Tài liệu Luận văn xu hướng thị trường chứng khoán phái sinh trên thế giới và việt nam

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG KHOA QUẢN TRỊ KINH DOANH CHUYÊN NGÀNH KINH DOANH QUỐC TẾ =====***===== KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài: XU HƢỚNG PHÁT TRIỂN THỊ TRƢỜNG PHÁI SINH TRÊN THẾ GIỚI VÀ ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN CHO THỊ TRƢỜNG VIỆT NAM Sinh viên : Phí Vĩnh Quý Lớp : Anh 1 – KDQT – K45 Khóa : 45 Giáo viên hƣớng dẫn : ThS. Nguyễn Thị Thu Hằng Hà Nội, tháng 5 năm 2010 MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ...........................................................................IV DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT...........................................................................................VI LỜI NÓI ĐẦU ......................................................................................................... VII CHƢƠNG I. TỔNG QUAN VỀ CÁC CÔNG CỤ PHÁI SINH VÀ THỊ TRƢỜNG PHÁI SINH ....................................................................................................................... 1 I. CÔNG CỤ PHÁI SINH ............................................................................................ 1 1.1. Khái niệm..................................................................................................... 2 1.2. Phân loại...................................................................................................... 4 1.2.1. Theo loại tài sản cơ sở của công cụ phái sinh ............................................ 4 1.2.2. Theo tính chất của công cụ phái sinh........................................................ 4 II. CÁC LOẠI CÔNG CỤ PHÁI SINH ............................................................................ 4 2.1. Hợp đồng kỳ hạn (Forward)........................................................................... 4 2.2. Hợp đồng tƣơng lai (Future) .......................................................................... 7 2.3. Hợp đồng quyền chọn (Option) ...................................................................... 8 2.3.1. Khái niệm............................................................................................... 8 2.3.2. Quyền chọn mua .................................................................................. 10 2.3.3. Quyền chọn bán ................................................................................... 12 2.3.4. Bán quyền chọn.................................................................................... 13 2.4. Hợp đồng hoán đổi (Swaps) ........................................................................ 15 2.4.1. Khái niệm............................................................................................. 15 2.4.2. Hoán đổi lãi suất................................................................................... 15 2.4.3. Hoán đổi tiền tệ.................................................................................... 17 III. TỔNG QUAN VỀ THỊ TRƢỜNG PHÁI SINH .......................................................... 18 3.1. Khái niệm về thị trƣờng phái sinh ................................................................. 18 3.2. Vai trò của thị trƣờng phái sinh đối với nền kinh tế ........................................ 19 3.3. Lợi ích của thị trƣờng phái sinh .................................................................... 21 IV. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CỦA THỊ TRƢỜNG PHÁI SINH TRÊN THẾ GIỚI ............ 24 4.1. Giới thiệu chung ......................................................................................... 24 4.2. Cơ cấu các công cụ phái sinh trên thị trƣờng phái sinh toàn cầu ..................... 25 4.2.1. Thị trƣờng OTC .................................................................................... 25 4.2.2. Thị trƣờng tập trung ............................................................................. 27 4.3. Quy mô và tốc độ phát triển thị trƣờng trong những năm qua ........................ 28 4.3.1. Tổng quan ........................................................................................... 28 4.3.2. Sự phát triển của thị trƣờng tập trung .................................................... 30 I 4.3.3. Sự phát triển của thị trƣờng OTC ........................................................... 33 4.4. Thị trƣờng phái sinh một số quốc gia ........................................................... 34 4.4.1. Thị trƣờng Hoa Kỳ ................................................................................ 34 4.4.2. Thị trƣờng Anh ..................................................................................... 36 4.5. Đánh giá về xu hƣớng phát triển chính của thị trƣờng phái sinh trên thế giới ... 37 CHƢƠNG II. THỰC TRẠNG THỊ TRƢỜNG PHÁI SINH VIỆT NAM ........................40 I. SỰ CẦN THIẾT PHẢI PHÁT TRIỂN THỊ TRƢỜNG PHÁI SINH Ở VIỆT NAM ................. 40 1.1. Rủi ro kinh doanh ngày càng tăng ................................................................ 40 1.1.1. Rủi ro giá cả hàng hóa đầu vào biến động .............................................. 40 1.1.2. Rủi ro tỷ giá hối đoái............................................................................. 41 1.1.3. Rủi ro lãi suất ....................................................................................... 42 1.2. Nhu cầu phát triển thị trƣờng tài chính ......................................................... 44 II. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN THỊ TRƢỜNG PHÁI SINH TẠI VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM QUA ............................................................................................................. 45 2.1. Chính sách phát triển thị trƣờng phái sinh của Việt Nam ................................ 46 2.2. Thực trạng phát triển thị trƣờng phái sinh Việt Nam ...................................... 47 2.2.1. Tình hình ứng dụng các công cụ phái sinh trong các ngân hàng thƣơng mại ............................................................................................................... 47 2.2.2. Mức độ tham gia của các doanh nghiệp và nhà đầu tƣ............................. 49 2.2.3. Những kết quả đạt đƣợc trong phát triển thị trƣờng phái sinh .................. 51 2.3. Các nhân tố tác động tới sự phát triển thị trƣờng phái sinh ở Việt Nam ........... 52 2.3.1. Trình độ hiểu biết của doanh nghiệp còn hạn chế .................................... 52 2.3.2. Đối tƣợng tham gia còn ít ...................................................................... 53 2.3.3. Chính sách quản lý ngoại hối, tỷ giá cứng nhắc ....................................... 54 2.3.4. Thói quen sử dụng đồng USD trong các giao dịch thanh toán quốc tế ....... 56 III. NHỮNG KHÓ KHĂN GẶP PHẢI TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN THỊ TRƢỜNG PHÁI SINH ........................................................................................................... 56 3.1. Hệ thống pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh sản phẩm phái sinh ....... 56 3.2. Độ sâu của thị trƣờng tài chính .................................................................... 58 3.3. Chính sách thuế đối với việc kinh doanh trên thị trƣờng phái sinh ................... 59 3.4. Chế độ hạch toán kế toán ........................................................................... 60 CHƢƠNG III. CƠ HỘI PHÁT TRIỂN THỊ TRƢỜNG PHÁI SINH Ở VIỆT NAM, ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN ĐẾN NĂM 2015 VÀ XA HƠN NỮA ............................63 I. CƠ HỘI PHÁT TRIỂN THỊ TRƢỜNG PHÁI SINH Ở VIỆT NAM ................................... 63 II 1.1. Nhu cầu phòng ngừa rủi ro đối với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, các doanh nghiệp có vốn FDI, và các dự án đầu tƣ có số vốn lớn................................ 63 1.1.1. Đối với các doanh nghiệp có các hoạt động xuất nhập khẩu ..................... 63 1.1.2. Đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài ................................ 65 1.1.3. Đối với các dự án đầu tƣ có số vốn lớn ................................................... 67 1.2. Sự phát triển của thị trƣờng chứng khoán kèm theo nhu cầu kinh doanh của các nhà đầu tƣ .................................................................................................. 68 II. DỰ BÁO HƢỚNG PHÁT TRIỂN CỦA THỊ TRƢỜNG PHÁI SINH VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2015.................................................................................................................... 69 2.1. Sản phẩm phái sinh tiền tệ sẽ tiếp tục là động lực tăng trƣởng của thị trƣờng phái sinh .......................................................................................................... 69 2.2. Các công ty chứng khoán sẽ tham gia tích cực vào thị trƣờng thông qua việc cung cấp các công cụ phái sinh chứng khoán....................................................... 70 III. CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THỊ TRƢỜNG PHÁI SINH ........................................ 72 3.1. Điều kiện để phát triển thị trƣờng phái sinh tại Việt Nam ............................... 72 3.1.1. Điều kiện về thị trƣờng ......................................................................... 72 3.1.2. Điều kiện về môi trƣờng pháp lý ............................................................ 73 3.1.3. Điều kiện về con ngƣời.......................................................................... 73 3.1.4. Điều kiện về công nghệ ......................................................................... 74 3.2. Các giải pháp phát triển thị trƣờng phái sinh ................................................. 75 3.2. 1. Giải pháp vĩ mô ................................................................................... 75 3.2.1.1. Hoàn thiện các văn bản pháp lý ....................................................... 75 3.2.2.2. Hài hòa Chuẩn mực kế toán Việt Nam và Chuẩn mực kế toán Quốc tế 77 3.2.2.3. Phát triển thị trƣờng tài chính tiền tệ ................................................ 79 3.2.2.4. Hiện đại hóa hạ tầng công nghệ thông tin liên ngân hàng .................. 80 3.2.2. Giải pháp vi mô .................................................................................... 80 3.2.2.1. Phát triển nguồn nhân lực ............................................................... 80 3.2.2.2. Nâng cao nhận thức của các doanh nghiệp ....................................... 81 3.2.2.3. Ứng dụng công nghệ hiện đại vào định giá các sản phẩm phái sinh .... 81 3.3. Kết luận ..................................................................................................... 82 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................. 84 III DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ 1. Danh mục bảng Bảng 1.1. Tóm tắt ví dụ miêu tả hợp đồng kỳ hạn ........................................................ 5 Bảng 1.2. Lợi ích thu đƣợc từ quyền chọn mua vào ngày đáo hạn................................ 11 Bảng 1.3. Lợi ích thu đƣợc từ quyền chọn bán vào ngày đáo hạn................................. 12 Bảng 1.4. Ví dụ về tác động của hợp đồng hoán đổi tới khoản nợ gốc .......................... 16 Bảng 1.5. Quy mô các sở giao dịch phái sinh ở Anh .................................................... 36 Bảng 2.1. Thống kê các ngân hàng đƣợc phép cung cấp dịch vụ phái sinh ở Việt Nam .. 48 Bảng 2.2. Độ sâu thị trƣờng tài chính M2/GDP của một số quốc gia ............................. 59 Bảng 2.3. Các văn bản điều chỉnh chế độ hạch toán các sản sản phẩm phái sinh .......... 61 Bàng 3.1. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam từ năm 1998 đến 2009 .......... 64 Bảng 3.2. Thống kê số doanh nghiệp có vốn đầu tƣ FDI tại Việt Nam .......................... 65 2. Danh mục biểu đồ Biểu đồ 1.1. Giá trị quyền chọn mua vào ngày đáo hạn ............................................... 11 Biểu đồ 1.2. Giá trị quyền chọn bán vào ngày đáo hạn................................................ 13 Biểu đồ 1.3. Giá trị quyền chọn mua vào ngày đáo hạn ............................................... 14 Biểu đồ 1.4. Giá trị quyền chọn bán vào ngày đáo hạn................................................ 14 Biểu đồ 1.5. Giá trị của cổ phiếu VCB......................................................................... 14 Biểu đồ 1.6. Cơ cấu các bên tham gia trên thị trƣờng phái sinh OTC toàn cầu............... 23 Biểu đồ 1.7. Cơ cấu các công cụ đƣợc sử dụng trên thị trƣờng phái sinh OTC toàn cầu tính tại thời điểm tháng 6 năm 2009.......................................................................... 25 Biểu đồ 1.8. Cơ cấu các công cụ phái sinh lãi suất đƣợc sử dụng trên thị trƣờng phái sinh OTC toàn cầu. .................................................................................................. 26 Biểu đồ 1.9. Cơ cấu các công cụ đƣợc sử dụng trên thị trƣờng phái sinh tập trung toàn cầu tính tại thời điểm tháng 6 năm 2009.................................................................... 27 Biểu đồ 1.10. Qui mô của trƣờng phái sinh toàn cầu từ 1998 – 2009 ............................ 29 Biểu đồ 1.11. Các sở giao dịch chứng khoán phái sinh tập trung lớn trên thế giới .......... 32 Biểu đồ 1.12. Mức độ phân bố các hoạt động phái sinh trên thị trƣờng OTC theo quốc gia. ......................................................................................................................... 34 Biểu đồ 1.13. Dự báo xu hƣớng phát triển của thị trƣờng phái sinh toàn cầu đến năm 2015. ...................................................................................................................... 38 Biểu đồ 2.1. Diễn biến giá cả các nguyên liệu cơ bản 2008-2009 ................................. 41 Biểu đồ 2.2. Diễn biến tỷ giá USD/ VND 2008 – 2009 .................................................. 42 Biểu đồ 2.3. Diễn biến lãi suất huy động, cho vay bằng VND và lạm phát từ 2008-2009 43 Biều đồ 2.4. Cơ cấu sản phẩm phái sinh trong tổng doanh thu và lợi nhuận của các ngân hàng thƣơng mại ở Việt Nam (2006). ................................................................ 51 Biểu đồ 2.5. Đánh giá của các yếu tố tới sự phát triển của thị trƣờng phái sinh ............. 55 Biểu đồ 3.1. Giá trị sản xuất công nghiệp theo thành phần kinh tế từ 2000 - 2007 ........ 65 3. Danh mục sơ đồ IV Sơ đồ 1.1. Sơ đồ thể hiện cơ chế mua bán hợp đồng tƣơng lai .................................. 8 Sơ đồ 1.2. Vị trí của thị trƣờng phái sinh trong thị trƣờng tài chính .......................... 20 V DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BIS (Bank for International Settlements) : Ngân hàng thanh toán quốc tế BTC : Bộ tài chính CDS (Credit Default Swaps) : Hoán đổi rủi ro tín dụng FDI (Foreign Direct Investment) : Đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài NH : Ngân hàng NHNN : Ngân hàng nhà nƣớc NHTM : Ngân hàng thƣơng mại OTC (Over the counter market) : Thị trƣờng phi tập trung ODA (Official Development Assistant) : Hỗ trợ phát triển chính thức SGDCK : Sở giao dịch chứng khoán TCTD : Tổ chức tín dụng TTCK : Thị trƣờng chứng khoán UBCKNN : Ủy ban chứng khoán nhà nƣớc WTO (World Trade Organization) : Tổ chức thƣơng mại thế giới VI LỜI NÓI ĐẦU Tính cấp thiết của đề tài: Thị trường các công cụ phái sinh, hay gọi một cách đơn giản là thị trường phái sinh ngày càng đóng một vai trò quan trọng trong thị trường tài chính của mỗi quốc gia cũng như trên bình diện toàn cầu. Trên thế giới, các hình thức sơ khai của các công cụ phái sinh đã xuất hiện từ khoảng đầu thế kỷ thứ XVIII. Tuy nhiên, thị trường phái sinh chỉ thực sự phát triển bùng nổ trong một vài thập niên gần đây. Tại Việt Nam, các công cụ phái sinh mới được đưa vào áp dụng trong thời gian một vài năm gần đây. Phần lớn các công cụ phái sinh chưa được đưa vào sử dụng, chỉ có một số ít các công cụ phái sinh hiện đang được áp dụng dưới dạng thí điểm. Tuy vậy, với đặc điểm của các công cụ phái sinh là công cụ phòng ngừa rủi ro và đầu tư, trong tương lai chắc chắn sẽ ngày càng nhiều doanh nghiệp tham gia vào thị trường này. Đặc biệt, trong những năm gần đây lượng hàng hóa Việt Nam xuất, nhập khẩu tăng trưởng rất nhanh tạo cơ sở để thúc đẩy cho thị trường phái sinh hàng hóa phát triển. Bên cạnh đó, kim ngạch xuất nhập khẩu, nguồn vốn FDI đổ vào Việt Nam cũng có những bước tăng trưởng vượt bậc, cộng thêm việc ngân hàng nhà nước ngày càng lới lỏng cơ chế quản lý tỷ giá ngoại tệ sẽ khiến nhu cầu phòng vệ rủi ro tỷ giá, lãi suất trở thành nhu cầu khá thường trực đối với nhiều doanh nghiệp xuất nhập khẩu và các doanh nghiệp có nguồn vốn FDI. Chính vì vậy, nhu cầu sử dụng các công cụ phái sinh tại Việt Nam là một xu hướng tất yếu trong thời gian tới. Tuy nhiên, hiện nay nước ta vẫn chưa chính thức có một thị trường phái sinh tập trung để cho các doanh nghiệp, các nhà đầu tư tham gia. Hầu hết các giao dịch phái sinh đều ở dạng nhỏ lẻ, manh mún giữa doanh nghiệp và các ngân hàng. Chính vì vậy, tác giả chọn đề tài: “Xu hướng phát triển thị trường phái sinh trên thế giới và định hướng phát triển cho thị trường Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu khóa luận của mình. Mục tiêu nghiên cứu: Qua khóa luận, tác giả sẽ tìm hiểu xu hướng phát triển thị trường phái sinh trên thế giới, thực trạng phát triển của thị trường phái sinh Việt Nam. Từ đó, dự báo hướng phát triển của thị trường phái sinh Việt Nam VII trong thời gian tới, đồng thời đưa ra những giải pháp kiến nghị thích hợp để thúc đẩy sự phát triển của thị trường phái sinh. Phạm vi nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu là các công cụ phái sinh và thị trường phái sinh. Phạm vi nghiên cứu là thị trường phái sinh trên thế giới, bao gồm thị trường tập trung và thị trường OTC; thị trường phái sinh của Hoa Kỳ, thị trường phái sinh Anh (1), và thị trường phái sinh Việt Nam. Thời gian nghiên cứu là từ năm 1998 đến năm 2009. Phương pháp nghiên cứu: Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng là phương pháp phân tích, thống kê, so sánh, khái quát hóa nhằm làm rõ các vấn đề khóa luận nghiên cứu. Phương pháp thu thập và xử lý số liệu được sử dụng là thống kê một số số liệu sơ cấp, thu thập các số liệu thứ cấp của các tổ chức quốc tế, các cơ quan thống kê ở Việt Nam, số liệu được xử lý trên máy tính bằng phần mềm Microsoft Office. Bố cục đề tài: Đề tài được chia làm 3 chương. Trong đó, Chương I nghiên cứu “Tổng quan về các công cụ phái sinh và thị trường phái sinh”. Chương II đề cập tới: “Thực trạng thị trường phái sinh Việt Nam”. Chương III là: “Cơ hội phát triển thị trường phái sinh ở Việt Nam, định hướng phát triển đến năm 2015 và xa hơn nữa”. Trong quá trình thực hiện đề tài tác giả đã không ngừng cố gắng tìm tòi, nghiên cứu để có được một đánh giá toàn diện về thị trường phái sinh Việt Nam. Nhưng do đây là một đề tài mới, phức tạp nên khóa luận này khó có thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của thầy cô và các bạn. Tác giả xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, Tháng 05 năm 2010 Phí Vĩnh Quý (1) Anh và Mỹ là hai thị trƣờng phái sinh lớn nhất trên thế giới, chiếm hơn một nửa quy mô của thị trƣờng phái sinh toàn cầu. Nội dung chi tiết sẽ đƣợc nghiên cứu ở cuối chƣơng I. VIII Chƣơng I. Tổng quan về các công cụ phái sinh và thị trƣờng phái sinh CHƯƠNG I. TỔNG QUAN VỀ CÁC CÔNG CỤ PHÁI SINH VÀ THỊ TRƯỜNG PHÁI SINH I. CÔNG CỤ PHÁI SINH Tuy còn khá mới mẻ ở Việt Nam nhưng trên thế giới các công cụ phái sinh đã có lịch sử phát triển khá dài. Dù đã xuất hiện từ khá lâu những mãi đến khoảng thời gian từ những năm 70 của thế kỷ XX đến nay các công cụ phái sinh mới thực sự phát triển bùng nổ mạnh mẽ. Quay về đầu thế kỳ thứ XVII, người ta bắt đầu sử dụng các hình thức sơ khai của các công cụ quyền chọn và tương lai khi một số trung tâm giao dịch chứng khoán bắt đầu được hình thành (2) . Sau đó, là cả một thời gian dài thị trường phái sinh không chứng kiến một sự phát triển nào đáng kể. Đến những năm 1960 người ta bắt đầu chứng kiến sự ra đời của những công cụ tài chính có lãi suất thả nổi, đây là cơ sở quan trọng cho sự ra đời của hợp đồng hoán đổi lãi suất sau đó. Những năm 70 của thế kỷ XX là những năm thị trường đã thực sự cần những công cụ phái sinh vì nhiều quốc gia có những quy định rất khắt khe về tài chính. Việc chính phủ Anh, Mỹ kiểm soát chặt chẽ việc chuyển đổi tiền tệ là một ví dụ. Điều này dẫn đến nhu cầu ra đời của các hợp đồng hoán đổi tiền tệ giữa các công ty ở các quốc gia khác nhau. Những năm 80 chứng kiến sự ra đời của các hợp đồng tương lai về tiền tệ, lãi suất và thậm chí cả chỉ số chứng khoán. Quyền chọn cũng bắt đầu phát triển trong thời kỳ này. Những năm sau đó là giai đoạn phát triển mạnh mẽ của các công cụ phái sinh. Đến nay, các công cụ phái sinh đã trở thành một công cụ được sử dụng rất phổ biến trên thế giới, những thị trường có các giao dịch về phái sinh sôi động nhất bao gồm Anh, Mỹ, các nước Bắc Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, và Singapore. (2) Hợp đồng tƣơng lai đầu tiên đƣợc ghi nhận đã xuất hiện ở Nhật Bản vào khoảng năm 1650. Đó là hình thức sơ khai đầu tiên của một hợp đồng tƣơng lai chuẩn hóa. Nguồn: Ambika Prasad Dash. (2009). Security Analysis And Portfolio Management Second Edition. New Delhi: I. K. International Pvt Ltd. Phí Vĩnh Quý 1 Lớp Anh 1 – KDQT – K45 Chƣơng I. Tổng quan về các công cụ phái sinh và thị trƣờng phái sinh 1.1. Khái niệm Công cụ phái sinh (derivative) là một loại tài sản mà giá trị của chúng phụ thuộc vào giá trị của một hay một số tài sản khác được gọi là tài sản cơ sở (underlying assest) (3) . Chính vì giá trị của các công cụ phái sinh phụ thuộc vào giá trị của một hay một nhóm tài sản cơ sở nào đó nên các công cụ phái sinh là các sản phẩm khá phức tạp. Để có thể hiểu rõ về các sản phẩm phái sinh thì chúng ta cần có một cái nhìn tổng quát về các tài sản cơ sở cấu thành lên các sản phẩm phái sinh. Các tài sản cơ sở phổ biến gồm có: các loại chứng khoán như cổ phiếu, trái phiếu, các loại ngoại tệ, vàng, các loại hàng hóa cơ bản được mua bán nhiều trên thị trường như các mặt hàng năng lượng, ngũ cốc, kim loại…Thậm chí các tài sản cơ sở cũng có thể là lãi suất, các chỉ số chứng khoán... o Cổ phiếu, trái phiếu: Trong thời kỳ phát triển ban đầu của các công cụ phái sinh, người ta gọi các công cụ phái sinh là chứng khoán phái sinh để thể hiện cho ý nghĩa các công cụ này hình thành từ các tài sản cơ sở là chứng khoán. Cùng với thời gian, danh mục các tài sản cơ sở ngày càng được mở rộng. Đến nay, tên gọi chứng khoán phái sinh đã không còn hoàn toàn chính xác mà đơn giản hơn người ta gọi chúng là những công cụ phái sinh. Tuy nhiên, do thói quen người ta vẫn thường gọi các công cụ phái sinh này là chứng khoán phái sinh hay tài chính phái sinh. Trong phạm vi bài nghiên cứu này, tác giả xin phép được coi ba khái niệm: chứng khoán phái sinh, tài chính phái sinh và phái sinh có cùng nội hàm là dùng để chỉ tất cả các công cụ phái sinh mà không phân biệt tài sản cơ sở của công cụ phái sinh đó là chứng khoán, hàng hóa, hay các chỉ số… o Ngoại tệ: Ngoài cổ phiếu, trái phiếu thì ngoại tệ cũng là loại tài sản cơ sở phổ biến của các công cụ tài chính phái sinh. Những hợp đồng phái sinh về tiền tệ phổ biến nhất trên thế giới là các hợp đồng phái sinh của đồng USD, Bảng Anh, Euro, Yên Nhật. Đây là những đồng tiền mạnh, tự do chuyển đổi được các tổ chức, doanh nghiệp, nhà đầu tư ưa thích sử dụng. Chính vì thế mà có nhiều hợp đồng phái sinh chọn các đồng tiền này làm tài sản cơ sở. (3) Mặc dù về cơ bản các công cụ phái sinh đƣợc hình thành dựa trên các tài sản cơ sở thực, nhƣng cũng có những trƣờng hợp các tài sản cơ sở chỉ mang tính quy ƣớc nhƣ các chỉ số chứng khoán chẳng hạn. Phí Vĩnh Quý 2 Lớp Anh 1 – KDQT – K45 Chƣơng I. Tổng quan về các công cụ phái sinh và thị trƣờng phái sinh o Vàng: Vàng là loại kim loại quý và thường được sử dụng làm trang sức cũng như tài sản cất trữ giá trị. Vàng được giao dịch khá phổ biến và là vật định giá trong trao đổi, mua bán quốc tế trong nhiều trường hợp. Chính vì vàng được sử dụng phổ biến trong các hoạt động mua bán trên thế giới, vàng cũng thường được sử dụng là tài sản cơ sở trong các giao dịch phái sinh. o Các loại hàng hóa cơ bản khác: Trên những sở giao dịch hàng hóa lớn trên thế giới như Sở giao dịch hàng hóa Chicago (CME), Sở giao dịch hàng hóa kỳ hạn New York (NYMEX), Sở giao dịch ngũ cốc Minneapolis, Sở giao dịch dầu quốc tế London (IPE), Sở giao dịch hàng hóa Tokyo (TCE)…Người ta sẽ dễ dàng tìm thấy những đối tác để ký những hợp đồng mua/ bán hàng hóa mà thời điểm giao hàng là trong tương lai. Thực chất các hợp đồng này chính là những hợp đồng phái sinh tương lai về hàng hóa. Có khá nhiều loại hàng hóa cơ bản được giao dịch trên những thị trường này. Nhóm kim loại có đồng, niken, thiếc, nhóm hàng nguyên liệu mềm có ca cao, cà phê, đường, nhóm ngũ cốc và hạt có dầu có ngô, bông, dầu cọ, khoai tây, đậu tương, lúa mạch, yến mạch, gạo, nhóm năng lượng thì có dầu thô, dầu đốt… o Lãi suất: Không giống các loại tài sản cơ sở ở trên, lãi suất không phải là một loại tài sản thực và không thể chuyển đổi trực tiếp thành tiền. Tuy thế, người ta có thể dựa trên lãi suất để ký những hợp đồng phái sinh liên quan đến việc tính lãi của một khoản vốn vay cố định nào đó. Những loại lãi suất phổ biến được sử dụng để tham chiếu trong các hợp đồng phái sinh có LIBOR (London Interbank Offered Rate) (4), lãi suất tín phiếu kho bạc của Mỹ (US Treasury Rate). o Các chỉ số chứng khoán: Giống như lãi suất, các chỉ số chứng khoán không thể quy đổi trực tiếp thành tiền, nhưng người ta có thể dựa vào các chỉ số này để tính được độ biến động giá trị của một danh mục đầu tư. Đó là cơ sở để ký kết các hợp đồng phái sinh với tài sản cơ sở của các là các chỉ số chứng khoán. Một số chỉ số phổ biến gồm có S&P500, FTSE 100, Nikkei 225,… (4) Lãi suất LIBOR đƣợc giải thích đơn giản là mức lãi suất mà các ngân hàng quốc tế có thể dễ dàng huy động vốn từ các ngân hàng khác tại thị trƣờng London. Phí Vĩnh Quý 3 Lớp Anh 1 – KDQT – K45 Chƣơng I. Tổng quan về các công cụ phái sinh và thị trƣờng phái sinh 1.2. Phân loại Có nhiều cách phân loại các công cụ phái sinh. Trong đó, hai cách phổ biến nhất là phân loại dựa trên loại tài sản cơ sở của công cụ phái sinh và phân loại dựa trên tính chất của công cụ phái sinh. 1.2.1. Theo loại tài sản cơ sở của công cụ phái sinh Như đã trình bày ở trên, tài sản cơ sở là những tài sản mà giá trị của các công cụ phái sinh phụ thuộc vào. Dựa trên loại tài sản cơ sở cấu thành, công cụ phái sinh được chia thành: công cụ phái sinh hàng hóa, công cụ phái sinh ngoại hối, công cụ phái sinh lãi suất, công cụ phái sinh chứng khoán, công cụ phái sinh tín dụng và công cụ phái sinh các loại chỉ số. Ngoài ra còn có công cụ phái sinh dựa trên một số tài sản cơ sở đặc biệt khác với những loại công cụ phái sinh như ở trên. 1.2.2. Theo tính chất của công cụ phái sinh Phân loại các công cụ phái sinh theo tính chất là cách phân loại dựa trên đặc điểm của của các công cụ phái sinh như tính kỳ hạn hay nghĩa vụ thực hiện hợp đồng. Dựa vào tính chất của các công cụ phái sinh người ta chia công cụ phái sinh thành hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng quyền chọn, hợp đồng hoán đổi (5) và một số dạng khác như chứng quyền,…Với mỗi loại hợp đồng phái sinh này người ta cũng có thể chia ra nhỏ hơn nữa thành hợp đồng tương lai chứng khoán, hợp đồng tương lai hàng hóa, hợp đồng quyền chọn tiền tệ, hợp đồng quyền chọn chứng khoán…Cách phân loại dựa trên tính chất là cách phân loại đơn giản và dễ nghiên cứu nhất. Phần dưới đây sẽ trình bày chi tiết hơn về các loại công cụ phái sinh dựa trên cách phân loại này. II. CÁC LOẠI CÔNG CỤ PHÁI SINH 2.1. Hợp đồng kỳ hạn (Forward) Hợp đồng kỳ hạn là một công cụ được sử dụng nhiều trong phòng ngừa rủi ro. Thực tế, hợp đồng kỳ hạn không phải là một khái niệm quá xa lạ với cuộc sống (5) Các hợp đồng phái sinh chính là sự thể hiện cụ thể của các công cụ phái sinh. Phí Vĩnh Quý 4 Lớp Anh 1 – KDQT – K45 Chƣơng I. Tổng quan về các công cụ phái sinh và thị trƣờng phái sinh thường ngày như người ta thường nghĩ. Chúng ta hãy cùng đi qua một ví dụ đơn giản sau để có một cái nhìn cơ bản về hợp đồng kỳ hạn. Giả sử hôm nay là ngày 30 tháng 4 và bạn dùng ngày nghỉ hôm nay để đi mua sách. Bạn đi vào một hiệu sách để tìm mua cuốn sách “Những điều trường Harvard không dạy bạn”. Đây là cuốn sách thuộc nhóm những cuốn sách bán chạy nhất ở thị trường Việt Nam. Chính vì thế, cũng như nhiều hiệu sách khác bạn đã ghé qua, người bán hàng bảo rằng cuốn sách này đã được bán hết. Tuy nhiên, người bán hàng đã kịp ghi lại số điện thoại của bạn và bảo rằng nếu bạn đồng ý mua cuốn sách đó với giá 75.000đ thì trong hai ngày tới anh ta sẽ đi lấy sách, và sẽ gọi cho bạn vào ngày 2 tháng 5 để bạn tới lấy sách. Nếu bạn đồng ý với việc này thì có nghĩa là bạn đồng ý trả 75.000đ để mua cuốn sách đó khi mà người bán hàng gọi cho bạn vào ngày 2 tháng 5. Lúc đó, bạn và người bán hàng được coi như đã ký kết một hợp đồng kỳ hạn. Trong trường hợp này, nhân viên bán hàng có thể được coi như là đã tham gia vào hợp đồng kỳ hạn dưới danh nghĩa của cửa hàng và trở thành người bán hợp đồng kỳ hạn. Thực chất hiệu sách mới là chủ thể tham gia hợp đồng kỳ hạn này. Dĩ nhiên, nếu trong trường hợp này người bán hàng đồng thời là chủ cửa hàng thì anh ta chính là người tham gia vào hợp đồng kỳ hạn. Hiệu sách có nghĩa vụ bán cho bạn cuốn sách đó vào ngày 2 tháng 5, và có quyền yêu cầu ban thanh toán một khoản tiền 75.000đ cho việc chuyển quyền sở hữu cuốn sách này cho bạn như bạn đã đồng ý. Bảng 1.1 sau đây sẽ tóm tắt lại những nội dung của ví dụ giản đơn này. Bảng 1.1. Tóm tắt ví dụ miêu tả hợp đồng kỳ hạn Ngày 30 tháng 4 o o Bạn đồng ý sẽ trả 75.000đ và nhận cuốn Ngày 2 tháng 5 Bạn trả 75.000đ cho chủ cửa hàng và nhận o sách “Những điều trƣờng Harvard không về cuốn sách “Những điều trƣờng Harvard dạy bạn” vào ngày 2 tháng 5. không dạy bạn” Chủ hiệu sách đồng ý sẽ bán cho bạn cuốn o Chủ cửa hàng nhận khoản thanh toán sách “Những điều trƣờng Harvard không 75.000đ và chuyển giao quyền sở hữu cuốn dạy bạn” vào ngày 2 tháng 5 và nhận sách “Những điều trƣờng Harvard không khoản thanh toán 75.000đ. dạy bạn” cho bạn. Chú ý rằng thỏa thuận đã hình thành từ ngày 30 tháng 4 nhưng quá trình giao hàng chỉ diễn ra vào 2 ngày sau đó. Giá của cuốn sách cũng được xác định ngay khi Phí Vĩnh Quý 5 Lớp Anh 1 – KDQT – K45 Chƣơng I. Tổng quan về các công cụ phái sinh và thị trƣờng phái sinh thỏa thuận được hình thành. Nhưng một điều quan trọng là bạn không phải thanh toán ngay vào ngày 30 tháng 4 mà chỉ phải thanh toán khi cuốn sách được giao cho bạn vào ngày 2 tháng 5. Dù hợp đồng kỳ hạn là một khái niệm ít được nhắc đến trong cuộc sống thường ngày, qua ví dụ trên ta lại thấy nhiều khi chính chúng ta đang thực hiện những hợp đồng kỳ hạn nhưng chúng ta không để ý đến điều đó. Trong hoạt động kinh doanh, hợp đồng kỳ hạn cũng được sử dụng rất nhiều. Mỗi khi một doanh nghiệp đặt hàng một tổ chức, một doanh nghiệp khác mà hàng không thể được giao ngay lập tức vì nhiều lý do khác nhau thì một hợp đồng kỳ hạn thường được hình thành. Nếu giá trị của hợp đồng không lớn thì hợp đồng có thể được ký kết bằng miệng. Nhưng khi giá trị của hợp đồng là đáng kể thì một hợp đồng bằng văn bản sẽ là giải pháp tối ưu. Khái quát lại, hợp đồng kỳ hạn là một thỏa thuận trong đó người mua và người bán đồng ý thực hiện một giao dịch với khối lượng xác định hàng hoá (bất kỳ thứ hàng hoá nào từ nông sản, vàng, ngoại hối, dầu mỏ, cho tới chứng khoán…) tại một thời điểm xác định trong tương lai với một mức giá được ấn định vào ngày hôm nay. Thời điểm xác định trong tương lai là ngày thanh toán hợp đồng hay ngày đáo hạn hợp đồng. Thời gian từ khi ký hợp đồng đến ngày thanh toán gọi là kỳ hạn hợp đồng. Giá xác định áp dụng trong ngày thanh toán hợp đồng gọi là giá kỳ hạn. Giá hàng hóa đó trên thị trường giao ngay vào thời điểm giao nhận hàng hóa có thể thay đổỉ, tăng lên hoặc giảm xuống so với mức giá đã ký kết trong hợp đồng. Khi đó, một trong hai bên mua hoặc bán sẽ bị thiệt do đã cam kết một mức giá thấp hơn (bên bán) hoặc cao hơn (bên mua) so với giá giao ngay. Khi hợp đồng kỳ hạn được ký kết, không hề có sự trao đổi tài sản cơ sở hay thanh toán tiền. Hoạt động thanh toán sẽ xảy ra trong tương lai, tại thời điểm xác định theo hợp đồng. Cho dù giá cả thị trường lúc đó có thay đổi như thế nào đi nữa thì hai bên vẫn buộc phải thực hiện nghĩa vụ hợp đồng theo mức giá đúng như đã thỏa thuận. Nếu chỉ có hai bên tham gia vào việc ký kết, giá cả sẽ do hai bên tự thỏa thuận với nhau, dựa theo những ước tính mang tính cá nhân. Như vậy, bằng việc tham gia vào một hợp đồng kỳ hạn, cả hai bên đều giới hạn được rủi ro tiềm năng Phí Vĩnh Quý 6 Lớp Anh 1 – KDQT – K45 Chƣơng I. Tổng quan về các công cụ phái sinh và thị trƣờng phái sinh nhưng cũng sẽ hạn chế lợi nhuận tiềm năng của mình. Vì chỉ có hai bên tham gia vào hợp đồng, cho nên mỗi bên đều phụ thuộc duy nhất vào bên kia trong việc thực hiện hợp đồng. Khi có sự thay đổi giá cả trên thị trường giao ngay, rủi ro thanh toán sẽ tăng lên nếu một trong hai bên không thực hiện hợp đồng. Ngoài ra, mức giá đặt ra trong các hợp đồng kỳ hạn thường mang tính cá nhân và chủ quan nên rất có thể không chính xác. 2.2. Hợp đồng tƣơng lai (Future) Hợp đồng tương lai có thể coi là một dạng thức biến thể của hợp đồng kỳ hạn. Nó khác hợp đồng kỳ hạn ở điểm là có một số chuẩn mực được đặt ra đối với việc ký kết các hợp đồng tương lai. Điều đầu tiên là các hợp đồng này được giao dịch trên các sàn giao dịch tập trung, các hợp đồng được chuẩn hóa về lượng hàng hóa tối thiểu để thực hiện giao dịch, mức giá do các sở giao dịch quy định...Ngược lại với hợp đồng tương lai, các giao dịch kỳ hạn được thực hiện mà không hề có một sở giao dịch trung nào, các nội dung hợp đồng do hai bên tùy ý thỏa thuận. Nơi diễn ra các giao dịch kỳ hạn được gọi là thị trường phi tập trung (OTC). Hợp đồng tương lai thường có tính thanh khoản cao hơn các hợp đồng kỳ hạn vì tính rủi ro của các hợp đồng này thấp hơn các hợp đồng kỳ hạn. Nhà đầu tư cũng dễ dàng tìm được đối tác kinh doanh trên một sàn giao dịch tập trung rất nhiều nhà đầu tư. Một nhà đầu tư đã ký kết một hợp đồng tương lai mua hàng sẽ dễ dàng thoát khỏi nghĩa vụ của mình bằng cách ký kết một hợp đồng tương lai khác để bán mặt hàng đó với cùng số lượng và thời gian giao hàng. Tương tự như vậy, một nhà đầu tư đã ký kết một hợp đồng bán hàng trong tương lai cũng sẽ dễ dàng thoát khỏi nghĩa vụ của mình bằng cách ký kết một hợp đồng mua hàng tương tự trước khi đến thời điểm giao hàng. Điểm khác biệt thứ hai là giá trị của hợp đồng tương lai được quyết toán hàng ngày theo giá biến động trên thị trường của tài sản cơ sở. Phần sau đây sẽ trình bày cơ chế mua bán hợp đồng tương lai để giải thích việc hợp đồng tương lai được tính giá hàng ngày theo giá thị trường. Khi một nhà đầu tư muốn mua hay bán hợp đồng tương lai, họ sẽ liên lạc với công ty môi giới. Công ty môi giới sẽ chỉ thị cho các Phí Vĩnh Quý 7 Lớp Anh 1 – KDQT – K45 Chƣơng I. Tổng quan về các công cụ phái sinh và thị trƣờng phái sinh nhân viên môi giới trên sàn giao dịch thực hiện lệnh mua hay bán hợp đồng tương lai. Quá trình giao dịch sẽ được thực hiện thông qua một tổ chức trung gian gọi là tổ chức thanh toán bù trừ theo sơ đồ 1.1. Ngược với hợp đồng kỳ hạn là mọi khoản lãi Sơ đồ 1.1. Sơ đồ thể hiện cơ chế mua bán hợp đồng tƣơng lai Tiền Mua Hợp đồng tƣơng lai Tiền Trung tâm thanh toán bù trừ Hàng Bán Hợp đồng tƣơng lai Hàng hay lỗ của hợp đồng đều được thanh toán vào ngày đáo hạn, các khoản lãi hay lỗ của hợp đồng tương được tính hàng ngày (cộng vào hay trừ đi từ tài khoản của các bên) theo sự biến động của giá tương lai. Mục đích của việc tính toán này là để tối thiểu hóa rủi ro cho tổ chức thanh toán bù trừ trong trường hợp một bên của hợp đồng không có khả năng thanh toán khi hợp đồng đáo hạn. Ví dụ sau đây sẽ chỉ rõ hơn điều này. Giả sử hôm nay (ngày 10/04/2010) nhà đầu tư A ký một hợp đồng tương lai mua 10.000 cổ phiếu VCB với giá tương lai là F0 = 45.000đ/cổ phiếu và ngày đáo hạn hợp đồng là ngày 10/6/2010. Để hạn chế rủi ro, sở giao dịch yêu cầu khi ký hợp đồng, A phải ký quỹ một khoản tiền trong tài khoản tại trung tâm thanh toán bù trừ. Ví dụ, mức ký quỹ là 45 triệu đồng. Sau mỗi ngày, khoản lãi/ lỗ sẽ được cộng/ trừ vào tài khoản của bên A. Nếu mức ký quỹ bị trừ liên tục và giảm xuống dưới một mức giới hạn, ví dụ là 40 triệu đồng, gọi là mức ký quỹ tối thiểu thì nhà đầu tư A sẽ phải ký quỹ thêm cho đạt mức ký quỹ tối thiểu 45 triệu đồng ban đầu. Nếu không thực hiện yêu cầu này, trung tâm thanh toán bù trừ sẽ thanh lý toàn bộ hay một phần giá trị hợp đồng tương lai của nhà đầu tư để đảm bảo mức ký quỹ được thỏa mãn. 2.3. Hợp đồng quyền chọn (Option) 2.3.1. Khái niệm Hợp đồng quyền chọn là hợp đồng mà trong đó người mua quyền chọn có quyền mua hoặc bán một tài sản ở một mức giá xác định tại hay trước một thời Phí Vĩnh Quý 8 Lớp Anh 1 – KDQT – K45 Chƣơng I. Tổng quan về các công cụ phái sinh và thị trƣờng phái sinh điểm xác định trong tương lai. Ví dụ, một hợp đồng quyền chọn mua kiểu Mỹ một ngôi nhà trị giá 10 tỷ VNĐ có thời gian đáo hạn là ngày 31 tháng 12 năm 2010 sẽ mang đến cho người mua quyền mua ngôi nhà đó vào bất kỳ thời gian nào cho đến hết ngày 31 tháng 12 năm 2010 với giá 10 tỷ VNĐ. Hợp đồng quyền chọn là một công cụ phái sinh đặc biệt vì nó mang đến cho người mua quyền nhưng không có nghĩa vụ để làm một công việc nào đó theo nội dung của hợp đồng quyền chọn. Trong ví dụ trên thì người mua có quyền mua ngôi nhà đó trong khoảng thời gian từ khi mua quyền cho đến hết ngày 31 tháng 12 năm 2010. Trong trường hợp những biến động trên thị trường nhà đất khiến người mua cảm thấy bất lợi khi thực hiện hợp đồng thì anh ta sẽ không thực hiện hợp đồng đó. Nếu trong ví dụ trên người nắm giữ quyền chọn quyết định thực hiện hợp đồng vào ngày 31 tháng 12 năm 2010 thì hoạt động mua bán căn nhà sẽ thực sự diễn ra. Quá trình mua, bán tài sản theo hợp đồng như vậy được gọi là quá trình thực hiện quyền chọn. Giá căn nhà trong trường hợp này đúng bằng giá đã thỏa thuận khi hợp đồng quyền chọn được ký kết là 10 tỷ VNĐ và được gọi là giá thực hiện. Ngày 31 tháng 12 năm 2010 trong trường hợp này được gọi là ngày đáo hạn của hợp đồng. Cần lưu ý rằng quyền chọn kiểu châu Âu và quyền chọn kiểu Mỹ có những quy định khác nhau về thời gian mà người nắm giữ quyền chọn được phép yêu cầu bên bán quyền chọn thực hiện hợp đồng. Những người theo trường phái quyền chọn kiểu Mỹ ủng hộ cho việc người nắm giữ quyền chọn có thể thực hiện quyền bất cứ khi nào trước hoặc vào ngày hợp đồng đáo hạn. Những người theo trường phái quyền chọn kiểu Châu Âu thì ủng hộ quan điểm người nắm giữ quyền chọn chỉ được phép thực hiện quyền chọn vào ngày hợp đồng đáo hạn. Chính vì những khác biệt này nên với hai hợp đồng quyền chọn với tất cả các yếu tố như nhau ngoại trừ một hợp đồng là quyền chọn kiểu Mỹ còn một hợp đồng là quyền chọn kiểu Châu Âu thì bao giờ hợp đồng quyền chọn kiểu Mỹ cũng sẽ có phí (giá mua quyền chọn) cao hơn hợp đồng quyền chọn kiểu Châu Âu. Vì người nắm giữ quyền chọn kiểu Mỹ có thể thực hiện quyền chọn bất cứ khi nào trước khi hợp đồng đến hạn nên họ chịu ít rủi ro hơn người nắm giữ quyền chọn kiểu Châu Âu. Chính vì thế, họ sẵn sàng chi ra một mức phí cao hơn cho các quyền chọn kiểu Mỹ. Phí Vĩnh Quý 9 Lớp Anh 1 – KDQT – K45 Chƣơng I. Tổng quan về các công cụ phái sinh và thị trƣờng phái sinh Có nhiều cách phân loại quyền chọn khác nhau. Dựa theo thời gian mà người mua có thể yêu cầu người bán thực hiện hợp đồng thì quyền chọn được chia thành quyền chọn kiểu Mỹ và quyền chọn kiểu Châu Âu. Dựa trên tính chất có thể chia thành quyền chọn mua và quyền chọn bán. Trên đây là những cách phân loại khá phổ biến trên thế giới. Trong phạm vi bài nghiên cứu này, cách tiếp cận chủ yếu mà tác giả sử dụng là nghiên cứu quyền chọn theo cách phân loại thành quyền chọn mua và quyền chọn bán như trên. 2.3.2. Quyền chọn mua Quyền chọn mua trao cho người mua (người nắm giữ) quyền, nhưng không phải nghĩa vụ, được mua một tài sản cơ sở vào một thời điểm hay trước một thời điểm trong tương lai với một mức giá xác định. Tuy không hề có một quy định nào giới hạn về các loại tài sản cơ sở của một hợp đồng quyền chọn, nhưng những tài sản cơ sở phổ biến nhất thường được mua bán trên các sở giao dịch quyền chọn là cổ phiếu và trái phiếu. Ví dụ, một quyền chọn mua (kiểu Châu Âu) 10.000 cổ phiếu của VCB ở mức giá thực hiện là 45.000đ/cổ phiếu và ngày đáo hạn là 30/06/2010 sẽ mang đến cho người nắm giữ quyền chọn này quyền được mua 10.000 cổ phiếu VCB vào ngày 30/06/2010 với mức giá là 45.000đ/ cổ phiếu. Giá trị của quyền chọn mua vào ngày hợp đồng đáo hạn: Câu hỏi đặt ra ở đây là vào ngày đáo hạn của hợp đồng, quyền chọn cổ phiếu VCB ở trên trị giá bao nhiêu? Giá trị của quyền chọn sẽ phụ thuộc vào thị giá của cổ phiếu VCB vào ngày hợp đồng đáo hạn. Giả sử vào ngày đáo hạn hợp đồng, giá cổ phiếu của VCB là 50.000đ/cổ phiếu. Khi đó, người nắm giữ quyền chọn có quyền mua 10.000 cổ phiếu VCB ở mức 45.000đ/cổ phiếu. Rõ ràng trong trường hợp này, việc người nắm giữ có quyền mua 10.000 cổ phiếu VCB với giá 45.000đ/ cổ phiếu, trong khi trên thị trường mỗi cổ phiếu này đang được bán ở mức 50.000đ là một cơ hội kinh doanh tốt. Khi đó, giá trị của quyền chọn này sẽ chính bằng mức chênh lệch giá mà người nắm giữ quyền có được bằng 10.000x(50.000 - 45.000) = 50.000.000đ. Phí Vĩnh Quý 10 Lớp Anh 1 – KDQT – K45 Chƣơng I. Tổng quan về các công cụ phái sinh và thị trƣờng phái sinh Trong trường hợp khác, giá trị của quyền chọn này có thể cao hơn nữa nếu giá của mỗi cổ phiếu VCB được giao bán trên thị trường ở mức cao hơn 50.000đ vào ngày đáo hạn. Ví dụ, nếu mỗi cổ phiếu VCB khi đó được bán ở mức giá 51.000đ thì giá trị quyền chọn khi đó tăng lên thành 10.000x(51.000 - 45.000) = 60.000.000đ. Qua đó ta thấy rằng giá trị của quyền chọn sẽ tăng tương ứng với mức tăng giá của cổ phiếu (tài sản cơ sở của quyền chọn). Trong bất kỳ trường hợp nào nếu vào ngày 30/06/2010 giá của mỗi cổ phiếu VCB tăng cao hơn 45.000đ thì ta nói hợp đồng quyền chọn đó có lãi. Trong thực tế, giá của mỗi cổ phiếu VCB cũng có thể giảm xuống mức thấp hơn 45.000đ vào ngày hợp đồng đáo hạn. Trong trường hợp này, hợp đồng quyền chọn đó sẽ không được thực hiện, nhà đầu tư đã mua quyền chọn chịu lỗ trên khoản phí mua quyền chọn mà mình đã bỏ ra khi ký kết hợp đồng. Ví dụ, giả sử vào ngày đáo hạn, giá của mỗi cổ phiếu VCB chỉ còn 40.000đ thì dĩ nhiên sẽ không nhà đầu tư nào muốn chi ra 45.000đ để mua một cổ phiếu thực tế hiện chỉ có giá 40.000đ. Vì người nắm giữ quyền không có nghĩa vụ phải thực hiện hợp đồng này, nên trong trường hợp này người nắm giữ quyền sẽ không thực hiện quyền chọn. Bảng 1.2. Lợi ích thu đƣợc từ quyền chọn mua vào ngày đáo hạn Nếu giá cổ phiếu VCB < 45.000đ Nếu giá cổ phiếu VCB > 45.000đ 0 10.000.(Giá thị trƣờng – 45.000)đ Giá trị của quyền chọn Giá trị của quyền chọn Giá trị quyền trong trường hợp này sẽ Biểu đồ 1.1. Giá trị quyền chọn mua vào ngày đáo hạn không phải là số chênh lệch âm giữa giá trị thị trường của cổ phiếu VCB và giá thực hiện mà đơn giản giá trị Giá cổ phiếu VCB vào ngày đáo hạn quyền chọn bây giờ chỉ là 0đ (bảng 1.2). Đồ thị dưới đây tóm tắt 0 45.000đ lại giá trị của quyền chọn trong các trường hợp khác nhau. Nếu giá cổ phiếu VCB vào ngày đáo hạn hợp đồng Phí Vĩnh Quý 11 Lớp Anh 1 – KDQT – K45