Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Më ®Çu
Kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa lµ m« h×nh
kinh tÕ tæng qu¸t mµ n-íc ta ®· lùa chän trong thêi k× ®æi míi.
Nã võa mang tÝnh chÊt chung cña kinh tÕ thÞ tr-êng, võa cã
nh÷ng ®Æc thï, ®-îc quyÕt ®Þnh bëi c¸c nguyªn t¾c vµ b¶n chÊt
cña chñ nghÜa x· héi. §©y lµ sù vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng kinh
nghiÖm trong n-íc vµ thÕ giíi vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng, lµ
sù kÕt tinh trÝ tuÖ cña toµn §¶ng vµ Nhµ n-íc trong qu¸ tr×nh
l·nh ®¹o nh©n d©n x©y dùng ®Êt n-íc. §¶ng x¸c ®Þnh mét
c¸ch nhÊt qu¸n vai trß cña Nhµ n-íc XHCN trong nÒn kinh tÕ
thÞ tr-êng lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ nh©n tè quan
träng. Qua ®Ò t¯i: “Nhµ n-íc vµ vai trß cña Nhµ n-íc XHCN
trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë níc ta hiÖn nay”, chóng ta cã thÓ
x¸c ®Þnh mét c¸ch râ rµng vµ nhÊt qu¸n vÒ vÞ trÝ, vai trß cña
Nhµ n-íc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Mét sè thµnh tùu
®¹t ®-îc: Tæ chøc thµnh c«ng héi nghÞ cÊp cao:
APEC,ASEM, ASIAN vµ n-íc ta ®· trë thµnh thµnh viªn
chÝnh thøc cña WTO( n-íc thø 150). H¬n n÷a, ta cã thÊy ®-îc
nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ cña vÊn ®Ò, cã thÓ ®-a ra mét
sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c-êng vai trß cña Nhµ n-íc trong ®Ò
tµi mµ em ®· tr×nh bµy ë trªn=>Vai trß cña Nhµ n-íc v« cïng
quan träng. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n tíi TiÕn sÜ NguyÔn ThÞ
BÝch Thuû ®· gióp t«i hoµn thµnh ®Ò tµi nµy!
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Môc lôc
Më ®Çu……………………………………………………………………1
PhÇn I: Lý luËn vÒ Nhµ n-íc cña c¸c nhµ triÕt häc tr-íc M¸c vµ chñ
nghÜa M¸c – Lªnin………………………………………………………..4
I.C¸c quan ®iÓm tr-íc M¸c vÒ Nhµ n-íc…………………………….....4
1. N-íc Anh……………………………………………………………….4
a. T- t-ëng cña T«mat H«px¬(1588 – 1679)………………………………...4
b. T- t-ëng cña Gi«n lin bec n¬(1614 – 1657)………………………………..4
c. T- t-ëng cña Giªc¸c®¬ Uüntenli:……………………………………………5
d. T- t-ëng cña Gi«nlècc¬(1632 – 1704)……………………………………..5
2. N-íc Ph¸p……………………………………………………………..5
a. T- t-ëng cña Vonte( 1694 – 1778)…………………………………………5
b. T- t-ëng cña ph¸i Giacobanh(1758 – 1794)……………………………...5
3. N-íc §øc………………………………………………………………6
a. T- t-ëng cña Cant¬(1724 – 1804)………………………………………….6
b. T- t-ëng cña Hªghen(1770 – 1831).
II. C¸c quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin vÒ nhµ n-íc………......7
1. Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña Nhµ n-íc…………………………………7
1.1 Nguån gèc cña Nhµ n-íc:………………………………………………….7
1.2. B¶n chÊt cña Nhµ n-íc……………………………………………………..8
2. §Æc tr-ng c¬ b¶n cña Nhµ n-íc………………………………………8
3. Chøc n¨ng cña Nhµ n-íc……………………………………………..9
3.1. Chøc n¨ng thèng trÞ cña giai cÊp vµ chøc n¨ng x· héi………………...9
3.2. Chøc n¨ng ®èi néi vµ ®èi ngo¹i…………………………………………...9
4. C¸c kiÓu vµ h×nh thøc cña Nhµ n-íc………………………………….9
4.1 C¸c kiÓu Nhµ n-íc trong lÞch sö………………………………………….10
4.2 H×nh thøc cña Nhµ n-íc……………………………………………………10
III. C¸c t- t-ëng vÒ Nhµ n-íc ph¸p quyÒn…………………………….11
1. T- t-ëng c¸c nhµ triÕt häc tr-íc M¸c vÒ Nhµ nø¬c ph¸p quyÒn( tiªu
biÓu Hªghen)………………………………………………………………12
2. C¸c quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin vÒ Nhµ n-íc ph¸p
quyÒn……………………………………………………………………….12
IV. M« h×nh nhµ n-íc ph¸p quyÒn “ C«ng x· Pari ” …………………..12
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
PhÇn II: Nhµ n-íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt Nam……………………14
I. T- t-ëng cña Lªnin vÒ Nhµ n-íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt Nam….15
II. T- t-ëng cña Hå ChÝ Minh vÒ Nhµ n-íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt
Nam………………………………………………………………………15
III. Nh÷ng ®Æc tr-ng c¬ b¶n vª Nhµ n-íc ph¸p quyÒn ë ViÖt Nam….17
IV. Vai trß cña Nhµ n-íc XHCN ë ViÖt Nam hiÖn nay……………….18
1.Vai trß cña Nhµ n-íc trong quèc phßng vµ trong viÖc s¶n xuÊt, tiªu
dïng c¸c hµng ho¸ c«ng céng……………………………………………18
2. Vai trß cña Nhµ n-íc ®èi víi c¸c yÕu tè ngo¹i vi……………………..19
3. Vai trß cña Nhµ n-íc trong viÖc t¹o dùng bé khung x· héi vµ luËt
ph¸p……………………………………………………………………….20
4. Vai trß cña Nhµ n-íc trong chÝnh s¸ch c¹nh tranh………………….21
5. Vai trß cña Nhµ n-íc ®èi víi vÊn ®Ò thu nhËp vµ phóc lîi…………..21
6. Vai trß cña Nhµ n-íc trong c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ……..22
V. X©y dùng Nhµ n-íc vµ Nhµ n-íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt Nam..24
1. H¹n chÕ…………………………………………………………….24
2. Gi¶i ph¸p…………………………………………………………...24
a. Ph¸t huy d©n chñ, b¶o ®¶m quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n trong x©y
dùng nhµ n-íc vµ qu¶n lý x· héi……………………………………………25
b. §Èy m¹nh x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vµ tæ chøc thùc
hiÖn ph¸p luËt………………………………………………………………25
c. TiÕp tôc ®æi míi tæ chøc vµ ph-¬ng thøc ho¹t ®éng cña Quèc Héi theo
yªu cÇu x©y dùng nhµ n-íc ph¸p quyÒn XHCN ViÖt Nam cña d©n, do
d©n, v× d©n………………………………………………………………………25
d. §Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh nhµ n-íc theo yªu cÇu x©y dùng nhµ
n-íc ph¸p quyÒn XHCN………………………………………………………26
e. §æi míi ho¹t ®éng t- ph¸p………………………………………………...26
f. §æi míi vµ t¨ng c-êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi nhµ n-íc trong
®iÒu kiÖn x©y dùng nhµ n-íc ph¸p quyÒn x· héi cña d©n, do d©n, v× d©n…26
g. §Èy m¹nh chèng quan liªu bao cÊp, tham nhòng vµ nh÷ng hiÖn t-îng
tiªu cùc kh¸c trong bé m¸y nhµ n-íc…………………………………………..27
h. X©y dùng ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc ®ñ n¨ng lùc, phÈm chÊt ®¸p øng
yªu cÇu x©y dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn XHCN……………………………….27
KÕt luËn……………………………………………………………………29
Tµi liÖu tham kh¶o………………………………………………………..30
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
PhÇn I
Lý luËn vÒ Nhµ n-íc cña c¸c nhµ triÕt häc tr-íc
M¸c vµ chñ nghÜa M¸c – Lªnin.
I.C¸c quan ®iÓm tr-íc M¸c vÒ Nhµ n-íc.
1. N-íc Anh.
- §©y lµ mét trong nh÷ng n-íc ®Çu tiªn ë Ch©u ¢u cã quan hÖ t- b¶n n¶y
sinh vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Tõ cuèi thÕ kû XVII, n-íc Anh chÝnh lµ n¬i
ch«n rau c¾t rèn cña chñ nghÜa duy vËt hiÖn ®¹i. ChÝnh trªn m¶nh ®Êt cña
quèc gia nµy ®· xuÊt hiÖn nh÷ng trµo l-u t- t-ëng vµ nh÷ng nhµ t- t-ëng næi
tiÕng:
a. T- t-ëng cña T«mat H«px¬(1588 – 1679).
- Theo T«mat H«px¬, mçi d©n téc trong sù ph¸t triÓn cña m×nh ®Òu tr¶i qua 2
giai ®o¹n tù nhiªn vµ giai ®o¹n x· héi c«ng d©n( hay cßn gäi giai ®o¹n nhµ
n-íc). Nhµ n-íc lµ sù s¸ng t¹o cao nhÊt mµ con ng-êi cã thÓ lµm ®-îc. Nhµ
nø¬c ®ãng vai trß ®iÒu hµnh sù ph¸t triÓn cña x· héi, xö ph¹t nh÷ng ai vi
ph¹m lîi Ých chung cña mäi ng-êi. Nhµ n-íc “ tùa nh- mét con ng-êi nh©n
®¹o” mµ chÝnh phñ lµ linh hån cña ®ã. Sù xuÊt hiÖn Nhµ n-íc còng cã mÆt
h¹n chÕ ë chç lµ nã lµm gi¶m bít c¸c kh¸t väng tù nhiªn nhÊt ®Þnh cña con
ng-êi, tù do cña con ng-êi do ®ã mµ bÞ thu hÑp. Nh-ng kh«ng cßn c¸ch nµo
kh¸c, con ng-êi cÇn cã Nhµ n-íc th× míi sèng yªn æn ®-îc.
- C¸c ®¹i diÖn cña Nhµ n-íc nhiÒu khi trong mét chõng mùc nµo ®ã kh«ng
lµm tho¶ m·n së thÝch c¸ nh©n ph¶i cã nghÜa vô ph¶i tu©n theo. Theo H«px¬,
Nhµ n-íc kh«ng tu©n theo nhµ thê mµ ng-îc l¹i ph¶i tu©n theo Nhµ n-íc.
b. T- t-ëng cña Gi«n lin bec n¬(1614 – 1657).
- Dùa vµo quyÒn bÈm sinh cña nh©n d©n Anh, Lin bec n¬ ®ßi hái huû bá
quyÒn lùc cña nhµ vua vµ th-îng viÖn, thµnh lËp nghÞ viÖn – c¬ quan ®¹i
diÖn cho toµn thÓ nh©n d©n Anh, vµ tõ mét ®Õn hai n¨m sau l¹i bÇu mét lÇn.
§Ó ®¶m b¶o ph¸p chÕ, cÇn chia ra thµnh quyÒn lËp ph¸p vµ quyÒn hµnh ph¸p.
§ßi hái nµy nh»m chèng l¹i sù léng quyÒn cña bé m¸y quan liªu bao cËp,
®ång thêi còng chèng l¹i sù m-u toan cña ph¸i ®éc lËp chiÕm ®a sè trong
nghÞ viÖn muèn tËp trung toµn bé quyÒn lùc vÒ tay m×nh, môc ®Ých cña viÖc
ph©n chia quyÒn lùc lµ nh»m ®¶m b¶o nÒn ph¸p chÕ d©n chñ t- s¶n vµ cñng
cè c¸c quyÒn tù do, d©n chñ.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
c. T- t-ëng cña Giªc¸c®¬ Uüntenli:
- TÊt c¶ quan chøc cña céng hoµ ®Òu ®-îc bÇu ra vµ thay ®æi hµng n¨m,
§øng ®Çu Nhµ n-íc lµ nghÞ viÖn mçi n¨m ®-îc bÇu ra mét lÇn, c¸c ®¹o luËt
®ù¬c th«ng qua sÏ cã hiÖu lùc trong vßng mét th¸ng kh«ng cã sù ph¶n ®èi
cña nh©n d©n. ViÖc ®¶m b¶o nÒn ph¸p chÕ ë n-íc céng hoµ cã ý nghÜa cùc k×
to lín, vÊn ®Ò ®ã liªn quan ®Æc biÖt ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c quan chøc. ¤ng
chØ ra b¶n chÊt giai cÊp cña Nhµ n-íc vµ cho r»ng chÕ ®é t- h÷u lµ nguyªn
nh©n dÉn tíi th¶m c¶nh cña ng-êi lao ®éng. §ång thêi «ng còng cè thùc hiÖn
nh÷ng t- t-ëng cña m×nh trªn thùc tÕ, ®-a ra kÐ ho¹ch më réng viÖc c¶i t¹o
x· héi vµ Nhµ n-íc dùa trªn nh÷ng nguyªn lý céng s¶n chñ nghÜa.
d. T- t-ëng cña Gi«nlècc¬(1632 – 1704).
- Nhµ n-íc ®-îc thµnh lËp ®Ó b¶o vÖ c¸c quyÒn tù nhiªn cña con ng-êi, ban
hµnh luËt ph¸p ®Ó t¹o lËp vµ b¶o vÖ quyÒn së h÷u còng nh- sö dông c¸c lùc
l-îng x· héi ®Ó thùc hiÖn c¸c ®¹o luËt nµy vµ b¶o vÖ sù tÊn c«ng tõ bªn
ngoµi. QuyÒn lËp ph¸p ph¶i thuéc vÒ nghÞ viÖn ph¶i häp th-êng k× ®Ó th«ng
qua c¸c ®¹o luËt, nh-ng kh«ng can thiÖp vµ qu¸ tr×nh thùc thi chóng. QuyÒn
hµnh ph¸p thuéc vÒ nhµ vua. Nhµ vua l·nh ®¹o viÖc thi hµnh ph¸p luËt, bæ
nhiÖm c¸c bé tr-ëng, ch¸nh ¸n vµ c¸c quan chøc kh¸c. Ho¹t ®éng cña nhµ
vua phô thuéc ph¸p luËt vµ nhµ vua kh«ng cã “ ®Æc quyÒn” nhÊt ®Þnh ®èi víi
nghÞ viÖn( quyÒn phñ quyÕt, b·i miÔn…) ®Ó nh»m kh«ng cho phÐp nhµ vua
th©u tãm quyÒn lùc vÒ tay m×nh.
2. N-íc Ph¸p.
- T- t-ëng chÝnh trÞ cña Ph¸p thÕ kû XVIII rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. Thêi
kú lÞch sö nµy ®· s¶n sinh ra nh÷ng nhµ t- t-ëng vÜ ®¹i ®Æt nÒn mãng cho
c¸ch m¹ng t- s¶n T- t-ëng cña nh-ng nhµ khai sinh vÉn cßn s¸ng m·i ®Õn
ngµy nay. Theo Ph. ¡nghen “ Nh÷ng vÜ nh©n Ph¸p ®· soi s¸ng ®Çu ãc mäi
ng-êi, ®Ó chuÈn bÞ cho cuéc c¸ch m¹ng s¾p bïng næ, chÝnh hä lµ nh÷ng
ng-êi hÕt søc c¸ch m¹ng…” §-¬ng nhiªn, tÝnh cÊp tiÕn cña nh÷ng t- t-ëng
chÝnh trÞ t- s¶n kh«ng thÓ v-ît qu¸ khái nh÷ng khu«n khæ hÖ t- t-ëng t- h÷u
t- s¶n chñ nghÜa.
a. T- t-ëng cña Vonte( 1694 – 1778)
- ¤ng t¸n thµnh hÖ th«ng lËp hiÕn ë Anh, «ng nghiªng vÒ t- t-ëng d©n chñ
kiÓu Anh, khi m©u thuÉn gi÷a thÓ chÕ vµ ®¼ng cÊp thø 3 trë nªn s©u s¾c. H¬n
n÷a, b¾t ®Çu xuÊt hiÖn nh÷ng t- t-ëng céng hoµ trong hÖ thèng t- t-ëng cña
«ng. Tõ viÖc thõa nhËn nÒn céng hoµ lµ h×nh thøc Nhµ n-íc s¬ khai trong
cuèn tõ ®iÓn triÕt häc cña Vonte ®· ®i ®Çu nãi vÒ sù hîp lý cña chÕ ®é céng
hoµ vµ nh÷ng tÝnh chÊt -u viÖt cña nã.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
b. T- t-ëng cña ph¸i Giacobanh(1758 – 1794)
- Theo «ng Rubespierre, nh©n d©n lµ ng-êi tèi th-îng cña Nhµ n-íc, ®-îc tæ
chøc vµ hît ®éng theo ph¸p luËt do nh©n d©n th«ng qua. Do ®ã, quyÒn lËp
hiÕn, mét quyÒn lùc tèi cao thuéc vÒ nh©n d©n. §ã lµ ý chÝ cña nh©n d©n mµ
kh«ng mét ®¹i diÖn nµo cã quyÒn ng¨n c¶n. ¤ng ph©n biÖt luËt ph¸p quan
träng chØ cã thÓ ®-îc th«ng qua víi ®iÒu kiÖn ®· ®-îc tr-ng cÇu ý d©n.
3. N-íc §øc.
- T×nh h×nh chÝnh trÞ x· héi cña §øc n¨m 1789 kh«ng kh¸c g× t×nh h×nh ®Çu
thËp kû XVIII. Cuéc c¸ch m¹ng t- s¶n Ph¸p vÜ ®¹i hÖt nh- tia chip loÐ s¸ng
vµo ®Êt nø¬c nµy. QuÇn chóng nh©n d©n vµ nh÷ng ®¹i diÖn tiªn tiÕn nhÊt cña
nÒn v¨n ho¸ §øc vui mõng ®ãn chµo nh÷ng sù kiÖn c¸ch m¹ng ë Ph¸p. Ba
vÊn ®Ò mÊu chèt lµ: thµnh lËp sù thèng nhÊt d©n téc, d©n chñ ho¸ chÕ ®é nhµ
n-íc, chÕ ®é ph¸p luËt, b·i bá chÕ ®é n«ng n«.
a. T- t-ëng cña Cant¬(1724 – 1804)
- Kh¼ng ®Þnh quan ®iÓm duy t©m vÒ t- s¶n vÒ b¶n chÊt vµ tr¸ch nhiÖm cña
Nhµ nø¬c, Cant¬ nhanh chãng ®-îc giai cÊp bãc lét thõa nhËn lµ mét trong
nh÷ng nhµ lý luËn ®Çu tiªn vÒ Nhµ n-íc ph¸p quyÒn tøc lµ Nhµ n-íc d-êng
nh- dùa trªn ®éc lËp c¸ nh©n vµ ho¹t ®éng cña m×nh d-êng nh- tu©n thñ
tuyÖt ®èi c¸c ®iÒu kho¶n cña ph¸p luËt. Cant¬ ph©n nhµ n-íc thµnh ba d¹ng:
chuyªn chÕ, quý téc vµ d©n chñ. ¤ng cho r»ng trung t©m cña vÊn ®Ò tæ chøc
Nhµ n-íc lµ ph-¬ng thøc nh©n d©n cÇm quyÒn.
b. T- t-ëng cña Hªghen(1770 – 1831).
- Theo Hªghen x· héi loµi ng-êi ph¶i tr¶i qua bèn lo¹i h×nh Nhµ n-íc cã tÝnh
lÞch sö trªn toµn thÕ giíi.
+) Lo¹i h×nh Nhµ n-íc ®Çu tiªn trªn thÕ giíi lµ nhµ n-íc phong kiÕn ph-¬ng
®«ng, Nhµ n-íc nµy mang c¸i ®Æc thï( nh©n quyÒn, lîi Ých c¸ nh©n, quyÒn tù
do c¸ nh©n) ch-a ®-îc thõa nhËn hay nãi c¸ch kh¸c Hªghen th-êng dïng lµ
bÞ “ nhÊn ch×m” trong c¸i phè qu¸t( Nhµ n-íc céng ®ång).
+) Nhµ n-íc chñ n« Hy L¹p cã ®Æc thï “ nhó lªn” nh©n quyÒn, lîi Ých c¸
nh©n, chñ quyÒn tù do c¸ nh©n cña giíi chñ n« cßn chñ quyÒn tù do cña tÊt
c¶ mäi ng-êi bao gåm n« lÖ th× ch-a ®-îc c«ng nhËn.
+) Nhµ n-íc d©n chñ chñ n« Hy L¹p ®-îc xuÊt hiÖn do sù trçi dËy m¹nh mÏ
cña ý thøc c¸ nh©n ®Æc thï.
+) Nhµ n-íc La M· víi nh÷ng ®Æc tr-ng n¶y sinh th¸i ®é ph¶n kh¸ng, sù trçi
dËy cña kiÓu t- s¶n t- duy siªu h×nh ®· lµm tuyÖt ®èi ho¸ c¸i chung, c¸i céng
®ång, tËp thÓ, ®èi lËp víi c¸c ®Æc thï ®ã lµ sù kh¸c bÞªt, ®èi lËp, quÕt ®Þnh tÊt
yÕu kh¸c. Do thï ®Þch c¸ nh©n ®Æc thï, x· héi mÊt ®i søc sèng vµ hÖ qu¶ tÊt
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
yÕu cña nã lµ sù nghÌo ®ãi, kiÖt quÖ, chuyªn quyÒn, ®éc ®o¸n dÉn ®Õn chiÕn
tranh liªn miªn.
Theo nguån:
+ Quan ®iÓm cña Hªghen vÒ nhµ n-íc vµ nhµ n-íc ph¸p quyÒn - Ph¹m
ChiÕn Khu – T¹p chÝ TriÕt häc – Ra 6h25’ pm, Thø 6 ngµy 01/06/2007.
+ Lý luËn vª Nhµ n-íc vµ ph¸p luËt cña c¸c nhµ t- t-ëng thëi k× T©y ¢u cËn
®¹i- T¹p chÝ khoa häc ph¸p lý sè 1/2001.
II. C¸c quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin vÒ nhµ n-íc.
1. Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña Nhµ n-íc
1.1 Nguån gèc cña Nhµ n-íc:
-Thêi kú cæ trung ®¹i ®· cã nhiÒu nhµ t- t-ëng tiÕp cËn vµ ®-a ra nh÷ng ý
kiÕn kh¸c nhau vÒ nguån gèc cña Nhµ n-íc: C¸c nhµ t- t-ëng thuyÕt thÇn
häc cho r»ng Nhµ n-íc do Th-îng §Õ s¸ng t¹o ra. C¸c nhµ theo ThuyÕt gia
tr-ëng cè g¾ng chøng minh Nhµ n-íc lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn cña giai
®o¹n lµ h×nh thøc tæ chøc tù nhiªn cña cuéc sèng con ng-êi.
-§Õn kho¶ng thÕ kû XVI, XVII, XVIII xuÊt hiÖn hµng lo¹t quan niÖm vÒ
nguån gèc cña Nhµ n-íc. §a sè häc gi¶ t- s¶n ®Òu t¸n thµnh quan ®iÓm cho
r»ng sù ra ®êi cña Nhµ n-íc lµ s¶n phÈm cña mét khÕ -íc hay hîp ®ång
®-îc ký kÕt tr-íc hÕt gi÷a con ng-êi sèng trong tù nhiªn kh«ng cã Nhµ
n-íc: Jean Bodin, Thomas, Hoppen, John Locke ….
-Do nhiÒu nh©n kh¸c nhau nh÷ng häc thuyÕt vµ quan ®iÓm trªn ch-a gi¶i
thÝch ®-îc céi nguån vËt chÊt vµ b¶n chÊt giai cÊp cña Nhµ n-íc.
Víi quan ®iÓm biÖn chøng vµ duy vËt chñ nghÜa Mac – Lªnin ®· chøng
minh mét c¸ch khoa häc ®ã lµ: Nhµ n-íc xuÊt hiÖn khi loµi ng-êi ph¸t triÓn
®Õn mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh.
* LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi tr¶i qua nhiÒu thêi kú tõ c«ng x· nguyªn
thuû, chiÕm h÷u n« lÖ, phong kiÕn, t- b¶n chñ nghÜa, x· héi chñ nghÜa,
nh-ng kh«ng ph¶i lóc nµo trong x· héi còng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc.
+) Trong x· héi nguyªn thuû: C¬ së kinh tÕ cña x· héi céng s¶n
nguyªn thuû lµ chÕ ®é t- h÷u chung vÒ t- liÖu s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm lao
®éng, mäi ng-êi sèng b×nh ®¼ng, kh«ng cã sù ph©n biÖt giµu nghÌo nªn x·
héi khi ®ã ch-a cã sù ph©n chia thµnh giai cÊp vµ kh«ng cã ®Êu tranh giai
cÊp nªn ch-a xuÊt hiÖn Nhµ n-íc.
+) Lùc l-îng s¶n xuÊt vµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi ph¸t triÓn ®· lµm
thay ®æi c¬ cÊu tæ chøc x· héi cña x· héi nguyªn thuû. Trong x· héi b¾t ®Çu
xuÊt hiÖn cña c¶i d- thõa, bÞ nh÷ng ng-êi ®øng ®Çu thÞ téc, bé l¹c chiÕm lµm
cña riªng. ChÕ ®é t- h÷u xuÊt hiÖn ®· lµm ph©n chia x· héi thµnh kÎ giµu
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ng-êi nghÌo, thµnh c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng vµ cuéc ®Êu tranh giai cÊp xuÊt
hiÖn.
+) Nhµ n-íc ®Çu tiªn trong lÞch sö lµ Nhµ n-íc chiÕm h÷u n« lÖ. TiÕp
®ã lµ Nhµ n-íc phong kiÕn, Nhµ n-íc TBCN, Nhµ n-íc XHCN.
Nguyªn nh©n xuÊt hiÖn Nhµ n-íc: m©u thuÉn giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hoµ
®-îc: “ Nhµ n-íc lµ s¶n phÈm vµ biÓu hiÖn cña m©u thuÉn giai cÊp kh«ng thÓ
®iÒu hoµ ®-îc. BÊt cø ë ®©u hay bÊt cø lóc nµo vµ chõng nµo mµ vÒ mÆt
kh¸ch quan nh÷ng m©u thuÉn giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®-îc th× Nhµ n-íc
xuÊt hiÖn. Vµ ng-îc l¹i, sù tån t¹i cña Nhµ n-íc chøng tá r»ng nh÷ng m©u
thuÉn giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hoµ næi ” .
1.2. B¶n chÊt cña Nhµ n-íc
Trong lÞch sö häc cã nhiÒu quan kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt cña Nhµ n-íc:
+) C¸c nhµ x· héi x· héi t- s¶n cho r»ng nhµ n-íc lµ ng-êi träng tµi
c«ng minh b¶o vÖ lîi Ých cho mäi ng-êi, lµ tæ chøc phi giai cÊp vµ cÇn thiÕt
trong x· héi.
Quan ®iÓm trªn ®· xo¸ nhoµ m©u thuÉn giai cÊp, biÖn hé cho sù thèng trÞ vµ
bãc lét cña giai cÊp n»m trong tay bé m¸y nhµ n-íc.
+) TriÕt häc M¸c – Lªnin kh¼ng ®Þnh r»ng: Nhµ n-íc l¹ mét bé m¸y
x· héi do giai cÊp thèng trÞ lËp nªn nh»m hîp ph¸p hãa vµ cñng cè sù ¸p bøc
cña m×nh ®èi víi giai cÊp ®èi lËp. VÒ b¶n chÊt “ Nhµ n-íc ch¼ng qua chØ lµ
mét bé m¸y giai cÊp nµy dïng ®Ó trÊn ¸p mét giai cÊp kh¸c” . §ã lµ b¶n chÊt
cña Nhµ n-íc theo nguyªn nghÜa, Nhµ n-íc cña giai cÊp thèng trÞ.
Theo b¶n chÊt ®ã, Nhµ n-íc kh«ng ph¶i lµ lùc l-îng ®iÒu hoµ sù xung dét
giai cÊp, mµ tr¸i l¹i, nã cµng lµm cho m©u thuÉn ®ã trë nªn gay g¾t. Nhµ
n-íc lµ bé phËn quan träng nhÊt trong kiÕn tróc th-êng tÇng. Mäi ho¹t ®éng
kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi do nhµ n-íc tiÕn hµnh ®Òu xuÊt ph¸t tõ lîi
Ých cña giai cÊp n¾m trong tay bé m¸y Nhµ n-íc.
2. §Æc tr-ng c¬ b¶n cña Nhµ n-íc
- Nhµ n-íc qu¶n lý d©n c- trªn mét vïng l·nh thæ nhÊt ®Þnh.
- Nhµ n-íc ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së ph©n chia d©n c- theo l·nh thæ mµ hä
c- tró.QuyÒn lùc Nhµ n-íc cã hiÖu lùc víi mäi thµnh viªn trong l·nh thæ.
Mçi Nhµ n-íc ®-îc x¸c ®Þnh b»ng mét biªn giíi nhÊt ®Þnh.
- Nhµ n-íc cã bé m¸y quyÒn lùc chuyªn nghiÖp bao gåm c¸c ®éi vò trang
®Æc biÖt ( Qu©n ®éi, c¶nh s¸t, nhµ tï…) vµ bé m¸y qu¶n lý hµnh chÝnh. Nhµ
n-íc thùc hiÖn quyÒn lùc cña m×nh trªn c¬ së c-ìng bøc cña ph¸p luËt vµ
dïng c¸c thiÕt chÕ b¹o lùc ®Ó ph¸p luËt cña m×nh ®-îc thùc thi trong thùc tÕ.
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- Nhµ n-íc h×nh thµnh hÖ thèng thuÕ kho¸ ®Ó duy tr× vµ t¨ng c-êng bé m¸y
cai trÞ.
- Nhµ n-íc kh«ng thÓ tån t¹i nÕu kh«ng dùa vµo thuÕ kho¸, quèc tr¸i vµ c¸c
h×nh thøc bãc lét kh¸c. §ã lµ nh÷ng chÕ ®é ®ãng gãp cã tÝnh c-ìng bøc ®Ó
nu«i sèng bé m¸y cai trÞ.
Tãm l¹i, Nhµ n-íc cña giai cÊp bãc lét kh«ng nh÷ng lµ c«ng cô trÊn ¸p giai
cÊp mµ cßn lµ c«ng cô thùc hiÖn sù bãc lét c¸c giai cÊp bÞ ¸p bøc.
3. Chøc n¨ng cña Nhµ n-íc.
D-íi gãc ®é tæ chøc quyÒn lùc, Nhµ n-íc cã chøc n¨ng thèng trÞ cai trÞ cña
giai cÊp vµ chøc n¨ng x· héi. Theo gãc ®é ph¹m vi, t¸c ®éng cña quyÒn lùc,
Nhµ n-íc cã chøc n¨ng ®èi néi vµ ®èi ngo¹i:
3.1. Chøc n¨ng thèng trÞ cña giai cÊp vµ chøc n¨ng x· héi.
- Chøc n¨ng thèng trÞ chÝnh trÞ cña giai cÊp: Nhµ n-íc lµm c«ng cô chuyªn
chÝnh cña mét giai cÊp nh»m b¶o vÖ sù thèng trÞ giai cÊp ®ã ®èi víi toµn bé
x· héi, b¾t nguån tõ lý do ra ®êi cña Nhµ n-íc vµ t¹o thµnh b¶n chÊt chñ yÕu
cña nã.
- Chøc n¨ng x· héi cña Nhµ n-íc: thÓ hiÖn sù qu¶n lý nh÷ng hµnh ®éng
chung v× sù tån t¹i cña x· héi, tho¶ m·n mét sè nhu cÇu n»m d-íi sù qu¶n lý
cña Nhµ n-íc, ®Ò ra luËt ph¸p ®Ó æn ®Þnh trËt tù x· héi, thu thuÕ ®Ó phôc vô
cho c¸c ho¹t ®éng chung cña x· héi.
Nh- vËy: Chøc n¨ng thèng trÞ chÝnh trÞ lµ mét chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt, chøc
n¨ng x· héi ph¶i phô thuéc vµ phôc vô cho chøc n¨ng thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ.
3.2. Chøc n¨ng ®èi néi vµ ®èi ngo¹i.
a) §èi néi: thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô bªn trong cña ®Êt n-íc.
+ Gi÷ g×n trËt tù an ninh x· héi.
+ Qu¶n lý x· héi vÒ mäi mÆt kinh tÕ, y tÕ, v¨n ho¸ vµ gi¸o dôc.
+ Th«ng tin tuyªn truyÒn nh»m ®-a hÖ t- t-ëng cña giai cÊp thèng trÞ lªn
thµnh thèng trÞ x· héi.
b) §èi ngo¹i: thÓ hiÖn vai trß cña Nhµ n-íc trong quan hÖ víi c¸c n-íc kh¸c
trong céng ®ång quèc tÕ.
+ Tæ chøc l·nh ®¹o quÇn chóng nh©n d©n ®Êu tranh chèng giÆc ngo¹i x©m,
b¶o vÖ ®Êt n-íc.
+ Gi÷ v÷ng vµ kh«ng ngõng ph¸t huy ®Þa vÞ cña Nhµ n-íc trªn tr-êng quèc
tÕ.
+ Nhµ n-íc tiÕn hµnh quan hÖ ngo¹i giao víi c¸c n-íc kh¸c trªn mäi lÜnh
vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi.
+ Thùc hiÖn hîp t¸c, b×nh ®¼ng vµ cã c¬ héi nh- nhau trong c«ng viÖc.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nh- vËy chóng ta ®· thÊy hai chøc n¨ng trªn kh«ng thÓ t¸ch rêi nhau, trong
®ã chøc n¨ng ®èi néi quyÕt ®Þnh chøc n¨ng ®èi ngo¹i.
4. C¸c kiÓu vµ h×nh thøc cña Nhµ n-íc.
4.1 C¸c kiÓu Nhµ n-íc trong lÞch sö.
• §Þnh nghÜa: KiÓu nhµ n-íc lµ kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ bé m¸y thèng trÞ ®ã
thuéc vÒ giai cÊp nµo, tån t¹i trªn c¬ së kinh tÕ nµo, t-¬ng øng víi h×nh th¸i
kinh tÕ, x· héi nµo.
•C¸c kiÓu Nhµ n-íc:
+ Nhµ n-íc chiÕm h÷u n« lÖ: ra ®êi ®Çu tiªn trong lÞch sö, lµ giai cÊp chñ n«,
thùc hiÖn sù bãc lét ®èi víi n« lÖ b»ng sù c-ìng bøc trùc tiÕp søc lao ®éng
cña ng-êi n« lÖ.
+ Nhµ n-íc phong kiÕn: lµ chÝnh quyÒn cña giai cÊp ®Þa chñ, quý téc, lµ c¬
quan b¶o vÖ nh÷ng ®Æc quyÒn phong kiÕn, lµ c«ng cô cña giai cÊp ®Þa chñ
phong kiÕn dïng ®Ó ¸p bøc, thèng trÞ n«ng n«.
+ Nhµ n-íc t- s¶n: lµ Nhµ n-íc cña giai cÊp t- s¶n, thùc hiÖn sù bãc lét ®èi
víi giai cÊp v« s¶n vµ nh©n d©n lao ®éng b¨ng c¸ch bãc lét gi¸ trÞ thÆng d-,
b¶o vÖ lîi Ých vµ quyÒn thèng trÞ cña giai cÊp t- s¶n.
+ Nhµ n-íc v« s¶n: lµ Nhµ n-íc ®Æc biÖt, sau khi nh÷ng c¬ së kinh tÕ x· héi
cña sù xuÊt hiÖn vµ tån t¹i cña Nhµ n-íc mÊt ®i th× Nhµ n-íc sÏ kh«ng cßn,
b»ng con ®-êng tù tiªu vong => §ã lµ qu¸ tr×nh rÊt l©u dµi trong lÞch sö.
4.2 H×nh thøc cña Nhµ n-íc
• §Þnh nghÜa: Mçi kiÓu nhµ n-íc l¹i cã thÓ tån t¹i d-íi c¸c h×nh thøckhac
nhau. H×nh thøc nhµ n-íc lµ kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ c¸ch thøc tæ chøc vµ
ph-¬ng thøc thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ n-íc.
+) H×nh thøc: Nhµ n-íc gåm hai yÕu tè h×nh thøc chÝnh thÓ vµ h×nh thøc cÊu
tróc.
* H×nh thøc chÝnh thÓ cã hai d¹ng c¬ b¶n lµ h×nh thøc qu©n chñ vµ chÝnh thÓ
c«ng hoµ.
- ChÝnh thÓ qu©n chñ: quyÒn lùc tèi cao cña Nhµ n-íc tËp trung toµn bé hoÆc
mét phÇn trong tay ng-êi ®øng ®Çu Nhµ n-íc h×nh thµnh theo nguyªn t¾c
truyÒn ng«i. Nhµ n-íc theo chÝnh thÓ qu©n chñ ®-îc gäi lµ nhµ n-íc qu©n
chñ.
(#) C¸c h×nh thøc chÝnh thÓ qu©n chñ:
+ Qu©n chñ tuyÖt ®èi.
+ Qu©n chñ lËp hiÕn.
+ Qu©n chñ ®¹i nghÞ.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- ChÝnh thÓ céng hoµ: quyÒn lùc tèi cao cña Nhµ n-íc thuéc vÒ mét c¬ quan
®-îc bÇu ra trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh.
(#) C¸c h×nh thøc cña chÝnh thÓ céng hoµ:
+ ChÝnh thÓ céng hoµ ®¹i nghÞ.
+ ChÝnh thÓ céng hoµ tæng thèng.
+ ChÝnh thÓ céng hoµ l-ìng tÝnh.
hh thøc cÊu tróc lµ sù cÊu t¹o Nhµ n-íc thµnh c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh l·nh thæ
vµ x¸c lËp c¸c mèi liªn hÖ gi÷a c¸c ®¬n vÞ Êy víi nhau còng nh- gi÷a c¸c
Nhµ n-íc ë Trung -¬ng víi c¸c c¬ quan Nhµ n-íc ë ®Þa ph-¬ng.
(#) Cã hai lo¹i cÊu tróc nhµ n-íc:
+ Nhµ n-íc ®¬n nhÊt: lµ Nhµ n-íc cã chñ quyÒn chung, cã hÖ thèng ph¸p
luËt thèng nhÊt, cã mét quèc héi vµ mét hÖ thèng c¬ quan Nhµ n-íc thèng
nhÊt tõ trung -¬ng tíi ®Þa ph-¬ng. C¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh, l·nh thæ th-êng
bao gåm tØnh, huyÖn, x· ho¹t ®éng trªn c¬ së c¸c quy ®Þnh cña chÝnh quyÒn
trung -¬ng. ViÖt Nam, Trung Quèc, Ph¸p lµ nh÷ng n-íc theo cÊu tróc ®¬n
nhÊt.
+ Nhµ n-íc liªn bang: Lµ Nhµ n-íc ®-îc h×nh thµnh tõ hai hay nhiÒu nhµ
n-íc thµnh viªn hîp l¹i. Trong nhµ n-íc liªn bang, ngoµi c¬ quan quyÒn lùc
nhµ n-íc vµ c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc chung cho toµn liªn bang, hÖ thèng
ph¸p luËt chung cña liªn bang th× mçi nhµ n-íc thµnh viªn cßn cã hÖ thèng
c¬ quan nhµ n-íc vµ hÖ thèng ph¸p luËt riªng cña mçi nhµ n-íc thµnh viªn.
III. C¸c t- t-ëng vÒ Nhµ n-íc ph¸p quyÒn.
1. T- t-ëng c¸c nhµ triÕt häc tr-íc M¸c vÒ Nhµ nø¬c ph¸p quyÒn( tiªu
biÓu Hªghen)
- Nhµ n-íc ph¸p quyÒn cña hªghen kh¸c hoµn toµn víi Nhµ n-íc ph¸p trÞ:
Nhµ n-íc ph¸p quyÒn tr-íc hÕt lµ nhµ nø¬c hîp lý cã thÓ h×nh thµnh trong x·
héi hiÖn ®¹i( X· héi c«ng d©n). LuËt ph¸p cña Nhµ nø¬c ®-îc ®Ò cao kh«ng
hÒ cã mét ¸p lùc nµo v× nã lµ s¶n phÈm cña Nhµ n-íc hîp lý. Sù ®Ò cao ph¸p
lô©t lµ hÖ qu¶ chø kh«ng ph¶i lµ tiÒn ®Ò cña Nhµ n-íc ph¸p quyÒn. Theo
Hªghen Nhµ n-íc hîp lý lµ Nhµ n-íc trong ®ã sù thèng nh¸t ý trÝ cña c¸
nh©n vµ quy luËt ph¸t triÓn tÊt yÕu cña x· héi ®-îc ®¶m b¶o Nhµ nø¬c nµy lµ
Nhµ n-íc ph¸p trÞ, sù thèng nhÊt cña quyÒn lùc lµ sù thèng nhÊt trªn c¬ së
ph©n hãa hîp lý cña 3 thiÕt chÕ. §ã lµ:
• NghÞ viÖn.
• ChÝnh phñ.
• Nguyªn thñ quèc gia.
NÒn t¶ng cña Nhµ n-íc ph¸p quyÒn ®ã lµ gia ®×nh vµ x· héi c«ng d©n.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
H¬n n÷a, Nhµ n-íc ph¸p quyÒn lµ sù thèng nhÊt cña ch©n lý vµ x· héi c«ng
d©n. NÒn t¶ng lµ c¸i lý tÝnh, c¸i lý cña Nhµ n-íc ph¸p quyÒn lµ m¹ch m¸u
xuyªn suèt c¸c thiÕt chÕ x· héi c«ng d©n vµ gia ®×nh. Th©m nhËp vµo quyÕt
®Þnh c¶m tÝnh cña gia ®×nh vµ trÝ tÝnh cña x· héi c«ng d©n kh¾c phôc tÝnh chñ
quan phiÕn diÖn vµ sù h¹n chÕ cña nã.
Trong nhµ n-íc ph¸p quyÒn t×nh yªu gia ®×nh, nh©n quyÒn, ®¹o ®øc c«ng
d©n, c¸i lý tÝnh thèng nhÊt víi nhau. Nhµ n-íc sÏ tån t¹i vÜnh viÔn. QuyÒn
cña nhµ n-íc chØ thÊp h¬n quyÒn cña thêi ®¹i.
Theo nguån: Ph¹m ChiÕn Khu, T- t-ëng vÒ Nhµ n-íc ph¸p quyÒn, T¹p chÝ
triÕt häc, cËp nhËt thø 6 (01/06/2007) lóc 06h25’ pm.
2. C¸c quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin vÒ Nhµ n-íc ph¸p quyÒn.
Theo Lªnin th× Nhµ n-íc lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p nhÊt, ®· vµ ®ang cßn lµ ®èi
t-îng cña cuéc ®Êu tranh t- t-ëng gay g¾t nhÊt. Trªn c¬ së ph©n tÝch cña
C.Mac vµ Anghen, Lªnin ®· nhÊn m¹nh r»ng chØ cã chñ nghÜa M¸c míi ®-a
®-îc c©u tr¶ lêi khoa häc vµ ®óng ®¾n cho c©u hái: Nhµ n-íc lµ g×? Nã xuÊt
hiÖn nh- thÕ nµo vµ trªn c¬ së nµo? T¹i sao trong c¸c thêi kú lÞch sö kh¸c
nhau nhµ n-íc mang c¸c h×nh thøc kh¸c nhau vµ ®ãng vai trß kh¸c nhau?
- Lªnin kh¼ng ®Þnh r»ng nhµ n-íc lµ mét hiÖn t-îng lÞch sö lµ c«ng cô thèng
trÞ n¾m trong tay c¸c giai cÊp bãc lét, nhµ n-íc xuÊt hiÖn khi x· héi ph©n
ho¸ thµnh nh÷ng giai cÊp ®èi kh¸ng.
- H¬n n÷a Lªnin cßn nhÊn m¹nh: “ Nhµ n-íc tøc lµ giai cÊp v« s¶n ®-îc tæ
chøc thµnh giai cÊp thèng trÞ” b¶n chÊt cña Nhµ n-íc v« s¶n thÓ hiÖn r»ng nã
kh«ng cßn lµ Nhµ n-íc theo nguyªn nghÜa cña nã n÷a mµ lµ nöa nhµ nø¬c,
chÕ ®é d©n chñ “ tõ chç tõ chç d©n chñ t- s¶n ®· biÕn thµnh d©n chñ v« s¶n.
- Lªnin ®Æc biÖt nhÊn m¹nh tÝnh chÊt d©n chñ cña nhµ n-íc v« s¶n, sù kh¸c
biÖt cña nã víi nÒn d©n chñ t- s¶n. Lªnin chØ ra r»ng chuyªn chÝnh v« s¶n lµ
mét nhµ n-íc kiÓu míi vµ lµ chuyªn chÝnh kiÓu míi. Nhµ n-íc v« s¶n b¶o vÖ
quyÒn lîi cña nh÷ng ng-êi lao ®éng, sù kh¸c biÖt c¬ b¶n cña chuyªn chÝnh
v« s¶n víi nhµ n-íc t- s¶n biÓu hiÖn ë c¸c h×nh thøc tæ chøc nhµ n-íc vµ ë
vai trß lÞch sö mµ nã thùc hiÖn. Lªnin kh¼ng ®Þnh trong nÒn chuyªn chÝnh v«
s¶n ph¶i ®¶m b¶o quyÒn lùc thèng nhÊt trong tay giai cÊp v« s¶n thùc hiÖn “
sù thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ cña giai cÊp v« s¶n, chuyªn chÝnh giai cÊp ®ã, tøc lµ
mét chÝnh quyÒn kh«ng bÞ chia sÎ víi ai hÕt, vµ trùc tiÕp dùa vµo lùc l-îng
vò trang cña quÇn chóng”
Theo nguån: TrÇn Hoµi S¬n, Vµi suy nghÜ cña Lªnin vª Nhµ n-íc ph¸p
quyÒn, www.baobinhdinh.com.vn, 25/04/2008
IV. M« h×nh nhµ n-íc ph¸p quyÒn “ C«ng x· Pari ” .
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+) C¬ cÊu tæ chøc: Héi ®ång c«ng x· lµ c¬ quan quyÒn lùc cao nhÊt do phæ
th«ng ®Çu phiÕu bao gåm hµnh ph¸p vµ lËp ph¸p ®-îc thµnh lËp ngµy
26/03/1871.
- Héi ®ång c«ng x· bao gåm 9 uû ban, ngµy 01/05/1871 thµnh 10 uû ban,
quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm thuéc vÒ uû ban kh«ng thuéc vÒ c¸ nh©n.
- §øng ®Çu uû ban lµ 1 uû viªn c«ng x· do d©n bÇu ra chÞu tr¸ch nhiÖm tr-íc
d©n vµ cã thÓ bÞ b·i miÔn.
+) C¸c chÝnh s¸ch míi:
ChÝnh trÞ: §Ëp tan bé m¸y Nhµ n-íc cò thµnh lËp chÝnh quyÒn míi cña
giai cÊp v« s¶n. Thµnh phÇn c«ng x· gåm c«ng nh©n vµ trÝ thøc ®¹i
diÖn cho quÇn chóng nh©n d©n lao ®éng
Kinh tÕ: C«ng d©n qu¶n lý nhµ m¸y, xÝ nghiÖp cña bän chñ bá trèn
kiÓm so¸t chÕ ®é tiÒn l-¬ng, chÕ ®é lµm viÖc, ngµy lµm 8h vµ vÊn ®Ò
t¨ng l-¬ng.
X· héi: Xo¸ ®-îc n¹n thÊt nghiÖp ®Þnh gi¸ tèi ®a c¸c b-u yÕu phÈm
ho·n tr¶ tiÒn thuª nhµ, ho·n tr¶ nî, tr¶ l¹i vËt cÇm ®å cho ng-êi nghÌo
ch¨m lo cho ®êi sèng nh©n d©n, ®¶m b¶o quyÒn c«ng d©n cho ng-êi
phô n÷. Bªn c¹nh ®ã c«ng x· cßn dù kiÓm ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch
míi.
V¨n ho¸ gi¸o dôc: Gi¸o dôc b¾t buéc vµ miÔn phÝ.
- T¸ch nhµ tr-êng ra khái gi¸o håi, nhµ tr-êng kh«ng d¹y kinh th¸nh, vÊn
®Ò t¨ng l-¬ng cho gi¸o viªn, lËp v-ên trÎ vµ uû ban gi¸o dôc
Qu©n sù: Gi¶i t¸n qu©n ®éi vµ c¶nh s¸t, x©y dùng lùc l-îng vò trang vµ
an ninh nh©n d©n ®Ó b¶o vÖ c¸ch m¹ng.
+) C«ng x· Pari chÝnh lµ biÓu hiÖn ®Çu tiªn cña chuyªn chÝnh v« s¶n, mÆc dï
®ã lµ mét nÒn chuyªn chÝnh ch-a ®Çy ®ñ, ch-a mang tÝnh chÊt v÷ng ch¾c,
nh-ng xÐt vÒ b¶n chÊt th× nã mang d¸ng dÊp cña Nhµ n-íc kiÓu míi – Nhµ
n-íc v« s¶n. MÆc dï thÊt b¹i nh-ng c«ng x· Pari ®· ¶nh h-ëng s©u s¾c ®Õn
cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n ch©u ©u cuèi thÕ kû XIX.
+) Nh÷ng nguyªn lý c¬ b¶n chñ yÕu cña c«ng x· pari n¨m 1871 ®· ®-îc C.
M¸c mét ®¶ng céng s¶n ch©n chÝnh, ph¶i dïng b¹o lùc c¸ch m¹ng ®Ó giµnh
chÝnh quyÒn, ph¶i ®Ëp tan bé m¸y nhµ n-íc cã s½n tøc lµ bé m¸y qu©n sù
quan liªu cña giai cÊp t- s¶n, thiÕt lËp nÒn chuyªn chÝnh v« s¶n thay thÕ cho
chuyªn chÝnh v« s¶n thay thÕ cho chuyªn chÝnh t- s¶n. Nh-ng bµi häc mµ
c«ng x· ®Ó l¹i m·i lµ kinh nghiÖm quý ®èi víi phong trµo c¸ch m¹ng x· héi
chñ nghÜa.
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Theo nguån: NguyÔn Tr-¬ng Quèc,C©u tr¶ lêi: C¸c vÊn ®Ò C«ng x· Pari,
nguyentruongquoc’ s blog, cËp nhËt ngµy 10/12/2007, lóc 22:12:34 pm.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
PhÇn II
Nhµ n-íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt Nam.
I. T- t-ëng cña Lªnin vÒ Nhµ n-íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt Nam.
- §©y lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®Æc biÖt quan träng trong lý luËn cña Lªnin,
kh«ng thuÇn tuý lµ thuyÕt khoa häc mµ g¾n chÆt chÏ víi quan ®iÓm chÝnh trÞ,
nã kh«ng ®¬n gi¶n lµ nh÷ng suy nghÜ tù tinh thÇn mµ g¾n lion víi nh÷ng
ho¹t ®éng thùc tiÔn cña «ng.
- NhÊt qu¸n víi t- t-ëng cña C.M¸c vµ Anghen, Lªnin kh¼ng ®Þnh: Nhµ nø¬c
lµ mét hiÖn t-îng lÞch sö cô thÓ, sù tån t¹i vµ tiªu vong cña nã lµ tuú thuéc
vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ, nhµ n-íc lµ mét tæ chøc thèng trÞ cña mét giai cÊp , vµ
bÊt cø Nhµ n-íc nµo còng lµ mét bé m¸y ®Ó giai cÊp nµy trÊn ¸p giai cÊp
kh¸c.
- Kh¸i niÖm “ Nhµ n-íc” cña Lªnin lµ nhµ n-íc chØ cã trong x· héi cã giai
cÊp. ¤ng viÕt “ §Æc tr-ng cña Nhµ n-íc lµ tån t¹i cña mét giai cÊp ®Æc biÖt,
tËp trung quyÒn lùc trong tay. DÜ nhiªn, kh«ng ai cã thÓ dïng 2 tõ Nhµ n-íc
®Ó gäi céng ®ång, trong ®ã tÊt c¶ mäi thµnh viªn thay phiªn nhau qu¶n lý „ tæ
chøc cña trËt tù” . ChÝnh sù tËp trung quyÒn lùc chÝnh trÞ trong tay giai cÊp
®Æc biÖt lµ ®Æc tr-ng ®Ó ph©n biÖt Nhµ n-íc víi mäi h×nh thøc tæ chøc x· héi
kh¸c.
- VÒ b¶n chÊt cña Nhµ n-íc, Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh: Nhµ n-íc lµ s¶n phÈm vµ
biÓu hiÖn cña nh÷ng m©u thuÉn giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®-îc. BÊt cø
®©u, bÊt cø lóc nµo vÒ mÆt kh¸ch quan, nh÷ng m©u thuÉn giai cÊp kh«ng thÓ
®iÒu hoµ ®-îc th× nhµ n-íc xuÊt hiÖn. Vµ ng-îc l¹i, sù tån t¹i cña Nhµ n-íc
chøng tá r»ng nh÷ng m©u thuÉn kh«ng ®iÒu hoµ ®-îc.
- T- t-ëng cña Lªnin vÒ Nhµ n-íc ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së sù vËn dông
s¸ng t¹o häc thuyÕt M¸c vÒ Nhµ n-íc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n-íc Nga vµ
t×nh h×nh thÕ giíi nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XX. Nh÷ng t- t-ëng nµy chøa ®ùng
nhiÒu gi¸ trÞ cã ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn quan träng ®èi víi c«ng cuéc x©y
dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam hiÖn nay.
+ Mét lµ, Nhµ n-íc lµ hiÖn t-îng lÞch sö cô thÓ nã ®-îc h×nh thµnh tõ nh÷ng
x· héi x¸c ®Þnh vµ bÞ quy ®Þnh bëi x· héi ®· s¶n sinh ra nã. Gi÷a c¸c quèc
gia – d©n téc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung nhÊt ®Þnh mang tÝnh phæ biÕn. Nhµ
n-íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa víi tÝnh c¸ch lµ nhµ n-íc ph¸p quyÒn th×
còng mang ®Æc ®iÓm chung nhÊt ®Þnh.
+ Hai lµ, Nhµ n-íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ph¶n ¸nh nh÷ng
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi v¨n hãa ë ViÖt Nam. Nã võa cã nh÷ng ®iÓm t-¬ng
®ång võa cã nh÷ng nÐt kh¸c biÖt víi Nhµ n-íc ph¸p quyÒn cña c¸c quèc gia
– d©n téc kh¸c.
+ Ba lµ, Nhµ n-íc ph¸p quyÒn nh- lµ m« h×nh nhµ n-íc, mét c¸ch thøc tæ
chøc quyÒn lùc Nhµ n-íc, Nhµ n-íc mang tÝnh chÊt x¸c ®Þnh. Nhµ n-íc
mang tÝnh giai cÊp vµ ph¸p quyÒn. §ã lµ mét quy ®Þnh lÞch sö.
+ Bèn lµ, Nhµ n-íc ph¸p quyÒn lµ Nhµ n-íc cña nh©n d©n, do nh©n d©n lËp
ra v× thÕ Nhµ n-íc ph¶i phôc vô lîi Ých cña nh©n d©n.
+ N¨m lµ, Nhµ n-íc ph¸p quyÒn lµ nhµ n-íc d©n chñ, thùc hiÖn ph-¬ng thøc
d©n chñ mét c¸ch kÐm hiÖu qu¶ trong lÜnh vùc chÝnh trÞ, nã ®-îc h×nh thµnh
cïng víi sù tr-ëng thµnh cña x· héi d©n chñ.
+ S¸u lµ, Nhµ n-íc ph¸p quyÒn lµ mét kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ x· héi ®-îc tæ
chøc theo c¸ch quyÒn lùc cña nh©n d©n ®-îc nh©n d©n luËt hãa vµ ®-îc ®¶m
b¶o thùc thi b»ng hÖ thèng chÝnh trÞ.
Theo nguån: TrÇn Ngäc Liªu, Quan ®iÓm cña Lªnin vÒ Nhµ n-íc ph¸p
quyÒn æ ViÖt Nam, cËp nhËt ngµy 12/06/2007.
II. T- t-ëng cña Hå ChÝ Minh vÒ Nhµ n-íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt
Nam.
- T- t-ëng Hå ChÝ Minh vÒ Nhµ n-íc lµ mét tµi s¶n quý gi¸ trong di s¶n
c¸ch m¹ng cña Ng-êi. Nã chøa ®ùng nh÷ng gi¸ trÞ to lín c¶ vÒ ph-¬ng diÖn
lý luËn vµ thùc tiÔn ®èi víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam nãi chung, x©y dùng nhµ
n-íc ph¸p quyÒn XHCN ë n-íc ta nãi riªng.
- Hå ChÝ Minh lµ ng-êi céng s¶n ViÖt Nam ®Çu tiªn ®· lÜnh héi nh÷ng cèt lâi
trong häc thuyÕt c¸ch m¹ng cña chñ nghÜa Mac- lªnin, trong ®ã vÊn ®Ò vÒ
Nhµ n-íc vµ quyÒn lùc nhµ n-íc. B¸c cßn lµ ng-êi am hiÓu s©u s¾c v¨n ho¸
chÝnh trÞ ph-¬ng §«ng vµ ViÖt Nam, víi mét trÝ tuÖ phi th-êng, Hå ChÝ
Minh ®· kÕ thõa vËn dông vµ ph¸t triÓn s¸ng t¹o nh÷ng tinh hoa t- t-ëng cña
nh©n lo¹i trªn c¬ së nh÷ng yªu cÇu cña thùc tiÔn c¸ch m¹ng ViÖt Nam vµ tõ
®ã x©y dùng nªn t- t-ëng cña riªng m×nh víi nh÷ng nÐt ®éc ®¸o.
- T- t-ëng Hå ChÝ Minh lµ chóng ta ph¶i t×m hiÓu h¹t nh©n t- t-ëng vÒ
quyÒn lùc vµ chñ thÓ quyÒn lùc nhµ n-íc tõ ®ã triÓn khai thµnh c¸c t- t-ëng
vÒ c¬ chÕ tæ chøc vµ vËn hµnh quyÒn lùc nhµ n-íc.
- Ngay tõ nh÷ng n¨m 20( thÕ kû XX) Hå ChÝ Minh ®· phª ph¸n bé m¸y Nhµ
n-íc thùc d©n. Ng-êi v¹ch ra b¶n chÊt xÊu xa cña chÕ ®é thùc d©n ®Ó quèc
bªn trong c¸i vá hµo nho¸ng khai ho¸ v¨n minh tr-íc c«ng luËn vµ qua ®ã
Ng-êi chuÈn bÞ cho m×nh nh÷ng lý luËn thùc tiÔn ®Ó h×nh thµnh t- t-ëng vÒ
mét nhµ n-íc kiÓu míi thËt sù d©n chñ. Nh÷ng t- t-ëng nay ®ùoc thÓ hiÖn râ
trong t¸c phÈm “ §-êng c¸ch mÖnh” .
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- Quan ®iÓm quyÒn lùc chÝnh trÞ thuéc vÒ nh©n d©n vµ phôc vô cho lîi Ých
cña nh©n d©n lµ cèt lâi vµ xuyªn suèt t- t-ëng Hå ChÝ Minh vÒ Nhµ n-íc.
Ng-êi th-êng dïng kh¸i niÖm “ uû th¸c” ®Ó nãi ®Õn viÖc nh©n d©n trao mét
phÇn quyÒn lùc cña m×nh cho nhµ n-íc. QuyÒn lùc cña nhµ n-íc tõ Chñ tÞch
nø¬c ®Õn c¸n bé x· ®Òu do nh©n d©n uû th¸c cho. Khi hÕt nhiÖm k× th× chÝnh
phñ trao l¹i quyÒn lùc cho nh©n d©n vµ nh©n d©n sÏ trao cho mét chÝnh phñ ë
nhiÖm kú míi do d©n bÇu cö. C¸c kh¸i niÖm “ uû th¸c” , “ giao quyÒn” lµ
nh÷ng kh¸i niÖm chÝnh trÞ häc vµ ë Hå ChÝ Minh, c¸c kh¸i niÖm g¾n chÆt víi
nh©n d©n, lµ sù kh¼ng ®×nh quyÒn lùc thuéc vÒ nh©n d©n.
- Ng-êi cßn th-êng xuyªn g¾n côm tõ nh©n d©n víi c¸c kh¸i niÖm Nhµ n-íc,
ChÝnh phñ, Quèc héi…vµ ®èi t-îng c¸c c¸n bé Nhµ n-íc. Sù kh¼ng ®Þnh ®ã
nh¾c nhë c¸c c¸n bé nhµ n-íc ph¶i lu«n ghi nhí quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm
cña m×nh còng nh- gi¸o dôc cho nh©n d©n vÒ mét ®Þa vÞ hoµn toµn míi cña
hä.
- Trong t- t-ëng Hå ChÝ Minh vÒ nhµ n-íc, t- t-ëng vÒ d©n chñ víi ý nghÜa
lµ b¶n chÊt cña quyÒn lùc nhµ n-íc vµ ph-¬ng thøc tæ chøc, triÓn khai quyÒn
lùc nhµ nø¬c lµ mét nÐt ®Æc s¾c. Theo Ng-êi, d©n chñ hiÓu mét c¸ch chung
nhÊt lµ quyÒn lùc chÝnh trÞ thuéc vÒ nh©n d©n. ë n-íc ta, chÝnh quyÒn lµ cña
nh©n d©n, do nh©n d©n lµm chñ vµ “ Nh©n d©n lµ «ng chñ n¾m chÝnh quyÒn.
Nh©n d©n bÇu ra ®¹i biÓu thay mÆt m×nh thi hµnh chÝnh quyÒn Êy. ThÕ lµ d©n
chñ.
- Nh©n d©n víi t- c¸ch lµ chñ thÓ quyÒn lùc nhµ n-íc ®-îc hiÓu lµ toµn thÓ
nh©n d©n chØ trõ bän ph¶n quèc h¹i d©n. Ng-êi viÕt: ChÝnh phñ nµy lµ ChÝnh
phñ toµn quèc cã ®ñ nh©n tµi: Trung, Nam, B¾c tham gia. XuÊt ph¸t ú- yªu
th-¬ng quý träng nh©n d©n. Ng-êi th¾y râ nguån søc m¹nh v« tËn cña khèi
®¹i ®oµn kÕt d©n téc, mäi m-u ®å ®Ò cao lîi Ých vÞ kû cña mét bé phËn ng-êi
®i ra ngoµi con ®-êng cña c¶ d©n téc hoÆc sÏ bÞ ®µo th¶i, sÏ lµm tæn h¹i ®Õn
khèi ®¹i ®oµn kÕt mµ kÕt qu¶ ®Òu lµm cho ®Êt n-íc l©m nguy. Ng-êi chØ râ lµ
ph¶i thùc hiÖn cho ®-îc khèi ®¹i ®oµn kÕt d©n téc. ChØ cã thÓ, nh©n d©n míi
cã ®ñ søc m¹nh ®Ó giµnh vµ gi÷ ®Ó thùc thi quyÒn lùc cña m×nh, trong ®ã cã
quyÒn lùc cña nhµ n-íc.
- Hå ChÝ Minh cho r»ng quyÒn lùc nhµ n-íc thuéc vÒ nh©n d©n g¾n liÒn víi
viÖc nhµ n-íc ph¶i lµm tÊt c¶ ®Ó ®em l¹i mét cuéc sèng h¹nh phóc cho nh©n
d©n.
+ Thø nhÊt, vÒ ph¸p luËt cña chóng ta hiÖn nay b¶o vÖ cho hµng triÖu ng-êi
lao ®éng.Ph¸p luËt cña ta thùc sù d©n chñ v× nã b¶o quyÒn tù do, d©n chñ
réng r·i cho nh©n d©n lao ®éng. V× vËy ®Ó cã mét “ chÝnh quyÒn trong s¹ch”
ph¶i kiªn quyÕt trõng trÞ nh÷ng kÎ lîi dông viÖc ®-îc nh©n d©n giao quyÒn
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
g©y ra nh÷ng hµnh ®éng tr¸i víi ®¹o ®øc. Cô Hå ®ac chØ ra r»ng chóng ta
kh«ng sî sai lÇm mµ chØ sî kh«ng nhËn ra lçi lÇm mµ m×nh g©y ra. VËy nªn
ai kh«ng ph¹m nh÷ng lçi lÇm trªn nµy th× nªn chó ý tr¸nh ®i, vµ g¾ng søc
tiÕn bé. Nh÷ng ng-êi mµ ph¹m sai lÇm th× nªn söa ch÷a toµn diÖn th× sÏ ®-îc
Nhµ n-íc khoan dung.
+ Thø hai, vª tæ chøc bé m¸y nhµ n-íc, Hå ChÝ Minh nhiÒu lÇn ®-a ra quan
®iÓm vÒ ba bé phËn cÊu thµnh quan träng cña Nhµ n-íc, Quèc héi( lËp
ph¸p), ChÝnh phñ( hµnh ph¸p), toµ ¸n( t- ph¸p). Trong ®ã chÝnh phñ ®-îc
nh¾c tíi nhiÒu nhÊt. Ng-êi ®· kh¼ng ®Þnh “ ChÕ ®é cña ta lµ chÕ ®é d©n chñ,
nh©n d©n lµ chñ, ChÝnh phñ lµ ®Çy tí cña nh©n d©n, Nh©n d©n cã quyÒn ®«n
®èc lµ chÕ ®é d©n chñ.
- KÕ thõa nh÷ng gi¸ trÞ trong t- t-ëng chÝnh trÞ truyÒn thèng cña d©n téc, l¹i
®-îc soi s¸ng bëi quan ®iÓm cña chñ nghÜa Mac – Lenin, Hå ChÝ Minh they
ë nh©n d©n mét lùc l-îng v« tËn. Hå ChÝ Minh tin vµo søc m¹nh to lín cña
nh©n d©n, søc m¹nh ®-îc kÕt hîp, tæ chøc, ®Þnh h-íng sÏ t¹o nªn kú tÝch to
lín, cã thÓ lµm thay ®æi hoµn toµn bé mÆt lÞch sö.
- C¸i quan träng nhÊt trong chÝnh trÞ lµ vÊn ®Ò thiÕt chÕ chÝnh quyÒn nhµ
n-íc. QuyÒn lùc chÝnh trÞ lµ vÊn träng t©m cña mäi cuéc c¸ch m¹ng x· héi. ë
Hå ChÝ Minh coi Nhµ n-íc lµ cña d©n, do d©n, v× d©n, quyÒn lùc nhµ n-íc
thuéc vÒ nh©n d©n.
- Nh- vËy, trªn c¬ së vËn dông häc thuyÕt Mac – Lªnin vÒ Nhµ n-íc vµo
®iÒu kiÖn cô thÓ cña c¸ch m¹ng vµ x· héi ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ dùa trªn c¬
së nghiªn cøu vµ tæng kÕt thùc tiÔn x©y dùng chÝnh quyÒn nh©n d©n, x©y
dùng chÕ ®é x· héi míi, Hå ChÝ Minh ®· nªu lªn mét hÖ thèng c¸c quan
®iÓm vÒ Nhµ n-íc kiÓu míi ë ViÖt Nam. §ã thËt sù lµ nh÷ng chØ dÉn quý
b¸u c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn ®èi víi c«ng cuéc x©y dùng Nhµ n-íc ph¸p
quyÒn XHCN ë n-íc ta hiÖn nay.
Theo nguån: TrÇn Ngäc Liªu, T- t-ëng cña Hå ChÝ Minh vÒ Nhµ N-íc ph¸p
quyÒn ë ViÖt Nam, T¹p chÝ céng s¶n, cËp nhËt ngµy 18/01/2007, sè 8
(152)n¨m 2008.
III. Nh÷ng ®Æc tr-ng c¬ b¶n vª Nhµ n-íc ph¸p quyÒn ë ViÖt Nam.
1. Nhµ n-íc thùc sù cña d©n, do d©n, v× d©n, mäi quyÒn lùc thuéc vÒ
nh©n d©n.
2. T«n träng thùc hiÖn vµ b¶o vÖ quyÒn con ng-êi, tÊt c¶ v× h¹nh phóc
con ng-êi.
3. Nhµ n-íc ®-îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng trªn c¬ së hiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt
vµ b¶o ®¶m tÝnh tèi cao cña hiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt trong ®êi sèng.
4. Nhµ n-íc ®-îc tæ chøc trªn nguyªn t¾c Nhµ n-íc lµ thèng nhÊt cã sù
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ph©n c«ng vµ ph©n hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c c¬ quan Nhµ n-íc trong thùc
hiÖn quyÒn lËp ph¸p, t- ph¸p, vµ nguyªn t¾c d©n chñ.
5. Nhµ n-íc chÞu tr¸ch nhiÖm tr-íc c«ng d©n vÒ mäi ho¹t ®éng cña m×nh
vÒ ®¶m b¶o c«ng d©n thùc hiÖn nghÜa vô Nhµ n-íc vµ x· héi.
6. Nhµ n-íc do §¶ng céng s¶n ViÖt Nam l·nh ®¹o, mçi c¬ quan tæ chøc
vµ §¶ng viªn trong khu«n khæ HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt.
7. T«n träng cam kÕt thùc hiÖn c«ng -íc quèc tÕ ®· tham gia ký kÕt.
Theo nguån: NguyÔn V¨n YÓu,
[email protected], cËp nhËt
ngµy 03/12/2008, lóc10:49 pm.
IV. Vai trß cña Nhµ n-íc XHCN ë ViÖt Nam hiÖn nay.
1. Vai trß cña Nhµ n-íc trong quèc phßng vµ trong viÖc s¶n xuÊt, tiªu
dïng c¸c hµng ho¸ c«ng céng.
a. Quèc phßng lµ mét vÝ dô chøng ¶o vai trß quan träng cña Nhµ n-íc. §iÒu
®ã ®-îc quyÕt ®Þnh bëi quèc phßng lµ mét kiÓu hµng ho¸ hoµn toµn kh¸c víi
c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c ë chç, ng-êi ta kh«ng tr¶ tiÒn cho mçi ®¬n vÞ sö dông
mµ mua nã nh- tæng thÓ nh»m môc ®Ých b¶o vÖ ng-êi kh¸c, bëi tÊt c¶ mäi
ng-êi tiªu thô c¸c dÞch vô quèc phßng mét c¸ch ®ång thêi.
- C¸c lo¹i hµng ho¸ kiÓu nh- vËy ®-îc gäi lµ hµng ho¸ c«ng céng bëi kh«ng
mét doanh nghiÖp nµo cã thÓ b¸n quèc phßng cña toµn d©n cho c¸c c«ng d©n
riªng lÎ vµ c¶ ®ã lµ nghÒ kinh doanh thu l·i. §¬n gi¶n lµ kh«ng thÓ cã
chuyÖn dÞch vô quèc phßng l¹i ®-îc ®em ®i b¸n cho nh÷ng ng-êi cÇn hoÆc
kh«ng thÓ chuyÓn dÞch vô quèc phßng l¹i ®em giao b¸n cho nh÷ng ng-êi cÇn
vµ kh«ng thùc hiÖn b¶o vÖ an ninh quèc gia, cho nh÷ng ng-êi tõ chèi tr¶
kinh phÝ cho quèc phßng. H¬n n÷a, hµng ho¸ c«ng céng lµ hµng ho¸ kh«ng
thÓ ®Þnh gi¸ chÝnh x¸c ®-îc cho nªn t- nh©n kh«ng thÓ cung cÊp. §Êy lµ
nguyªn nh©n chÝnh gi¶i thÝch v× sao quèc phßng ph¶i do nhµ n-íc ®iÒu hµnh
vµ chi phÝ cho quèc phßng ph¶i ®-îc lÊy tõ nguån tµi chÝnh c«ng tõ ng©n
s¸ch nhµ n-íc cã ®-îc th«ng qua thuÕ.
b. Hµng ho¸ c«ng céng cã 3 ®Æc tÝnh:
+ TÝnh kh«ng k×nh ®Þch trong tiªu dïng.
+ TÝnh kh«ng lo¹i trõ.
+ TÝnh kh«ng tiªu dïng hµng ho¸.
- TÊt c¶ mäi ng-êi ®Òu nghÜa vô vµ quyÒn lîi tiªu dïng hµng ho¸ c«ng céng
nh- nhau. Cã nhiÒu vÝ dô vÒ hµng ho¸ c«ng céng, tõ c¸c biÖn ph¸p chèng lò
lôt ®Õn viÖc phßng chèng vò khÜ nguyªn tö. Qua ®©y, cho thÊy vai trß cña
Nhµ n-íc mét c¸ch trùc tiÕp vµ th-êng xuyªn duy nhÊt lµ c¬ së x©y dùng h¹
tÇng vµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«.
- ThËt vËy, mét nÒn kinh tÕ kh«ng thÓ cÊt c¸nh ®-îc trõ khi nã cã ®-îc mét
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
c¬ së h¹ tÇng v÷ng ch¾c. Nh-ng do tÝnh kh«ng thÓ ph©n chia cña hµng ho¸
c«ng céng mµ t- nh©n thÊy r»ng ®Çu t- vµo ®©y kh«ng cã lîi. V× thÕ ë hÇu
hÕt c¸c n-íc, Nhµ n-íc ®Çu t- vèn vµo c¬ së h¹ tÇng, æn ®Þnh nÒn kinh tÕ vÜ
m« cµng cã thÓ xem nh- lµ hµng ho¸ c«ng céng. §Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ
thÞ tr-êng lµ sù bÊt æn ®Þnh do c¸c cuéc khñng ho¶ng chu ky. Sù æn ®Þnh râ
rµng ®iÒu mµ mäi Nhµ nø¬c ®Òu mong muèn vµ nã cã lîi cho tÊt c¶ mäi
ng-êi.
- Do vËy Nhµ n-íc ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm duy tr× sù æn ®Þnh ®ã ë tÇm vÜ m«.
2. Vai trß cña Nhµ n-íc ®èi víi c¸c yÕu tè ngo¹i vi.
- YÕu tè ngo¹i vi lµ ¶nh h-ëng tèt hay kh«ng tèt do c¸c yÕu tè ngoµi g©y nªn
cho ho¹t ®éng c«ng ty hay x· héi nãi chung. YÕu tè ngo¹i vi x¶y ra khi cã sù
kh¸c biÖt vÒ phÝ tæn vµ lîi Ých c¸ nh©n vµ x· héi. Tuy nhiªn, c¸c chi phÝ hoÆc
lîi Ých nµy( chi phÝ ngo¹i vi hoÆc lîi Ých ngo¹i vi l¹i kh«ng ®-îc tÝnh ®Õn
trong hÖ thèng gi¸ c¶ vµ thÞ tr-êng. Nh÷ng chi phÝ cho s¶n xuÊt bao gåm sù
t¾c nghÏn giao th«ng vµ g©y « nhiÔm m«i tr-êng mµ nhµ m¸y xÝ nghiÖp s¶n
xuÊt ra. Nh÷ng yÕu tè g©y nªn sù gi¶m sót vÒ phóc lîi cña nh÷ng ng-êi d©n
sèng xung quanh hoÆc cã thÓ buéc nhµ m¸y kh¸c ph¶i tèn kÐm thªm chi phÝ
lµm s¹ch n-íc s«ng bÞ « nhiÔm. VÒ phÝa thø 3 kh«ng ®Òn bï cho nh÷ng
kho¶n chi phÝ ngo¹i vi, nªn c¸c phÝ tæn s¶n xuÊt kh«ng ®-îc tÝnh ®Õn trong
hÖ thèng gi¸. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng tù do, ng-êi ta m-u toan sö dông
tèi ®a nh÷ng ph-¬ng tiÖn hay lîi nhuËn sèng cña m×nh, nh-ng chi phÝ nµy lîi
Ých ngo¹i vi sÏ kh«ng ®-îc ph¶n ¸nh trong gi¸ cña ®å vËt. Do vËy vai trß cña
Nhµ n-íc lµ ®iÒu chÝnh ë sù bÊt hîp lý nµy. Sù can thiÖp Nhµ n-íc bô«c tÊt
c¶ nh÷ng ai h-ëng lîi tõ s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm ®Òu ph¶i tr¶ toµn bé
chi phÝ s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm ®ã.
- Tuy nhiªn Nhµ n-íc kh«ng dÏ dµng quýªt ®Þnh chÝnh x¸c chi phÝ Êy lµ bao
nhiªu? V× kh«ng thÓ ®Þnh l-îng mét c¸ch chÝnh x¸c t¸c h¹i mµ sù « nhiÔm
m«i tr-êng g©y ra cho x· héi. Nhµ n-íc ph¶i ®¶m b¶o chi phÝ gi¶m « nhiÔm
m«i tr-êng g©y ra. NÕu kh«ng ®-îc c¸c nguån lùc sÏ kh«ng ®-îc ph©n bè
hiÖu qu¶ nhÊt.
- Nhµ n-íc cã thÓ sö dông mét hÖ thèng thuÕ, luËt ph¸p, ®iÒu lÖ, møc h×nh
ph¹t, thËm chÝ c¶ møc truy tè ®Ó nh»m gi¶m « nhiÔm. Ngoµi ra Nhµ n-íc cßn
sö dông c¶ chÝnh s¸ch quyÒn së h÷u c«ng khai nguån tµi nguyªn, ng-êi sö
dông tµi nguyªn nµy nÕu g©y « nhiÔm sÏ ph¶i chÞu chi phÝ theo gi¸ thÞ
tr-êng. C¸c kho¶n thuÕ hay biÖn ph¸p trî cÊp tèi -u ®Òu ®-îc coi lµ ph-¬ng
thøc ®Ó Nhµ nø¬c xö lý nh÷ng yÕu tè ngo¹i vi. Do toµn bé chi phÝ x· héi lµ
c¸i quan träng quyÕt ®Þnh sù ph©n bè tµi nguyªn mét c¸ch cã hiÖu qu¶, cßn
chi phÝ t- nh©n kh¸c quyÕt ®Þnh gi¸ hµng cho nªn vai trß cña Nhµ nø¬c lµ t¹o
20
.PDF 
30 
2808 
21 
