Tài liệu Mâu thuẫn biện chứng và những biểu hiện của nó trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trưởng ở việt nam

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn I. Lêi nãi ®Çu M©u thuÉn lµ mét hiÖn tîng cã trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc tù nhiªn – x· héi vµ t duy con ngêi. Trong ho¹t ®éng kinh tÕ m©u thuÉn còng mang tÝnh phæ biÕn, ch¼ng h¹n nh cung cÇu, tÝch luü vµ tiªu dïng. M©u thuÉn tån t¹i khi sù vËt xuÊt hiÖn ®Õn khi sù vËt kÕt thóc. Trong mçi sù vËt m©u thuÉn h×nh thµnh kh«ng ph¶i chØ mét mµ cßn lµ nhiÒu m©u thuÉn, vµ sù vËt trong cïng mét lóc cã rÊt nhiÒu mÆt ®èi lËp, m©u thuÉn nµy mÊt ®i th× m©u thuÉn kh¸c l¹i h×nh thµnh. Trong sù nghiÖp ®æi míi cña níc ta do §¶ng vµ Nhµ níc khëi xíng l·nh ®¹o ®· dµnh ®îc nhiÒu th¾ng lîi mang tÝnh quyÕt ®Þnh, quan träng trong viÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. Trong nh÷ng chuyÓn biÕn ®ã ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh c«ng to lín, nhng trong nh÷ng thµnh c«ng ®ã lu«n tån t¹i nh÷ng vÊn ®Ò m©u thuÉn lµm k×m h·m sù ph¸t triÓn cña c«ng cuéc ®æi míi, ®ßi hái ph¶i ®îc gi¶i quyÕt vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®îc gi¶i quyÕt sÏ thóc ®Èy cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Víi mong muèn t×m hiÓu thªm vÒ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ, quan ®iÓm lý luËn còng nh víng m¾c trong gi¶i ph¸p, quy tr×nh xö lý c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ x· héi cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh c¶i c¸ch trong viÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ em ®· chän “M©u thuÉn biÖn chøng vµ nh÷ng biÓu hiÖn cña nã trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trëng ë ViÖt Nam“ lµm ®Ò tµi cho tiÓu luËn triÕt häc Mac – Lª nin. Víi tr×nh ®é lµ sinh viªn n¨m thø nhÊt míi ®îc tiÕp xóc v¬i m«n häc hoµn toµn kh¸c l¹ víi häc sinh trung häc nªn bµi viÕt cña em ch¾c ch¾n cßn nhiÒu sai sãt vµ h¹n chÕ, em kÝnh mong ®îc sù chØ d¹y gióp ®ì cña thÇy c«. §Ó hoµn thµnh ®Ò tµi triÕt häc nµy em ®· nhËn ®îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña TiÕn sÜ Lª Ngäc Th«ng trong c«ng t¸c gi¶ng d¹y ®· híng dÉn ®Ò tµi cho em. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn ii. Néi dung I. Lý luËn chung Mçi sù vËt, hiÖn tîng ®ang tån t¹i ®Òu lµ mét thÓ thèng nhÊt ®îc cÊu thµnh bëi c¸c mÆt, c¸c khuynh híng c¸c thuéc tÝnh ph¸t triÓn ngîc chiÒu nhau, ®èi lËp nhau… 1. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp trong mét thÓ thèng nhÊt + MÆt ®èi lËp: Lµ ph¹m trï dïng ®Ó chØ nh÷ng mÆt cã nh÷ng ®Æc ®iÓm, nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng tÝnh quy ®Þnh cã khuynh híng biÕn ®æi tr¸i ngîc nhau, tån t¹i mét c¸ch kh¸ch quan trong tù nhiªn – x· héi vµ t duy con ngêi. Do ®ã cÇn ph¶i ph©n biÖt r»ng bÊt kú hai mÆt ®èi lËp nµo còng t¹o thµnh m©u thuÉn. Bëi v× trong c¸c sù vËt, hiÖn tîng cña thÕ giíi kh¸ch quan kh«ng ph¶i chØ tån t¹i trong ®ã hai mÆt ®èi lËp. Trong cïng mét thêi ®iÓm ë mçi sù vËt cã thÓ tån t¹i nhiÒu mÆt ®èi lËp, cã nh÷ng mÆt ®èi lËp lµ tån t¹i thèng nhÊt trong cïng mét sù vËt nh mét chØnh thÓ nhng cã khuynh híng ph¸t triÓn ngîc chiÒu nhau, bµi trõ, phñ ®Þnh vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau. (Sù chuyÓn ho¸ nµy t¹o thµnh nguån gèc ®éng lùc, ®ång thêi quy ®Þnh c¸c b¶n chÊt, khuynh híng ph¸t triÓn cña sù vËt th× hai mÆt ®èi lËp t¹o thµnh m©u thuÉn). + Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp: Lµ sù n¬ng tùa vµo nhau, quy ®Þnh nhau, lµm tiÒn ®Ò cho nhau tån t¹i vµ cã thÓ chuyÓn ho¸ sang nhau gi÷a hai mÆt ®ã. Bëi vËy sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®îc cho sù tån t¹i cña bÊt kú sù vËt hiÖn tîng nµo. Sù thèng nhÊt nµy do nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cã cña b¶n th©n cña sù vËt t¹o nªn. VÝ dô: NÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp vµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ ®iÒu kiÖn cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ ë ViÖt Nam, hai nÒn kinh tÕ hoµn toµn kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt vµ nh÷ng biÓu hiÖn cña nã nhng nã l¹i hÕt søc quan träng. V× nã cã sù thèng nhÊt, sù thèng nhÊt ®ã l¹i t¹o nªn qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ ViÖt Nam. ThiÕu sù thèng nhÊt nµy nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam kh«ng thÓ tån t¹i víi ý nghÜa chÝnh nã, Tuy nhiªn kh¸i niÖm thèng nhÊt nµy còng chØ lµ t¬ng ®èi. B¶n th©n néi dung kh¸i niÖm còng ®· nãi lªn tÝnh chÊt t¬ng ®èi cña nã: thèng nhÊt cña c¸i ®èi lËp, trong thèng nhÊt ®· bao hµm vµ chøa ®ùng trong nã sù ®èi lËp. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 + §Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp: Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp trong cïng mét sù vËt kh«ng t¸ch rêi sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. Bëi v× c¸c mÆt ®èi lËp cïng tån t¹i trong mét sù vËt thèng nhÊt nh mét chØnh thÓ trän vÑn nhng kh«ng n»m yªn bªn nhau mµ ®iÒu chØnh chuyÓn ho¸ lÉn nhau t¹o thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn cña b¶n th©n sù vËt. Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸, bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt trong thÕ giíi kh¸ch quan thÓ hiÖn d íi nhiÒu d¹ng kh¸c nhau. VÝ dô: Lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong giai cÊp cã ®èi kh¸ng m©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu k×m h·m nã diÔn rÊt gay g¾t vµ quyÕt liÖt. ChØ cã th«ng qua c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi b»ng rÊt nhiÒu h×nh thøc kÓ c¶ b¹o lùc míi cã thÓ gi¶i quyÕt m©u thuÉn mét c¸ch c¨n b¶n. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ®îc chia ra lµm nhiÒu giai ®o¹n. Th«ng thêng, khi míi xuÊt hiÖn hai mÆt ®èi lËp cha thÓ hiÖn râ sù xung kh¾c gay g¾t ngêi ta gäi lµ giai ®o¹n kh¸c nhau. TÊt nhiªn kh«ng ph¶i sù kh¸c nhau nµo còng gäi lµ m©u thuÉn. ChØ cã nh÷ng mÆt kh¸c nhau tån t¹i trong mét sù vËt nhng liªn hÖ h÷u c¬ víi nhau, ph¸t triÓn ngîc chiÒu nhau t¹o thµnh ®éng lùc bªn trong cña sù ph¸t triÓn, th× hai mÆt ®èi lËp Êy míi h×nh thµnh bíc ®Çu cña m©u thuÉn. Khi hai mÆt ®èi lËp cña m©u thuÉn ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n xung ®ét gay g¾t, nã biÕn thµnh ®éc lËp. NÕu héi ®ñ c¸c mÆt cÇn thiÕt hai mÆt ®èi lËp sÏ chuyÓn ho¸ lÉn nhau, sù vËt cò mÊt ®i sù vËt míi h×nh thµnh. Sau khi m©u thuÉn ®îc gi¶i quyÕt sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp cò ®îc thay thÕ b»ng sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp míi, hai mÆt nµy l¹i ®Êu tranh chuyÓn ho¸ t¹o thµnh m©u thuÉn, m©u thuÉn ®îc gi¶i quyÕt, sù vËt míi h¬n xuÊt hiÖn. Cø nh thÕ ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµm cho sù biÕn ®æi kh«ng ngõng tõ thÊp ®Õn cao, v× vËy Lªnin kh¼ng ®Þnh “Sù ph¸t triÓn lµ mét cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp”. Khi bµn vÒ mèi quan hÖ gi÷a thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp Lªnin chØ ra r»ng: mÆc dï thèng nhÊt chØ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó sù vËt tån t¹i víi ý nghÜa nã lµ chÝnh nã, nhê cã sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp mµ chóng ta nhËn biÕt ®îc sù vËt, hiÖn tîng tån t¹i trong thÕ giíi kh¸ch quan. Song b¶n th©n cña sù thèng nhÊt chØ lµ t¬ng ®èi vµ t¹m thêi. §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt lµ tuyÖt ®èi nã diÔn ra thêng xuyªn liªn tôc trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i cña sù vËt kÓ c¶ trong tr¹ng th¸i sù vËt æn ®Þnh còng nh khi chuyÓn ho¸ nh¶y vät vÒ chÊt. Lªnin viÕt : “Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp cã ®iÒu kiÖn, t¹m thêi, tho¸ng qua t¬ng ®èi. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp bµi trõ lÉn nhau lµ tuyÖt ®èi còng nh sù ph¸t triÓn, sù vËn ®éng lµ tuyÖt ®èi”. 2. ChuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp Kh«ng ph¶i bÊt kú sù ®Êu tranh nµo cña c¸c mÆt ®Òu dÉn ®Õn sù chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. ChØ cã sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt míi dÉn ®Õn chuyÓn ho¸, bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau. Trong giíi tù nhiªn chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp thêng diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t, cßn trong x· héi chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp nhÊt thiÕt ph¶i diÔn ra th«ng qua ho¹t ®éng cã ý thøc cña con ngêi chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp chÝnh lµ lóc m©u thuÉn ®îc gi¶i quyÕt, sù vËt cò mÊt ®i, sù vËt míi ra ®êi. §ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh diÔn biÕn rÊt phøc t¹p víi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Do ®ã kh«ng nªn hiÓu sù chuyÓn ho¸ lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp chØ lµ sù ho¸n ®æi vÞ trÝ mét c¸ch ®¬n gi¶n, m¸y mãc. Th«ng thêng th× m©u thuÉn chuyÓn ho¸ theo hai ph¬ng thøc. - Ph¬ng thøc thø nhÊt: MÆt ®èi lËp nµy chuyÓn ho¸ thµnh mÆt ®èi lËp kia nhng ë tr×nh ®é cao h¬n. - Ph¬ng thøc thø hai: C¶ hai mÆt ®èi lËp chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó h×nh thµnh hai mÆt ®èi lËp hoµn toµn. Tõ nh÷ng m©u thuÉn trªn cho ta thÊy trong thÕ giíi hiÖn thùc, bÊt kú sù vËt hiÖn tîng nµo còng chøa ®ùng b¶n th©n nã nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh cã khuynh híng ph¸t triÓn ngîc chiÒu nhau. Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ t¹o thµnh m©u thuÉn. M©u thuÉn lµ hiÖn tîng kh¸ch quan phæ biÕn cña thÕ giíi. M©u thuÉn ®îc gi¶i quyÕt, sù vËt cò mÊt ®i, sù vËt míi h×nh thµnh. Sù vËt míi l¹i n¶y sinh c¸c mÆt ®èi lËp vµ m©u thuÉn míi. C¸c mÆt ®èi lËp nµy l¹i ®Êu tranh chuyÓn ho¸, bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau ®Ó t¹o thµnh sù vËt míi h¬n. Cø nh vËy c¸c sù vËt, hiÖn tîng trong thÕ giíi kh¸ch quan thêng xuyªn ph¸t triÓn vµ biÕn ®æi kh«ng ngõng. V× vËy, m©u thuÉn lµ nguån gèc vµ ®éng lùc cña mäi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. II. M©u thuÉn biÖn chøng trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng 1. Thùc chÊt kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam nh×n tõ gãc ®é triÕt häc NÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay, cã thÓ nãi ®ang ë trong giai ®o¹n qu¸ ®é, chuyÓn tiÕp tõ nÒn kinh tÕ tËp trung, hµnh chÝnh, bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. Do vËy nh÷ng ®Æc ®iÓm cña giai ®o¹n qu¸ ®é nÒn kinh tÕ níc ta ®¬ng nhiªn lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa, rÊt cÇn ®îc nghiªn cøu, xem xÐt. NhËn thøc ®îc nh÷ng ®Æc ®iÓm phøc t¹p cña giai ®o¹n Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 qu¸ ®é, chi phèi ®îc nh÷ng ®Æc ®iÓm ®ã, chóng ta sÏ tranh ®îc nh÷ng sai lÇm chñ quan, nãng véi, duy ý chÝ hoÆc nh÷ng khuynh híng cùc ®oan, m¸y mãc, sao chÐp nhËn nguyªn b¶n kinh tÕ thÞ trêng tõ bªn ngoµi vµo. VËy tõ ph¬ng diÖn triÕt häc th× nh÷ng ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ qu¸ ®é cña níc ta hiÖn nay lµ g×? Nh chóng ta ®· biÕt trong nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp, mäi chøc n¨ng kinh tÕ x· héi cña nÒn kinh tÕ ®Òu ®îc triÓn khai trong qu¸ tr×nh kÕ ho¹ch ho¸ ë cÊp ®é quèc gia. Kinh tÕ thÞ trêng nh chóng ta ®· biÕt, lµ mét kiÓu quan hÖ kinh tÕ x· héi mµ trong ®ã s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt x· héi g¾n chÆt víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng, tøc lµ g¾nchÆtvíi quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ, víi quan hÖ cung – cÊu… Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, nÐt biÓu hiÖn cã tÝnh chÊt bÒ mÆt cña ®êi sèng x· héi quan hÖ hµng ho¸: mäi ho¹t ®éng ®Òu ph¶i tÝnh ®Õn quan hÖ hµng hoµ hay Ýt nhÊt còng ph¶i sö dông quan hÖ hµng ho¸ nh lµ m¾t kh©u trung gian. Thµnh tùu cña nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua ë níc ta ®· cã t¸c dông lµm cho chóng quen dÇn víi c¸c quan hÖ hµng ho¸. Hµm lîng kinh tÕ trong c¸c ho¹t ®éng x· héi ngµy cµng ®îc chó ý. Bíc chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng nµy ®¬ng nhiªn kh«ng tr¸nh khái nhng mÆt tiªu cùc cña nã, nhng dÉu sao nã còng nãi lªn søc sèng vµ kh¶ n¨ng t¸c ®éng cña quan hÖ thÞ trêng. VÒ thùc chÊt cña bíc nhau nµy, mét sè cho r»ng: “ë ViÖt Nam dï nÒn kinh tÕ thÞ trêng chØ míi võa ®îc h×nh thµnh, cßn ®ang trong nh÷ng bíc chËp ch÷ng ban ®Çu vµ ®îc ®iÒu tiÕt mét c¸ch cã ý thøc theo ®Þnh híng XHCN, song còng ®· t¸c ®éng kh¸ râ ®Õn mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi vµ ®Ó l¹i ë ®ã nh÷ng dÊu Ên cña m×nh…” Thùc ra trong quan niÖm hiÖn nay cña chóng ta vÒ CNXH ®· chøa ®ùng nh÷ng t tëng míi vÒ quy luËt cña sù phï hîp kh¸ch quan gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt. C¸i cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh trong quy luËt nµy lµ t×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc s¶n xuÊt , sù tån t¹i cña c¸c thµnh phÇn së h÷u ®a d¹ng ë mét nÒn kinh tÕ theo ®Þnh híng XHCN lµ hoµn toµn cã c¬ së cña nã. H¬n thÕ n÷a vai trß cña Nhµ níc vµ nÒn kinh tÕ Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ híng tíi thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN lµ ®iÒu kh«ng ph¶i bµn c·i. Nhµ níc víi c¸c chÝnh s¸ch, luËt lÖ cña m×nh mét mÆt cã kh¶ n¨ng lµm cho nÒn kinh tÕ ®¹t tíi mét sù t¨ng trëng cã hiÖu qu¶, nhng mÆt kh¸c còng chÝnh lµ ngêi ph¶i lo gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò do chÝnh sù t¨ng trëng kinh tÕ ®ã t¹o ra. VÒ ®¹i thÓ ch×a kho¸ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu phøc t¹p vµ tr¸i ngîc nhau cña x· héi n»m trong bé m¸y qu¶n lý vÜ m« cña x· héi, mµ tríc hÕt ®ã lµ Nhµ níc. Tuy nhiªn ë níc ta hiÖn nay, Nhµ níc vµ kinh tÕ Nhµ níc cßn cã nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®îc th¸o gì ®Ó cã thÓ ®¶m ®¬ng ®îc träng tr¸ch to lín cña m×nh. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Thùc ra c¸c vÊn ®Ò x· héi cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, nhÊt lµ mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng cßn s¬ khai qu¸ ®é l¹i cã møc t¨ng trëng nhanh lµ ®iÒu rÊt khã tranh. VÊn ®Ò chØ lµ ë chç, chóng ta buéc ph¶i chÊp nhËn mÆt tr¸i cña kinh tÕ thÞ trêng ®Õn møc nµo. §Ó tõng bíc n©ng cao chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, chóng ra ph¶i cã chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p nhÊt ®Þnh ®èi víi mét sè lÜnh vùc kinh tÕ – x· héi. Ch¼ng h¹n nh lÜnh vùc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, lÜnh vùc ch¨m sãc søc khoÎ céng ®ång, lÜnh vùc b¶o vÖ m«i trêng… Tuy nhiªn còng cã nhiÒu lÜnh vùc thuéc vÒ c¸c vÊn ®Ò x· héi cßn cha thùc sù cã ®èi s¸ch hoÆc cßn qu¸ bÞ ®éng. Ch¼ng h¹n vÊn ®Ò ph©n ho¸ giµu nghÌo, gia t¨ng tÖ n¹n x· héi, vÊn ®Ò xuèng cÊp vÒ ®¹o ®øc… §¬ng nhiªn ®©y lµ bµi to¸n khã kh«ng ph¶i cã thÓ ®îc gi¶i quyÕt ngay trong mét sím mét chiÒu. Trªn con ®êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ viÖc chóng ta bíc ®Çu sö dông thÞ trêng nh lµ mét c«ng cô mét ph¬ng thøc trªn thùc tÕ ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc c¶ vÒ ph¬ng diÖn thùc tiÔn vµ c¶ vÒ ph¬ng diÖn nhËn thøc. Mét hµnh trang cã ý nghÜa mµ c«ng cuéc ®æi míi trang bÞ cho chóng tam s¶n xuÊt hµng ho¸ cïng víi “nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng”, hiÖn ®· ®îc chóng ta hiÓu lµ kh«ng ®èi lËp víi CNXH. Víi tÝnh c¸ch lµ s¶n phÈm v¨n minh nh©n lo¹i “mét c¬ héi ®Ó c¸c céng ®ång më cöa tiÕp xóc víi bªn ngoµi”, kinh tÕ thÞ trêng râ rµng lµ c¸i kh¸ch quan vµ tÊt yÕu ®èi víi c«ng cuéc x©y dùng CNXH ë níc ta. Tuy nhiªn nhËn ra søc m¹nh cña c¬ chÕ thÞ trêng bao nhiªu, chóng ta hiÓu râ h¬n bÊy nhiªu mÆt tr¸i cña nã ®èi víi sù vËn ®éng cña ®êi sèng x· héi. Sù t¨ng trëng kinh tÕ ®¬ng nhiªn lµ mét môc tiªu cña ph¸t triÓn x· héi; nã cã kh¶ n¨ng t¹o ra ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. Nhng t¨ng trëng kinh tÕ kh«ng nhÊt thiÕt ®i liÒn víi tiÕn bé x· héi. Sù t¨ng trëng kinh tÕ ®¬ng nhiªn lµ mét môc tiªu cña ph¸t triÓn x· héi; nã cã kh¶ n¨ng t¹o ra ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. Nhng t¨ng trëng kinh tÕ kh«ng nhÊt thiÕt ®i liÒn víi tiÕn bé x· héi. Do vËy, trong quan niÖm cña §¶ng ta ®Ó thùc hiÖn sù nghiÖp x©y dùng CNXH víi môc tiªu “D©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh” th× kinh tÕ nhÊt thiÕt ph¶i cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. 2. Nh÷ng m©u thuÉn ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam + M©u thuÉn vÒ quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña chñ nghÜa M¸c Lª nin Theo chñ nghÜa M¸c – Lª nin th× kinh tÕ quyÕt ®Þnh chÝnh trÞ: “ChÝnh trÞ lµ sù biÓu hiÖn tËp trung cña kinh tÕ”. Trong lÞch sö ph¸t triÓn x· héi loµi ngêi kh«ng ph¶i bao giê còng cã vÊn ®Ò chÝnh trÞ, x· héi nguyªn thuû cha cã giai cÊp, Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cha cã vÊn ®Ò chÝnh trÞ. Tõ khi x· héi cã giai cÊp vµ Nhµ níc xuÊt hiÖn th× vÊn ®Ò chÝnh trÞ míi xuÊt hiÖn. VÊn ®Ò chÝnh trÞ lµ vÊn ®Ò thuéc vÒ giai cÊp vµ ®Êu tranh gi÷a c¸c giai cÊp, c¸c lùc lîng x· héi nh»m dµnh vµ gi÷ chÝnh quyÒn. B¶n th©n vÊn ®Ò chÝnh trÞ ra ®êi hoµn toµn do kinh tÕ quyÕt ®Þnh. ChÝnh trÞ kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých mµ chØ lµ ph¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých kinh tÕ, F.Engen ®· kh¼ng ®Þnh: “b¹o lùc chØ lµ ph¬ng tiÖn, cßn lîi Ých kinh tÕ tr¸i l¹i lµ môc ®Ých”. Vµ trong t¸c phÈm “LutvÝch Phoi¬b¨c vµ sù c¸o chung cña triÕt häc cæ ®iÓn §øc. “, F.Engen ®· chØ râ: “®Ó tho¶ thuËn nh÷ng lîi Ých kinh tÕ th× quyÒn lùc chÝnh trÞ ®îc sö dông lµm mét ph¬ng tiÖn ®¬n thuÇn”. QuyÒn lùc chÝnh trÞ lµ c«ng cô m¹nh mÏ nhÊt ®Ó b¶o vÖ chÕ ®é x· héi. Sù thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ cña mét giai cÊp lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho giai cÊp ®ã thùc hiÖn ®îc sù thèng trÞ vÒ kinh tÕ. §Êu tranh giai cÊp vÒ thùc chÊt lµ ®Êu tranh vÒ lîi Ých kinh tÕ, ®îc thùc hiÖn th«ng qua ®Êu tranh chÝnh trÞ. Theo F.Engen “bÊt cø cuéc ®Êu tranh nµo còng ®Òu lµ ®Êu tranh chÝnh trÞ, xÐt ®Õn cïng ®Òu xoay quanh vÊn ®Ò gi¶i phãng vÒ kinh tÕ”. §Ó nhÊn m¹nh vai trß cña chÝnh trÞ V.I. Lª Nin ®· kh¼ng ®Þnh chÝnh trÞ kh«ng chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu so víi kinh tÕ”. Kh¼ng ®Þnh cña Lª nin kh«ng cã nghÜa phñ ®Þnh vai trß quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ ®èi víi chÝnh trÞ, mµ muèn nhÊn m¹nh t¸c ®éng tÝch cùc cña chÝnh trÞ ®èi víi kinh tÕ. VÊn ®Ò kinh tÕ kh«ng thÓ t¸ch rêi vÊn ®Ò chÝnh trÞ, mµ nã ®îc xem xÐt, gi¶ quyÕt theo mét lËp trêng chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh. Giai cÊp nµo cÇm quyÒn còng híng kinh tÕ kh«ng thÓ t¸ch rêi vÊn ®Ò chÝnh trÞ, mµ nã ®îc xem xÐt, gi¶i quyÕt theo mét lËp trêng chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh. Giai cÊp nµo cÇm quyÒn còng híng kinh tÕ ph¸t triÓn theo lËp trêng chÝnh trÞ cña giai cÊp ®ã nh»m phôc vô cho môc tiªu kinh tÕ – x· héi nhÊt ®Þnh. Vµ lËp trêng chÝnh trÞ ®óng (hay sai) sÏ thóc ®Èy (hoÆc k×m h·m) sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. V.I Lª nin cßn kh¼ng ®Þnh: “kh«ng cã mét lËp trêng chÝnh trÞ ®óng th× mét giai cÊp nhÊt ®Þnh nµo ®ã, kh«ng thÓ nµo gi÷ v÷ng ®îc sù thèng trÞ cña m×nh vµ do ®ã còng kh«ng thÓ nµo hoµn thµnh ®îc nhiÖm vô cña m×nh trong lÜnh vùc s¶n xuÊt”. Khi thÓ chÕ chÝnh trÞ kh«ng phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña kinh tÕ th× tÊt yÕu kinh tÕ sÏ më ®êng ®i. Khi ®ã viÖc thay ®æi thÓ chÕ chÝnh trÞ cho phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn kiªn quyÕt ®Ó thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. Nh vËy chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ thèng nhÊt biÖn chøng víi nhau trªn nÒn t¶ng quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ. §©y lµ c¬ së ph¬ng ph¸p luËn quan träng trong viÖc nhËn thøc x· héi nãi chung, nhËn thøc c«ng cuéc ®æi míi ë ViÖt Nam nãi riªng. Cã thÓ nãi §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI (12/1986) cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, ®Êt níc ta chuyÓn sang giai ®o¹n míi – giai ®o¹n thùc hiÖn c«ng Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cuéc ®æi míi. Cho ®Õn nay c«ng cuéc ®æi míi ®· tiÕn hµnh, viÖc nhËn thøc vÒ mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ còng ngµy cµng chÝnh x¸c h¬n. “VÒ quan hÖ gi÷a ®æi míi kinh tÕ vµ ®æi míi chÝnh trÞ, ph¶i tËp trung søc lµm tèt ®æi míi kinh tÕ ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cÊp b¸ch cña nh©n d©n vÒ ®êi sèng, viÖc lµm vµ nhu cÇu x· héi kh¸c, x©y dùng c¬ së vËt chÊt – kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi, coi ®ã lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó tiÕn hµnh thuËn lîi ®æi míi trong lÜnh vùc chÝnh trÞ. §ång thêi ®æi míi kinh tÕ ph¶i tõng bíc ®æi míi tæ chøc vµ ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña chÝnh trÞ ph¸t huy quyÒn lµm chñ vµ n©ng cao tÝnh s¸ng t¹o cña nh©n d©n trªn c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi. V× chÝnh trÞ ®éng ch¹m ®Õn mèi quan hÖ cùc kú phøc t¹p vµ nh¹y c¶m trong x· héi nªn viÖc ®æi míi chÝnh trÞ nhÊt thiÕt ph¶i dùa trªn c¬ së nghiªn cøu, vµ chuÈn bÞ nghiªm tóc kh«ng cho phÐp g©y mÊt æn ®Þnh chÝnh trÞ dÉn ®Õn sù rèi lo¹n. Nhng kh«ng v× vËy mµ tiÕn hµnh chËm trÔ ®æi míi chÝnh trÞ nhÊt lµ tæ chøc bé m¸y vµ c¸c c¸n bé, mèi quan hÖ gi÷a §¶ng, Nhµ níc vµ c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n. Bëi ®ã lµ ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ thùc hiÖn d©n chñ. §iÒu ®ã cho thÊy §¶ng ®· kh«ng t¸ch rêi ®æi míi kinh tÕ víi ®æi míi chÝnh trÞ mµ g¾n ®æi míi kinh tÕ víi ®æi míi chÝnh trÞ. §¶ng ta kh¼ng ®Þnh r»ng ph¶i tËp trung søc lµm víi ®æi míi kinh tÕ vµ ®ång thêi víi ®æi míi kinh tÕ ph¶i tiÕn hµnh tõng bíc ®æi míi chÝnh trÞ nhng ph¶i thËn träng kh«ng g©y mÊt æn ®Þnh chÝnh trÞ. æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ l¹i kh«ng thÓ t¸ch rêi ®æi míi vÒ chÝnh trÞ. Nhng ®æi míi chÝnh trÞ kh«ng ph¶i lµ ®æi míi v« nguyªn t¾c, mµ ®æi míi lµ ®Ó gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ, gi÷ v÷ng vµ t¨ng cêng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, vai trß tæ chøc qu¶n lý cña Nhµ níc x· héi chñ nghÜa, vµ nhê ®ã míi gi÷ v÷ng ®îc æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. Song ®æi míi kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ ®æi míi mét c¸ch tuú tiÖn mµ theo mét ®Þnh híng chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh. §ã lµ chuyÓn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Nh»m thùc hiÖn môc tiªu d©n giµy níc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh. Vµ ®ã còng lµ c¬ së kinh tÕ cho sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. Tãm l¹i: æn ®Þnh vµ ®æi míi chÝnh trÞ lµ 2 mÆt ®èi lËp nhng thèng nhÊt biÖn chøng víi nhau. Cã æn ®Þnh th× míi cã ®æi míi vµ ®æi míi lµ ®iÒu kiÖn ®Ó æn ®Þnh. Hai mÆt ®ã t¸c ®éng qua l¹i víi nhau vµ g¾n bã chÆt chÏ víi ®æi míi kinh tÕ trªn nÒn t¶ng cña ®æi míi kinh tÕ. * M©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN ë níc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò lùc lîng s¶n xuÊt – quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p m©u thuÉn gi÷a hai lùc lîng nµy vµ nh÷ng biÓu hiÖn cña nã xÐt trªn ph¬ng diÖn triÕt häc vµ chñ nghÜa M¸c – Lªnin. Theo ®ã LLSX lµ néi dung cña sù vËt cßn QHSX lµ ý thøc cña sù vËt. LLSX quyÕt ®Þnh QHSX, LLSX lµ yÕu tè ®éng lu«n thay ®æi. Khi LLSX ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh th× QHSX kh«ng cßn phï hîp n÷a, trë thµnh yÕu tè k×m h·m LLSX, ®Ó më ®êng cho LLSX ph¸t triÓn cÇn ph¶i thay thÕ QHSX cò b»ng mét QHSX míi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX. ChÝnh QHSX tù ph¸t triÓn ®Ó phï hîp víi LLSX, QHSX ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX ®ã lµ quy luËt kinh tÕ chung cho sù ph¸t triÓn x· héi. Qu¸ tr×nh m©u thuÉn gi÷a LLSX tiªn tiÕn víi QHSX l¹c hËu k×m h·m nã diÔn ra gay g¾t, quyÕt liÖt vµ cÇn ®îc gi¶i quyÕt. Nhng gi¶i quyÕt nã b»ng c¸ch nµo? ®ã chÝnh lµ cuéc c¸ch m¹ng x· héi, chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ mµ cuéc chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta lµ mét vÝ dô. Khi mét môc tiªu, mét nhiÖm vô cùc kú quan träng thÓ hiÖn râ tÝnh chÊt c¸ch m¹ng cña c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay ë ViÖt Nam lµ phÊn ®Êu x©y dùng níc ta trë thµnh quèc gia c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ “d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng vµ v¨n minh”. C«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc lµ chñ tr¬ng, biÖn ph¸p võa mang tÝnh c¸ch m¹ng võa mang tÝnh khoa häc ®Ó x©y dùng CNXH. Nãi ®Õn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc chÝnh lµ nãi ®Õn nÒn s¶n xuÊt tiªn tiÕn vµ ®ã chÝnh lµ LLSX vµ QHSX. Nãi ®Õn khoa häc, ®Õn an ninh trÝ tuÖ, lµ nãi ®Õn mét ph¬ng thøc tèi u ®Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng s¶n xuÊt nhá l¹c hËu, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn vµ c¬ së vËt chÊt cho CNXH ®îc ph¸t triÓn. Kh«ng thÓ ¨n ®ãi mÆc r¸ch víi c¸i cuèc trªn tay céng thªm tÊm lßng céng s¶n ®Ó kiÕn thiÕt CNXH chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Kh¼ng ®Þnh c¸i míi, ®óng ®¾n tù b¶n th©n nã ®· bao gåm ý nghÜa phñ ®Þnh, g¹t bá quan niÖm cò sai lÇm vÒ ®iÒu kiÖn vµ c¸ch thøc x©y dùng CNXH ë níc ta. Tríc ®©y chóng ta ®· tá ra thiÕu quan t©m ®óng møc ®Õn vai trß cña trÝ tuÖ, khoa häc ®Õn viÖc t¹o lËp c¬ së kinh tÕ, vËt chÊt cña CNXH. B»ng chøng lµ mét thêi chóng ta ®· coi träng kh«ng ®óng møc tÇng líp trÝ thøc vµ khoa häc trong m«i trêng t¬ng quan víi ®éi ngò nh÷ng ngêi lao ®éng kh¸c. Do thÕ hËu qu¶ tÊt yÕu ®· x¶y ra lµ khoa häc ë níc ta chËm hoÆc Ýt cã ®iÒu kiÖn m«i trêng ph¸t triÓn, ®Êt níc kh«ng tho¸t khái nÒn s¶n xuÊt nhá, n«ng nghiÖp l¹c hËu vµ cµng kh«ng thÓ nãi ®Õn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 * M©u thuÉn gi÷a c¸c h×nh th¸i së h÷u tríc ®©y vµ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. §æi míi ®Êt níc theo ®Þnh híng XHCN ë níc ta ®· chøng tá ®êng lèi ®óng ®¾n cña ®êng lèi ®æi míi, cña chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc. Thùc tiÔn ®· cho thÊy nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, ®¬ng nhiªn ph¶i bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u, chø kh«ng ph¶i h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ toµn thÓ nh quan niÖm tríc ®©y… Trong giai ®o¹n hiÖn nay nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng XHCN mµ chóng ta ®ang x©y dùng vµ ph¸t triÓn bao gåm c¸c h×nh thøc së h÷u nh së h÷u toµn d©n së h÷u tæng hîp. Trong c¸c h×nh thøc së h÷u nµy, kh¸i qu¸t l¹i chØ cã hai h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n lµ c«ng h÷u vµ t h÷u, cßn c¸c h×nh thøc kh¸c chØ lµ h×nh thøc trung gian, qu¸ ®é hoÆc hçn hîp. ë ®©y mçi h×nh thøc së h÷u l¹i cã nhiÒu ph¬ng thøc biÓu hiÖn vÒ tr×nh ®é thÓ hiÖn kh¸c nhau. Chóng ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së cïng b¶n chÊt kinh tÕ vµ tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ n¨ng lùc qu¶n lý. Trong hiÕn ph¸p vµ luËt ®Êt ®ai ®· quy ®Þnh râ “®Êt ®ai thuéc së h÷u toµn d©n”. XÐt vÒ mÆt kinh tÕ ®Êt ®ai lµ ph¬ng tiÖn c¬ b¶n cña c¶ mét céng ®ång x· héi. XÐt vÒ mÆt x· héi trªn c¶ hai ph¬ng diÖn cã thÓ nãi r»ng ®Êt ®ai kh«ng thÓ lµ ®èi tîng cña riªng ai. Tuy nhiªn suy cho cïng, ®Êt ®ai còng lµ t liÖu s¶n xuÊt, hay nãi chÝnh x¸c h¬n nã lµ bé phËn quan träng cña t liÖu s¶n xuÊt. Bëi thÕ dï lµ ®Æc biÖt th× trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, nã vÉn ph¶i vËn ®éng theo nh÷ng quy luËt cña thÞ trêng vµ chÞu sù ®iÒu tiÕt cña nh÷ng quy luËt ®ã. ViÖc ®Êt ®ai lµ së h÷u toµn d©n mµ Nhµ níc lµ ®¹i diÖn së h÷u vµ qu¶n lý kh«ng hÒ m©u thuÉn víi viÖc trao quyÒn cho c¸c hé n«ng d©n kÓ c¶ quyÒn ®îc chuyÓn nhîng, quyÒn sö dông ®Êt ®ai nÕu biÕt gi¶i quyÕt cô thÓ c¸c vÊn ®Ò së h÷u víi quyÒn sö dông. - VÒ së h÷u Trong x· héi mµ Nhµ níc cßn tån t¹i th× së h÷u toµn d©n cha cã ®iÒu kiÖn vËn ®éng trªn bÒ mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ nãi chung. H×nh thøc së h÷u Nhµ níc xÐt vÒ tæng thÓ, míi chØ lµ kÕt cÊu bªn ngoµi cña së h÷u. Cßn kÕt cÊu bªn trong cña së h÷u Nhµ níc ë níc ta cã lÏ chñ yÕu thÓ hiÖn quyÒn së h÷u ®ã ë khu vùc kinh tÕ quèc doanh, khu vùc c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc. - VÒ së h÷u tËp thÓ ë níc ta tríc ®©y h×nh thøc së h÷u tËp thÓ chñ yÕu tån t¹i díi h×nh thøc hîp t¸c x· (gåm c¶ hîp t¸c x· n«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp). Víi néi dung lµ ca gi¸ trÞ lÉn gi¸ trÞ sö dông cña ®èi tîng së h÷u ®Òu lµ cña chung, mµ c¶ x· viªn lµ chñ së h÷u. ChÝnh v× vËy mµ víi h×nh thøc së h÷u nµy, quyÒn mua b¸n hoÆc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 chuyÓn nhîng t liÖu s¶n xuÊt, trong thùc tÕ s¶n xuÊt vµ lu th«ng ë níc ta ®· diÔn ra hÕt søc phøc t¹p. QuyÒn cña c¸c tËp thÓ s¶n xuÊt thêng rÊt h¹n chÕ. Song ®«i khi l¹i cã t×nh tr¹ng l¹m quyÒn. Sù kh«ng x¸c ®Þnh sù “nhËp nh»ng” víi quyÒn së h÷u Nhµ níc vµ víi së h÷u t nh©n tr¸ h×nh còng lµ hiÖn tîng phæ biÕn. §Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng ®ã, trong bèi c¶nh cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay, cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ quyÒn mua b¸n vµ chuyÓn nhîng t liÖu s¶n xuÊt ®èi víi c¸c tËp thÓ s¶n xuÊt kinh doanh. ChØ cã nh vËy th× së h÷u tËp thÓ míi cã thÓ trë thµnh mét h×nh thøc së h÷u cã hiÖu qu¶. Chóng ta ®Òu ®· biÕt, hîp t¸c x· kh«ng ph¶i lµ h×nh thøc riªng cã, ®Æc trng cho chñ nghÜa x· héi, nhng nã lµ mét h×nh thøc së h÷u kinh tÕ, tiÕn ®é trong thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi. V× vËy chóng ta cÇn ph¶i duy tr× vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a h×nh thøc së h÷u nµy khi x©y dùng chñ nghÜa x· héi nh VI.Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh, “chÕ ®é cña ngêi x· viªn hîp t¸c x· v¨n minh lµ chÕ ®é Öh chñ nghÜa”. Thùc tiÔn cho thÊy, ë níc hiÖn nay, ®· cã nh÷ng h×nh thøc hîp t¸c x· kiÓu míi ra ®êi do nhu cÇu tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong c¬ chÕ thÞ trêng “hîp t¸c x· ®· ®îc tæ chøc trªn c¬ së ®ãng gãp cæ phÇn vµ sù tham gia lao ®éng trùc tiÕp cña x· viªn ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ theo cæ phÇn,mçi x· viªn cã quyÒn nh nhau ®èi víi c«ng viÖc chung”. Kinh tÕ thÞ trêng t¹o ra sù c¹nh tranh, ch¹y ®ua quyÕt liÖt. §iÒu ®ã, buéc con ngêi ph¶i n¨ng ®éng s¸ng t¹o, linh ho¹t, cã t¸c phong nhanh nhÑn, cã ®Çu ãc quan s¸t, ph©n tÝch ®Ó thÝch nghi vµ hµnh ®éng cã hiÖu qu¶. Tõ ®ã n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi, gãp phÇn lµm gi¶m ®i sù chËm ch¹p vµ sù tr× trÖ vèn cã cña ngêi lao ®éng trong nÒn kinh tÕ l¹c hËu tõ ngµn ®êi cña con ngêi ViÖt Nam. Kinh tÕ thÞ trêng t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp ®Ó con ngêi më réng c¸c mèi quan hÖ, giao lu bu«n b¸n, tõ ®ã h×nh thµnh c¸c chuÈn mùc v¨n ho¸, ®¹o ®øc míi theo tiªu chÝ thÞ trêng nh ch÷ tÝn trong chÊt lîng, ch÷ tÝn trong giao dÞch… §©y còng lµ mét híng tèt ®Ñp bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt trong hÖ gi¶i trÝ cña con ngêi ViÖt Nam. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i thÊy r»ng cø x©y dùng ®îc kinh tÕ thÞ trêng lµ nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp, tù nã h×nh thµnh cho con ngêi. Cã nh÷ng lóc nh÷ng n¬i, kinh tÕ thÞ trêng kh«ng nh÷ng kh«ng lµm cho con ngêi ta n¨ng ®éng h¬n, tèt ®Ñp h¬n mµ ngîc l¹i mµ cßn lµm tha ho¸ b¶n chÊt con ngêi,biÕn con ngêi thµnh g· n« lÖ, sïng b¸i ®ång tiÒn hoÆc kÎ ®¹o ®øc gi¶ chØ biÕt t«n träng søc m¹nh vµ lîi Ých c¸ nh©n s½n sµng chµ ®¹p nªn nh©n phÈm, v¨n ho¸, ®¹o ®øc, lu©n lý… Bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, kinh tÕ thÞ trêng còng cã nhiÒu khuyÕt tËt h¹n chÊt g©y Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ra nh÷ng t¸c ®éng xÊu. §¬n gi¶n vÝ dô nh: TÖ n¹n th¬ng m¹i ho¸ trêng häc, xem nhÑ truyÒn thèng t«n s träng ®¹o. Quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ lµm s«i ®éng thÞ trêng nhng còng xãi mßn nh©n c¸ch vµ h¹ thÊp phÈm gi¸ con ngêi. Ngoµi ra, ®i kÌm víi kinh tÕ thÞ trêng lµ hµng lo¹t tÖ n¹n x· héi dÔ ®a ®Õn nh÷ng rèi lo¹n, khñng ho¶ng cho gia ®×nh – h¹t nh©n, tÕ bµo cña x· héi. N¹n cê b¹c rîu chÌ, m¹i d©m, ma tuý, bu«n lËu, hèi lé, tham nhòng… nh÷ng c¨n bÖnh trÇm kha kh«ng dÔ kh¾c phôc trong kinh tÕ thÞ trêng. ThËt kh«ng xa khi h×nh dung kinh tÕ thÞ trêng lµ con dao hai lìi nÕu dïng kh«ng cÈn thËn rÊt dÔ bÞ ®øt tay. Nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y cho thÊy kinh tÕ thÞ trêng lµ môc tiªu x©y dùng con ngêi x· héi chñ nghÜa lµ mét m©u thuÉn biÖn chøng trong thùc tiÔn níc ta hiÖn nay. §©y chÝnh lµ hai mÆt ®èi lËp cña mét m©u thuÉn x· héi, gi÷a kinh tÕ thÞ trêng víi qu¸ tr×nh x©y dùng con ngêi , võa cã sù thèng nhÊt, võa cã sù ®Êu tranh. Kinh tÕ thÞ trêng võa t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng ph¸t huy nguån lùc con ngêi, võa t¹o ra nh÷ng ®éc tè ®Çu ®éc huû ho¹i con ng . ViÖc gi¶i quyÕt m©u thuÉn trªn ®©y lµ viÖc lµm kh«ng ®¬n gi¶n, ®èi víi níc ta m©u thuÉn gi÷a kinh tÕ thÞ trêng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng con ngêi ®îc gi¶i quyÕt b»ng sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Nhµ níc “s¶n xuÊt hµng ho¸ kh«ng ®èi lËp víi chñ nghÜa x· héi mµ lµ thµnh tùu ph¸t triÓn nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, tån t¹i kh¸ch quan cÇn thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng CNXH vµ c¶ khi CNXH ®· ®îc x©y dùng”. Nh vËy §¶ng ra ®· v¹ch râ sù thèng nhÊt gi÷a kinh tÕ thÞ trêng vµ môc tiªu x©y dùng x· héi chñ nghÜa. ViÖc ¸p dông c¬ chÕ thÞ trêng ®ßi hái ph¶i n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý tÇm vÜ m« cña Nhµ níc ®ång thêi x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ chÕ ®é tù chñ cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh. Thùc hiÖn tèt vÊn ®Ò nµy sÏ ph¸t huy ®îc t¸c ®éng tÝch cùc to lín còng nh ng¨n ngõa h¹n chÕ, kh¾c phôc nh÷ng tiªu cùc, khiÕm khuyÕt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i híng vµo phôc vô c«ng cuéc x©y dùng nguån lùc con ngêi. TiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ gi¸o dôc nh»m kh«i phôc t©m lý sïng b¸i ®ång tiÒn, bÊt chÊp ®¹o lý coi thêng c¸c gi¸ trÞ nh©n v¨n. Ph¶i ra søc ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn nh©n ®¹o, thÈm mü, v¨n ho¸ nghÖ thuËt cña d©n téc. §©y chÝnh lµ c«ng cô, ph¬ng tiÖn quan träng ®Ó t¸c ®éng, gãp phÇn gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®· nªu. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn iii. KÕt luËn M©u thuÉn lµ mét hiÖn tîng kh¸ch quan phæ biÕn h×nh thµnh tõ nh÷ng cÊu tróc vµ thuéc tÝnh bªn trong vèn cã tù th©n cña tÊt c¶ c¸c sù vËt, hiÖn tîng trong b¶n th©n thÕ giíi kh¸ch quan…. Do ®ã trong ho¹t ®éng thùc tiÔn ph©n tÝch tõng mÆt ®éc lËp t¹o thµnh m©u thuÉn cô thÓ ®Ó nhËn thøc ®îc b¶n chÊt khuynh híng vËn ®éng, ph¸t triÓn cña sù vËt hiÖn tîng. CÇn n¾m v÷ng nguyªn t¾c ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn. §ã lµ sù ®Êu tranh gi÷a hai mÆt ®èi lËp diÔn ra theo quy luËt ph¸ vì c¸i cò ®Ó thiÕt lËp c¸i míi tiÕn bé h¬n. V× vËy,trong ®êi sèng x· héi mäi hµnh vi ®Êu tranh cÇn ®îc coi lµ ch©n chÝnh khi nã thóc ®Èy sù ph¸t triÓn. Trong thêi kú chuyÓn nÒn kinh tÕ ë ViÖt Nam tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Chñ tr¬ng l·nh ®¹o cña §¶ng lµ rÊt ®óng ®¾n. Tuy nhiªn trong thùc hiÖn cßn nhiÒu thiÕu sãt, m©u thuÉn gi÷a c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh. Nhng nh÷ng m©u thuÉn ®ã ®ßi hái chóng ta gi¶i quyÕt, cã nh thÕ nÒn kinh tÕ míi ph¸t triÓn theo ®óng nghÜa ®æi míi cña nã. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn iv. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c – Lªnin 2. ViÖt Nam chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Môc lôc PhÇn I. Lêi nãi ®Çu:.....................................................................................1 PhÇn II. Néi dung.........................................................................................2 I. Lý luËn chung............................................................................................2 1. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp trong mét thÓ thèng nhÊt...................2 2. ChuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp.............................................................4 II. M©u thuÉn biÖn chøng trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng....5 1. Thùc chÊt kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam nh×n tõ gãc ®é triÕt häc............5 2. Nh÷ng m©u thuÉn ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam ...................................................................................................7 PhÇn III. KÕt luËn........................................................................................16 PhÇn IV. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o.....................................................17