BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
LÊ THÀNH PHONG
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
TP. Hồ Chí Minh – Năm 2004
Trang 1
MUÏC LUÏC
TOÅNG QUAN VEÀ LAÏM PHAÙT
MÔÛ ÑAÀU
CHÖÔNG 1. TOÅNG QUAN VEÀ LAÏM PHAÙT
trang 1
1.1. NHÖÕNG QUAN ÑIEÅM VEÀ LAÏM PHAÙT
trang 1
1.1.1. Quan ñieåm cuûa phaùi troïng tieàn
trang 1
1.1.2. Quan ñieåm cuûa phaùi Keynes
trang 3
1.2. TÍNH HAI MAËT CUÛA LAÏM PHAÙT
trang 6
1.2.1. Nhöõng taùc ñoäng tích cöïc cuûa laïm phaùt ñoái vôùi neàn kinh teá
trang 6
1.2.2. Nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa laïm phaùt ñoái vôùi neàn kinh teá
trang 9
1.2.2.1. Phaân boá nguoàn löïc khoâng hieäu quaû
trang 9
1.2.2.2. Phaân boá thu nhaäp bò bieán daïng
trang 10
1.2.2.3. Laøm suy thoaùi kinh teá
trang 10
1.2.2.4. Toán keùm chi phí cuûa xaõ hoäi
trang 11
1.3. MOÄT SOÁ CHÆ TIEÂU ÑO LÖÔØNG LAÏM PHAÙT
trang 12
1.4. KINH NGHIEÄM VEÀ KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT ÔÛ MOÄT SOÁ NÖÔÙC TREÂN
THEÁ GIÔÙI
trang 14
1.4.1. Chaám döùt sieâu laïm phaùt ôû Bolivia
trang 14
1.4.2. Kieåm soaùt laïm phaùt ôû Trung quoác
trang 15
1.4.3. Laïm phaùt muïc tieâu, kinh nghieäm kieåm soaùt laïm phaùt ôû moät soá nöôùc kinh
teá phaùt trieån
trang 17
Keát luaän chöông 1
trang 21
CHÖÔNG 2. THÖÏC TRAÏNG VEÀ TÌNH HÌNH LAÏM PHAÙT VAØ KIEÅM SOAÙT
LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TRONG THÔØI GIAN QUA
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
trang 22
Trang 2
2.1. LAÏM PHAÙT VAØ KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT GIAI ÑOAÏN 1986-1991
trang 23
2.1.1. Tình hình laïm phaùt vaø kieåm soaùt laïm phaùt
trang 24
2.1.2. Nguyeân nhaân gaây ra tình traïng sieâu laïm phaùt thôøi kyø naøy
trang 25
2.1.3. Caùc bieän phaùp kieåm soaùt phaùt
trang 27
2.2. LAÏM PHAÙT VAØ KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT GIAI ÑOAÏN 1992-1999
trang 29
2.2.1. Dieãn bieán tình hình laïm phaùt
trang 29
2.2.2. Nguyeân nhaân gaây ra laïm phaùt
trang 32
2.2.3. Caùc bieän phaùp chuû yeáu ñeå choáng laïm phaùt
trang 35
2.2.3.1.Veà chính saùch taøi khoaù
trang 35
2.2.3.2.Veà chính saùch tieàn teä
trang 36
2.2.3.3. Caùc chính saùch boå trôï khaùc
trang 39
2.3. LAÏM PHAÙT VAØ KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT TÖØ NAÊM 2000 ÑEÁN NAY
trang 40
2.3.1. Dieãn bieán tình hình laïm phaùt vaø kieåm soaùt laïm phaùt:
trang 40
2.3.2. Nguyeân nhaân chuû yeáu gaây ra laïm phaùt
trang 43
2.3.2.1. Laïm phaùt do caàu keùo
trang 44
2.3.2.2. Laïm phaùt do chi phí ñaåy
trang 46
2.3.2. Moät soá bieän phaùp kieåm soaùt laïm phaùt
trang 48
Keát luaän chöông 2
trang 51
CHÖÔNG 3. CAÙC GIAÛI PHAÙP CHUÛ YEÁU ÑEÅ KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT ÔÛ
VIEÄT NAM
trang 52
3.1. Quan ñieåm veà kieåm soaùt laïm phaùt
trang 52
3.2. Muïc tieâu kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
trang 53
3.3. CAÙC GIAÛI PHAÙP CHUÛ YEÁU ÑEÅ KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT
trang 56
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
Trang 3
3.3.1. Hoaøn thieän phöông phaùp ñeå ño löôøng laïm phaùt ôû Vieät Nam
trang 56
3.3.2. Veà chính saùch tieàn teä
trang 57
3.3.2.1. Hoaøn thieän caùc coâng cuï cuûa chính saùch tieàn teä
trang 58
3.3.2.2. Naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc toå chöùc tín duïng, ngaân haøng
thöông maïi
trang 64
3.3.2.3. Môû roäng vaø thuùc ñaåy thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët
trang 65
3.3.3. Veà chính saùch taøi khoaù
trang 66
3.3.3.1. Ñoái vôùi chi ngaân saùch nhaø nöôùc
trang 66
3.3.3.2. Ñoái vôùi heä thoáng thu thueá
trang 68
3.3.4. Caùc chính saùch boå trôï khaùc
trang 69
KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3
trang 73
KEÁT LUAÄN
trang 74
---------------------
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
Trang 4
CHÖÔNG 1 : TOÅNG QUAN VEÀ LAÏM PHAÙT
1.1.
NHÖÕNG QUAN ÑIEÅM VEÀ LAÏM PHAÙT
Veà kinh teá, khi noùi ñeán laïm phaùt laø noùi ñeán söï gia taêng lieân tuïc cuûa möùc giaù
chung trong neàn kinh teá. Ñieàu naøy cuõng ñoàng nghóa vôùi vieäc suït giaûm lieân tuïc söùc
mua cuûa ñoàng tieàn. Treân giaùc ñoä moái quan heä cung caàu thì möùc giaù chung taêng khi
toång cung giaûm hoaëc toång caàu taêng. Toång cung giaûm coù theå laø do caùc cuù soác baát lôïi
veà phía cung nhö giaù cuûa caùc yeáu toá saûn xuaát taêng, cung lao ñoäng giaûm. Toång caàu
taêng coù theå laø do taêng chi tieâu cuûa chính phuû, giaûm thueá hay do taêng cung tieàn.
Toång cung giaûm hay toång caàu taêng lieân tuïc seõ laøm cho giaù caû khoâng ngöøng taêng
leân vaø laïm phaùt xaûy ra.
Tuy ña soá caùc nhaø kinh teá coù cuøng moät quan ñieåm nhö treân veà laïm phaùt,
nhöng tuøy theo töøng giai ñoaïn lòch söû vaø giaùc ñoä nghieân cöùu khaùc nhau, giöõa hoï
cuõng coù nhöõng quan ñieåm khaùc nhau veà nguyeân nhaân gaây ra laïm phaùt cuõng nhö
caùch thöùc ñeå choáng laïi laïm phaùt. Trong ñoù, ñaùng chuù yù nhaát laø quan ñieåm cuûa caùc
nhaø kinh teá theo hai tröôøng phaùi: phaùi troïng tieàn vaø phaùi Keynes.
1.1.1. Quan ñieåm cuûa phaùi troïng tieàn
Trong theá kyû 19 vaø ñaàu theá kyû 20, caùc nhaø kinh teá coå ñieån (ñieån hình laø nhaø
kinh teá Myõ Irving Fisher) ñaõ ñeà xöôùng ra hoïc thuyeát soá löôïng tieàn teä, theo ñoù, giöõa
toång chi tieâu ñeå mua haøng hoaù, dòch vuï ñöôïc saûn xuaát ra trong neàn kinh teá PY
(trong ñoù P laø möùc giaù caû, Y laø toång saûn phaåm) vaø löôïng tieàn teä M coù moái quan heä
vôùi nhau, vaø ñöôïc bieåu hieän baèng toác ñoä chu chuyeån cuûa tieàn teä V. Caùch tính toác
ñoä chu chuyeån V laø baèng toång chi tieâu, chia cho löôïng tieàn teä (V=PY/M). Döïa vaøo
coâng thöùc naøy, caùc nhaø kinh teá ñaõ ñöa ra moät phöông trình trao ñoåi MV=PY. Vôùi
laäp luaän raèng, trong thôøi gian ngaén haïn toác ñoä V, toång saûn phaåm Y seõ thay ñoåi
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
Trang 5
khoâng ñaùng keå vaø coi nhö baát bieán, neáu löôïng tieàn M taêng leân thì giaù caû P cuõng
phaûi taêng theo. Theo caùch lyù giaûi naøy, baát cöù vieäc taêng cung tieàn naøo cuõng laøm cho
giaù caû taêng leân, vaø nhö vaäy ñeå giaûm tyû leä laïm phaùt thì bieän phaùp duy nhaát laø ngöng
vieäc taêng cung tieàn vaøo trong löu thoâng. Roõ raøng, caùch laäp luaän naøy veà laïm phaùt laø
quaù ñôn giaûn vì ñaët neàn kinh teá vaøo trong moät traïng thaùi tónh taïi, ñoù laø khi taêng
cung tieàn thì seõ daãn ñeán moät khoái löôïng tieàn nhieàu hôn duøng ñeå mua moät khoái
löôïng haøng hoaù nhö cuõ, do ñoù seõ laøm cho giaù caû taêng leân. Ñieàu naøy seõ khoâng lyù
giaûi ñöôïc taïi sao giaù caû khoâng thay ñoåi trong tröôøng hôïp vaãn taêng cung tieàn. Tuy
söï nhìn nhaän veà laïm phaùt coøn ñôn giaûn, nhöng daãu sao quan ñieåm treân cuõng ñaõ taïo
ra moät tieàn ñeà cho vieäc nhaän thöùc veà laïm phaùt sau naøy cuûa caùc nhaø kinh teá.
Ñeå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm treân trong phöông trình trao ñoåi cuûa Irving
Fisher, caùc nhaø kinh teá tieàn teä ñaõ nhìn nhaän laïm phaùt döôùi traïng thaùi ñoäng hôn
thoâng qua coâng thöùc trao ñoåi tieàn teä caûi tieán döôùi daïng tyû leä, ñoù laø %P = %M + %V
- %Y. Theo coâng thöùc naøy, laïm phaùt xaûy ra laø do taêng löôïng tieàn vaø taêng toác ñoä
chu chuyeån tieàn daãn ñeán laïm phaùt. Hay noùi caùch khaùc, laïm phaùt xaûy ra laø do taêng
cung tieàn nhanh hôn toác ñoä taêng cuûa toång saûn phaåm, vaø neáu toác ñoä taêng cung tieàn
baèng vôùi toác ñoä taêng cuûa toång saûn phaåm thì laïm phaùt seõ khoâng xaûy ra. Ñieàu naøy ñaõ
giaûi thích ñöôïc vieäc taêng cung tieàn trong moät soá tröôøng hôïp naøo ñoù seõ khoâng laøm
cho giaù caû taêng leân. Nhö vaäy, vôùi caùch nhìn môùi naøy caùc nhaø kinh teá cuõng coù cuøng
quan ñieåm vôùi Irving Fisher khi cho raèng taêng cung tieàn cuõng laø nguyeân nhaân duy
nhaát gaây ra laïm phaùt. Tuy nhieân ñeå choáng laïi laïm phaùt, khaùc vôùi I.Fisher, hoï cho
raèng khoâng phaûi baèng vieäc ngöng taêng cung tieàn maø laø duy trì söï phaùt trieån caân ñoái
giöõa taêng cung tieàn vaø taêng tröôûng kinh teá, ñieàu naøy seõ laøm cho giaù caû ñöôïc oån
ñònh.
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
Trang 6
Moät vaán ñeà lieân quan ñeán bieän phaùp choáng laïm phaùt naøy laø coù theå daãn ñeán
suy thoaùi kinh teá keùo daøi. Vì keát quaû tröôùc tieân cuûa vieäc giaûm taêng cung tieàn laø suït
giaûm trong toång caàu. Toång caàu giaûm daãn ñeán saûn löôïng giaûm vaø thaát nghieäp gia
taêng. Hôn nöõa, vieäc giaûm cung tieàn seõ laøm cho laõi suaát taêng leân keùo theo ñaàu tö
giaûm. Ñieàu naøy seõ laøm giaûm naêng suaát vaø saûn löôïng cuûa neàn kinh teá. Trong daøi
haïn, giaûm cung tieàn, saûn löôïng cuõng giaûm, vì theá, ñeå duy trì söï caân ñoái giöõa tieàn
vaø haøng hoaù choáng laïi laïm phaùt ñoøi hoûi phaûi caét giaûm cung tieàn nhieàu hôn, keùo
theo suït giaûm saûn löôïng vaø suy thoaùi kinh teá hôn nöõa. Noùi nhö vaäy, khoâng coù nghóa
laø vieäc duy trì moái quan heä caân ñoái giöõa taêng cung tieàn vaø taêng tröôûng laø khoâng
quan troïng trong vieäc kieåm soaùt laïm phaùt, maø vaán ñeà laø ôû choã bieän phaùp choáng
laïm phaùt naøy coù theå phaûi traû giaù raát cao.
1.1.2. Quan ñieåm cuûa phaùi Keynes
Ñeå khaéc phuïc nhöõng thieáu xoùt cuûa lyù thuyeát coå ñieån khi cho raèng cung tieàn
laø nguyeân nhaân duy nhaát gaây ra laïm phaùt, John Maynard Keynes ñaõ phaùt trieån moät
lyù thuyeát môùi veà laïm phaùt. Theo ñoù, Keynes cho raèng nguyeân nhaân chuû yeáu gaây ra
laïm phaùt laø do vieäc taêng nhu caàu quaù möùc, vöôït quaù khaû naêng cung öùng cuûa neàn
kinh teá, töùc vöôït quaù möùc saûn löôïng tieàm naêng (laø möùc saûn löôïng ñaït tôùi möùc toaøn
duïng nhaân coâng). Sôû dó nhö vaäy laø vì, khi neàn kinh teá chöa ñaït tôùi möùc toaøn duïng,
caùc doanh nghieäp thöôøng khoâng taêng giaù baùn ñeå ñaùp öùng nhu caàu gia taêng, maø
thay vaøo ñoù hoï thöôøng choïn giaûi phaùp gia taêng saûn löôïng. Khi caàu vöôït quaù möùc
saûn löôïng tieàm naêng, caùc doanh nghieäp khoâng theå taêng saûn löôïng theâm ñöôïc nöõa
vì theá hoï buoäc phaûi taêng giaù baùn, keát quaû laø laïm phaùt xaûy ra.
Maëc duø trong phaân tích cuûa mình, Keynes cuõng thöøa nhaän raèng vieäc taêng
cung tieàn quaù möùc cuõng ñoùng moät vai troø quan troïng trong vieäc gaây ra laïm phaùt vaø
trong thôøi gian daøi, cung tieàn laø nguyeân nhaân chính gaây ra tình traïng sieâu laïm phaùt,
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
Trang 7
ñoù laø vieäc giaù caû taêng nhanh vôùi moät toác ñoä raát cao. Ñieàu naøy deã daøng ñöôïc nhaän
thaáy trong thöïc teá khi chính phuû taøi trôï cho caùc khoaûn chi tieâu cuûa mình baèng vieäc
phaùt haønh tieàn giaáy quaù möùc. Song, theo Keynes cung tieàn chæ laø moät trong nhieàu
nhaân toá laøm aûnh höôûng ñeán toång caàu maø thoâi, do ñoù, oâng nhaán maïnh ñeán vai troø
cuûa toång caàu hôn laø cung tieàn trong vieäc xaùc ñònh laïm phaùt. Keynes ñaõ chæ ra raèng
coù boán nhaân toá taùc ñoäng ñeán toång caàu, ñoù laø: chi tieâu cuûa hoä gia ñình, chi tieâu cuûa
chính phuû, chi tieâu ñaàu tö vaø caùn caân ngoaïi thöông. Do ñoù, ñeå giaûm laïm phaùt do
caàu taêng quaù möùc caàn phaûi giaûm toång caàu thoâng qua vieäc taùc ñoäng vaøo caùc nhaân toá
naøy, chaúng haïn nhö taêng thueá seõ laøm giaûm thu nhaäp khaû duïng vaø do ñoù laøm giaûm
chi tieâu cuûa hoä gia ñình, giaûm chi tieâu cuûa chính phuû.
Vôùi söï phaân tích ñoù, Keynes cuõng ñöa ra moät khaùi nieäm cô baûn theå hieän moái
quan heä giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp goïi laø ñöôøng cong Phillips (Phillips curve).
Theo ñoù, coù moät söï ñaùnh ñoåi giöõa vieäc oån ñònh giaù caû vaø vieäc laøm. Neáu laøm giaûm
laïm phaùt seõ gia taêng thaát nghieäp, vaø ngöôïc laïi, gia taêng vieäc laøm seõ gaây aùp löïc laøm
cho laïm phaùt taêng cao. Tuy nhieân, söï ñaùnh ñoåi giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp trong
thöïc teá laø khoâng chaéc chaén, thaäm chí khoâng xaûy ra khi neàn kinh teá rôi vaøo tình
traïng laïm phaùt ñònh ñoán, khi ñoù laïm phaùt vaø gia taêng thaát nghieäp cuøng xaûy ra maø
khoâng coù moät söï ñaùnh ñoåi naøo. Chính vì lyù do ñoù, coù nhieàu yù kieán tranh luaän cho
raèng moâ hình cuûa Keynes laø khoâng ñuùng.
Ñeå lyù giaûi cho tröôøng hôïp treân, Keynes vaø caùc nhaø kinh teá vó moâ theo
tröôøng phaùi Keynes cho raèng phía cung cuõng quan troïng trong vieäc gaây ra laïm
phaùt. Khi coù nhöõng cuù soác veà phía cung nhö khuûng hoaûng daàu löûa, ñình coâng ñoøi
taêng löông, laøm cho chi phí saûn xuaát kinh doanh taêng leân buoäc caùc doanh nghieäp
phaûi thu heïp saûn xuaát vaø naâng cao giaù baùn saûn phaåm. Ñieàu naøy seõ laøm dòch chuyeån
ñöôøng cong Phillips theo höôùng suy thoaùi, nghóa laø neàn kinh teá phaûi ñieàu chænh ôû
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
Trang 8
möùc saûn löôïng thaáp hôn vaø möùc giaù cao hôn tröôùc. Quaù trình ñieàu chænh naøy haøm yù
caû vieäc laïm phaùt taêng vaø gia taêng thaát nghieäp, vì theá tình traïng laïm phaùt ñình ñoán
khoâng maâu thuaãn vôùi moâ hình cuûa Keynes.
Ngoaøi caùc lyù thuyeát treân veà laïm phaùt, caùc nhaø kinh teá vó moâ hieän ñaïi theo
phaùi Keynes coøn cho raèng söï “kyø voïng” trong töông lai cuõng laø moät nguyeân nhaân
gaây ra laïm phaùt, ñoù goïi laø laïm phaùt quaùn tính. Theo lyù thuyeát naøy, laïm phaùt coù theå
goùp phaàn taïo ra laïm phaùt hôn nöõa neáu moïi ngöôøi mong ñôïi ñieàu ñoù seõ xaûy ra. Ñoù
laø vì khi laïm phaùt xaûy ra, ngöôøi lao ñoäng döï kieán laïm phaùt vaãn tieáp tuïc taêng trong
töông lai, do ñoù ñeå duy trì “möùc löông thöïc” cuûa mình ngöôøi lao ñoäng yeâu caàu
ñöôïc taêng möùc löông danh nghóa leân ñeå buø ñaép söï maát giaù cuûa ñoàng tieàn. Neáu yeâu
caàu naøy ñöôïc chaáp nhaän vaø tieàn löông taêng leân seõ ñaåy chi phí taêng. Ñeå duy trì lôïi
nhuaän cuûa mình, doanh nghieäp seõ chuyeån phaàn chi phí taêng leân naøy sang cho ngöôøi
tieâu duøng baèng caùch taêng giaù baùn, vaø nhö vaäy laïm phaùt seõ tieáp tuïc xaûy ra. Ñieàu
ñaùng chuù yù ôû ñaây laø neáu ngöôøi lao ñoäng cho raèng trong töông lai laïm phaùt xaûy ra laø
thaáp thì yeâu caàu ñoøi taêng löông seõ thaáp vaø coù theå khoâng xaûy ra, coøn neáu ngöôøi lao
ñoäng cho raèng laïm phaùt khoù coù theå kieàm cheá ñöôïc thì yeâu caàu ñoøi taêng löông seõ
cao. Do vaäy, vieäc phaùt ra nhöõng daáu hieäu ñaùng tin caäy cho thò tröôøng raèng laïm
phaùt seõ ñi xuoáng vaø ñöôïc kieåm soaùt trong töông lai laø raát quan troïng ñoái vieäc giaûm
laïm phaùt quaùn tính. Nhöõng daáu hieäu naøy chæ coù theå coù ñöôïc töø vieäc coâng boá vaø
thöïc thi caùc chính saùch ñaùng tin caäy ñeå kieàm cheá laïm phaùt cuûa chính phuû.
Nhö vaäy, qua caùc quan ñieåm veà laïm phaùt cuûa caùc nhaø kinh teá theo hai
tröôøng phaùi troïng tieàn vaø Keynes ñaõ trình baøy ôû treân, coù theå nhaän thaáy raèng laïm
phaùt laø moät hieän töôïng kinh teá raát phöùc taïp vì noù coù lieân quan ñeán nhieàu vaán ñeà,
nhieàu maët cuûa neàn kinh teá, ñaëc bieät laø lieân quan ñeán tieàn teä vaø giaù trò cuûa ñoàng
tieàn. Tuy quan ñieåm cuûa caùc nhaø kinh teá veà laïm phaùt coù moät soá ñieåm khaùc nhau,
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
Trang 9
nhöng nhìn chung, ña soá hoï ñeàu cho raèng bieåu hieän beân ngoaøi cuûa laïm phaùt laø söï
gia taêng lieân tuïc cuûa möùc giaù chung trong neàn kinh teá. Möùc giaù chung laø möùc giaù
caû trung bình cuûa taát caû caùc loaïi haøng haøng, dòch vuï, vì theá, khi möùc giaù chung taêng
leân khoâng coù nghóa laø taát caû caùc maët haøng ñeàu taêng giaù maø coù theå coù moät soá maët
haøng khoâng thay ñoåi giaù hay giaûm giaù so vôùi tröôùc. Do ñoù, khi noùi ñeán laïm phaùt laø
noùi ñeán söï taêng giaù caû haøng hoaù treân dieän roäng vaø keùo daøi chöù khoâng phaûi laø söï
taêng giaù cuûa caùc haøng hoaù rieâng leû, nhaát thôøi. Hôn nöõa, giaù caû laø bieåu hieän baèng
tieàn giaù trò cuûa haøng hoaù, hay noùi caùch khaùc, tieàn teä laø thöôùc ño giaù trò cuûa haøng
hoaù, cho neân giaù trò cuûa ñoàng tieàn thay ñoåi cuõng laøm thay ñoåi giaù caû haøng hoaù,
chính vì vaäy, laïm phaùt xaûy ra suy cho cuøng ít nhieàu ñeàu lieân quan ñeán chính saùch
tieàn teä vaø taøi chính cuûa quoác gia.
1.2. TÍNH HAI MAËT CUÛA LAÏM PHAÙT
Laïm phaùt xaûy ra noùi chung laø moät tín hieäu khoâng toát cho neàn kinh teá. Duy
trì laïm phaùt seõ laøm giaûm daàn lôïi töùc thöïc cuûa nhöõng ngöôøi coù thu nhaäp thaáp, nhöõng
ngöôøi höôûng löông höu vaø daãn ñeán sai leäch trong vieäc phaân phoái cuûa caûi cuûa xaõ
hoäi. Tuy nhieân, lòch söû laïm phaùt ñaõ cho thaáy raèng khoâng phaûi baát cöù luùc naøo laïm
phaùt xaûy ra cuõng laø xaáu, vaø cuõng khoâng phaûi ai cuõng bò thieät haïi khi neàn kinh teá bò
laïm phaùt. Cuõng nhö ña soá caùc hieän töôïng kinh teá khaùc, laïm phaùt cuõng coù tính hai
maët cuûa noù laø mang laïi lôïi ích cuõng nhö gaây ra thieät haïi ñoái vôùi neàn kinh teá.
2.3.3. Nhöõng taùc ñoäng tích cöïc cuûa laïm phaùt ñoái vôùi neàn kinh teá
Theo lyù thuyeát kinh teá vó moâ, khi neàn kinh teá chöa ñaït ñeán möùc toaøn duïng,
hay noùi caùch khaùc, khi caùc yeáu toá saûn xuaát nhö ñaát ñai, lao ñoäng, voán, coâng ngheä…
chöa ñöôïc khai thaùc heát thì khi möùc giaù chung taêng leân seõ coù taùc duïng kích thích
caùc doanh nghieäp gia taêng ñaàu tö ñeå taêng saûn löôïng haøng hoaù cung öùng treân thò
tröôøng, laøm cho saûn xuaát ñöôïc môû roäng. Saûn xuaát môû roäng seõ taïo ra ñöôïc nhieàu
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
Trang 10
coâng aên vieäc laøm, giaûm tyû leä thaát nghieäp vaø taêng thu nhaäp cuûa ngöôøi daân. Ñaàu tö
cho saûn xuaát taêng, thu nhaäp cuûa ngöôøi daân taêng seõ goùp phaàn laøm taêng toång caàu.
Toång caàu taêng laïi taïo ñieàu kieän cho saûn xuaát phaùt trieån. Saûn xuaát vaø tieâu duøng lieân
tuïc phaùt trieån, môû roäng seõ goùp phaàn duy trì söï taêng tröôûng oån ñònh cuûa neàn kinh teá.
Treân giaùc ñoä naøy, laïm phaùt ñöôïc xem laø moät nhaân toá kích thích kinh teá phaùt trieån.
Giaù caû chung taêng taïo ñieàu kieän cho saûn xuaát phaùt trieån, nhöng khoâng phaûi
taát caû caùc ngaønh trong neàn kinh teá ñeàu phaùt trieån. Giaù caû taêng seõ laøm cho caùc yeáu
toá saûn xuaát ñaàu vaøo taêng giaù, laøm taêng chi phí saûn xuaát. Vì theá, nhöõng ngaønh naøo
taêng ñöôïc giaù baùn thì seõ toàn taïi vaø phaùt trieån, coøn nhöõng ngaønh naøo maø giaù baùn
khoâng taêng ñöôïc, hay thaäm chí coøn giaûm xuoáng, thì coù theå bò thu heïp daàn. Keát quaû
laø voán ñaàu tö seõ chuyeån dòch, caùc ngaønh kinh teá phaùt trieån ñöôïc thì seõ thu huùt ñöôïc
nhieàu voán ñaàu tö, coøn caùc ngaønh khoâng phaùt trieån ñöôïc seõ thu huùt ñöôïc ít voán ñaàu
tö, hôn nöõa voán ñaàu tö coøn bò ruùt daàn ñeå ñaàu tö vaøo nhöõng lónh vöïc, ngaønh ngheà
khaùc. Ñieàu naøy seõ goùp phaàn laøm bieán ñoåi cô caáu neàn kinh teá theo höôùng coù lôïi vaø
hieäu quaû hôn.
Giaù caû taêng khoâng nhöõng goùp phaàn laøm thay ñoåi cô caáu kinh teá maø coøn taïo
ra moät aùp löïc caïnh tranh raát lôùn trong neàn kinh teá ôû haàu heát caùc ngaønh ngheà. Ñoái
vôùi caùc ngaønh taêng ñöôïc giaù baùn aùp löïc lôùn nhaát ñoái vôùi caùc doanh nghieäp laø laøm
sao ñeå duy trì vaø phaùt trieån thò phaàn cuûa mình. Coøn nhöõng ngaønh khoâng taêng giaù
ñöôïc caùc doanh nghieäp phaûi chòu aùp löïc lôùn hôn vì vöøa phaûi duy trì thò phaàn vöøa
phaûi coá gaéng haï thaáp chi phí ñeå ñaûm baûo coù lôïi nhuaän. Trong boái caûnh ñoù, ñeå toàn
taïi vaø phaùt trieån buoäc caùc doanh nghieäp phaûi khoâng ngöøng caûi tieán kyõ thuaät, naâng
cao naêng suaát lao ñoäng, naêng löïc quaûn lyù, caûi tieán chaát löôïng saûn phaåm vaø haï giaù
thaønh saûn phaåm.
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
Trang 11
Theo quan nieäm cuûa caùc nhaø ñaàu tö taøi chính, laïm phaùt cuõng ñöôïc xem nhö
laø moät nhaân toá ruûi ro tieàm aån vaø laø moät ñoäng cô caàn thieát ñeå ñaàu tö sinh lôïi. Ruûi ro
naøy theå hieän ôû söï khoâng chaéc chaén veà giaù trò cuûa ñoàng tieàn trong töông lai. Neáu
laïm phaùt taêng thì moät ñoàng ngaøy hoâm nay seõ coù giaù trò nhieàu hôn moät ñoàng trong
töông lai, töùc giaù trò ñoàng tieàn giaûm ñi. Giaù trò ñoàng tieàn giaûm ñi theo thôøi gian nhö
laø moät thöù thueá ñaùnh treân nhöõng ngöôøi naém giöõ tieàn. Ñieàu naøy seõ khuyeán khích
nhöõng ngöôøi naém giöõ tieàn söû duïng tieàn cuûa mình ñeå ñaàu tö sinh lôïi, chaúng haïn nhö
göûi tieát kieäm, mua chöùng khoaùn, goùp voán kinh doanh…, nhaèm baûo toàn ñöôïc giaù trò
thöïc cuûa tieàn vaø coù theå mang laïi moät giaù trò tieàn teä lôùn hôn. Keát quaû laø laøm taêng
hieäu quaû söû duïng voán trong neàn kinh teá.
Giaù caû taêng leân, ñoàng tieàn bò maát giaù, ñieàu naøy seõ coù lôïi cho moät soá boä phaän
trong xaõ hoäi ñoù laø: chính phuû, caùc doanh nghieäp vaø ngöôøi vay nôï.
- Chính phuû laø ngöôøi höôûng lôïi tröôùc tieân töø laïm phaùt. Giaù caû taêng seõ laøm
taêng thu nhaäp cuûa nhaø saûn xuaát, vaø vì theá möùc löông cuûa ngöôøi lao ñoäng cuõng taêng
theo. Khi thu nhaäp cuûa xaõ hoäi taêng thì thueá traû cho nhaø nöôùc cuõng taêng. Trong khi
ñoù, caùc khoaûn chi traû löông, trôï caáp höu trí… cuûa nhaø nöôùc thöôøng mang tính oån
ñònh trong moät thôøi gian daøi, hoaëc neáu thay ñoåi cuõng khoâng baèng nguoàn thu taêng
theâm vaøo ngaân saùch do taêng giaù, cho neân nhaø nöôùc vaãn ñöôïc lôïi töø laïm phaùt. Hôn
nöõa, chính phuû thöôøng laø chuû nôï lôùn nhaát trong xaõ hoäi döôùi daïng caùc taøi saûn taøi
chính nhö traùi phieáu chính phuû, laïm phaùt seõ laøm cho phaàn laõi suaát thöïc maø chính
phuû chi traû cho caùc khoaûn nôï baèng tieàn trong nöôùc seõ giaûm ñi. Vaø neáu laïm phaùt
xaûy ra laø do phaùt haønh tieàn thì chính phuû caøng ñöôïc lôïi hôn nöõa, vì naêng löïc mua
saém cuûa nhöõng ñoàng tieàn hieän coù seõ bò suït giaûm vaø chuyeån dòch vaøo nhöõng ñoàng
tieàn phaùt haønh môùi. Nhö vaäy, roõ raøng chính phuû seõ raát coù lôïi vì chæ caàn boû ra moät ít
chi phí ñeå in tieàn laø coù theå duøng ñeå mua saém moät khoái löôïng haøng hoaù lôùn hôn treân
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
Trang 12
thò tröôøng. Cuõng chính vì nhöõng moái lôïi naøy maø ña soá caùc chính phuû ñeàu coá gaéng
duy trì laïm phaùt trong neàn kinh teá.
- Caùc doanh nghieäp cuõng coù lôïi töø laïm phaùt ñöùng treân giaùc ñoä taêng giaù baùn
so vôùi söï thay ñoåi tieàn löông cuûa ngöôøi lao ñoäng. Thoâng thöôøng, khi laïm phaùt xaûy
ra caùc doanh nghieäp thöôøng seõ taêng giaù baùn tröôùc khi coù nhöõng quyeát ñònh ñeå thay
ñoåi tieàn löông cho ngöôøi lao ñoäng. Söï thay ñoåi löông naøy thoâng thöôøng ñöôïc thöïc
hieän vaøo thôøi ñieåm ñaàu naêm, vaø neáu coù taêng löông thì möùc taêng cuõng theå khoâng
cao hôn möùc taêng giaù vì theá lôïi nhuaän cuûa nhaø saûn xuaát thöôøng cao hôn so vôùi
tröôùc.
- Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñi vay, neáu laõi suaát ñi vay khoâng gaén vôùi söï thay ñoåi
laïm phaùt thì khi giaù caû taêng, naêng löïc mua saém cuûa ñoàng tieàn bò giaûm suùt, vì theá
giaù trò ñoàng tieàn khi hoï vay seõ cao hôn giaù trò ñoàng tieàn maø hoï traû laïi nôï vay cho
chuû nôï, do ñoù ngöôøi ñi vay cuõng seõ ñöôïc höôûng lôïi töø laïm phaùt. Dó nhieân, neáu laõi
suaát vay gaén vôùi söï bieán ñoäng cuûa laïm phaùt thì ngöôøi ñi vay seõ khoâng coù lôïi gì.
Nhö vaäy, laïm phaùt xaûy ra cuõng coù nhöõng taùc ñoäng tích cöïc nhaát ñònh ñoái vôùi
neàn kinh teá nhö taêng tröôûng, gia taêng vieäc laøm, kích thích caïnh tranh, naâng cao
hieäu quaû söû duïng voán... Tuy nhieân, nhöõng taùc ñoäng tích cöïc treân chæ coù ñöôïc thöïc
söï khi laïm phaùt xaûy ra laø thaáp vaø mang tính oån ñònh trong moät thôøi gian daøi.
2.3.4. Nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa laïm phaùt ñoái vôùi neàn kinh teá
Maëc duø trong moät soá tröôøng hôïp naøo ñoù, laïm phaùt xaûy ra laø coù lôïi cho neàn
kinh teá, nhöng nhìn chung, laïm phaùt xaûy ra ñeàu coù nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc ñoái vôùi
neàn kinh teá, theå hieän ôû moät soá maët nhö : phaân boá nguoàn löïc, phaân phoái thu nhaäp,
phaùt trieån kinh teá vaø laõng phí cuûa xaõ hoäi.
1.2.2.1. Phaân boá nguoàn löïc khoâng hieäu quaû
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
Trang 13
Khi laïm phaùt xaûy ra ñoàng tieàn seõ bò maát giaù, ñaëc bieät laø trong thôøi kyø laïm
phaùt cao thì giaù trò ñoàng tieàn seõ suït giaûm nghieâm troïng, cho neân caøng giöõ nhieàu
tieàn maët trong tay thì caøng trôû neân ngheøo ñi. Ñeå ñoái vôùi vôùi tình traïng naøy, ngöôøi
ta chuyeån sang naém giöõ caùc taøi saûn khaùc laâu beàn hôn vaø giaù trò ít bò bieán ñoäng bôûi
laïm phaùt hôn nhö baát ñoäng saûn, vaøng, ñaù quùi vaø caùc loaïi ngoaïi teä maïnh. Caùc khoaûn
tieàn göûi tieát kieäm taïi ngaân haøng seõ bò suït giaûm do ngöôøi daân khoâng thích göûi tieàn
vaøo ngaân haøng nöõa, khoâng nhöõng theá hoï coøn ñoå xoâ ñeán ngaân haøng ñeå ruùt tieàn ra.
Ñieàu naøy laøm cho nguoàn voán cho vay cuûa caùc ngaân haøng bò giaûm suùt nghieâm troïng.
Nguoàn voán ngaân haøng giaûm seõ laøm taêng laõi suaát cho vay, daãn ñeán voán ñaàu tö cho
saûn xuaát cuõng giaûm. Keát quaû laø voán ñaàu tö vaøo saûn xuaát seõ giaûm ñi, trong khi ñoù
voán ñaàu tö vaøo caùc taøi saûn ngoaøi saûn xuaát nhö baát ñoäng saûn seõ taêng leân. Xeùt treân
giaùc ñoä neàn kinh teá, caùc taøi saûn ngoaøi saûn xuaát khoâng goùp phaàn taïo ra saûn phaåm
cho xaõ hoäi vì theá vieäc ñaàu tö nhieàu vaøo caùc taøi saûn naøy seõ laøm giaûm hieäu quaû cuûa
neàn kinh teá.
1.2.2.2. Phaân boá thu nhaäp bò bieán daïng
Nhö ñaõ phaân tích ôû phaàn treân, ñöùng treân giaùc ñoä phaân phoái thu nhaäp trong
xaõ hoäi thì laïm phaùt xaûy ra seõ coù lôïi cho ngöôøi ñi vay, nhaø saûn xuaát vaø ngöôøi phaùt
haønh tieàn, chính phuû, ngöôïc laïi, nhöõng ngöôøi cho vay vaø nhöõng ngöôøi höôûng löông,
trôï caáp seõ bò thieät haïi.
Ñoái vôùi ngöôøi höôûng löông, trôï caáp thì khi laïm phaùt xaûy ra, löông cuûa hoï
thöôøng ñöôïc ñieàu chænh sau khi giaù caû taêng leân, nhöng haàu nhö toác ñoä taêng löông
khoâng baèng vôùi toác ñoä taêng giaù caû, vì theá löôïng haøng hoaù maø hoï tieâu duøng seõ thaáp
hôn so vôùi tröôùc, keát quaû laø thu nhaäp thöïc söï cuûa hoï giaûm xuoáng, do ñoù möùc soáng
seõ ngaøy caøng thaáp neáu laïm phaùt ngaøy caøng cao. Hôn nöõa, do toác ñoä taêng löông
chaäm hôn toác ñoä taêng giaù seõ laøm cho lôïi nhuaän cuûa nhaø saûn xuaát taêng leân, do ñoù
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
Trang 14
moät phaàn nhöõng khoaûn thieät haïi maø ngöôøi lao ñoäng phaûi chòu ñaõ chuyeån thaønh
phaàn lôïi maø nhaø saûn xuaát ñöôïc höôûng. Ñieàu naøy laøm cho nhaø saûn xuaát döôøng nhö
ngaøy caøng giaøu hôn, trong khi ñoù ngöôøi lao ñoäng, höu trí ngaøy caøng ngheøo ñi.
Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi cho vay, thöôøng laø hoï cho vay döôùi daïng laõi suaát coá
ñònh, khi laïm phaùt xaûy ra, nhöõng ñoàng tieàn maø hoï nhaän ñöôïc töø vieäc cho vay seõ coù
giaù trò thaáp hôn luùc cho vay, vì theá phaàn laõi suaát thöïc maø hoï ñöôïc höôûng seõ giaûm
suùt, thaäm chí coøn bò aâm neáu laïm phaùt quaù cao. Trong soá nhöõng ngöôøi cho vay, coù
theå noùi daân chuùng laø ngöôøi cho vay nhieàu nhaát döôùi daïng tieàn göûi tieát kieäm vaø mua
traùi phieáu chính phuû, neân cuõng laø nhöõng ngöôøi chòu thieät haïi nhieàu nhaát.
1.2.2.3. Laøm suy thoaùi kinh teá
Laïm phaùt xaûy ra laøm cho nguoàn löïc phaân boá khoâng hieäu quaû, caùc khoaûn ñaàu
tö khoâng saûn xuaát gia taêng laøm cho caùc khoaûn ñaàu tö vaøo saûn xuaát suït giaûm, laøm
giaûm caàu veà caùc yeáu toá saûn xuaát, do ñoù laøm giaûm toång caàu cuûa neàn kinh teá. Toång
caàu vaø saûn xuaát suït giaûm seõ laøm giaûm taêng tröôûng kinh teá, taêng tình traïng thaát
nghieäp vaø daãn ñeán suy thoaùi kinh teá.
Laïm phaùt cao seõ laøm cho vieäc döï ñoaùn giaù caû vaø chi phí gaëp khoù khaên, do
ñoù caùc döï aùn ñaàu tö môùi cuõng seõ khoù ñöôïc thöïc hieän. Giaù caû taêng neân caùc yeáu toá
saûn xuaát ñaàu vaøo cuõng taêng, nhu caàu tieàn voán ñeå thanh toaùn caùc giao dòch mua baùn
cuõng taêng laøm cho laõi suaát taêng cao. Laõi suaát taêng laïi laøm taêng chi phí saûn xuaát,
giaûm lôïi nhuaän cho neân seõ khoâng khuyeán khích saûn xuaát phaùt trieån. Hôn nöõa, chi
phí taêng cao, lôïi nhuaän thaáp seõ khoâng haáp daãn caùc nhaø ñaàu tö boû tieàn vaøo thò
tröôøng voán. Keát quaû laø thò tröôøng voán trong nöôùc bò suy yeáu vaø thu heïp daàn, caùc
luoàng voán ñaàu tö quoác teá seõ chaïy qua caùc nöôùc khaùc coù möùc laïm phaùt thaáp hôn vaø
oån ñònh hôn.
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
Trang 15
Ngoaøi ra, neáu laïm phaùt trong nöôùc cao hôn laïm phaùt ôû nöôùc ngoaøi seõ laøm
cho giaù caû cuûa haøng hoaù trong nöôùc taêng leân laøm giaûm söùc caïnh tranh cuûa haøng
hoaù xuaát khaåu, ñoàng thôøi kích thích nhaäp khaåu haøng hoaù. Xuaát khaåu giaûm, nhaäp
khaåu taêng seõ laøm maát caân ñoái caùn caân thanh toaùn quoác teá, laøm thu heïp saûn xuaát
trong nöôùc.
1.2.2.4. Toán keùm chi phí cuûa xaõ hoäi
Do laïm phaùt gaây ra nhöõng thieät haïi khoâng nhoû cho neàn kinh teá nhö ñaõ keå
treân, vì theá khi laïm phaùt xaûy ra caùc boä phaän trong neàn kinh teá goàm chính phuû,
doanh nghieäp vaø ngöôøi daân phaûi maát chi phí ñeå tìm caùch ñoái phoù vaø kieåm soaùt laïm
phaùt.
Laïm phaùt xaûy ra, ngöôøi daân maø nhaát laø ngöôøi lao ñoäng, höu trí laø nhöõng
ngöôøi chòu thieät haïi nhieàu nhaát. Ñeå ñoái phoù vôùi tình traïng naøy hoï phaûi maát nhieàu
thôøi gian, coâng söùc ñeå tính toaùn, tìm kieám vaø mua saém nhöõng haøng hoaù coù theå caát
tröõ giaù trò toát hôn. Tieàn maët caøng nhieàu, thieät haïi caøng lôùn vì theá khoái löôïng giao
dòch mua baùn haøng hoaù cuõng taêng leân, ngöôøi daân chæ caát tröõ moät soá löôïng raát ít tieàn
maët trong thôøi kyø laïm phaùt ñeå phuïc vuï cho nhu caàu chi tieâu toái thieåu haøng ngaøy.
Hôn nöõa, do tieàn göûi tieát kieäm trong daân cuõng raát lôùn, do ñoù, ngöôøi daân cuõng phaûi
toán nhieàu thôøi gian, chi phí ñeå ñeán caùc ngaân haøng ruùt tieàn vaø thanh toaùn caùc khoaûn
nôï mua haøng hoaù, dòch vuï.
Khi laïm phaùt gia taêng, ñeå coù theå chuû ñoäng ñoái phoù vôùi caùc tình huoáng xaáu
coù theå xaûy ra caùc doanh nghieäp phaûi toán nhieàu tieàn hôn cho vieäc toång hôïp, phaân
tích vaø döï baùo thoâng tin kinh teá lieân quan ñeán thò tröôøng. Hôn nöõa, ñeå traùnh bò loã
caùc doanh nghieäp cuõng buoäc phaûi thay ñoåi giaù baùn. Hoï phaûi maát thôøi gian vaø toán
keùm chi phí ñeå tính toaùn laïi giaù baùn, in aán laïi baûng giaù. Ñoái vôùi nhöõng haøng hoaù
maø giaù in saün treân saûn phaåm thì phaûi toán theâm chi phí ñeå ñieàu chænh laïi giaù. Caùc
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
Trang 16
chi phí giao dòch vôùi khaùch haøng cuõng taêng leân ñeå thoâng baùo, giaûi thích veà vieäc
thay ñoåi giaù. Trong thôøi gian ngaén, söï suït giaûm veà khoái löôïng haøng hoaù baùn ra laø
khoâng traùnh khoûi do ñieàu chænh taêng giaù.
Laïm phaùt xaûy ra aûnh höôûng ñeán nhieàu maët cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi, treân giaùc ñoä
laø ngöôøi quaûn lyù kinh teá vó moâ chính phuû cuõng phaûi tìm caùc bieän phaùp ñeå kieåm soaùt
laïm phaùt sao cho coù lôïi nhaát cho neàn kinh teá. Caùc bieän phaùp naøy cuõng ñoøi hoûi phaûi
toán thôøi gian, coâng söùc vaø chi phí ñeå thöïc hieän. Chaúng haïn nhö ñeå choáng laïi tình
traïng laïm phaùt do moät soá loaïi nguyeân vaät lieäu nhaäp khaåu taêng ñoät bieán laøm möùc
giaù chung taêng leân treân dieän roäng, chính phuû coù theå aùp duïng bieän phaùp giaûm thueá
nhaäp khaåu, chi buø loã cho caùc doanh nghieäp kinh doanh caùc maët haøng naøy... Ñieàu
naøy seõ laøm giaûm nguoàn thu vaøo ngaân saùch nhaø nöôùc vaø taêng chi tieâu cuûa chính
phuû.
1.3. MOÄT SOÁ CHÆ TIEÂU ÑO LÖÔØNG LAÏM PHAÙT
Hieän nay coù nhieàu phöông phaùp ñöôïc duøng ñeå ño löôøng laïm phaùt. Tuøy vaøo
ñieàu kieän cuï theå cuûa moãi quoác gia maø chính phuû löïa choïn phöông phaùp phuø hôïp
sao cho keát quaû ño löôøng coù theå phuïc vuï moät caùch ñaéc löïc nhaát cho vieäc ñieàu haønh
caùc chính saùch kinh teá vó moâ vaø kieåm soaùt laïm phaùt. Ñeå tính toaùn laïm phaùt, caùc
phöông phaùp ñöôïc löïa choïn thöôøng duøng caùc chæ soá nhö chæ soá giaù saûn xuaát (PPI),
chæ soá giaûm phaùt GDP, chæ soá giaù baùn leû (RPI), chæ soá giaù tieâu duøng (CPI). Trong
ñoù, hai chæ soá ñöôïc söû duïng phoå bieán nhaát laø chæ soá giaù tieâu duøng vaø chæ soá giaûm
phaùt GDP.
Ño löôøng chæ soá giaù tieâu duøng CPI:
pit qi0
∑
CPI =
0 0 x 100
p
i
∑ qi
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
Trang 17
p 0 : giaù baùn leû cuûa saûn phaåm i ôû thôøi ñieåm 0.
i
p t : giaù baùn leû cuûa saûn phaåm i ôû thôøi ñieåm t.
i
0
q : löôïng saûn phaåm i ôû thôøi ñieåm 0.
i
Tyû leä laïm phaùt:
Tyû leä laïm
phaùt naêm t
=
CPI t - CPI t -1
x100
CPI t -1
Chæ soá giaù tieâu duøng ñöôïc duøng ñeå phaûn aùnh möùc giaù trung bình cuûa moät roå
haøng hoaù, dòch vuï ôû kyø hieän haønh so vôùi kyø goác. Nhöôïc ñieåm chính cuûa chæ soá naøy
laø söï giôùi haïn cuûa roå haøng hoaù cuõng nhö söû duïng troïng soá coá ñònh trong tính toaùn.
Do ñoù, chæ soá giaù khoâng phaûn aùnh ñöôïc söï thay ñoåi chaát löôïng cuûa haøng hoaù, cô
caáu haøng hoaù tieâu duøng vaø söï bieán ñoåi chi tieâu cuûa ngöôøi tieâu duøng cho nhöõng
haøng hoaù khaùc nhau theo thôøi gian. Coøn chæ soá giaûm phaùt GDP ñöôïc tính döïa vaøo
toaøn boä khoái löôïng haøng hoaù, dòch vuï cuoái cuøng ñöôïc saûn xuaát trong moät naêm vaø
giaù caû ôû kyø hieän haønh so vôùi kyø goác. Veà cô baûn thì chæ soá giaûm phaùt GDP seõ tính
toaùn laïm phaùt chính xaùc hôn chæ soá giaù tieâu duøng theo ñònh nghóa veà laïm phaùt, vì
noù theå hieän ñöôïc xu höôùng taêng möùc giaù chung cuûa haøng hoaù. Tuy nhieân, chæ soá
giaûm phaùt GDP chæ tính ñöôïc laïm phaùt cuûa moät naêm sau khi ñaõ coù thoâng baùo chính
thöùc veà toång saûn phaåm quoác noäi (GDP) cuûa naêm ñoù, coøn chæ soá giaù seõ coù öu ñieåm
hôn laø tính ñöôïc laïm phaùt taïi töøng thaùng, töøng quùy hay töøng naêm.
Nhö vaäy, chæ soá giaù tieâu duøng ñöôïc söû duïng phoå bieán ñeå thoâng tin veà tình
hình laïm phaùt ôû caùc thôøi kyø trong naêm, laïm phaùt ñoù goïi laø laïm phaùt chæ soá giaù tieâu
duøng. Nhöng vieäc söû duïng chæ soá naøy laøm muïc tieâu ñieàu haønh chính saùch tieàn teä ñaõ
gaây ra nhieàu tranh caõi vaø khoâng thoáng nhaát ôû moãi quoác gia. Ñoù laø vì do xuaát phaùt
töø caùc nhöôïc ñieåm chính nhö ñaõ keå treân, chæ soá giaù tieâu duøng raát deã bò taùc ñoäng bôûi
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
Trang 18
caùc cuù soác taïm thôøi leân moät soá haøng hoaù, ñaëc bieät laø nhöõng maët haøng chieám tyû
troïng lôùn trong roå haøng hoaù. Chính vì deã bò taùc ñoäng neân chæ soá giaù tieâu duøng
thöôøng khoâng oån ñònh, do ñoù seõ deã daãn ñeán sai leäch khi duøng noù ñeå döï baùo xu
höôùng laïm phaùt vaø coù theå laøm cheäch höôùng chính saùch tieàn teä. Khaéc phuïc nhöôïc
ñieåm ñoù, caùc nöôùc ñaõ aùp duïng nhieàu phöông phaùp ñeå tìm ra moät chæ soá giaù khaùc
mang tính oån ñònh hôn vaø ít chòu söï taùc ñoäng cuûa nhöõng cuù soác taïm thôøi hôn. Chæ soá
giaù môùi naøy ñöôïc tính toaùn treân cô sôû chæ soá giaù tieâu duøng nhöng coù loaïi tröø aûnh
höôûng cuûa caùc haøng hoaù coù möùc giaù dao ñoäng maïnh nhö: giaù löông thöïc thöïc
phaåm, xaêng daàu, naêng löôïng. Do ñoù, laïm phaùt ñöôïc ño löôøng töø chæ soá giaù môùi naøy,
ñöôïc goïi laø “laïm phaùt cô baûn” (core inflation), seõ theå hieän chính xaùc hôn söï gia
taêng möùc giaù chung cuûa neàn kinh teá. Vaø ñaây laø muïc tieâu chính maø chính saùch tieàn
teä caàn taùc ñoäng ñeå kieåm soaùt laïm phaùt trong neàn kinh teá.
1.4. KINH NGHIEÄM VEÀ KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT ÔÛ MOÄT SOÁ NÖÔÙC TREÂN
THEÁ GIÔÙI
1.4.1. Chaám döùt sieâu laïm phaùt ôû Bolivia
Chöông trình choáng laïm phaùt noåi baät nhaát trong thaäp kyû 80 laø chöông trình
cuûa Bolivia. Nöûa ñaàu naêm 1985, tyû leä laïm phaùt cuûa Bolivia laø 20.000% vaø ñang
treân ñaø taêng leân. Tyû leä laïm phaùt cao ñeán noãi giaù veù chieáu boùng thöôøng taêng trong
khi ngöôøi daân ñang xeáp haøng mua veù. Thaùng 08/1985, Toång thoáng môùi cuûa Bolivia
tuyeân boá chöông trình choáng laïm phaùt, goïi laø “Chính saùch kinh teá môùi”. Ñeå kìm
cheá söï taêng tröôûng tieàn teä vaø thieát laäp loøng tin, chính phuû môùi tieán haønh nhöõng
bieän phaùp maïnh meõ ñeå giaûm thaâm huït ngaân saùch baèng caùch ñoùng cöûa nhieàu xí
nghieäp quoác doanh laøm aên keùm hieäu quaû, huûy boû trôï caáp, giöõ yeân tieàn löông cuûa
khu vöïc nhaø nöôùc, vaø taêng thueá thu nhaäp. Ngaân saùch nhaø nöôùc ñöôïc giöõ thaêng
baèng treân cô sôû haøng ngaøy vaø khoâng coù ngoaïi leä, boä tröôûng taøi chính khoâng cho
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
Trang 19
pheùp chi quaù soá thueá ñaõ thu ñöôïc töø ngaøy hoâm tröôùc. Keát quaû laø laïm phaùt ôû Bolivia
ñaõ döøng laïi treân ñöôøng ñi cuûa noù trong voøng moät thaùng vaø möùc tuït giaûm saûn phaåm
raát ít, khoâng ñeán 5% GDP.
Nhö vaäy, kinh nghieäm ruùt ra töø vieäc kieåm soaùt laïm phaùt ôû Bolivia laø khi rôi
vaøo tình traïng sieâu laïm phaùt, chính phuû caàn phaûi kieân quyeát thöïc hieän caùc bieän
phaùp trieät ñeå vaø ñoàng boä nhaèm haï nhieät côn soát laïm phaùt.
1.4.2. Kieåm soaùt laïm phaùt ôû Trung quoác
Keå töø khi thöïc hieän chính saùch caûi caùch vaø môû cöûa, neàn kinh teá Trung quoác
ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån raát nhanh, toác ñoä taêng tröôûng bình quaân vaøo khoaûng
10% moät naêm. Ñaëc bieät, töø naêm 2003 cho ñeán nay, neàn kinh teá Trung Quoác ñaõ
phaùt trieån quaù noùng so vôùi caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi, ñieàu naøy taïo ra moät aùp löïc
raát lôùn cho nguy cô xaûy ra laïm phaùt cao. Gaàn cuoái naêm 2004, Trung Quoác ñaõ trôû
thaønh nöôùc lôùn thöù ba treân theá giôùi veà kim ngaïch ngoaïi thöông vaø ñaït treân 1.000 tyû
USD. Tröôùc tình hình ñoù, chính phuû Trung Quoác ñaõ ñeà ra caùc bieän phaùp caáp baùch
nhaèm haï nhieät neàn kinh teá vaø giaûm nguy cô laïm phaùt cao.
Bieän phaùp tröôùc tieân maø chính phuû Trung Quoác thöïc hieän laø caét giaûm ñaàu tö
vaø chi tieâu moät caùch nhanh choùng. Töø naêm 2003, Trung Quoác baét ñaàu giaûm maïnh
vieäc phaùt haønh traùi phieáu chính phuû xuoáng coøn 150 tyû NDT, vaø döï kieán naêm 2004
coøn giaûm thaáp hôn naêm 2003. Beân caïnh ñoù, chính phuû Trung Quoác cuõng thöïc hieän
vieäc caét giaûm chi ngaân saùch vaø chi ñaàu tö. Ngay töø trung tuaàn thaùng 05/2004,
Trung Quoác ñaõ quyeát ñònh caét giaûm ngay caùc khoaûn ñaàu tö vaøo caùc ngaønh saûn xuaát
theùp, kim loaïi maøu, vaät lieäu xaây döïng, deät may... ñeå kòp thôøi ngaên chaën laïm phaùt
vaø taêng tröôûng kinh teá quaù noùng.
Thöù hai, chính phuû Trung Quoác ñaõ tieán haønh caùc bieän phaùp ñeå ñieàu chænh
giaù caû thò tröôøng, ñaëc bieät laø thò tröôøng baát ñoäng saûn, vaät lieäu xaây döïng, xaêng daàu
Moät soá giaûi phaùp chuû yeáu ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam
- Xem thêm -