Tài liệu Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thế của chi cục thuế huyện lâm thao tỉnh phú thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN TRỌNG CHUNG MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH CÁ THỂ CỦA CHI CỤC THUẾ HUYỆN LÂM THAO TỈNH PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2013 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN TRỌNG CHUNG MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH CÁ THỂ CỦA CHI CỤC THUẾ HUYỆN LÂM THAO TỈNH PHÚ THỌ Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Đỗ Thị Phƣơng THÁI NGUYÊN - 2013 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn này là trung thực và chưa từng được bảo vệ một học vị khoa học hoặc công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều đã được trân trọng chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 11 năm 2013 Tác giả luận văn Nguyễn Trọng Chung Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và thực hiện đề tài nghiên cứu, tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ nhiệt tình và đóng góp quý báu của nhiều tập thể và cá nhân. Trước hết, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến TS Đỗ Thị Phương, đã giành nhiều thời gian, công sức để hướng dẫn tôi nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến quý Thầy, Cô trong và ngoài Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên đã cùng với tri thức và tâm huyết của mình để truyền đạt vốn kiến thức quý báu, phương pháp nghiên cứu khoa học cho tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu tại trường và tại Chi cục Thuế huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo, các đồng nghiệp đang công tác tại Chi cục thuế, Phòng Tài chính-Kế hoạch, Chi cục Thống kê huyện Lâm Thao, Chi Cục thuế huyện Phù Ninh, Thị xã Phú Thọ đã giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi và cung cấp thông tin cần thiết cho tôi trong quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài. Xin cảm ơn gia đình, bạn bè đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tôi hoàn thành chương trình học tập và thực hiện Luận văn này. Thái Nguyên, tháng 11 năm 2013 Tác giả luận văn Nguyễn Trọng Chung Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................. viii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................. 2 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ............................................. 3 5. Kết cấu của luận văn ................................................................................. 3 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH CÁ THỂ ................. 5 1.1. Tổng quan lý luận về hộ kinh doanh cá thể ........................................... 5 1.1.1. Khái niệm ....................................................................................... 5 1.1.2. Đặc điểm ......................................................................................... 5 1.1.3. Vai trò của hộ kinh doanh cá thể trong nền kinh tế........................ 6 1.2. Một số khái niệm và những vấn đề chung về thuế ................................ 6 1.2.2. Khái niệm bộ thuế ........................................................................ 11 1.2.3. Khái niệm về hệ thống thuế .......................................................... 11 1.2.4. Khái niệm về quản lý thuế ............................................................ 14 1.2.5. Khái niệm mã số thuế ................................................................... 15 1.2.6. Những vấn đề chung về thuế ........................................................ 15 1.3. Nội dung công tác quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể ...... 28 1.3.1. Đăng ký thuế và quản lý thông tin người nộp thuế ...................... 28 1.3.2. Điều tra doanh số ấn định ............................................................. 30 1.3.3. Xét miễn, giảm thuế đối với các hộ kinh doanh cá thể ................ 32 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iv 1.3.4. Tính thuế và lập bộ thuế ............................................................... 33 1.3.5. Xử lý tờ khai ................................................................................. 35 1.3.6. Xử lý giấy nộp tiền và lập báo cáo thu nộp thuế ......................... 36 1.3.7. Kiểm tra và quyết toán thuế.......................................................... 36 1.4. Những nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu thuế đối với hộ KDCT .... 38 1.4.1. Hệ thống chính sách thuế ............................................................. 38 1.4.2. Điều kiện kinh tế........................................................................... 39 1.5. Kinh nghiệm về quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể ở một số địa phương trong nước .................................................................... 40 1.5.1. Kinh nghiệm về quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể ở một số địa phương trong nước ............................................................... 40 doanh cá thể ở một số địa phương trong tỉnh Phú Thọ .................................................. 43 thuế hộ kinh doanh cá thể tại huyện Lâm Thao .............................................. 46 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................ 48 2.1. Phương pháp thu thập số liệu ............................................................... 48 2.1.1. Thu thập số liệu thứ cấp ............................................................... 48 2.1.2. Thu thập số liệu sơ cấp ................................................................. 48 2.2. Phương pháp phân tích ......................................................................... 49 2.2.1.Phương pháp xử lý số liệu ............................................................. 49 2.2.2. Phương pháp thống kê kinh tế ...................................................... 49 2.2.3.Phương pháp so sánh ..................................................................... 49 2.2.4. Phương pháp chuyên gia .............................................................. 49 2.3. Các chỉ tiêu phân tích ........................................................................... 49 CHƢƠNG 3: QUẢN LÝ THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH CÁ THỂ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LÂM THAO ............................................................................................................. 51 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ v 3.1. Khái quát về huyện Lâm Thao ............................................................. 51 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ........................................................................ 51 3.1.2. Điều kiện kinh tế........................................................................... 53 3.2. Thực trạng công tác quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Lâm Thao ..................................................................... 53 3.2.1. Tình hình cơ bản của Chi cục thuế huyện Lâm Thao .................. 53 3.2.2. Kết quả thu NSNN và tình hình quản lý thuế đối với hộ kinh doanh cá thể giai đoạn 2010 - 2012 tại huyện Lâm Thao .............................. 57 địa bàn huyện Lâm Thao ................................................................................. 58 3.3. Những mặt đạt được ............................................................................. 82 3.4. Những mặt còn hạn chế........................................................................ 83 3.5. Một số nguyên nhân ảnh hưởng đến quản lý thu thuế tại huyện Lâm Thao .................................................................................................... 85 CHƢƠNG 4: THU THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH CÁ THỂ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LÂM THAO .......................................................................... 89 4.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu chủ yế ản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Lâm Thao ........ 89 4.1.1. Quan điểm..................................................................................... 89 4.1.2. Định hướng ................................................................................... 89 4.1.3. Mục tiêu ........................................................................................ 90 4.2. Giả ản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Lâm Thao ................................................ 91 4.2.1. Giải pháp về công tác chỉ đạo điều hành ...................................... 91 4.2.2. Giải pháp tăng cường công tác quản lý địa bàn, quản lý ĐTNT .............................................................................................................. 94 4.2.3. Giải pháp tiến hành phân loại đối tượng hộ kinh doanh để Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vi quản lý thu thuế và thu nợ thuế ....................................................................... 95 4.2.4. Giải pháp đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hỗ trợ nhằm nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật về thuế của NNT .............................................. 97 4.2.5. Giải pháp đẩy mạnh áp dụng CNTT vào công các quản lý thu thuế .................................................................................................................. 98 4.3. Kiến nghị .............................................................................................. 99 4.3.1. Kiến nghị với Bộ Tài chính - Tổng cục Thuế .............................. 99 4.3.2. Kiến nghị với Cục Thuế tỉnh Phú Thọ ....................................... 101 KẾT LUẬN .................................................................................................. 102 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 104 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT KDCT : Kinh doanh cá thể MST : Mã số thuế NNT : Người nộp thuế ĐTNT : Đối tượng nộp thuế ĐTKD : Đối tượng kinh doanh GTGT : Giá trị gia tăng TNDN : Thu nhập doanh nghiệp TNCN : Thu nhập cá nhân MB : Môn Bài TN : Tài nguyên TTĐB : Tiêu thu đặc biệt NSNN : Ngân sách Nhà nước KK-KTT : Kê khai -Kế toán thuế UNT : Ủy nhiệm thu CNTT : Công nghệ thông tin KBNN : Kho bạc Nhà nước CSDL : Cơ sở dữ liệu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Biểu thuế môn bài .......................................................................... 19 Bảng 1.2. Biểu thuế suất thuế TNCN lũy tiến từng phần ............................... 25 Bảng 1.3. Biểu thuế suất thuế TNCN toàn phần ............................................ 25 1.4 2010 - 2012 .......................................... 43 1.5 2010 - 2012 .................................................. 46 Bảng 2.1. Danh sách chọn hộ điều tra ............................................................ 48 Bảng 3.1. Cơ cấu tổ chức cán bộ chi cục thuế Lâm Thao .............................. 54 Bảng 3.2. Kết quả thu các năm 2010, 2011, 2012 .......................................... 57 Bảng 3.3. Thống kê cấp mới giấy chứng nhận ĐKKD hộ cá thể ................... 59 Bảng 3.4. Thống kê tình hình cấp mã số thuế ................................................ 62 Bảng 3.5. Tình hình quản lý hộ ...................................................................... 64 Bảng 3.6. Số lượng tờ khai thuế đã tiếp nhận và xử lý .................................. 66 Bảng 3.7. Tổng hợp số thuế đã kê khai hộ cá thể ........................................... 67 Bảng 3.8. Kết quả thu thuế đối với các hộ KDCT .......................................... 69 Bảng 3.9. Kết quả miễn, giảm thuế đối với các hộ KDCT ............................. 71 Bảng 3.10. Tổng hợp nợ thuê các năm 2010 đến 2012 .................................. 73 Bảng 3.11. Kết quả kiểm tra hộ nghỉ kinh doanh ........................................... 76 Bảng 3.12. Tổng hợp kết quả điều tra 100 hộ ................................................ 79 Bảng 4.1. Định hướng đào tạo cán bộ của chi cục đến năm 2015 ................. 93 Bảng 4.2. Bảng phân loại đối tượng hộ quản lý thu thuế ............................... 95 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong nền kinh tế thị trường, Thuế là một trong những công cụ quan trọng của Nhà nước để quản lý vĩ mô nền kinh tế. Thông qua công cụ thuế, Nhà nước không chỉ tăng thu cho ngân sách, qua đó đảm bảo cơ sở vật chất cho sự tồn tại và hoạt động của Nhà nước mà còn sử dụng nó để điều tiết vĩ mô nền kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng, phát triển kinh tế nhanh, bền vững, tiến kịp các nước trong khu vực và trên thế giới, bên cạnh đó thực hiện mục tiêu bình đẳng và bảo vệ an ninh, trật tự, an toàn cho xã hội đồng thời bảo vệ tài nguyên, môi trường của đất nước. Thời gian qua công tác quản lý thu thuế nói chung và công tác quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể nói riêng đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật về thuế của các hộ kinh doanh, hạn chế thất thu, tăng thu cho ngân sách. Tuy nhiên, tiềm năng vẫn còn và có thể khai thác thu để đạt ở mức cao hơn. Tình trạng thất thu tuy có giảm nhưng vẫn còn tình trạng quản lý không hết hộ kinh doanh, doanh thu tính thuế không sát thực tế, dây dưa nợ đọng thuế còn nhiều … Tình hình quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể tại Chi cục Thuế huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ cũng nằm trong thực trạng chung đó. Qua các cuộc giám sát của Ban kinh tế xã hội Hội đồng Nhân dân Huyện, cũng như kết quả Kiểm tra nội bộ ngành thuế tại Chi cục Thuế huyện Lâm Thao về công tác thu ngân sách cho thấy công tác quản lý và khai thác nguồn thu còn một số bất cập, trong đó nổi cộm là tình trạng quản lý và lập bộ các hộ kinh doanh cá thể còn sót doanh thu tính thuế, sót hộ. Từ đó cần sớm tìm ra giải pháp để nhanh chóng khắc phục. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 2 Nhận thức được tầm quan trọng do thực tiễn đặt ra, muốn tìm giải pháp quản lý một cách hiệu quả nguồn thu thuế từ các hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện nên em chọn đề tài: “Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể của Chi cục Thuế huyện Lâm Thao - tỉnh Phú Thọ” làm đề tài bảo vệ luận văn thạc sĩ của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Đánh giá thực trạng tình hình quản lý thu thuế đối với các hộ kinh doanh cá thể huyện Lâm Thao, trên cơ sở đó đưa ra một số giải pháp quản lý thu thuế theo Luật quản lý thuế và các Luật thuế hiện hành nhằm chống thất thu thuế từ các hộ kinh doanh cá thể của huyện Lâm Thao. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hoá cơ sở lý luận về thuế và quản lý thu thuế từ các hộ kinh doanh cá thể. - Đánh giá thực trạng quản lý thu thuế đối với các Hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Lâm Thao tỉnh Phú Thọ. - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu thuế theo Luật quản lý thuế và các Luật thuế hiện hành đối với các hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Lâm Thao tỉnh Phú Thọ. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Vấn đề quản lý thu thuế đối với các hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ. 3.2. Phạm vi nghiên cứu * Phạm vi về nội dung Đề tài nghiên cứu về thực trạng quản lý thu thuế đối với các hộ kinh doanh cá thể, các yếu tố ảnh hưởng, các mối quan hệ tác động đến hiệu quả Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 3 của công tác quản lý thu thuế đối với các hộ kinh doanh cá thể. Qua đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thuế đối với các hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn Huyện Lâm Thao. * Phạm vi về không gian: Đề tài được tập trung nghiên cứu trên địa bàn huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ. * Phạm vi về thời gian: + Về thời gian thu thập số liệu: Nghiên cứu thực trạng quản lý thu thuế đối với các hộ kinh doanh cá thể trong 03 năm 2010, 2011 và năm 2012 và kế hoạch đến năm 2015. 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực, là tài liệu để nghiên cứu, tham khảo quản lý thuế đối với các hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Lâm Thao trong thời gian tới. Luận văn nghiên cứu khá toàn diện và có hệ thống, những giải pháp chủ yếu quản lý thuế đối với các hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ có ý nghĩa thiết thực cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ và đối với các địa phương có điều kiện tương tự. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận văn gồm 4 chương: Chƣơng 1: Tổng quan cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thuế đối với hộ kinh doanh cá thể. Chƣơng 2: Phương pháp nghiên cứu. Chƣơng 3: Thực trạng công tác quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Lâm Thao. Chƣơng 4: Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể tại Chi cục Thuế huyện Lâm Thao - tỉnh Phú Thọ. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 4 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 5 Chƣơng 1 TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH CÁ THỂ 1.1. Tổng quan lý luận về hộ kinh doanh cá thể 1.1.1. Khái niệm Trước khi có Nghị định số 88/2006/NĐ-CP ngày 29/8/2006 về đăng ký kinh doanh và mới nhất hiện nay là Nghị định số 43/2010/NĐ-CP ngày 15/4/2010 về đăng ký doanh nghiệp thì "Hộ kinh doanh" được gọi là "Hộ kinh doanh cá thể". Tên gọi "Hộ kinh doanh cá thể" được ghi nhận tại Nghị định số 109/2004/NĐ-CP ngày 02/4/2004. Tại Điều 24 - khoản 1 - Nghị định số 109/2004/NĐ-CP thể hiện "Hộ kinh doanh cá thể do một cá nhân hay một gia đình làm chủ, chỉ được kinh doanh tại một địa điểm, sử dụng không quá 10 lao động, không có con dấu và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh". Hiện nay theo Nghị định số 43/2010/NĐ-CP định nghĩa hộ kinh doanh do một cá nhân là công dân Việt Nam hoặc một nhóm người hoặc một gia đình làm chủ, chỉ được kinh doanh tại một địa điểm, sử dụng không quá 10 lao động, không có con dấu và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh. 1.1.2. Đặc điểm Hoạt động sản xuất kinh doanh dựa vào vốn và sức lao động của bản thân và hộ gia đình mình là chính. Quy mô nhỏ lẻ, tản mạn, rời rạc, điều kiện áp dụng khoa học công nghệ tiên tiến hạn chế và luôn tìm mọi cách để tìm ra những chỗ sơ hở trong quản lý kinh tế để kinh doanh trái phép, trốn lậu thuế. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, các hộ kinh doanh cá thể phát triển khá nhanh trong cả nước, hoạt động trong mọi ngành nghề như sản xuất, giao thông vận tải, thương nghiệp, ăn uống, dịch vụ... Đặc điểm của hộ kinh doanh cá thể là dựa trên sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất, người chủ kinh doanh tự quyết Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 6 định từ quá trình sản xuất kinh doanh đến phân phối tiêu thụ sản phẩm, dịch vụ. Hoạt động mang tính tự chủ cao, tự tìm kiếm nguồn lực, vốn, sức lao động, rất nhạy bén trong kinh doanh, dễ dàng chuyển đổi ngành nghề kinh doanh cho phù hợp với yêu cầu của thị trường và nền kinh tế. Có một tiềm năng to lớn về trí tuệ, sáng kiến, được phân bổ rộng rãi ở mọi nơi, mọi lúc. Có kinh nghiệm quản lý, tổ chức sản xuất và những bí quyết sản xuất truyền thống được tích luỹ từ nhiều thế hệ, qua đó cho phép phát huy những ngành nghề truyền thống để tạo ra những sản phẩm phục vụ cho nhu cầu xã hội và xuất khẩu. 1.1.3. Vai trò của hộ kinh doanh cá thể trong nền kinh tế Trong điều kiện kinh tế thị trường, hộ kinh doanh cá thể có một vai trò hết sức to lớn đó là góp phần tạo ra nhiều chủng loại sản phẩm, dịch vụ cho xã hội, đồng thời đóng vai trò làm vệ tinh cho các doanh nghiệp của nền kinh tế trong quá trình phân phối, luân chuyển hàng hóa, dịch vụ. Thông qua các hộ kinh doanh cá thể có thể huy động được nguồn vốn lớn còn đang tiềm năng trong nhân dân cho nền kinh tế. Đặc biệt trong điều kiện cạnh tranh của nền kinh tế thị trường, tình trạng thất nghiệp đang ngày càng gia tăng thì chính việc thu hút một số lượng lao động đáng kể của hộ kinh doanh cá thể đã góp phần giải quyết vấn đề thất nghiệp cho xã hội. Mặc dù có vai trò hết sức quan trọng song thành phần kinh tế hộ cá thể cũng có một số mặt hạn chế đó là: Khả năng áp dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất rất hạn chế. Sự năng động mang tính chất tự phát, luôn tìm những chỗ sơ hở để kinh doanh trái phép và trốn lậu thuế, gây khó khăn cho công tác quản lý. Chính vì vậy cần phải tăng cường sự quản lý của Nhà nước thông qua công cụ pháp luật, nhằm tạo ra hành lang pháp lý và môi trường hoạt động lành mạnh, giúp thành phần kinh tế này hoạt động có hiệu quả 1.2. Một số khái niệm và những vấn đề chung về thuế 1.2.1. Khái niệm chung về thuế Lịch sử phát triển của loài người đã chứng minh sự ra đời của thuế là Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 7 một tất yếu khách quan, gắn liền với sự ra đời và phát triển của Nhà nước. Để tồn tại và phát triển, Nhà nước cần có những nguồn tài chính để chi tiêu, trước hết là chi cho việc duy trì và củng cố bộ máy cai trị từ Trung ương đến địa phương thuộc phạm vi lãnh thổ mà Nhà nước đó đang cai quản. Chi cho các công việc thuộc chức năng của Nhà nước như: Quốc phòng - an ninh, chi xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng, chi cho các vần đề về phúc lợi công cộng, về sự nghiệp, về xã hội ở hiện tại và lâu dài. Để có nguồn tài chính đáp ứng các nhu cầu chi tiêu nói trên, Nhà nước thường sử dụng ba hình thức động viên đó là: Quyên góp của nhân dân; vay của nhân dân và dùng quyền lực của Nhà nước để bắt buộc nhân dân phải đóng góp. Hình thức quyên góp và vay của nhân dân thường không ổn định, do đó để đáp ứng nhu cầu chi thường xuyên, Nhà nước dùng quyền lực chính trị buộc người dân phải đóng góp một phần thu nhập của mình cho ngân sách. Đây chính là hình thức cơ bản nhất để huy động tập trung nguồn tài chính cho Nhà nước. Nhà nước dùng quyền lực chính trị buộc người dân phải đóng góp để đáp ứng nhu cầu chi tiêu của mình đó chính là Thuế. Như vậy thuế luôn gắn liền với sự ra đời và phát triển của Nhà nước. Cho đến nay, trong giới học giả và trong các sách báo kinh tế thế giới vẫn chưa có quan điểm thống nhất về khái niệm thuế. Nhìn chung các quan đểm của các nhà kinh tế khi đưa ra khái niệm về thuế mới chỉ nhìn nhận từ những khía cạnh khác nhau của thuế, chưa phản ánh đầy đủ bản chất chung của phạm trù thuế. Chẳng hạn theo các nhà kinh điển thì thuế được quan niệm rất đơn giản "Để duy trì quyền lực công cộng, cần phải có những sự đóng góp của những người công dân của Nhà nước đó là thuế khóa (Mác-Ăng Ghen. TT.T2-NXB sự thật - Hà nội 1962. Trang 522). Càng về sau này, khái niệm về thuế càng được bổ sung hoàn thiện hơn. Trong cuốn sách từ điển kinh tế của hai tác giả người Anh là Christopher Pass và Bryan Lower cho rằng " Thuế là một biện pháp của Chính phủ đánh trên thu nhập của cải và vốn nhận Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 8 được của các cá nhân hay doanh nghiệp (thuế trực thu), trên việc chi tiêu về hàng hóa và dịch vụ (thuế gián thu) và trên tài sản". Một khái niệm khác tương đối hoàn chỉnh về thuế được nêu trong cuốn sách Economics của hai nhà kinh tế Mỹ như sau: "Thuế là một khoản chuyển giao bắt buộc bằng tiền (hoặc chuyển giao bằng hàng hóa, dịch vụ) của các công ty, các hộ gia đình cho Chính phủ, mà trong sự trao đổi đó họ không nhận được trực tiếp hàng hóa, dịch vụ nào cả, khoản nộp đó không phải tiền phạt mà tòa án tuyên phạt do hành vi vi pháp luật" (Economics. Makkollhell and Bruy-M.1993,-Tr.14Tiếng nga). Ở nước ta, cho đến nay cũng chưa có một khái niệm thống nhất về thuế. Theo từ điển tiếng Việt-Trung tâm từ điển học (1998) thì cho rằng thuế là khoản tiền hay hiện vật mà người dân hoặc các tổ chức kinh doanh, tùy theo tài sản, thu nhập, nghề nghiệp... buộc phải nộp cho Nhà nước theo mức quy định. Những khái niệm về thuế nêu trên mới chỉ nhấn mạnh một chiều theo quan niệm của từng góc độ khác nhau, do đó chưa thật sự đầy đủ và chính xác được bản chất của thuế. Mặc dù cho đến nay chưa có một định nghĩa thống nhất về thuế nhưng các nhà kinh tế đều nhất trí cho rằng, để làm rõ được bản chất của thuế thì định nghĩa về thuế phải nêu bật được các khía cạnh sau: Thứ nhất, nội dung kinh tế của thuế được đặc trưng bởi các quan hệ tiền tệ giữa Nhà nước với các pháp nhân và các cá thể, không mang tính hoàn trả trực tiếp. Thứ hai, Những mối quan hệ dưới dạng tiền tệ này được nảy sinh một cách khách quan và có ý nghĩa xã hội đặc biệt, việc chuyển giao thu nhập có tính chất bắt buộc theo mệnh lệnh của Nhà nước. Thứ ba, Các pháp nhân và thể nhân chỉ phải nộp cho Nhà nước các khoản thuế đã được Pháp luật quy định. Qua phân tích các những quan niệm về thuế của thế giới và của nước ta như đã trình bày ở trên, chúng ta có thể đưa ra một định nghĩa tổng quan về Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 9 thuế như sau: "Thuế là một khoản đóng góp bắt buộc của các tổ chức, cá nhân cho Nhà nước theo mức độ và thời hạn được pháp luật quy định, không mang tính chất hoàn trả trực tiếp, nhằm sử dụng cho mục đích chung của toàn xã hội". (*) Thuế có các đặc điểm sau - Thuế luôn gắn liền với quyền lực của Nhà nước. - Thuế là một phần thu nhập của các tầng lớp dân cư bắt buộc phải nộp cho Nhà nước. - Thuế là hình thức chuyển giao thu nhập không mang tính chất hoàn trả trực tiếp. (*) Thuế có các chức năng cơ bản sau - Chức năng huy động tập trung nguồn lực tài chính; đây là chức năng cơ bản của thuế, đặc trưng cho thuế ở tất cả các dạng Nhà nước trong tiến trình phát triển của xã hội. Về mặt lịch sử, đây là chức năng đầu tiên, phản ánh nguyên nhân sự ra đời của thuế. Thông qua chức năng này các quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước được hình thành để đảm bảo cơ sở vật chất cho sự tồn tại và hoạt động của Nhà nước. Chức năng huy động tập trung nguồn lực tài chính tạo ra những tiền đề khách quan cho sự can thiệp của Nhà nước và nền kinh tế. Bằng chính chức năng này, Nhà nước tiến hành tham gia phân phối và phân phối lại tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân trong xã hội. Chức năng phân phối và phân phối lại thu nhập của thuế là sự huy động một bộ phận thu nhập quốc dân dưới hình thức tiền tệ vào ngân sách Nhà nước. Phần lớn thuế đánh trên hàng hóa và thu nhập. Người có thu nhập cao và sử dụng nhiều hàng hóa, dịch vụ là người nộp thuế nhiều hơn. Số tiền này sau đó lại được Nhà nước chi ra nhằm thực hiện chính sách kinh tế-xã hội, tạo ra tính công bằng tương đối cho xã hội. Trong một chừng mực nhất định, chức Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 10 năng phân phối và phân phối lại đã tạo điều kiện cho sự ra đời và phát huy tác dụng chức năng điều tiết của thuế. - Chức năng điều tiết vĩ mô nền kinh tế; trong quá trình thực hiện chức năng huy động tập trung nguồn lực tài chính đã tự động làm xuất hiện chức năng điều tiết vĩ mô nền kinh tế của thuế. Nhà nước quản lý, điều tiết vĩ mô niền kinh tế-xã hội bằng nhiều biện pháp như giáo dục, hành chính, luật pháp và kinh tế, trong đó biện pháp kinh tế làm gốc. Nhà nước cũng sử dụng nhiều công cụ để quản lý, điều tiết vĩ mô nền kinh tế như các công cụ tài chính, tiền tệ, tín dụng. Trong đó thuế là một công cụ thuộc lĩnh vực tài chính và là một trong những công cụ sắc bén nhất được Nhà nước sử dụng để điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Trong nền kinh tế thị trường, mọi tổ chức, cá nhân có quyền kinh doanh bất kỳ ngành nghề, mặt hàng nào mà Nhà nước không cấm, miễn là họ phải đăng ký kinh doanh và hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế theo quy định của pháp luật. Bằng việc ban hành hệ thống pháp luật về thuế, Nhà nước quy định đánh thuế hoặc không đánh thuế, đánh thuế với thuế suất cao hay thuế suất thấp, có chính sách ưu đãi, miễn, giảm thuế đối với ngành nghề, mặt hàng và địa bàn kinh doanh cụ thể. Thông qua đó mà tác động làm thay đổi mối quan hệ giữa cung và cầu trên thị trường, góp phần điều tiết vĩ mô nền kinh tế, đảm bảo sự cân đối trong cơ cấu kinh tế giữa các ngành và các vùng lãnh thổ. Ngoài ra, Nhà nước còn sử dụng thuế để tác động trực tiếp lên các yếu tố đầu vào của sản xuất như lao động, vật tư, tiền vốn nhằm điều tiết hoạt động kinh tế trong nước. Nhà nước cũng sử dụng thuế để tác động và hoạt động xuất nhập khẩu nhằm thực hiện chính sách thương mại quốc tế và hội nhập kinh tế. Giữa hai chức năng trên của thuế có mối quan hệ gắn bó mật thiết với nhau. Chức năng phân phối và phân phối lại của thuế là nguyên nhân ảnh hưởng đến sự vận động và phát triển của chức năng điều tiết. Nhưng chức năng điều tiết của thuế cũng có tác động ngược lại đến chức năng phân phối và phân phối lại thu nhập. Nguồn tài chính mà Nhà nước tập trung được dưới Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/