh÷ng ng−êi nghÌo th−êng bÞ ®èi xö kh«ng c«ng b»ng, bÞ g¹t ra ngoµi lÒ
xa héi do vËy hä th−êng kh«ng cã tiÕng nãi quyÕt ®Þnh trong c¸c c«ng viÖc
chung cña céng ®ång còng nh− c¸c c«ng viÖc liªn quan ®Õn chÝnh b¶n th©n
hä. Trong cuéc sèng nh÷ng ng−êi nghÌo chÞu nhiÒu bÊt c«ng do sù ph©n biÖt
®èi xö, chÞu sù th« b¹o, nhôc m¹, hä bÞ t−íc ®i nh÷ng quyÒn mµ nh÷ng ng−êi
b×nh th−êng kh¸c nghiÔm nhiªn ®−îc h−ëng. Ng−êi nghÌo lu«n c¶m thÊy bÞ
sèng phô thuéc, lu«n n¬m níp lo sî mäi thø, trë nªn tù ti, kh«ng kiÓm so¸t
®−îc cuéc sèng cña m×nh. §ã chÝnh lµ kÕt qu¶ mµ nguyªn nh©n kh«ng cã
tiÕng nãi vµ quyÒn lùc ®em l¹i. Mét ng−êi nghÌo ë Trµ Vinh nãi hä ch¼ng
®−îc gäi ®i häp v× nhµ ë xa, khi nµo ph¶i ®i lao ®éng th× míi ®−îc gäi tíi. KÓ
c¶ khi hä tham gia ®−îc c¸c cuéc häp cña céng ®ång th× hä còng kh«ng thÓ
quyÕt ®Þnh ®−îc vÊn ®Ò g× dï r»ng vÊn ®Ò ®ã liªn quan ®Õn lîi Ých cña chÝnh
hä.
Kh«ng cã tiÕng nãi vµ quyÒn lùc cßn thÓ hiÖn ë chç nh÷ng ng−êi phô n÷
bÞ ®èi xö bÊt b×nh ®¼ng trong chÝnh gia ®×nh cña hä. Ng−êi phô n÷ kh«ng cã
quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc g× vµ ph¶i phô thuéc hoµn toµn vµo ng−êi chång cña hä.
1.2. C¸c th−íc ®o chuÈn mùc ®¸nh gi¸ ®ãi nghÌo
1.2.1. C¸c th−íc ®o ®ãi nghÌo.
§o l−êng ®ãi nghÌo th«ng qua c¸c chØ tiªu nh− thu nhËp, chØ sè vÒ gi¸o
dôc vµ y tÕ, nguy c¬ dÔ bÞ tæn th−¬ng, kh«ng cã tiÕng nãi vµ quyÒn lùc cho
phÐp cã ®−îc mét c¸ch nh×n tæng thÓ vÒ ®ãi nghÌo. Nã ph¶n ¸nh chÝnh x¸c
c¸c nguyªn nh©n g©y ra ®ãi nghÌo, tõ ®ã chÝnh phñ hay céng ®ång quèc tÕ cã
c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó hµnh ®éng.
• §ãi nghÌo theo thu nhËp
Sö dông th−íc ®o thu nhËp hay tiªu dïng b»ng tiÒn ®Ó x¸c ®Þnh vµ ®o
l−êng ®ãi nghÌo lµ mét ph−¬ng ph¸p ®a ®−îc ¸p dông tõ l©u. Tõ n¨m 1899
Seebohm Rowntree ®a sö dông ph−¬ng ph¸p nµy ®Ó ®o l−êng ®ãi nghÌo. Qua
c¸c cuéc kh¶o s¸t vÒ thu nhËp vµ chi tiªu cña c¸c hé gia ®×nh «ng ®a ®−a ra
®Þnh nghÜa: “§ãi nghÌo lµ møc tæng thu nhËp kh«ng ®ñ trang tr¶i nhu cÇu
thiÕt yÕu tèi thiÓu ®Ó duy tr× søc lùc c¬ b¾p thuÇn tuý”. Nhu cÇu thiÕt yÕu ®ã
bao gåm thùc phÈm, tiÒn thuª nhµ vµ mét sè thø kh¸c. Tõ ®ã «ng ®a ®i ®Õn
−íc tÝnh vÒ ®ãi nghÌo cña m×nh. Tuy c¸ch lµm nµy cßn nhiÒu h¹n chÕ song nã
còng ph¶n ¸nh ®−îc phÇn lín t×nh tr¹ng nghÌo khæ cña ng−êi d©n lóc bÊy giê.
HiÖn nay WB vÉn sö dông ph−¬ng ph¸p vµ c¸ch tiÕp cËn gièng nh− cña
Rowntree. C¸ch lµm nµy còng ®−îc nhiÒu quèc gia ¸p dông v× nã cã nhiÒu −u
®iÓm. §iÒu tra hé gia ®×nh thu ®−îc nhiÒu th«ng tin, lµ c¨n cø ®Ó t×m ra c¸c
mèi quan hÖ gi÷a c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau cña ®ãi nghÌo, tõ ®ã ®−a ra c¸c
gi¶i ph¸p h÷u hiÖu. Ngoµi ra, th−íc ®o ®ãi nghÌo theo thu nhËp vµ tiªu dïng
®a x¸c ®Þnh ®−îc ng−ìng nghÌo. §©y lµ ranh giíi quan träng vÒ thu nhËp hay
tiªu dïng mµ d−íi ®ã, c¸c c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh bÞ coi lµ nghÌo. C¸ch lµm
nµy xem ra rÊt tiÖn dông khi ®−a ra c¸c con sè tæng hîp ®ãi nghÌo trªn ph¹m
vi toµn cÇu. WB ®−a ng−ìng nghÌo lµ 1USD/ng−êi/ngµy vµ 2USD/ng−êi/ngµy*
bÞ coi lµ nghÌo ®ãi. Bªn c¹nh c¸c −u ®iÓm nªu trªn, ph−¬ng ph¸p nµy cßn cã
mét sè h¹n chÕ. §ã lµ, c¸c c¸ch ®iÒu tra kh¸c nhau gi÷a c¸c thêi kú, gi÷a c¸c
vïng, khu vùc, gi÷a c¸c quèc gia lµm cho viÖc so s¸nh gÆp nhiÒu khã kh¨n, sè
liÖu thu thËp tõ c¸c hé gia ®×nh th−êng kh«ng ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c, kh«ng
ph¶n ¸nh hÕt t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng chung cña ®ãi nghÌo.
• Y tÕ vµ gi¸o dôc
Ngoµi c¸ch tiÕp cËn dùa vµo thu nhËp WB cßn sö dông th−íc ®o y tÕ vµ
gi¸o dôc ®Ó ®o l−êng sù khèn cïng cña ng−êi d©n. Nã bao gåm c¸c chØ tiªu:
* VÒ y tÕ:
Tû lÖ trÎ em s¬ sinh; nÆng d−íi 2
5kg
Sè trÎ s¬ sinh nÆng d−íi 2
5kg;Tæng sè trÎ s¬ sinh trong n¨m x 100
-
=
-
Tû lÖ bµ mÑ cã thai; kh¸m thai Ýt nhÊt 3 lÇn
Sè phô n÷ cã thai
= kh¸m thai Ýt nhÊt 3 lÇn; Tæng phô n÷ sinh con trong n¨m x100
-
Tû lÖ bµ mÑ cã thai; tiªm uèn v¸n ®ñ mòi =
Sè phô n÷ cã thai
tiªm ®ñ mòi uèn v¸n;Tæng sè phô n÷ sinh con trong n¨m x100
- Tû lÖ hé cã giÕng n−íc;hîp vÖ sinh = Error!x100
- Tû lÖ hé cã hè xÝ;hîp vÖ sinh = Error! x 100
- Tû lÖ tö vong; trÎ s¬ sinh = Error!
- Tû lÖ tö vong;cña s¶n phô = Error!
- Tuæi thä b×nh qu©n lµ sè n¨m trung b×nh mét ng−êi cã thÓ sèng ®−îc.
*
TÝnh theo PPP
- Tû lÖ sö dông c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai lµ tû lÖ phô n÷ ®ang thùc hiÖn
hay b¹n ®êi cña hä ®ang thùc hiÖn bÊt kú h×nh thøc tr¸nh thai nµo.
+ VÒ gi¸o dôc:
- Tû lÖ trÎ ®Õn tr−êng; ®óng ®é tuæi = Error! x 100
- Tû lÖ trÎ ngoµi; tr−êng häc = Error! x 100
- Tû lÖ mï ch÷; ë ng−êi lín = Error! x 100
§o l−êng nghÌo ®ãi dùa vµo c¸c chØ sè trªn cho phÐp ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ
c¸c khÝa c¹nh cña ng−êi nghÌo. Nã gióp ta cã mét bøc tranh ®Çy ®ñ h¬n vÒ
chÊt l−îng cuéc sèng cña ng−êi d©n, nã thuËn lîi cho viÖc so s¸nh nghÌo ®ãi ë
nh÷ng n¬i cã thu nhËp ngang nhau. Nh−ng, trong thùc tÕ, viÖc thu thËp sè liÖu
vÒ c¸c chØ sè nµy gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. VÝ dô nh− c¸c vÝ dô vÒ tû lÖ tö vong
cña trÎ em chñ yÕu ®−îc lÊy ra tõ c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra d©n sè ®Þnh kú, v× vËy
c¸c sè liÖu vÉn cßn sù sai lÖch kh¸ lín. VÒ tuæi thä b×nh qu©n còng rÊt khã x¸c
®Þnh chÝnh x¸c v× nã th−êng kh«ng ®−îc ®o l−êng trùc tiÕp. C¸c sè liÖu vÒ
gi¸o dôc còng thÊt väng kh«ng kÐm. Tû lÖ ®Õn tr−êng còng chØ lµ con sè −íc
tÝnh thay cho sè ®Õn tr−êng thùc tÕ. H¬n n÷a, tû lÖ tæng sè häc sinh häc tiÓu
häc cã thÓ t¨ng nÕu sè häc sinh l−u ban t¨ng. Tuy nhiªn, hiÖn nay, c¸c nhµ
nghiªn cøu ®a cã nhiÒu s¸ng kiÕn, hä ®ang cè g¾ng t×m ra nh÷ng ph−¬ng ph¸p
h÷u hiÖ ®Ó cã thÓ ®−a ra c¸c sè liÖu ®¸ng tin cËy h¬n.
• Nguy c¬ dÔ bÞ tæn th−¬ng
§o l−êng nguy c¬ dÔ bÞ tæn th−¬ng chÝnh lµ ®o l−êng møc ®é chèng chäi
víi c¸c có sèc cña nh÷ng hé gia ®×nh nh− gÆp rñi ro, bÞ ng−îc ®ai, ®¸nh ®Ëp,
thiªn tai, bÞ th«i viÖc, ph¶i nghØ häc... Ch¼ng h¹n, khi gÆp rñi ro, c¸c hé gia
®×nh cã kh¶ n¨ng bï ®¾p l¹i c¸c thiÖt h¹i hay kh«ng vµ møc bï ®¾p nh− thÕ
nµo? Th«ng th−êng, ng−êi ta ®o l−êng vµ ®¸nh gi¸ nguy c¬ dÔ bÞ tæn th−¬ng
qua c¸c gãc ®é:
- VÒ tµi s¶n vËt chÊt: lµ nh÷ng tµi s¶n mµ hé cã thÓ b¸n ®i ®Ó bï ®¾p
nh÷ng mÊt m¸t t¹m thêi vÒ thu nhËp. §©y lµ th−íc ®o vÒ kh¶ n¨ng tù b¶o hiÓm
cña hä. Tµi s¶n vËt chÊt cña hé gia ®×nh ®−îc xem xÐt theo hai khÝa c¹nh gi¸
trÞ vµ tÝnh thanh kho¶n cña nã. Tµi s¶n cã tÝnh thanh kho¶n cao (hay kh¶ n¨ng
ho¸ gi¸ cao) th× møc ®é b¶o hiÓm sÏ cµng cao.
- VÒ vèn con ng−êi: C¸c hé gia ®×nh cã tr×nh ®é häc vÊn h¹n chÕ th−êng
dÔ ph¶i chÞu sù bÊt æn ®Þnh vÒ thu nhËp vµ Ýt cã kh¶ n¨ng qu¶n lý rñi ro h¬n.
- VÒ ®a d¹ng ho¸ thu nhËp: ë n«ng th«n, ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp
mang tÝnh rñi ro Ýt h¬n ho¹t ®éng n«ng nghiÖp. V× vËy ®a d¹ng ho¸ thu nhËp lµ
th−íc ®o kh¶ n¨ng chèng chäi l¹i c¸c rñi ro liªn quan ®Õn thêi tiÕt.
- Mèi liªn hÖ víi m¹ng l−íi an sinh. §¸nh gi¸ nguy c¬ dÔ bÞ tæn th−¬ng
cña hé gia ®×nh dùa vµo c¸c kho¶n hç trî tr«ng thÊy mµ hä sÏ ®−îc nhËn khi
khñng ho¶ng, tõ c¸c nhãm hay hiÖp héi mµ hä lµ thµnh viªn.
- Tham gia m¹ng l−íi an sinh chÝnh thøc: Nguy c¬ tæn th−¬ng cña hé gia
®×nh sÏ gi¶m bít nÕu hé ®ñ tiªu chuÈn nhËn ®−îc sù trî gióp xa héi b¶o hiÓm
thÊt nghiÖp, l−¬ng h−u vµ c¸c kho¶n trî cÊp kh¸c do nhµ n−íc cÊp.
- TiÕp cËn thÞ tr−êng tÝn dông. T−¬ng tù, nguy c¬ tæn th−¬ng cña hé gia
®×nh sÏ gi¶m nÕu hé tiÕp cËn ®−îc nguån tÝn dông mét c¸ch nhÑ nhµng.
KÕt hîp tÊt c¶ gãc ®é nµy víi nhau ta sÏ cã ®−îc mét bøc tranh tæng thÓ
vÒ nguy c¬ dÔ bÞ tæn th−¬ng cña nh÷ng ng−êi nghÌo, nã cho biÕt kh¶ n¨ng
chèng chäi cña hé khi cã nh÷ng biÕn ®éng trong cuéc sèng.
ViÖc ®o l−êng nguy c¬ dÔ bÞ tæn th−¬ng trªn thùc tÕ gÆp nhiÒu khã kh¨n
do nã lµ mét khÝa niÖm ®éng nªn viÖc ®o l−êng rÊt phøc t¹p, tèn nhiÒu tiÒn
cña vµ c«ng søc. Kh«ng thÓ ®o l−êng nã b»ng c¸ch quan s¸t c¸c hé gia ®×nh
mµ ph¶i cã cuéc ®iÒu tra, theo dâi trong nhiÒu n¨m míi cã thÓ n¾m b¾t ®−îc
nh÷ng th«ng tin c¬ b¶n vµ tÝnh biÕn ®éng vµ nguy c¬ dÔ bÞ tæn th−¬ng mµ
ng−êi nghÌo lµ rÊt quan träng.
• Kh«ng cã tiÕng nãi vµ quyÒn lùc
Kh«ng cã tiÕng nãi vµ quyÒn lùc cã thÓ ®−îc ®o l−êng b»ng c¸ch sö dông
kÕt hîp c¸c biÖn ph¸p cã sô tham gia cña ng−êi d©n, pháng vÊn vµ ®iÒu tra
quèc gia vÒ c¸c vÊn ®Ò nh− møc tù do d©n sù, tù do chÝnh trÞ. Kh«ng cã tiÕng
nãi vµ quyÒn lùc thÓ hiÖn ë chÝnh møc ®é ®−îc trao quyÒn cña ng−êi d©n. Tøc
lµ, xem xÐt kh¶ n¨ng tham gia vµo c¸c quyÕt ®Þnh cña gia ®×nh, cña céng ®ång
v× nh÷ng ng−êi nghÌo th−êng bÞ khinh miÖt, ®èi xö vµ thËm chÝ cßn bÞ h¹n chÕ
mét sè quyÒn mµ nh÷ng ng−êi b×nh th−êng kh¸c nghiÔm nhiªn ®−îc h−ëng.
®o l−êng møc ®é kh«ng cã tiÕng nãi vµ quyÒn lùc nã ph¶n ¸nh nçi khæ ®au mµ
nh÷ng ng−êi nghÌo cam lßng g¸nh chÞu. Hä kh«ng cã c¶ nh÷ng quyÒn tham
gia vµo nh÷ng vÊn ®Ò ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn phóc lîi cña hä. ViÖc ®o l−êng
®ãi nghÌo dùa theo tiªu chÝ nµy ®−îc ng−êi nghÌo cho lµ rÊt quan träng. Tuy
nhiªn, viÖc thùc hiÖn gÆp nhiÒu khã kh¨n, tèn kÐm nhiÒu tiÒn cña vµ c«ng søc,
nã ph¶i ®−îc thùc hiÖn b»ng c¸c cuéc ®iÒu tra, pháng vÊn, theo dâi trong
nhiÒu n¨m míi cã thÓ n¾m b¾t ®−îc nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c vÒ vÊn ®Ò nµy.
1.2.2. C¸c chØ tiªu vµ chuÈn mùc ®¸nh gi¸ ®ãi nghÌo ë ViÖt Nam
• ChØ tiªu ®¸nh gi¸ nghÌo cÊp c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh
- Hé nghÌo: ë ViÖt Nam ®Ó ®o t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi, cã nhiÒu c¸ch tÝnh
hé nghÌo. Ch¼ng h¹n thµnh phè Hå ChÝ Minh lÊy møc thu nhËp b×nh qu©n
d−íi 500.000®/1 khÈu/1 n¨m (t−¬ng ®−¬ng trªn 33kg g¹o/th¸ng). VÜnh Phó
lÊy tiªu chuÈn d−íi 500.000®/1 khÈu/1 n¨m. Mét sè nhµ kinh tÕ lÊy tiªu thøc
l−¬ng thùc b×nh qu©n nh©n khÈu. Gia ®×nh nµo cã møc thu nhËp b×nh qu©n
d−íi 30 kg g¹o mét khÈu mét th¸ng ®−îc coi lµ nghÌo. Cã ý kiÕn ®Ò nghÞ lÊy
møc tèi thiÓu do nhµ n−íc quy ®Þnh lµm chuÈn. Ng−êi cã møc sèng d−íi møc
nghÌo khæ lµ ng−êi cã thu nhËp b×nh qu©n mét th¸ng thÊp h¬n møc tèi thiÓu
do nhµ n−íc quy ®Þnh (hiÖn nay lµ 210.000®). Theo Bé Lao ®éng- Th−¬ng
binh xa héi tiªu chuÈn x¸c ®Þnh hé nghÌo nh− sau:
+ N¨m 1993: Hé nghÌo lµ hé cã thu nhËp thÊp b×nh qu©n ®Çu ng−êi d−íi
13kg g¹o/th¸ng ë n«ng th«n (t−¬ng ®−¬ng 45.000 ®ång), 20 kg g¹o/th¸ng ë
thµnh thÞ (t−¬ng ®−¬ng 70.000 ®ång).
+ N¨m 1996: Hé nghÌo lµ hé cã thu nhËp quy ®æi ra g¹o b×nh qu©n ®Çu
ng−êi th¸ng. D−íi 25kg/ng−êi ë thµnh thÞ, d−íi 20kg/ng−êi ë n«ng th«n, ®ång
b»ng vµ trung du, d−íi 15kg/ng−êi ë n«ng th«n miÒn nói.
- Hé ®ãi: Theo Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh xa héi, tiªu chuÈn x¸c ®Þnh
hé ®ãi nh− sau:
+ N¨m 1993: Hé ®ãi lµ hé cã thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi d−íi 8kg
g¹o/th¸ng ë n«ng th«n, 13kg/th¸ng ë thµnh thÞ.
+ N¨m 1996: Hé ®ãi lµ hé cã thu nhËp quy ®æi ra g¹o b×nh qu©n ®Çu
ng−êi lµ 13kg/th¸ng. Song, trªn thùc tÕ nh÷ng hé ®ãi lµ hé thiÕu l−¬ng thùc
trong gia ®×nh tõ 3 th¸ng trë lªn thÓ hiÖn thiÕu ¨n, ®øt b÷a, b÷a c¬m, b÷a ch¸o,
¨n ®én khoai s¾n... Nh− vËy nh÷ng hé ®ãi th× th−êng con c¸i cña hä thÊt häc,
nhµ cöa dét n¸t, ®å dïng trong nhµ kh«ng ®¸ng kÓ, kh«ng cßn l−¬ng thùc dù
tr÷ trong nhµ, song còng kh«ng cã tiÒn ®Ó mua l−¬ng thùc trong ngµy, mÆc dï
trªn thÞ tr−êng kh«ng thiÕu l−¬ng thùc.
HiÖn nay Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh xa héi míi ®−a ra chuÈn nghÌo míi
¸p dông cho giai ®o¹n 2001-2005. Theo tiªu chuÈn nµy th× cã hai ph−¬ng ¸n
®Ó lùa chän:
Khu vùc ¸p dông
ChuÈn nghÌo (®ång/ng−êi/th¸ng)
Ph−¬ng ¸n 1 (thÊp)
Ph−¬ng ¸n 2 (cao)
Thµnh thÞ
135.000
150.000
N«ng th«n ®ång b»ng
70.000
100.000
N«ng th«n miÒn nói
45.000
80.000
C¸c chuÈn mùc trªn cã thÓ ®óng trªn tæng thÓ song kh«ng thÓ ¸p dông
cho tõng ®èi t−îng, tõng vïng cô thÓ ®−îc. NÕu lÊy møc b×nh qu©n
800.000®ång/khÈu/n¨m lµ hé nghÌo ë thµnh phè Hå ChÝ Minh th× cã thÓ l¹i lµ
hé giµu ë vïng n«ng th«n miÒn nói phÝa B¾c. V× vËy ®Ó chän vµ ph©n lo¹i hé
®ãi nghÌo ë ViÖt Nam cã thÓ ph¶i xem xÐt c¸c ®Æc tr−ng c¬ b¶n cã nã nh−:
ThiÕu ¨n tõ 3 th¸ng trë lªn trong n¨m, nî s¶n l−îng kho¸n, nî thuÕ triÒn miÒn,
vay nÆng lai, con em kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Õn tr−êng (mï ch÷ hoÆc bá häc),
thËm chÝ ph¶i cho con hoÆc tù b¶n th©n ®i lµm thuª cuèc m−ín ®Ó kiÕm sèng
qua ngµy hoÆc ®i ¨n xin... NÕu ®−a c¸c chuÈn mùc nµy ra ®Ó x¸c ®Þnh th× rÊt
dÔ biÕt hé ®ãi nghÌo ë n«ng th«n...
B¶ng 1.1. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ nghÌo cÊp hé gia ®×nh
LÜnh vùc
ChØ tiªu
I. Nhu cÇu ¨n
1. Sè l−îng g¹o tèi thiÓu (12kg/ng−êi/th¸ng)
2. gi¸ trÞ khÈu phÇn ¨n tèi thiÓu mét ngµy (...®/ng−êi/th¸ng)
II. Nhu cÇu mÆc
3. Kh«ng ®ñ quÇn ¸o, ch¨n Êm trong mïa rÐt
4. Kh«ng ®ñ mµn chèng muçi
III. Nhµ ë
5. Hé gia ®×nh ë lÒu, l¸n vµ nhµ t¹m bî
IV. ViÖc lµm
6. ThiÕu viÖc lµm (thiÕu trªn th¸ng/n¨m)
V. Søc khoÎ
7. TrÎ em tõ 1 - 3 tuæi suy dinh d−ìng thÓ thiÕu ¨n (d−íi
80% träng l−îng cÇn cã cña ®é tuæi)
8. Ng−êi lín 15-60 tuæi èm ®au kinh niªn (trªn 30
ngµy/n¨m)
9. Kh«ng cã kh¶ n¨ng ch÷a bÖnh khi èm ®au.
VI. Gi¸o dôc
10. Ng−êi lín trong ®é tuæi lao ®éng (15-60) mï ch÷
11. TrÎ em 6-11 tuæi kh«ng ®i häc
12. Hé gia ®×nh kh«ng cã ®µi hoÆc ti vi ®Ó nghe.
Nguån: Vò TuÊn Anh “Nh÷ng tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ møc nghÌo ë n«ng
th«n”, T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ, sè 4 n¨m 1997, trang 36.
Dùa vµo 12 chØ tiªu trªn th× ch¾c ch¾n c¸c hé nghÌo ®Òu ë møc ®é kh¸c
nhau. Nh−ng c¸c thÎ ph©n lo¹i c¸c d¹ng hé nghÌo thµnh hai nhãm:
Nhãm 1: Hé nghÌo cã 5 chØ tiªu vÒ ¨n, mÆc, ë d−íi chuÈn mùc.
Nhãm 2: Hé rÊt nghÌo cã trªn 5 chØ tiªu d−íi chuÈn mùc.
Bªn c¹nh c¸c chØ tiªu trªn, qua cuéc ®iÒu tra t×nh tr¹ng giÇu nghÌo n¨m
97**** Tæng côc Thèng kª chän møc nhiÖt l−îng tèi thiÓu lµ 2.100 Calo cho
ng−êi/ngµy thuéc diÖn nghÌo ®ãi. øng víi møc ®¶m b¶o nhu cÇu nhiÖt l−îng
trªn, Tæng côc thèng kª ®−a ra chuÈn mùc hé nghÌo lµ hé cã møc thu nhËp
b×nh qu©n.
N«ng th«n: d−íi 50.000®ång/ng−êi/th¸ng, trong ®ã rÊt nghÌo lµ d−íi
30.000/th¸ng (hay 360.000®/ng−êi/n¨m).
Thµnh thÞ: D−íi 70.000 ®ång/ng−êi/th¸ng, trong ®ã rÊt nghÌo lµ d−íi
50.000 ®ång/ng−êi/th¸ng (hay 600.000 ®ång/ng−êi/n¨m).
Qua ®ã ta thÊy c¸c chuÈn mùc ®¸nh gi¸ nghÌo ®ãi ë ViÖt Nam do Bé Lao
®éng th−¬ng binh - xa héi vµ Tæng côc Thèng kª ®−a ra lµ cùc kú thÊp so víi
chuÈn mùc nghÌo khæ chung trªn thÕ giíi do ng©n hµng thÕ giíi ®−a ra lµ d−íi
370USDng−êi/n¨m*. §iÒu nµy cµng chøng tá n−íc ta lµ mét n−íc cùc nghÌo,
vÊn ®Ò ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n nhÊt cho ng−êi nghÌo lµ vÊn ®Ò nan
gi¶i. §ång thêi còng cho thÊy tÝnh t−¬ng ®èi khi x¸c ®Þnh chuÈn nghÌo ®ãi ë
mçi n¬i lµ kh¸c nhau. V× vËy ®Ó ®¸nh gi¸ ®−îc chÝnh x¸c nghÌo ®ãi th× ph¶i
biÕt ®−îc møc ®é nghÌo ®ãi ®Õn ®©u? nghÌo hay rÊt nghÌo. Thùc tÕ n−íc ta
vÉn tån t¹i mét bé phËn d©n c− ë t×nh tr¹ng thiÕu ¨n, ®ãi vÒ l−¬ng thùc (nhiÖt
*
370USD lµ tÝnh theo PPP
l−îng chØ ®¹t 1500 Calo/ng−êi/ngµy). Do ®ã khi ®¸nh gi¸ nghÌo ë ViÖt Nam
nªn ph©n thµnh hai cÊp ®é nghÌo vµ ®ãi v× nã ph¶n ¸nh ®óng hiÖn thùc kh¸ch
quan.
• ChØ tiªu ®¸nh gi¸ nghÌo ë cÊp céng ®ång
§Ó ®¸nh gi¸ c¸c vïng nghÌo, ë n−íc ta th−êng dïng hai chØ tiªu chÝnh:
- Tû lÖ c¸c hé nghÌo tuyÖt ®èi trªn tæng sè hé cña vïng.
- Thu nhËp b×nh qu©n mét thµnh viªn trong mét hé gia ®×nh cña vïng.
Ngoµi ra cßn cã thÓ kÕt hîp víi mét sè chØ tiªu kh¸c nh−:
- B×nh qu©n l−¬ng thùc tÝnh trªn mét nh©n khÈu n«ng nghiÖp
- Sè kil«mÐt ®−êng giao th«ng trªn mét nh©n khÈu n«ng nghiÖp
- Tæng møc hµng ho¸ l−u th«ng (nhËp, xuÊt) trong vïng tÝnh theo ®Çu
ng−êi.
- Tû lÖ ng−êi biÕt ch÷, tû lÖ trÎ em ®Õn tr−êng.
- Tû lÖ y, b¸c sÜ, gi−êng bÖnh trªn mét ngh×n ng−êi d©n.
- Tuæi thä b×nh qu©n.
C¸c chuÈn mùc ®Ó x¸c ®Þnh vïng nghÌo:
- Tû lÖ c¸c hé nghÌo tõ 60% trë lªn.
- B×nh qu©n thu nhËp cña mét thµnh viªn trong hé gia ®×nh cña c¶ vïng
h¬n møc thu nhËp trung b×nh cña mét thµnh viªn cña mét hé gia ®×nh trong c¶
n−íc.
Ngoµi ra còng cã thÓ dïng thªm mét sè chØ tiªu phô nh−:
- B×nh qu©n l−¬ng thùc tÝnh trªn ®Çu ng−êi d©n n«ng nghiÖp d−íi
200kg/n¨m.
- Sè kil«mÐt ®−êng giao thong trªn mét kil«mÐt vu«ng nhá h¬n 1/3 møc
trung b×nh cña c¶ n−íc.
- Møc trung b×nh ®iÖn n¨ng, tiÒn vèn trªn mét lao ®éng nhá h¬n 1/3 møc
trung b×nh cña c¶ n−íc.
- Tû lÖ mï ch÷ cao h¬n 1,5 lÇn møc trung b×nh cña c¶ n−íc.
- Tû lÖ y, b¸c sÜ, gi−êng bÖnh trªn mét ngh×n d©n thÊp h¬n 1/3 møc trung
b×nh cña c¶ n−íc.
Nguån: Bé Lao ®éng th−¬ng binh - xa héi vµ Tæng côc thèng kª 2000.
B¶ng 1.2. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ nghÌo ë cÊp céng ®ång
LÜnh vùc
ChØ tiªu
I. Møc sèng nãi 1. Tû lÖ sè d©n nghÌo (hoÆc sè hé nghÌo) trong tæng sè hé
chung
d©n (hé)
2. Gi¸ trÞ mét ngµy c«ng lao ®éng trªn thÞ tr−êng lao ®éng
®Þa ph−¬ng.
II. Nguån lùc tù 3. DiÖn tÝch ®Êt canh t¸c n«ng, l©m, ng− nghiÖp b×nh
nhiªn
(ruéng qu©n/ng−êi.
®Êt)
4. Tû lÖ sè hé kh«ng cã hoÆc cã Ýt ruéng ®Êt (d−íi 1/2 møc
trung b×nh ®Çu ng−êi).
III. ViÖc lµm
5. Tû lÖ sè ng−êi lao ®éng thiÕu viÖc lµm (trªn 3 th¸ng/n¨m)
trong tæng sè lao ®éng.
6. Tû lÖ lao ®éng lµm trong c¸c ngµnh n«ng, l©m, ng− nghiÖp
vµ phi n«ng nghiÖp.
IV. Søc khoÎ
7. Tû lÖ trÎ em 1-5 tuæi suy dinh d−ìng thÓ thiÕu c©n (d−íi
80% träng l−îng cÇn cã cña ®é tuæi).
8. Tû lÖ chÕt cña trÎ s¬ sinh
9. Cã hay kh«ng tr¹m y tÕ xa
10. Sè nh©n viªn y tÕ (c¶ c«ng, t− c¶ y vµ d−îc) tÝnh trªn
1000 d©n.
V. Gi¸o dôc
11. Tû lÖ ng−êi lín mï ch÷
12. Tû lÖ trÎ em 6-10 tuæi kh«ng ®i häc
13. Sè gi¸o viªn ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn tÝnh trªn 1000 d©n
VI. Nhµ ë vÖ 14. Tû lÖ hé gia ®×nh ë lÒu l¸n vµ nhµ t¹m bî trong tæng sè
sinh
hé
15. Tû lÖ hé cã nguån n−íc s¹ch (giÕng, èng dÉn n−íc s¹ch)
16. Tû lÖ hé cã nhµ t¾m
17. Tû lÖ hé cã nhµ xÝ hîp vÖ sinh
VII: V¨n ho¸ vµ 18. Sè Kw/h ®iÖn tiªu dïng tÝnh trªn ®Çu ng−êi/th¸ng
giao tiÕp
19. Cã hay kh«ng cã c«ng tr×nh v¨n ho¸ quan träng (nhµ v¨n
ho¸, th− viÖn, loa truyÒn thanh)
20. Cã hay kh«ng cã chî.
21. Sè m¸y ®iÖn tho¹i tÝnh trªn 1000 d©n
VIII. Sù tham 22. Tû lÖ sè thµnh viªn c¸c tæ chøc chÝnh trÞ, xa héi (§¶ng,
gia cña nh©n d©n §oµn thanh niªn, phô n÷, mÆt trËn tæ quèc, c¸c héi nghÒ
vµo c¸c ho¹t nghiÖp) trªn 1000 d©n.
®éng xa héi.
IX. §êi sèng vµ 23. Tû lÖ phô n÷ cã thai suy dinh d−ìng
®Þa vÞ cña phô 24. Sè phô n÷ tham gia ho¹t ®éng trong c¸c c¬ quan nhµ
n÷
n−íc vµ ®oµn thÓ xa héi t¹i ®Þa ph−¬ng trªn 1000 phô n÷.
Nguån: Vò TuÊn Anh “Nh÷ng tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ møc nghÌo ë n«ng
th«n”, T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ, sè 4 n¨m 1997, trang 38.
Nh÷ng chØ tiªu vÒ møc thu nhËp ë cÊp céng ®ång (lµng xa) lµ ph¶n ¸nh
møc ®é ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô c«ng céng, c¶
trong tiªu dïng vËt chÊt lÉn h−ëng thô v¨n ho¸ tinh thÇn.
Nh×n chung hiÖn nay n−íc ta dïng hÖ thèng chØ tiªu nµy ®Ó ®¸nh gi¸
nghÌo cÊp céng ®ång lµ t−¬ng ®èi hîp lý. Tuy nhiªn nã vÉn cßn cã mÆt h¹n
chÕ, ch−a nªu bËt ®−îc chØ tiªu thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi ®Ó ®¸nh gi¸ vÒ
nghÌo. MÆt kh¸c, sau nh÷ng trËn bao khñng khiÕp cuèi nh÷ng n¨m 90 ë Nam
Bé, nhiÒu hé gia ®×nh kh«ng cã nhu cÇu vÒ nhµ ë kiªn cè, ng−êi ta x©y dùng
nhµ næi ®Ó sèng chung víi lò. HoÆc hiÖn nay nhu cÇu vÒ g¹o ®ang cã xu
h−íng gi¶m, vµ còng cã thÓ rÊt nhiÒu hé gia ®×nh kh«ng cã nhu cÇu vÒ mµn
nÕu hä ë nhµ lÇu víi m¸y ®iÒu hoµ nhiÖt ®é... Nh÷ng hé nh− thÕ ch−a ch¾c ®a
thuéc diÖn nghÌo ®ãi.1.3. Bøc tranh nghÌo ®ãi toµn cÇu
Trong thÕ kû XX, thÕ giíi ®a chøng kiÕn mét sù tiÕn bé v−ît bËc trong
c«ng cuéc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ c¶i thiÖn phóc lîi ë c¸c n−íc ®ang ph¸t
triÓn, tuæi thä b×nh qu©n ®a t¨ng 20 n¨m, tû lÖ chÕt cña trÎ s¬ sinh vµ tû lÖ sinh
gi¶m h¬n mét nöa. N¨m 1965 ®Õn n¨m 1998, thu nhËp trung b×nh t¨ng h¬n
hai lÇn ë c¸c n−íc nµy vµ riªng trong giai ®o¹n 1990-1998, sè ng−êi trong
c¶nh cïng cùc ®a gi¶m ®−îc 78 triÖu ng−êi. Tuy nhiªn, b−íc sang thÕ kû XXI
nghÌo ®ãi vÉn cßn lµ vÊn ®Ò rÊt lín cña toµn cÇu. Theo sè liÖu cña WB, trong
sè 6 tû ng−êi cña thÕ giíi th× cã ®Õn 2,8 tû ng−êi sèng d−íi møc 2USD/ngµy
vµ 1,2 tû ng−êi sèng d−íi møc 1USD/ngµy. Møc ®é nghÌo ®ãi cña toµn thÕ
giíi lµ rÊt lín. XÐt theo tõng khu vùc møc ®é nµy cã kh¸c nhau nh−ng vÉn nãi
lª tÝnh nghiªm träng cña t×nh h×nh nghÌo ®ãi cña tõng khu vùc còng nh− toµn
thÕ giíi. Sè liÖu thèng kª cña LHQ n¨m 1998 cho thÊy: T¹i Nam ¸, cã 560
triÖu ng−êi nghÌo (chiÕm mét nöa tæng sè ng−êi nghÌo trªn thÕ giíi). 600
triÖu d©n ®ang suy dinh d−ìng, 250 triÖu ng−êi kh«ng ®−îc sèng trong nh÷ng
®iÒu kiÖn vÖ sinh c¬ b¶n. Cã 1/3 trÎ s¬ sinh thiÕu c©n, 80% sè phô n÷ mang
thai l¹i thiÕu m¸u, 1,8 triÖu trÎ em kh«ng ®−îc tíi tr−êng häc. Lùc l−îng trÎ
em ph¶i lao ®éng kiÕm sèng rÊt cao. VÝ dô, ë Ên §é cã kho¶ng tõ 14 ®Õn 100
triÖu trÎ em ph¶i lao ®éng. §«ng ¸ lµ khu vùc cã GDP tÝnh trªn ®Çu ng−êi
t¨ng trung b×nh 5%, møc cao nhÊt thÕ giíi. Tuy vËy, khu vùc nµy vÉn cã 170
triÖu ng−êi nghÌo khæ. T¹i miÒn Nam Ch©u Phi - Xahara cã 215 triÖu ng−êi
nghÌo, h¬n 80 triÖu trÎ em ®Õn tuæi tíi tr−êng kh«ng ®−îc ®i häc. Hµng n¨m
cã 1,3 triÖu ha ®Êt n«ng nghiÖp bÞ bá hoang. T¹i c¸c n−íc ¶ RËp, tõ n¨m 1960
®Õn n¨m 1993, thu nhËp thùc tÕ lµ 3%/n¨m, nh−ng hiÖn nay vÉn cßn 73 triÖu
ng−êi nghÌo, 60 triÖu ng−êi mï ch÷. T¹i MÜ la tinh vµ vïng Caribª, 150 triÖu
ng−êi nghÌo, 56% n«ng d©n kh«ng cã n−íc s¹ch ®Ó uèng. T¹i c¸c n−íc n«ng
nghiÖp ph¸t triÓn, GDP thùc tÕ t¨ng h¬n 3%/n¨m, tuy nhiªn van cã h¬n 100
triÖu ng−êi nghÌo, h¬n 5 triÖu ng−êi kh«ng cã nhµ ë vµ h¬n 30 triÖu ng−êi
nghÌo kh«ng cã viÖc lµm.
Qua nh÷ng sè liÖu trªn, ta thÊy nghÌo ®ãi toµn cÇu vÉn ®ang lµ vÊn ®Ò
mang tÝnh bøc xóc. §iÒu nµy cßn ®−îc thÓ hiÖn ë sù bÊt b×nh ®¼ng cao trªn
thÕ giíi, theo sè liÖu cña WB, thu nhËp trung b×nh cña 20 n−íc giµu nhÊt gÊp
37 lÇn møc thu nhËp trung b×nh cña 20 n−íc nghÌo nhÊt (kho¶ng c¸ch nµy ®a
t¨ng g©p ®«i trong vßng 40 n¨m qua). NÕu ph©n chia toµn bé d©n sè thÕ giíi,
vµ chiÕm mét l−îng cña c¶i vËt chÊt vµ tr×nh ®é t−¬ng øng víi mçi nhãm th× ta
cã thÓ thÊy: 20% d©n sè giµu nhÊt thÕ giíi chiÕm dông 87,5% GNP; 84,2%
th−¬ng m¹i thÕ giíi; 85,0% tÝch luü; 85,0% ®Çu t− trong khi ®ã 20% d©n sè
- Xem thêm -
.PDF 
50 
24011 
100 
