Tài liệu Một số giải pháp đẩy nhanh tiến trình cổ phần hóa tỉnh vĩnh long

trang BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP HOÀ CHÍ MINH ___oOo___ ÑAËNG COÂNG TRIEÁT MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP ÑAÅY NHANH TIEÁN TRÌNH COÅ PHAÀN HOÙA TÆNH VÓNH LONG LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH - 2000 1 trang 2 MUÏC LUÏC Lôøi môû ñaàu Chöông 1 : trang 01 Cô sôû lyù luaän cuûa DNNN , Coâng ty coå phaàn vaø coå phaàn hoùa DNNN……………………………………………………………………………….. trang 03 1-1. Doanh nghieäp nhaø nöôùc ......................................................... ..trang 03 1-1-1.Khaùi nieäm ………………………………………………………………………………….…………………….trang 03 1-1-2 . Thöïc traïng DNNN trong neàn kinh teá quoác daân ...................... …trang 04 1-2. Coâng ty coå phaàn………………….…. ............................................................ …trang 04 1-2-1 . Khaùi nieäm ............................................................................... …trang 04 1-2-2 . Coâng ty Coå phaàn ñoäng löïc cuûa neàn Sxhaøng hoaù ..................... …trang 05 1-3. Coå phaàn hoùa DNNN......................................................................... …trang 08 1-3-1. Khaùi nieäm ................................................................................. …trang 08 1-3-2. CPH DNNN,ñoøi hoûi böùt thieát cuûa neàn kinh teá nöôùc ta …………..trang 09 chöông 2 : Thöïc traïng coå phaàn hoùa trong phaïm vi caû nöôùc vaø ôû Tænh Vónh long.......................................................................................................... ….trang 13 2-1. Sô löôïc quaù trình coå phaàn hoùa DNNN ôû nöôùc ta ............................. ....trang 13 2-1-1.Thöïc traïng CPH DNNN trong thôøi gian qua ……………………………………...trang 13 2-1-2. Moái quan heä giöõa coå phaàn hoùa DNNN vaø phaùt trieån kinh teá trong ñieàu kieän hieän nay ôû nöôùc ta............................... ... trang 14 a). Coå phaàn hoùa vaø taùi caáu truùc voán DNNN .................................... …trang 15 b). Coå phaàn hoùa trong moái töông quan giöõa noäi vaø ngoaïi löïc ñeå phaùt trieån kinh teá.................................................... …trang 15 trang 3 c). Coå phaàn hoùa goùp phaàn phaùt huy vai troø chuû ñaïo cuûa kinh teá nhaø nöôùc thuùc ñaåy thöïc hieän CN hoùa – HÑ hoùa ......................... ... trang 17 d). Taùc ñoäng cuûa quaù trình coå phaàn hoùa ñoái vôùi neàn kinh teá nöôùc ta….trang 19 2-2. Coå phaàn hoùa DNNN ôû Vónh long..................................................... …trang 20 2-2-1. Giôùi thieäu sô löôïc tình hình kinh teá xaõ hoäi ôû Vónh Long ......... …trang 20 2-2-2. Khaùi quaùt quaù trình caûi caùch DNNN ôû Vónh Long................... …trang 21 a). Tình hình hoaït ñoäng cuûa DNNN 1976-1990................................ …trang 21 b). Keát quaû quaù trình saép xeáp laïi DNNN ôû Vónh Long..................... …trang 24 c). Khaûo saùt tình hình hoaït ñoäng cuûa 17 DNNN thôøi kyø 1997-2000: …trang 26 2.2.3. Dieãn tieán tình hình coå phaàn hoùa ôû Vónh Long .......................... …trang 29 a). Dieån tieán tình hình chung ........................................................... …trang 29 b). Coå phaàn hoùa taïi Coâng ty Vaän taûi O toâ Vónh Long ...................... …trang 31 2.2.4. Phaân tích thöïc traïng coå phaàn hoùa taïi Vónh Long ...................... …trang 34 chöông 3 : Moät soá giaûi phaùp ñaåy nhanh tieán trình coå phaàn hoùa Tænh Vónh Long ........................................................................................................ ….trang 38 3-1Ñònh höôùng chung cho caùc giaûi phaùp ................................................. ....trang 38 3-2 Caùc giaûi phaùp treân phaïm vi caû nöôùc …………………………………………….……..…………trang 39 3-2.1 Ban haønh caùc boä luaät coù lieân quan ……………………………………….………..…. trang 39 3-2.2. Kieän toaøn coâng taùc chæ ñaïo CPH caùc caáp ………………………………………. trang 40 3-2.3 Nhanh choùng thöïc hieän coâng ty hoùa caùc DNNN:...................... …trang 41 3-2-4. Veà vieäc mua coå phaàn cuûa caùn boä quaûn lyù………………………………….…. trang 41 3-2-5.Caùc giaûi phaùp thuùc ñaåy quaù trình löu thoâng coå phieáu ............... trang 41 3-2.6 Phaùt huy hôn nöõa coâng taùc tuyeân truyeàn ……………………….…………….…trang 43 3-3.Caùc giaûi phaùp thöïc hieän ôû Vónh Long ………………………………………….……….…trang 43 3-3.1 Hoaøn thieän cô cheá hoaït ñoäng cuûa Ban ñoåi Môùi quaûn lyù trang 4 doanh nghieäp treân laõnh vöïc coå phaàn hoùa ………………………………………….…trang 44 3-3.2 Löïa choïn DNNN coå phaàn hoùa ………………………………………………………….….…trang 45 3-3.3 Naâng cao coâng taùc chæ ñaïo vaø thöïc hieän coå phaàn hoùa ……………………trang 48 3-3.4 Moät soá giaûi phaùp veà baùn coå phaàn DN coå phaàn hoùa ………………..………trang 50 3-3.5 Phöông phaùp xaùc ñònh gía trò doanh nghieäp …………………………………..……trang 52 3-3.6 Chaùnh saùch ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng …………………………………………….………….trang 53 3-3.7 Giaûi phaùp laõnh ñaïo DNNN coá tình trì hoaûn thöïc hieän coå phaàn hoùa vì lo sôï maát quyeàn laõnh ñaïo doanh nghieäp ….......……trang 54 KEÁT LUAÄN ............................................................................ …trang 56 PHAÀN PHUÏ LUÏC Phuï luïc soá 1 : Thöïc traïng doanh nghieäp nhaø nöôùc ………………………………….……trang 58 Phuï luïc soá 2 : Nhöõng hình thöùc coå phaàn hoùa doanh nghieäp …………………….trang 63 Phuï luïc soá 3 : Dieãn tieán quaù trình coå phaàn hoùa DNNN ôû nöôùc ta …….……trang 65 Phuï luïc soá 4 : Danh muïc caùc DNNN Tænh Vónh Long naêm 2000 ……….trang 75 Phuï luïc soá 5 : Cô caáu kinh teá Tænh Vónh Long ………………………………….…………..trang 77 DANH MUÏC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ……………………………………………….………...trang 78 trang 5 LÔØI MÔÛ ÑAÀU Y‹Z Ñöôøng loái xaây döïng vaø phaùt trieån neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa vôùi söï tham gia cuûa nhieàu thaønh phaàn kinh teá ñaõ môû ra moät kyõ nguyeân môùi trong quaù trình ñi leân cuûa ñaát nöôùc. Beân caïnh nhöõng thaønh töïu böôùc ñaàu ñöôïc theá giôùi ñaùnh giaù cao, ñaõ naûy sinh haøng loaït nhieàu vaán ñeà böùt thieát caàn phaûi giaûi quyeát ñeå ñaùp öùng yeâu caàu cuûa quaù trình vaän haønh theo cô cheá thò tröôøng. Moät trong nhöõng vaán ñeà noåi coäm naày laø söï suy yeáu cuûa heä thoáng doanh nghieäp nhaø nöôùc. Löïc löôïng giöõ vai troø then choát trong neàn kinh teá nöôùc ta. Khaéc phuïc tình traïng treân. Nhaø nöôùc ñaõ thöïc thi ñoàng thôøi nhieàu bieän phaùp ñeå caûi caùch, ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù xí nghieäp quoác doanh. Moät trong nhöõng giaûi phaùp ñoù laø coå phaàn hoùa doanh nghieäp nhaø nöôùc. Muïc tieâu cô baûn cuûa chuû tröông coå phaàn hoùa laàn ñaàu ñöôïc neâu trong QÑ soá 143 HÑBT cuûa Hoäi Ñoàng Boä Tröôûng ngaøy 10/05/1990 laø “huy ñoäng ñöôïc voán nhaøn roãi cuûa coâng nhaân, vieân chöùc laøm vieäc trong caùc xí nghieäp quoác doanh cuõng nhö cuûa caùc taàng lôùp nhaân daân ñeå xaây döïng vaø phaùt trieån kinh teá coù lôïi cho nhaø nöôùc, cho baûn thaân ngöôøi goùp voán. Nhaø nöôùc ruùt moät phaàn voán cuûa mình ñeå taùi ñaàu tö vaøo caùc coâng trình troïng ñieåm cuûa neàn kinh teá quoác daân”. Töø chuû tröông treân coâng cuoäc coå phaàn hoùa ñaõ ñöôïc trieån khai roäng raõi treân phaïm vi caû nöôùc. Qua coal phaàn hoùa haàu heát caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ñaõ thaät söï loät xaùc, vaø coù nhöõng tieán boä ñaùng keå treân nhieàu phöông dieän nhö chaát löôïng quaûn lyù ñöôïc naâng cao, quy moâ saûn xuaát ñöôïc môû roäng, voán taêng tröôûng nhieàu laàn, caùc chæ tieâu hieäu quaû saûn xuaát, möùc noäp ngaân saùch ñeàu taêng, töø ñoù thu huùt theâm nhieàu lao ñoäng vaø thu nhaäp cuûa coâng nhaân vieân chöùc nhôø vaäy cuõng ñöôïc caûi thieän. Tuy nhieân ñieàu laøm cho nhieàu ngöôøi lo ngaïi laø tieán trình coå phaàn hoùa dieãn ra quaù chaäm. Toác ñoä coå phaàn hoùa nhö thôøi gian qua aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán quaù trình thöïc thi caùc chính saùch kinh teá xaõ hoäi ñeå phaùt trieån ñaát nöôùc. Vónh Long cuõng khoâng laø moät ngoaïi leä, tình hình coå phaàn hoùa ôû Tænh coøn chaäm hôn nhieàu so vôùi caû nöôùc; naêm naêm chæ coå phaàn hoùa duy nhaát moät ñôn vò, nhöng keát quaû ñaït ñöôïc cuõng khoâng nhö mong ñôïi ban ñaàu. Thöïc traïng naøy ñaõ thu huùt raát nhieàu toå chöùc, caù nhaân taäp trung nghieân cöùu ñeå nhaèm tìm ra giaûi phaùp trang 6 thích hôïp cho tieán trình coå phaàn hoùa ôû nöôùc ta noùi chung vaø cuûa Tænh Vónh Long noùi rieâng. Phaàn toâi cuõng raát phaán khôûi khi ñöôïc tham gia vaøo quaù trình tìm hieåu naày. * Muïc ñích nghieân cöùu: Nhaèm tìm ra moät soá giaûi phaùp ñeå ñaåy nhanh tieán trình coå phaàn hoùa doanh nghieäp nhaø nöôùc ôû Vónh Long hieän nay. * Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu: - Nghieân cöùu caùc cô sôû lyù luaän vaø thöïc tieãn coù lieân quan ñeán toaøn boä quaù trình coå phaàn hoùa doanh nghieäp nhaø nöôùc ôû Vieät Nam. - Nghieân cöùu taùc ñoäng cuûa coå phaàn hoùa ñoái vôùi töøng doanh nghieäp vaø vôùi neàn kinh teá. - Nghieân cöùu tình hình coå phaàn hoùa doanh nghieäp Nhaø nöôùc ôû Tænh Vónh Long. - Nghieân cöùu caùc nguyeân nhaân laøm suy giaûm toác ñoä coå phaàn hoùa vaø ñeà xuaát giaûi phaùp khaéc phuïc. * Phöông phaùp nghieân cöùu: Chuû yeáu döïa vaøo phöông phaùp lyù luaän cuûa pheùp duy vaät bieän chöùng, coù keát hôïp vôùi moät vaøi phöông phaùp khaùc nhö phöông phaùp phaân tích, phöông phaùp so saùnh. * Keát caáu ñeà taøi: Noäi dung ñeà taøi goàm 3 chöông: - Chöông 1: Cô sôû lyù luaän cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc, coâng ty coå phaàn vaø coå phaàn hoùa DNNN. - Chöông 2: Thöïc traïng coå phaàn hoùa trong phaïm vi caû nöôùc vaø ôû Tænh Vónh Long. - Chöông 3: Vónh Long. Moät soá giaûi phaùp ñaåy nhanh tieán trình coå phaàn hoùa Tænh Soá lieäu trong ñeà taøi ñöôïc söu taäp töø nieân giaùm thoáng keâ vaø caùc taøi lieäu cuûa ngaønh chöùc naêng trong Tænh cuøng caùc baøi vieát treân saùch baùo , taïp chí … trang 7 CHÖÔNG 1 CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC - COÂNG TY COÅ PHAÀN VA Ø COÅ PHAÀN HOÙA DOANH NGHIEÄP NHAØø NÖÔÙC 1-1. DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC 1-1-1.Khaùi nieäm : Doanh nghieäp nhaø nöôùc (DNNN) laø moät toå chöùc kinh teá do nhaø nöôùc ñaàu tö voán, thaønh laäp vaø toå chöùc quaûn lyù hoaït ñoäng kinh doanh hoaëc coâng ích nhaèm thöïc hieän muïc tieâu kinh teá xaõ hoäi do nhaø nöôùc qui ñònh . Nhö vaäy, qua khaùi nieäm treân thì DNNN do cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn tröïc tieáp ra quyeát ñònh thaønh laäp vaø muïc ñích hoaït ñoäng khoâng chæ ñôn thuaàn kinh doanh maø coøn ñöôïc thaønh laäp ñeå thöïc hieän caùc hoaït ñoäng coâng ích nhaèm phuïc vuï muïc tieâu chính trò, xaõ hoäi cuûa nhaø nöôùc. Theo ñieàu 1 cuûa Luaät DNNN ñöôïc Quoác hoäi thoâng qua ngaøy 20/4/1995, DNNN laø toå chöùc kinh teá coù tö caùch phaùp nhaân coù quyeàn vaø nghóa vuï daân söï, töï chòu traùch nhieäm veà toaøn boä hoaït ñoäng kinh doanh trong phaïm vi soá voán do DNNN quaûn lyù. Trong caùc nöôùc Tö baûn chuû nghóa, heä thoáng DN thuoäc sôû höõu nhaø nöôùc ñöôïc coi laø caùc doanh nghieäp coâng. Trong ñoù ñöôïc phaân ra laøm hai loaïi bao goàm: Ε Xí nghieäp coâng: töùc caùc DNNN ñöôïc thaønh laäp ñeå cung caáp caùc haøng hoùa vaø dòch vuï coâng coäng. Hoaït ñoäng cuûa Xí nghieäp coâng khoâng vì muïc tieâu lôïi nhuaän. Nhaø nöôùc trôï caáp taøi chính vaø giaùm saùt chi phí vaø giaù caû. Ε Coâng ty cuûa nhaø nöôùc : laø DNNN, do nhaø nöôùc thaønh laäp treân cô sôû caáp voán laàn ñaàu. Quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh phaûi töï huy ñoäng voán vaø phaûi caïnh tranh ñeå toàn taïi . ÔÛ nöôùc ta hieän nay, ñang coù khuynh höôùng phaân chia DNNN theo caùc noäi dung sau : Ε Doanh nghieäp nhaø nöôùc: caùc DN coâng ích hoaït ñoäng theo Luaät DNNN (nhaø nöôùc sôû höuõ 100% voán ) trang 8 Ε Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn moät thaønh vieân: caùc DNNN saûn xuaát kinh doanh ; hoaït ñoäng theo Luaät DNNN vaø Luaät doanh nghieäp ( nhaø nöôùc sôû höõu 100% voán ) Ε Coâng ty coal phaàn maø nhaø nöôùc naém coal phaàn chi phoái: hoaït ñoäng theo Luaät doanh nghieäp . 1-1-2 . Thöïc traïng doanh nghieäp nhaø nöôùc trong neàn kinh teá quoác daân : Moïi quoác gia treân theá giôùi duø ñang theo baát kyø moät theå cheá chính trò, kinh teá naøo, vaãn luoân phaûi chaáp nhaän söï hieän höõu moät boä phaän DNNN trong neàn kinh teá. Tuy nhieân, tuyø thuoäc vaøo möùc ñoä phaùt trieån , hoaëc caùc chính saùch kinh teá maø caùc nöôùc aùp duïng neân vai troø, vò trí, vaø tyû troïng cuûa DNNN trong neàn kinh teá coù khaùc nhau. ÔÛ nöôùc ta, lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa DNNN coù theå taïm phaân chia thaønh caùc thôøi kyø nhö sau : - Thôøi kyø chieán tranh : DNNN ñöôïc thaønh laäp chính thöùc treân cô sôû saéc leänh veà DN quoác gia do Chuû tòch Hoà Chí Minh kyù ngaøy 01/01/1948. Giai ñoaïn naøy caùc DNNN giöõ vai troø quan troïng trong saûn xuaát kinh doanh chuû yeáu phuïc vuï coâng cuoäc khaùng chieán. - Thôøi kyø sau hoøa bình laäp laïi ñeán tröôùc caûi caùch kinh teá: Trong giai ñoaïn naøy nöôùc ta tieán haønh xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi theo moâ hình cuûa Lieân xoâ vaø caùc nöôùc trong phe xaõ hoäi chuû nghóa, thöïc hieän chính saùch keá hoaïch hoùa taäp trung , caùc cô sôû kinh teá tö baûn tö doanh hoaëc hôïp doanh nöôùc ngoaøi , ôû mieàn nam thoâng qua caùc ñôït caûi taïo coâng thöông nghieäp ñaõ ñöôïc quoác höõu hoùa , goùp phaàn laøm cho heä thoáng DNNN khoâng ngöøng lôùn maïnh hoaït ñoäng treân taát caû caùc ngaønh , caùc laõnh vöïc kinh teá chieám giöõ vò trí ñoäc toân trong neàn kinh teá . - Thôøi kyø caûi caùch kinh teá ñeán nay : nhaø nöôùc chuû tröông môû cöûa, theo ñuoåi chính saùch kinh teá döïa treân neàn taûng thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Trong giai ñoaïn naøy caùc DNNN ñaõ boäc loä nhöõng yeáu keùm vaø sa suùt, tình traïng ñoù buoäc nhaø nöôùc phaûi thöïc hieän nhieàu bieän phaùp caûi toå, saép xeáp ñoåi môùi DNNN ñoàng thôøi vaãn khaúng ñònh veà vai troø chuû ñaïo cuûa heä thoáng DNNN trong neàn kinh teá quoác daân. Roõ raøng ôû ñaây coù söï thay ñoåi veà chaát raát quan troïng cuûa vai troø chuû ñaïo trong thôøi kyø ñoåi môùi naøy. (Phuï luïc 1) trang 1-2. 9 COÂNG TY COÅ PHAÀN 1-2-1. Khaùi nieäm Coâng ty coal phaàn laø moät DN, trong ñoù caùc thaønh vieân cuøng goùp voán, cuøng chia lôïi nhuaän cuøng chòu loã töông öùng vôùi phaàn voán goùp vaø chæ chòu traùch nhieäm veà caùc khoaûn nôï cuûa Coâng ty trong phaïm vi phaàn voán goùp cuûa mình vaøo Coâng ty. ÔÛ nöôùc ta Luaät doanh nghieäp ban haønh ngaøy 12/6/1999 qui ñònh soá thaønh vieân toái thieåu phaûi coù cuûa Coâng ty coal phaàn laø 03 thaønh vieân. Coâng ty coal phaàn laø moät trong nhöõng loaïi hình Coâng ty kinh doanh, chæ xuaát hieän trong neàn kinh teá thò tröôøng, trong ñoù voán hoaït ñoäng cuûa Coâng ty ñöôïc hình thaønh treân cô sôû ñoùng goùp töï nguyeän cuûa caùc coal ñoâng (bao goàm caû theå nhaân vaø phaùp nhaân) thoâng qua hình thöùc phaùt haønh coal phieáu (phaùt haønh laàn ñaàu khi thaønh laäp Coâng ty hoaëc phaùt haønh theâm khi coù nhu caàu môû roäng qui moâ kinh doanh). Moãi coal ñoâng khi mua coal phieáu laø ñaõ goùp voán vaøo Coâng ty vaø hoï chæ chòu traùch nhieäm trong phaïm vi trong phaàn voán goùp cuûa mình, maëc khaùc, khi mua coal phieáu, laø ñaõ mua moät phaàn Coâng ty, theá nhöng ôû loaïi hình Coâng ty coal phaàn, coal ñoâng seõ khoâng coøn ñöôïc sôû höõu baát kyø thöù gì, ngay caû voán goùp cuûa mình, taát caû taøi saûn cuûa coal ñoâng ñoùng goùp, ñeàu thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa phaùp nhaân Coâng ty, ñeàu bò chi phoái bôûi ñieàu leä cuûa Coâng ty, theå hieän qua vieäc ñieàu haønh cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò – Ñoù laø cô quan quyeàn löïc cao nhaát cuûa Coâng ty do Ñaïi hoäi ñoàng coal ñoâng baàu ra. Quyeàn sôû höõu taøi saûn naøy seõ ñöôïc duy trì trong suoát thôøi gian toàn taïi cuûa phaùp nhaân Coâng ty. Nhö vaäy, roõ raøng ôû ñaây quyeàn sôû höõu bò taùch rôøi ra khoûi chöùc naêng quaûn lyù. Caùc quyeàn lôïi chuû yeáu cuûa nhöõng thaønh vieân tham gia vaøo Coâng ty bao goàm: + Tham döï vaø bieåu quyeát taát caû caùc vaán ñeà thuoäc thaåm quyeàn cuûa Ñaïi hoäi ñoàng coal ñoâng. Moãi coal phaàn coù moät phieáu bieåu quyeát. + Ñöôïc nhaän laõi coal phaàn (coal töùc) vôùi möùc theo qui ñònh cuûa Ñaïi Hoäi ñoàng coå ñoâng. + Ñöôïc öu tieân mua coå phaàn môùi chaøo baùn töông öùng vôùi tæ leä coå phaàn maø mình naém giöõ trong Coâng ty. + Khi Coâng ty giaûi theå, ñöôïc nhaän moät phaàn taøi saûn töông öùng vôùi soá coå phaàn goùp voán vaøo Coâng ty, sau khi Coâng ty ñaõ thanh toaùn heát caùc khoaûn nôï phaûi traû. trang 10 + Ñöôïc quyeàn nhöôïng laïi phaàn voán mình ñaõ goùp vaøo Coâng ty thoâng qua vieäc baùn laïi coå phieáu treân thò tröôøng. Vôùi caùc ñaëc ñieåm neâu treân cho thaáy söï khaùc bieät cuûa Coâng ty coå phaàn so vôùi caùc hình thöùc toå chöùc kinh doanh taäp theå khaùc nhö Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn, Hôïp taùc xaõ. . . 1-2-2. Coâng ty coå phaàn ñoäng löïc cuûa neàn saûn xuaát haøng hoùa Coâng ty coå phaàn xuaát hieän töø ñaàu theá kyõ 17, nhöng ñeán cuoái theá kyõ 19 môùi phaùt trieån maïnh meõ vaø nhanh choùng trôû neân phoå bieán trong caùc nöôùc tö baûn chuû nghóa – Chính söï ra ñôøi cuûa neàn ñaïi coâng nghieäp cô khí vaø phaùt trieån roäng raõi cheá ñoä tín duïng laø taùc nhaân quan troïng laøm buøng noå Coâng ty coå phaàn tö baûn chuû nghóa, bôûi vì trong thôøi kyø naøy ñeå coù nguoàn voán hieän ñaïi hoùa daây chuyeàn saûn xuaát, nhaèm taïo ra saûn phaåm coù giaù trò caù bieät thaáp ñeå caïnh tranh treân thò tröôøng, nhaø tö baûn phaûi ñi vay, cheá ñoä tín duïng thuaän lôïi ñaõ giuùp hoï laøm ñöôïc ñieàu aáy. Theá nhöng khi giaù trò caù bieät nhanh choùng trôû thaønh chuaån möïc chung cuûa xaõ hoäi – Quaù trình caïnh tranh trôû neân khoác lieät hôn buoäc caùc nhaø kinh doanh phaûi ñaåy maïnh hôn nöõa toác ñoä caûi tieán vaø trang thieát bò maùy moùc hieän ñaïi – Coâng vieäc ñoù ñoøi hoûi caàn phaûi taäp trung nhieàu tö baûn maø khoâng theå duy nhaát döïa vaøo nguoàn tín duïng, vaõ laïi, neáu gaëp trôû ngaïi trong kinh doanh, nôï ñeán haïn caû goác laãn laõi seõ laø moät gaùnh naëng cho ngöôøi kinh doanh. Do ñoù, giaûi phaùp huy ñoäng voán trong xaõ hoäi thoâng qua hình thöùc Coâng ty coå phaàn laø hôïp lyù vaø hieäu quaû nhaát. Nhö vaäy, chính chuû nghóa tö baûn vôùi neàn saûn xuaát ñaïi coâng nghieäp cô khí ñaõ laøm phaùt trieån Coâng ty coå phaàn – Vaø ñeán löôït mình, caùc Coâng ty coå phaàn ñaõ taïo ñuû ñieàu kieän caàn thieát vaø thuaän lôïi, thuùc ñaåy neàn saûn xuaát tö baûn chuû nghóa thöïc hieän nhöõng böôùc nhaûy voït vöôït böïc voâ cuøng ngoaïn muïc . Vai troø quan troïng cuûa Coâng ty coå phaàn trong neàn saûn xuaát lôùn ñöôïc theå hieän qua moät soá öu ñieåm nhö sau : Ψ Coâng ty coå phaàn laø hình thöùc toå chöùc kinh doanh huy ñoäng, taäp trung ñöôïc nhanh soá voán vôùi qui moâ lôùn . Thoâng qua vieäc phaùt haønh coå phieáu ñeå goïi voán, Coâng ty coå phaàn coù theå thu huùt ñöôïc nhieàu khoaûn tieàn nhoû beù, taûn maïn, nhaøn roãi trong xaõ hoäi, taäp trung chuùng laïi thaønh moät khoaûn voán lôùn vaø thôøi gian daøi haïn – Ñieàu maø töøng caù nhaân hoaëc caùc DN khaùc khoâng coù khaû naêng thöïc hieän. Ψ Coâng ty coå phaàn taïo ñieàu kieän thuùc ñaåy neàn kinh teá phaùt trieån nhanh. trang 11 Vôùi söï ra ñôøi cuûa nhöõng Coâng ty coå phaàn coù qui moâ roäng lôùn, laø ñieàu kieän voâ cuøng quan troïng ñeå phaùt trieån kinh teá, taïo ra nhöõng cöïc taêng tröôûng laøm thay ñoåi keát caáu cuûa neàn kinh teá theo höôùng tích cöïc nhaát. Söï phaùt trieån cuûa baûn thaân töøng Coâng ty coå phaàn taát yeáu keùo theo söï phaùt trieån cuûa toaøn boä neàn kinh teá. Ψ Coâng ty coå phaàn thöïc hieän quaù trình phaân coâng lao ñoäng vaø chuyeân moân hoùa saûn xuaát. Vôùi khaû naêng huy ñoäng voán cao taïo qui moâ saûn xuaát lôùn laø ñieàu kieän ñeå ñöa khoa hoïc kyõ thuaät vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, khai thaùc nhöõng laõnh vöïc kinh doanh môùi ñeå ñaït lôïi nhuaän cao, do ñoù coù taùc ñoäng raát lôùn ñeán quaù trình phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi – Cô caáu löïc löôïng coâng nhaân cuõng vì theá maø bieán ñoåi, trình ñoä chaát löôïng chuyeân moân ñöôïc naâng leân. Vôùi ñaëc ñieåm cuûa söï ñoäc laäp giöõa sôû höõu vaø quaûn lyù taïo ñieàu kieän Coâng ty tìm kieám vaø söû duïng nhöõng nhaø quaûn trò taøi ba, coù naêng löïc thöïc söï, ñieàu ñoù baét buoäc ñoäi nguõ quaûn lyù phaûi khoâng ngöøng naâng cao trình ñoä cuûa mình (ñeå ñöôïc Coâng ty thu duïng) coâng taùc quaûn lyù ñöôïc chuyeân saâu vaø ña daïng hôn. Ψ Coâng ty coå phaàn taïo cô cheá haïn cheá vaø phaân taùn ruûi ro. Treân cô sôû xaõ hoäi hoùa sôû höõu vaø chuyeân moân hoùa quaûn lyù giuùp cho Coâng ty coù ñöôïc taäp theå laõnh ñaïo gioûi goùp phaàn haïn cheá ruûi ro trong kinh doanh , ngay caû khi gaëp nhöõng ruûi ro (coù theå khaùch quan hay chuû quan töø söï bieán ñoäng cuûa thò tröôøng hoaëc khuûng hoaûng kinh teá... ) daãn ñeán nhöõng thieät haïi thì ruûi ro naøy ñöôïc phaân traõi ra cho taát caû caùc thaønh vieân laø coå ñoâng maø soá coå ñoâng thöôøng raát lôùn (nhö caùc Coâng ty ATT, GMC, IBM ôû Myõ coù soá coå ñoâng leân ñeán haøng trieäu ngöôøi) chöù khoâng chæ taäp trung vaøo moät hoaëc moät vaøi ñoái töôïng nhö trong caùc hình thöùc DN khaùc. Rieâng ñoái vôùi nhaø ñaàu tö vaø coâng chuùng, döïa vaøo cheá ñoä traùch nhieäm höõu haïn, hoï chæ phaûi chòu söï thieät haïi trong phaïm vi soá voán maø mình ñaõ goùp vaøo Coâng ty. Maëc khaùc, söï phaân taùn ruûi ro ñoái vôùi nhaø ñaàu tö hoaëc coâng chuùng coøn theå hieän ôû choã khi hoï mua coå phieáu cuûa nhieàu Coâng ty hoaït ñoäng treân nhieàu laõnh vöïc kinh doanh khaùc nhau, do ñoù, khi moät Coâng ty naøy bò thua loã, söï thaønh ñaït cuûa nhöõng Coâng ty maø hoï ñaõ goùp voán seõ goùp phaàn buø tröø, laøm giaûm ñi thieät haïi neáu chæ taäp trung ñaàu tö vaøo moät Coâng ty. Ψ Coâng ty coå phaàn goùp phaàn thuùc ñaåy hoaøn thieän heä thoáng cô cheá thò tröôøng. Vôùi vieäc phaùt haønh caùc loaïi chöùng khoaùn ( coå phieáu vaø traùi phieáu) vaø vôùi tính chaát löu thoâng cuûa loaïi chöùng töø naøy laø nguoàn cung caáp haøng hoùa chuû yeáu cho thò tröôøng chöùng khoaùn – Khai thoâng kinh ñöa nhöõng khoaûn tieàn nhaøn roãi trang 12 trong khu vöïc döï tröõ cuûa daân cö, huy ñoäng vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát. Ngoaøi ra cuõng töø thò tröôøng naøy coù theå thu huùt voán ñaàu tö cuûa nöôùc ngoaøi. Söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn, ñoùng goùp raát lôùn vaøo quaù trình hoaøn thieän cô cheá thò tröôøng cuûa neàn kinh teá. Vôùi moät soá nhöõng öu ñieåm chuû yeáu nhö vöøa neâu treân, Coâng ty coå phaàn thöïc söï laø moät toå chöùc kinh teá giöõ vai troø quan troïng trong neàn kinh teá thò tröôøng. Chính Karl Marx cuõng phaûi thöøa nhaän raèng Coâng ty coå phaàn laø hình thöùc toå chöùc ñaùp öùng xaõ hoäi hoùa saûn xuaát vaø taøi saûn cuûa Coâng ty coå phaàn laø taøi saûn lieân hôïp cuûa tö baûn. Marx ñaùnh giaù raát cao vai troø tích cöïc cuûa moâ hình Coâng ty coå phaàn ñoái vôùi neàn kinh teá tö baûn chuû nghóa, OÂng noùi Coâng ty coå phaàn laø phöông tieän quan troïng ñeå huy ñoäng tö baûn vaø taäp trung tö baûn, neáu khoâng coù Coâng ty coå phaàn laøm chöùc naêng ñoù, cöù chôø ñôïi töøng nhaø tö baûn rieâng leõ tích luõy voán thì coù leû ñeán ngaøy nay chöa theå coù ñöôøng saét. Marx coøn nhaán maïnh taùc ñoäng cuûa Coâng ty coå phaàn trong vieäc thuùc ñaåy kinh teá taêng tröôûng. OÂng khaúng ñònh tính chaát xaõ hoäi hoùa cuûa Coâng ty coå phaàn vaø chæ roõ Coâng ty coå phaàn laø söï lieân hôïp cuûa tö baûn, taøi saûn cuûa Coâng ty coå phaàn khoâng coøn laø taøi saûn cuûa töøng ngöôøi rieâng leû nöõa maø laø taøi saûn cuûa nhöõng ngöôøi saûn xuaát ñaõ lieân hôïp laïi, laø taøi saûn xaõ hoäi tröïc tieáp, laø taøi saûn tö nhaân khoâng coù söï kieåm soaùt cuûa quyeàn sôû höõu tö nhaân. Do vaäy, nhöõng ñoái khaùng giöõa tö baûn vaø lao ñoäng ñaõ bò xoùa boû trong nhöõng Nhaø maùy hôïp taùc ñoù. OÂng coi vieäc ñoù laø söï töï phuû ñònh cuûa tö baûn tö nhaân trong khuoân khoå cuûa phöông thöùc saûn xuaát tö baûn chuû nghóa vaø taøi saûn cuûa Coâng ty coå phaàn laø hình thöùc quaù ñoä ñeå chuyeån hoùa tö baûn thaønh taøi saûn cuûa ngöôøi saûn xuaát. 1-3. COÅ PHAÀN HOÙA DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC (CPH DNNN) 1-3-1. Khaùi nieäm CPH DNNN laø quaù trình thöïc hieän vieäc chuyeån ñoåi moät DNNN sôû höõu 100% voán sang hình thöùc kinh doanh cuûa Coâng ty coå phaàn thoâng qua vieäc baùn moät phaàn hay toaøn boä DN naøy baèng caùch phaùt haønh coå phieáu cho coâng chuùng. Baøn veà CPH DNNN trong moät thôøi gian daøi coù nhieàu yù kieán khaùc nhau. Coù ngöôøi cho raèng thöïc chaát coå phaàn hoùa laø tö nhaân hoùa, coù ngöôøi cho raèng ñoù laø vieäc xaùc ñònh chuû sôû höõu cuï theå ñoái vôùi moät DNNN, cuõng coù quan nieäm khaúng ñònh CPH laø quaù trình xaõ hoäi hoùa DNNN. Thöïc ra, caùc quan ñieåm treân ñeàu ñuùng treân moät khía caïnh cuûa toaøn boä quaù trình vaø caùc quan ñieåm naøy cuõng khoâng coù gì ñoái nghòch hay maâu thuaãn vôùi nhau, sôû dó coù nhieàu quan ñieåm veà CPH DNNN nhö treân coù theå do moãi quan ñieåm ñöôïc trang 13 xaây döïng treân moät goùc ñoä xem xeùt khaùc nhau, hoaëc cuõng coù theå vì moät lyù do teá nhò naøo ñoù thuoäc lónh vöïc chính trò xaõ hoäi, khi ñaâùt nöôùc vöøa môùi böôùc vaøo cô cheá thò tröôøng neân chuùng ta chöa tieän maïnh daïn nhìn nhaän thöïc chaát cuûa moät vaán ñeà haõy coøn quaù môùi meû naøy treân giaùc ñoä thuaàn tuùy kinh teá. Tröôùc heát cuïm töø CPH nhaèm ñeå chæ vieäc moät DN, thaäm chí vaøi ba DN ñang hoaït ñoäng khoâng theo hình thöùc Coâng ty coå phaàn chuyeån thaønh moät Coâng ty coå phaàn – Hay noùi caùch khaùc ñoù laø söï thaønh laäp moät Coâng ty coå phaàn treân cô sôû cuûa moät hay nhieàu DN ñang toå chöùc hoaït ñoäng kinh doanh döôùi caùc hình thöùc khaùc nhaèm naâng cao hieäu quaû kinh doanh. Vaø dó nhieân sau ñoù Coâng ty môùi naøy phaûi hoaøn toaøn chòu söï chi phoái cuûa qui ñònh hieän haønh veà cô caáu toå chöùc, caùc hình thöùc sôû höõu... cuûa Coâng ty coå phaàn. Ñieàu naøy raát phoå bieán trong caùc neàn kinh teá tö baûn vaø ñaõ dieãn ra moät caùch bình thöôøng töø haøng traêm naêm nay nhö ñaõ trình baøy ôû phaàn treân. Nhö vaäy CPH DNNN chaúng qua cuõng chæ ñôn giaûn laø thaønh laäp moät Coâng ty coå phaàn döïa treân neàn taûng moät DNNN ñang hoaït ñoäng – Vieäc xaõ hoäi hoùa DN, hoaëc xaùc laäp chuû sôû höõu khaéc phuïc tình traïng chuû hôø, voâ chuû . . . ñoù chính laø moät trong nhöõng muïc ñích cuûa quaù trình. Trong ñieàu kieän coøn toàn taïi ñan xen caùc thaønh phaàn kinh teá, ngoaøi thaønh phaàn kinh teá nhaø nöôùc, vieäc cho pheùp caùc thaønh phaàn kinh teá phaùt trieån tôùi möùc naøo laø tuøy thuoäc vaøo cô cheá, chính saùch cuûa nhaø nöôùc. Maëc khaùc, vieäc thò tröôøng chöùng khoaùn ôû nöôùc ta hình thaønh vaø ñi vaøo hoaït ñoäng, caùc Coâng ty coå phaàn tham gia vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn seõ kích thích caùc thaønh phaàn kinh teá keå caû caùc nhaø DN nöôùc ngoaøi ñaàu tö mua coå phieáu. Treân thò tröôøng, coå phieáu laø vaät trung gian, laø haøng hoùa cho thò tröôøng tröôøng chöùng khoaùn, töï noù khoâng ñeán vôùi ngöôøi sôû höõu, noù naèm ôû quaày cuûa Sôû giao dòch. Caùc Coâng ty quoác doanh, caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc ñeàu coù theå mua coå phieáu ; coå phieáu maø caùc Coâng ty quoác doanh mua thì trôû thaønh coå phaàn thuoäc sôû höõu nhaø nöôùc; ngöôïc laïi loaïi coå phieáu do caùc nhaø ñaàu tö tö nhaân trong vaø ngoaøi nöôùc mua thì trôû thaønh coå phaàn thuoäc sôû höõu tö nhaân. Nhö nhöõng gì ñaõ phaân tích vaø caên cöù vaøo ñeàø nghò söûa ñoåi DNNN cuûa Ban ñoåi môùi quaûn lyù DNNN Trung öông, trong ñoù coù noäi dung ñònh nghóa laïi doanh nghieäp nhaø nöôùc laø: + Doanh nghieäp coù 100% sôû höõu nhaø nöôùc hoaït ñoäng theo Luaät DNNN . + Coâng ty moät sôû höõu nhaø nöôùc hoaït ñoäng theo Luaät DNNN vaø Luaät DN. + Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn vaø Coâng ty coå phaàn coù tæ leä voán chi phoái cuûa nhaø nöôùc (hoaït ñoäng theo Luaät DN). trang 14 Ta coù theå deã daøng thaáy raèng CPH DNNN khoâng phaûi laø quaù trình tö nhaân hoùa, bôûi vì neáu xeùt treân phaïm vi toaøn boä neàn kinh teá thì hieän nay nhaø nöôùc chuû tröông naém coå phaàn chi phoái ôû haàu heát doanh nghieäp coù qui moâ lôùn, coù hoaït ñoäng treân nhöõng laõnh vöïc then choát, ñaëc bieät cuûa neàn kinh teá. (Phuï luïc soá 2) 1-3-2. CPH DNNN ñoøi hoûi böùc thieát cuûa neàn kinh teá nöôùc ta Baét ñaàu töø Quyeát ñònh 143/HÑBT cuûa Hoäi ñoàng Boä tröôûng ngaøy 10/5/1990 veà vieäc Toång keát quaù trình thöïc hieän vieäc ñoåi môùi cô cheá xí nghieäp quoác doanh vaø thí ñieåm moâ hình chuyeån xí nghieäp quoác doanh thaønh Coâng ty coå phaàn nhaèm muïc ñích huy ñoäng voán nhaøn roåi trong coâng nhaân vieân vaø nhaân daân ñeå xaây döïng vaø phaùt trieån kinh teá. Nhaø nöôùc ruùt moät phaàn voán cuûa mình ñeå taùi ñaàu tö vaøo caùc coâng trình troïng ñieåm cuûa neàn kinh teá quoác daân – Vaø tieáp theo ñoù laø caùc Quyeát ñònh 202-CT cuûa Chuû tòch Hoäi ñoàng Boä tröôûng ngaøy 8/6/1992, Quyeát ñònh 203CT cuûa Chuû tòch Hoäi ñoàng Boä tröôûng ngaøy 8/6/1992 ; Chæ thò soá 84/TTg ngaøy 4/31993 veà vieäc xuùc tieán thöïc hieän thí ñieåm DNNN nhaèm taïo ra söï thay ñoåi caên baûn veà phöông thöùc quaûn lyù ñeå naâng cao hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa töøng DN cuõng nhö cuûa toaøn boä neàn kinh teá quoác doanh. Trong caùc Nghò quyeát Hoäi nghò laàn 2 Ban chaáp haønh Trung öông khoùa XII ( 11/1991 ), Nghò quyeát Ñaïi hoäi giöõa nhieäm kyø VII ( 01/1999 ), Nghò quyeát 10/NQ/TW ( 3/1995 )...Nghò quyeát kyø hoïp X Quoác hoäi khoùa VIII vaø kyø hoïp IV Quoác hoäi IX...Cuõng ñeàu neâu leân nhöõng yeâu caàu böùc baùch cuûa quaù trình CPH. Taát caû nhöõng ñieàu ñoù cho thaáy söï quan taâm ñaëc bieät cuûa Ñaûng, Chính phuû, Quoác hoäi ñoái vôùi quaù trình coå phaàn hoùa DNNN ñöôïc xem nhö moät quoác saùch, coù theå taùc ñoäng raát lôùn ñeán nhieàu maët hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá nhaèm thuùc ñaåy kinh teá phaùt trieån. Qua tinh thaàn caùc vaên baûn noùi treân vaø haøng loaït caùc vaên baûn gaàn ñaây, thì muïc tieâu cuûa CPH DNNN nhaèm ñaùp öùng caùc ñoøi hoûi böùc thieát hieän nay cuûa neàn kinh teá nhö sau: - CPH nhaèm khaéc phuïc tình traïng yeáu keùm, trì treä cuûa DNNN treân nhieàu maët hoaït ñoäng nhö kinh doanh keùm hieäu quaû, coâng nôï keùo daøi . . .vaø tình traïng trang thieát bò coâng ngheä laïc haäu, trình ñoä quaûn lyù . . Baèng bieän phaùp chuyeån ñoåi DNNN thaønh Coâng ty coå phaàn, vôùi nhöõng ñaëc tính öu vieät cuûa noù seõ giuùp cho DN coù theå oån ñònh saûn xuaát vaø phaùt trieån. - Taïo nguoàn thu ngaân saùch thoâng qua baùn giaù trò DNNN trong coå phaàn hoùa, maët khaùc, khoâng phaûi buø loã cho ñôn vò döôùi nhieàu hình thöùc nhö boå sung voán, trang 15 mieån giaûm thueá, xoùa nôï, khoanh nôï, giaûn nôï, cho vay öu ñaõi...cuõng seõ tieát giaûm cho nhaø nöôùc moät khoaûn chi tieâu lôùn ñeán haøng vaïn tæ ñoàng. - Goùp phaàn laøm taêng soá löôïng Coâng ty coå phaàn trong neàn kinh teá: Nhö ñaõ trình baøy coâng ty coå phaàn laø saûn phaåm cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, ngöôïc laïi, sau khi ra ñôøi, noù seõ coù taùc ñoäng raát lôùn ñoái vôùi quaù trình phaùt trieån vaø hoaøn thieän cô cheá thò tröôøng. Theá nhöng, tình hình Coâng ty coå phaàn (tröôùc CPH) ôû thò tröôøng nöôùc ta laø quaù ít oûi – Maëc duø Luaät Coâng ty ñaõ ñöôïc ban haønh 1991 nhöng ñeán ñaàu naêm 1997 thì soá löôïng Coâng ty coå phaàn caû nöôùc chæ coù 209 Coâng ty. Nguoàn hình thaønh Coâng ty coå phaàn bao goàm: + Thaønh laäp môùi 75% . + CPH DNNN thaønh Coâng ty coå phaàn 5% . + Chuyeån töø caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc 20% . Nhö vaäy, neáu loaïi tröø 10 Coâng ty coå phaàn töø DNNN CPH thì Coâng ty coå phaàn coù ñeán thaùng 5/1997 laø 199 ñôn vò. Nhìn chung hình thöùc Coâng ty coå phaàn chöa phoå bieán, soá löôïng coøn quaù ít so vôùi caùc loaïi hình DN khaùc – Soá Coâng ty coå phaàn chuû yeáu taäp trung ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø Haø Noäi, 13 tænh chæ coù moät coâng ty coå phaàn, 31 tænh khoâng coù moät coâng ty coå phaàn naøo. Ña soá Coâng ty coå phaàn hoaït ñoäng trong laõnh vöïc taøi chính Ngaân haøng, thöông maïi dòch vuï. Raát ít Coâng ty coå phaàn ñaàu tö saûn xuaát coâng nghieäp. Trong tình hình treân vieäc coå phaàn hoùa boä phaän DNNN chuyeån ñoåi thaønh Coâng ty coå phaàn hoaït ñoäng treân taát caû caùc laõnh vöïc, caùc ngaønh cuûa neàn kinh teá laø moät vieäc laøm heát söùc quan troïng voâ cuøng caàn thieát. Cuõng trong chieàu höôùng naøy, ta thaáy CPH DNNN laø moät giaûi phaùp mang tính tích cöïc nhaát so vôùi caùc hình thöùc khaùc, khi tieán haønh saép xeáp ñoåi môùi DNNN. Toùm laïi, nhö nhöõng gì ñaõ trình baøy, vôùiû nhöõng öu ñieåm cuûa hình thöùc toå chöùc saûn xuaát theo Coâng ty coå phaàn coù theå khaéc phuïc ñöôïc moät soá nhöôïc ñieåm coá höõu cuûa caùc DNNN, do ñoù khi chuyeån ñoåi töø hình thöùc quoác doanh sang coå phaàn khoâng nhöõng chæ mang laïi lôïi ích thieát thöïc cho töøng DN nhö coù ñieàu kieän môû roäng saûn xuaát, ñoåi môùi trang thieát bò, chuyeân moân hoùa lao ñoäng, naâng cao trình ñoä quaûn lyù... maø quaù trình naøy coøn mang ñeán nhöõng söï chuyeån bieán cuûa toaøn boä neàn kinh teá nhö giaûm bôùt gaùnh naëng cho ngaân saùch nhaát laø gaàn ñaây phaùt sinh tö töôûng muoán bao caáp laïi cho doanh nghieäp (baûo hoä, bao tieâu saûn phaåm, trôï voán, trang 16 xoùa nôï...) Thoâng qua phaùt haønh vaø löu thoâng coå phieáu khôi thoâng kinh löu chuyeån doøng tieàn cheát trong daân cö ñöa vaøo hoaït ñoäng, thuùc ñaåy vaø ñoùng goùp vaøo quaù trình hoaït ñoäng vaø phaùt trieån cuûa thò tröôøng voán, thò tröôøng chöùng khoaùn... CPH DNNN laø quaù trình bình thöôøng treân theá giôùi, bôûi vì töø caùc nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån ñeán caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñeàu coù söï toàn taïi ôû möùc ñoä khaùc nhau khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc. Do vaäy, haàu nhö nöôùc naøo cuõng CPH DNNN. Nhö chuùng ta ñaõ bieát chuû nghóa tö baûn phaùt trieån ôû nöôùc Anh ñaõ hôn 300 naêm nhöng cho ñeán naêm 1979 caû nöôùc Anh vaãn coøn haøng traêm xí nghieäp quoác höõu vaø cuõng vaøo thôøi ñieåm naøy, sau khi Baø Thaùc – Chô ñaéc cöû Thuû töôùng lieàn thöïc hieän cuoäc caûi caùch, ñöôïc goïi laø “thay ñoåi theo chieàu höôùng nöôùc Anh”. Thöïc chaát laø caûi caùch cheá ñoä coå phaàn hoùa moät soá xí nghieäp quoác höõu coù qui moâ lôùn, coù trình ñoä saûn xuaát xaõ hoäi hoùa cao vaø coi ñaây laø bieän phaùp coù hieäu quaû ñeå khôi ñaäy söùc soáng cuûa caùc DN. ÔÛ Haøn quoác cuõng vaäy, chöông trình tö nhaân hoùa, trong ñoù CPH doanh nghieäp quoác höõu cuõng dieãn ra theo töøng giai ñoaïn maø Chính phuû nöôùc naøy coi laø hôïp lyù. Vaøo nhöõng naêm 1968 - 1973 Chính phuû löïa choïn 11 Xí nghieäp coù ñuû ñieàu kieän ñeå tieán haønh CPH. Vaø ñeán nhöõng naêm 1981 – 1988 tieáp tuïc coå phaàn hoùa 3 Coâng ty quoác doanh lôùn vaø moät soá toå chöùc taøi chính thuoäc sôû höõu nhaø nöôùc. Thôøi gian töø naêm 1988-1992 Chính phuû quyeát ñònh coå phaàn hoùa 11 Coâng ty quoác doanh lôùn ôû trình ñoä coâng ngheä hieän ñaïi. Coøn ôû Trung quoác töø naêm 1990 laïi ñaây, do trình ñoä coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc ñöôïc ñaåy maïnh neàn kinh teá taêng tröôûng cao lieân tuïc vaø oån ñònh, trong khi ñoù khoâng ít xí nghieäp quoác doanh laøm aên keùm hieäu quaû neân khoâng coù khaû naêng tích tuï vaø taäp trung voán môû roäâng qui moâ saûn xuaát. Chính vì vaäy maø Chính phuû Trung quoác ñaõ neâu ra nhieàu bieän phaùp xöû lyù kinh teá quoác doanh, trong ñoù coù bieän phaùp ñaåy nhanh quaù trình CPH DNNN. Nhöõng ñieàu daån ra treân ñaây nhaèm muïc ñích chöùng minh raèng, CPH moät boä phaän DNNN laø moät quaù trình, quaù trình ñoù dieãn ra ôû caùc nöôùc tö baûn phaùt trieån, caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaø ñaëc bieät laø caùc nöôùc phaùt trieån theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, vôùi möùc ñoä khaùc nhau. Nöôùc ta, phaùt trieån neàn kinh teá theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, laáy cheá ñoä coâng höõu laøm neàn taûng, kinh teá nhaø nöôùc giöõ vai troø chuû ñaïo, caùc xí nghieäp quoác doanh ñöôïc xaây döïng quaù nhieàu trong thôøi kyø bao caáp, do ñoù vieäc saép xeáp laïi DNNN döôùi nhieàu hình thöùc trong ñoù quan troïng nhaát laø CPH moät boä phaän DNNN. Ñoù laø moät ñoøi hoûùi böùt thieát cuûa neàn kinh teá. trang 17 CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG COÅ PHAÀN HOÙA TRONG PHAÏM VI CAÛ NÖÔÙC VAØ ÔÛ TÆNH VÓNH LONG 2.1. SÔ LÖÔÏC QUAÙ TRÌNH COÅ PHAÀN HOÙA DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC ÔÛ NÖÔÙC TA 2.1.1. Thöïc traïng coå phaàn hoùa doanh nghieäp nhaø nöôùc trong thôøi gian qua Keå töø khi Chính phuû ban haønh Quyeát ñònh soá 202/CT ngaøy 08/6/1992 veà vieäc thí ñieåm chuyeån moät soá DNNN thaønh Coâng ty coå phaàn, soá löôïng caùc DN ñaõ hoaøn thaønh CPH qua caùc thôøi kyø nhö sau: -Thôøi kyø thí ñieåm (6/1992 – 7/1995): coù 05 DN -Thôøi kyø thöïc hieän theo Nghò ñònh 28/CP (6/1996 – 6/1998): coù 25 DN. -Thôøi kyø thöïc hieän theo Nghò ñònh 44/1998/NÑCP(7/1998-12/2000):coù 450 DN Nhö vaäy ñeán cuoái naêm 2000 coù khoaûng 480 DN ñaõ thöïc hieän xong CPH. Nhìn chung soá löôïng ñeàu coù taêng nhieàu qua töøng thôøi kyø, neáu trong giai ñoaïn thí ñieåm 3naêm chæ CPH ñöôïc 5 doanh nghieäp, bình quaân 0,6 DN/ naêm, thôøi kyø NÑ 28/CP laø 12,5 DN/ naêm thì thôøi kyø Nghò ñònh 44 laø 187 DN/naêm. Caùc DNNN töø khi chaùnh thöùc ñi vaøo hoaït ñoäng döôùi hình thöùc Coâng ty coå phaàn ñeàu ñaït ñöôïc nhöõng thaønh quaû roõ reät treân nhieàu phöông dieän. Maëc duø möùc ñoä coù khaùc nhau, nhöng nhìn chung taát caû ñeàu coù söï tieán boä trong quaûn lyù bieåu hieän qua caùc chæ tieâu taêng tröôûng veà voán, hieäu quaû kinh doanh, soá noäp ngaân saùch. .. Beân caïnh ñoù, löïc löôïng lao ñoäng vaø thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng cuõng coù söï gia taêng (Phuï luïc soá 3). Ñaùnh giaù chung veà tieán trình CPH treân phaïm vi caû nöôùc thì maëc duø trong thôøi gian qua, ñaõ coù nhöõng caûi tieán tích cöïc trong chính saùch nhaèm taïo löïc ñaåy trong quaù trình CPH ñöôïc tieán trieån nhanh hôn, song ñeán nay, toác ñoä CPH vaãn chöa ñöôïc xaûy ra theo nhö mong ñôïi. Soá löôïng doanh nghieäp CPH haøng naêm luoân luoân thaáp hôn nhieàu so vôùi keá hoaïch ñeà ra. Nguyeân nhaân cuûa thöïc traïng naøy thì nhieàu, moät phaàn phuï thuoäc vaøo chính saùch, moät phaàn do chuû quan cuûa ñôn vò, phaàn coøn laïi do caùc yeáu toá cuûa moâi tröôøng beân ngoaøi. Coù theå taïm lieät keâ moät soá nguyeân nhaân chuû yeáu nhö sau: - Caùc nguyeân nhaân thuoäc cô cheá chính saùch trang 18 +Chöa coù khung phaùp lyù ñaày ñuû, ñoàng boä nhö Luaät veà CPH Luaät khuyeán khích caïnh tranh vaø choáng ñoäc quyeàn, Luaät boå sung söûa ñoåi Luaät doanh nghieäp nhaø nöôùc, Luaät veà keá toaùn thoáng keâ. +Vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp coøn gaëp nhieàu khoù khaên trong phöông phaùp, thöôøng coù nhieàu yù kieán traùi ngöôïc cuûa caùc thaønh vieân, phaûi tieán haønh nhieàu laàn laøm keùo daøi thôøi gian. +Chính saùch öu ñaõi chöa thaät saùt hôïp vôùi moät soá doanh nghieäp caù bieät, coù nhieàu coâng nhaân vieân ngheøo . +Coøn nhieàu khoù khaên trong xöû lyù nôï naàn toàn ñoïng khi tieán haønh CPH - Caùc nguyeân nhaân thuoäc moâi tröôøng beân ngoaøi: +Nhieät tình vaø naêng löïc cuûa Ban Ñoåi môùi caùc caáp . +Hoå trôï ñoàng boä cuûa caùc cô quan höõu quan trong qui trình coå phaàn hoùa cuûa moät doanh nghieäp nhö Taøi chính, Kho baïc, Ñaêng kyù kinh doanh, Thueá ... +Coøn thieáu caùc ñieàu kieän thuaän lôïi cuûa quaù trình löu thoâng coå phieáu: Caùc toå chöùc baûo laõnh phaùt haønh, Caùc quyõ ñaàu tö, thò tröôøng chöùng khoaùn, coù nhieàu tröôøng hôïp ñaõ coå phaàn hoùa xong nhöng khoâng baùn ñöôïc coå phieáu. - Caùc nguyeân nhaân thuoäc baûn thaân doanh nghieäp +Taâm lyù baûo thuû, lo sôï söï thay ñoåi mang laïi nhöõng baát lôïi cho toaøn doanh nghieäp. +Tö töôûng duy trì ñaëc quyeàn, ñaëc lôïi cuûa thieåu soá quan chöùc, laõnh ñaïo trong doanh nghieäp. +Coâng vieäc môùi meû laïi phöùc taïp gaây luùng tuùng trong trieån khai thöïc hieän. - Caùc nguyeân nhaân thuoäc phaïm vi kyõ thuaät +Keá hoaïch cuï theå döïa treân loä trình chung chöa phuø hôïp . +Chöa thöïc hieän cheá ñoä khen thöôûng, kyõ luaät thích hôïp . +Tuyeân truyeàn quaûng baù coøn haïn cheá . Treân ñaây laø moät soá nguyeân nhaân thöôøng gaây trôû ngaïi cho tieán trình CPH – Caùc nguyeân nhaân naøy thöôøng khoâng ñoäc laäp maø coù quan heä raát höõu cô vôùi nhau . trang 19 2-1-2. Moái quan heä giöõa CPH DNNN vaø phaùt trieån kinh teá trong ñieàu kieän hieän nay ôû nöôùc ta Qua toaøn boä nhöõng gì ñaõ trình baøy ôû caùc phaàn ñaàu cuûa ñeà taøi veà maët lyù luaän cuõng nhö thöïc tieån cho thaáy vieäc CPH DNNN laø yeâu caàu heát söùc böùt thieát cuûa neàn kinh teá nöôùc ta, tuy nhieân, ñoù chæ laø moái quan heä veà maët hình thöùc, ñeå laøm roõ hôn, thöïc chaát cuûa coâng cuoäc CPH DNNN vaø moái lieân heä beân trong cuûa quaù trình naøy vôùi caùc chuû tröông phaùt trieån kinh teá cuûa nhaø nöôùc – Töø ñoù thaáy ñöôïc vai troø ñích thöïc vaø taùc ñoäng cuûa quaù trình CPH trong söï nghieäp phaùt trieån kinh teá cuûa nöôùc ta. Treân côû sôû giaûi quyeát ñuùng ñaén moái quan heä giöõa CPH vôùi töøng noäi dung phaùt trieån kinh teá seõ giuùp ñònh höôùng nhöõng giaûi phaùp saùt hôïp hôn ñeå ñaåy nhanh quaù trình CPH vaø phaùt trieån kinh teá. a. Coå phaàn hoùa vaø taùi caáu truùc voán DNNN . Nhö chuùng ta ñaõ bieát, hieän nay nhaø nöôùc ñang naém giöõ hôn 5.000 DN vôùi soá voán leân ñeán haøng tæ USD, theá nhöng ña phaàn trong soá ñoù thuoäc loaïi DN coù qui moâ nhoû, laïi phaân taùn vaø kinh doanh khoâng hieäu quaû. Thöïc taïi ñoù ñoøi hoûi phaûi tieáp tuïc quaù trình saép xeáp, ñoåi môùi, nhöng ñoåi môùi thì coù theå aùp duïng nhieàu hình thöùc khaùc nhau nhö giao baùn, khoaùn cho thueâ, CPH ... Maø muïc ñích cuûa quaù trình ñoåi môùi laø sau ñoù seõ hình thaønh heä thoáng caùc DN môùi treân neàn taûng cuûa caùc DNNN cuõ tieáp tuïc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh vôùi söï tham gia cuûa nhieàu thaønh phaàn kinh teá hay chæ ñôn thuaàn laø nhaèm muïc ñích thu hoài voán veà cho ngaân saùch ñeå chi tieâu vaøo caùc muïc ñích khaùc nhö ñaàu tö cô sôû haï taàng, phuùc lôïi xaõ hoäi ... hay thaønh laäp nhöõng ñôn vò kinh doanh môùi hoaøn toaøn. Coù xaùc ñònh ñuùng muïc ñích cuûa vieäc ñoåi môùi naøy, môùi coù theå choïn hình thöùc phuø hôïp. Veà vaán ñeà naøy caùc Vaên kieän cuûa Ñaûng ñaõ chæ roõ “... ñeå thu huùt theâm voán, taïo theâm ñoäng löïc, ngaên chaën tieâu cöïc, thuùc ñaåy DNNN laøm aên coù hieäu quaû caàn thöïc hieän caùc hình thöùc CPH coù möùc ñoä thích hôïp vôùi tính chaát vaø laõnh vöïc saûn xuaát kinh doanh” trích Nghò quyeát Hoäi nghò Ñaïi hoäi toaøn quoác giöõa nhieäm kyø khoùa VII (01/1994) Vaø “... trong quaù trình CPH tieàn thu ñöôïc do baùn coå phaàn cuûa nhaø nöôùc phaûi ñöôïc ñaàu tö laïi ñeå môû roäng saûn xuaát kinh doanh ...” trích Nghò quyeát Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù VIII (7/1996). Qua ñoù chuû tröông cuûa Ñaûng laø CPH laø ñeå khaéc phuïc nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa DNNN hieän coù ñoàng thôøi ñaàu tö ñeå phaùt trieån laõnh vöïc saûn xuaát kinh doanh. Nhö vaäy, CPH laø giaûi phaùp tích cöïc vaø quan troïng nhaát so vôùi caùc hình thöùc khaùc cuûa quaù trình ñoåi môùi. Noù phaûi ñöôïc xem nhö xöông soáng cuûa muïc tieâu taùi caáu truùc voán khu vöïc kinh teá quoác doanh. trang 20 b. CPH trong moái töông quan giöõa noäi vaø ngoaïi löïc ñeå phaùt trieån kinh teá Quan ñieåm “ Treân cô sôû phaùt huy noäi löïc, thöïc hieän nhaát quaùn laâu daøi chính saùch thu huùt caùc nguoàn löïc töø beân ngoaøi” ñöôïc neâu trong Nghò quyeát Hoäi nghò Trung öông laàn thöù IV – Khoùa 8 (12/1997) thöïc chaát laø xem xeùt xöû lyù moái töông quan giöõa noäi löïc vaø ngoaøi löïc nhö theá naøo cho ñuùng ñeå xaây döïng vaø phaùt trieån ñaát nöôùc. Ñaây laø moät vaán ñeà maø phaïm vi cuûa noù voâ cuøng roäng lôùn, bao quaùt toaøn boä moïi laõnh vöïc hoaït ñoäng kinh teá xaõ hoäi cuûa moät ñaát nöôùc. ÔÛ ñaây ta chæ xem xeùt moái quan heä naøy trong khuoân khoå raát nhoû cuûa noäi dung CPH. Moät trong nhöõng muïc tieâu cuûa CPH DNNN laø “ñeå thu huùt theâm voán, taïo theâm ñoäng löïc” – Nhö vaäy voán ôû ñaây, bao goàm caû nguoàn trong vaø ngoaøi nöôùc. - Veà voán nöôùc ngoaøi : Nguoàn voán naøy ñöôïc thu huùt thoâng qua vieäc phaùt haønh chöùng khoaùn (bao goàm caû coå phieáu vaø traùi phieáu) cuûa caùc Coâng ty coå phaàn baùn cho ngöôøi nöôùc ngoaøi. Coù theå laø moät caù nhaân hay phaùp nhaân. Ñaây laø moät khoaûn ñaàu tö giaùn tieáp, do vaäy khaû naêng mua nhieàu coå phaàn ñeå kieåm soaùt hoaït ñoäng cuûa Coâng ty laø raát ít xaûy ra (Vì muoán theá, caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi thöôøng söû duïng phöông aùn ñaàu tö tröïc tieáp döôùi hình thöùc lieân doanh hoaëc doanh nghieäp 100%voán nöôùc ngoaøi). Ñaëc ñieåm cuûa nguoàn voán naøy laø raát linh hoaït, noù deã ñeán vaø raát deã ra ñi – Dó nhieân moïi bieán ñoäng ñeán hay ñi cuûa noù ñeàu taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán neàn kinh teá trong nöôùc. Möùc ñoä nhieàu hay ít phuï thuoäc vaøo tæ troïng nguoàn voán naøy trong toaøn boä caùc chöùng khoaùn ñang löu haønh. Caùc DN sau CPH hoaït ñoäng coù hieäu quaû, hoaëc hieäu quaû chöa cao nhöng kinh doanh ôû nhöõng laõnh vöïc, ngaønh ngheà coù trieån voïng phaùt trieån ñeàu coù khaû naêng thu huùt maïnh nguoàn ñaàu tö giaùn tieáp naøy, do ñoù tieàm naêng khai thaùc nguoàn voán nöôùc ngoaøi khoâng phaûi laø nhoû. Tuy nhieân, ñeå söû duïng coù hieäu quaû nguoàn löïc naøy, haïn cheá nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc coù theå xaûy ra (nhö tröôøng hôïp ñaõ coù ñoái vôùi caùc quoác gia trong thôøi kyø khuûng hoaûng 1997-1998) laø voâ cuøng phöùc taïp. Vì vaäy, möùc ñoä baùn chöùng khoaùn cho ngöôøi nöôùc ngoaøi phuï thuoäc vaøo nhöõng chính saùch vyõ moâ cuûa nhaø nöôùc phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån vaø raát nhieàu yeáu toá lieân quan khaùc trong töøng thôøi kyø cuûa nöôùc ta. - Veà nguoàn voán trong nöôùc :Theo soá lieäu cuûa Toång cuïc thoáng keâ thì nguoàn voán trong daân vaøo thôøi ñieåm nhöõng naêm ñaàu cuûa thaäp nieân 90 laø 20.000tæ ñoàng.Theá nhöng theo caùc chuyeân gia kinh teá, thì chæ rieâng soá vaøng hieän coù trong daân coù theå leân ñeán 20 trieäu löôïng töông ñöông 7 tæ USD . Trong khoaûng thôøi gian gaàn ñaây, qua caùc baøi vieát, caùc phaân tích kinh teá treân caùc Taïp chí thì soá voán tieàm taøng trong daân laø 8tæ USD – Neáu con soá naøy laø chính