Tài liệu Luận văn tốt nghiệp: Phân tích cấu trúc tài chính và các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của công ty Bảo hiểm PVI Đà Nẵng

Luận văn tốt nghiệp GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU............................................................................................................4 CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẤU TRÚC TÀI CHÍNH VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CẤU TRÚC TÀI CHÍNH..........................................................8 1.1 Tổng quan về cấu trúc tài chính của doanh nghiệp...............................................8 1.1.1 Khái niệm cấu trúc tài chính...........................................................................8 1.1.2 Cơ cấu các thành phần vốn của doanh nghiệp................................................9 1.1.3 Hệ thống báo cáo tài chính-kế toán dùng trong phân tích cấu trúc tài chính. .11 1.1.3.1 Bảng cân đối kế toán.............................................................................11 1.1.3.2 Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh..................................................12 1.1.3.3 Báo cáo lưu chuyển tiền tệ....................................................................13 1.1.3.4 Thuyết minh báo cáo tài chính..............................................................13 1.2 Các lý thuyết về cấu trúc tài chính của doanh nghiệp.........................................13 1.2.1 Quan điểm tài chính cổ điển........................................................................13 1.2.2 Lý thuyết Modigliani và Miller (Lý thuyết M&M).......................................14 1.2.2.1 Lý thuyết M&M trong trường hợp không thuế.....................................14 1.2.2.2 Lý thuyết M&M trong trường hợp có thuế............................................16 1.2.2.3 Lý thuyết M&M với chi phí phá sản ( chi phí khánh tận về tài chính). . .17 1.2.3 Lý thuyết trật tự phân hạng trong tài trợ doanh nghiệp..................................19 1.3 Phân tích cấu trúc tài chính công ty.....................................................................22 1.3.1 Phân tích cấu trúc nợ phải trả.......................................................................22 1.3.2 Phân tích cấu trúc vốn chủ sở hữu................................................................22 1.3.3 Phân tích cấu trúc tài chính..........................................................................22 1.4 Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính...................................24 1.4.1 Quy mô.......................................................................................................24 1.4.2 Cấu trúc tài sản............................................................................................25 1.4.3 Hiệu quả kinh doanh...................................................................................25 1.4.4 Rủi ro kinh doanh.......................................................................................26 1.4.5 Thuế thu nhập doanh nghiệp.......................................................................26 1.4.6 Cơ hội tăng trưởng......................................................................................26 SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 1 Luận văn tốt nghiệp GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc 1.4.7 Đặc điểm của ngành.....................................................................................27 1.5 Một số vấn đề gặp phải khi phân tích cấu trúc tài chính.....................................27 CHƯƠNG II: PHÂN TÍCH CẤU TRÚC TÀI CHÍNH VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CẤU TRÚC TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY BẢO HIỂM PVI ĐÀ NẴNG ..................................................................................................................... 29 2.1 Tổng quan về công ty Bảo hiểm PVI Đà Nẵng..................................................29 2.1.1 Lịch sử hình thành.......................................................................................29 2.1.2 Đặc điểm kinh doanh của công ty Bảo hiểm PVI Đà Nẵng..........................29 2.1.2.1 Ngành nghề kinh doanh.......................................................................29 2.1.2.2 Sản phẩm và dịch vụ chủ yếu...............................................................30 2.1.3. Đặc điểm tổ chức bộ máy quản lý và kinh doanh.......................................32 2.1.3.1 Cơ cấu tổ chức.....................................................................................32 2.1.3.2 Chức năng, nhiệm vụ của các bộ phận.................................................33 2.1.4 Khái quát tình hình hoạt động kinh doanh của công ty Bảo hiểm PVI..........35 Đà Nẵng trong 5 năm gần đây (2007-2011)..........................................................35 2.1.4.1 Phân tích biến động tài sản- nguồn vốn trong 5 năm gần đây................35 2.1.4.2 Phân tích kết quả hoạt động kinh doanh của công ty trong 5 năm gần đây (2007-2011).....................................................................................................40 2.1.5 Đánh giá tổng quan về tình hình tài chính của công ty..................................48 2.2 Phân tích cấu trúc tài chính của công ty Bảo hiểm PVI Đà Nẵng trong 5 năm gần đây (2007-2011)........................................................................................................49 2.2.1 Phân tích cấu trúc nợ phải trả.......................................................................49 2.2.2 Phân tích cấu trúc tài chính của công ty Bảo hiểm PVI –PVI Đà Nẵng.........50 2.3 Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của công ty Bảo hiểm PVI Đà Nẵng......................................................................................................51 2.3.1 Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến nhóm ngành tài chính- bảo hiểm.........51 2.3.1.1 Giơí thiệu mô hình phân tích.................................................................51 2.3.1.2 Quy mô mẫu kiểm định........................................................................53 2.3.1.3 Các giả thuyết của mô hình...................................................................54 2.3.1.4 Kết quả thống kê mô tả.........................................................................58 SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 2 Luận văn tốt nghiệp GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc 2.3.2 Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính công ty Bảo hiểm PVI Đà Nẵng...............................................................................................................60 2.3.3 Mô hình hồi quy bội đánh giá ảnh hưởng tống quát của các nhân tố đến tỷ lệ nợ ...............................................................................................................61 2.4 Đánh giá chung về cấu trúc tài chính và các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của công ty Bảo hiểm PVI Đà Nẵng..........................................................62 2.5 Các kết luận và phát hiện qua nghiên cứu.............................................................63 2.5.1 Những kết quả đạt được..............................................................................63 2.5.2 Những tồn tại cần khắc phục.......................................................................63 CHƯƠNG III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP XÂY DỰNG CẤU TRÚC TÀI CHÍNH TỐI ƯU TẠI CÔNG TY BẢO HIỂM PVI ĐÀ NẴNG......................................................65 3.1 Những định hướng lớn trong hoạt động kinh doanh của công ty Bảo hiểm PVI Đà Nẵng từ nay đến 2015..................................................................................65 3.1.1 Dự báo triển vọng.......................................................................................65 3.1.2 Định hướng hoạt động trong những năm tới của công ty Bảo hiểm PVI Đà Nẵng. ...............................................................................................................66 3.2 Đề xuất một số giải pháp xây dựng cấu trúc tài chính tối ưu tại công ty Bảo hiểm PVI Đà Nẵng- PVI....................................................................................66 3.2.1 Xây dựng cấu trúc tài chính theo từng giai đoạn phát triển của công ty.........66 3.2.2 Gia tăng hiệu quả hoạt động kinh doanh.......................................................67 3.2.3 Chủ động nguồn cung tiền...........................................................................69 3.2.4 Nâng cao công tác quản trị tài chính.............................................................69 3.2.5 Đẩy mạnh hoạt động kinh doanh bảo hiểm..................................................70 3.3. Một số kiến nghị với Nhà nước và các cơ quan chức năng..............................70 KẾT LUẬN..............................................................................................................71 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO KẾT CẤU BẢNG BIỂU DANH MỤC CÁC CÔNG TY NGÀNH TÀI CHÍNH- BẢO HIỂM NIÊM YẾT TRÊN SÀN HNX VÀ HoSE PHỤ LỤC SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 3 Luận văn tốt nghiệp SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc Trang 4 Luận văn tốt nghiệp GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong bối cảnh nền kinh tế thế giới đang khủng hoảng, nó ảnh hưởng không ít đến nền kinh tế Việt Nam, các doanh nghiệp trong nước đang đối mặt với rất nhiều khó khăn, tình hình kinh doanh thua lỗ, tình trạng thiếu vốn để kinh doanh, số lượng doanh nghiệp phá sản tiếp tục gia tăng từ năm 2011 đến nay và các nhà kinh tế dự báo rằng tình hình này vẫn tiếp tục kéo dài đến năm 2013. Vì vậy, vấn đề quản trị nguồn vốn của doanh nghiệp là vấn đề đáng quan tâm của tất cả các nhà quản trị tài chính hiện nay.Vậy, làm thế nào để huy động được vốn kinh doanh mà chi phí lại thấp đảm bảo việc kinh doanh có lãi? Muốn làm được điều đó doanh nghiệp cần phải xác định cho mình một cấu trúc tài chính tối ưu. Một câu hỏi đặt ra nữa là làm thế nào để tìm ra một cấu trúc tài chính tối ưu với chi phí vốn thấp nhất? Đã có rất nhiều nhà kinh tế học nghiên cứu về vấn đề này nhưng kết quả đó không áp dụng chung cho tất cả các doanh nghiệp bởi vì mỗi doanh nghiệp có một đặc thù kinh doanh riêng. Qúa trình quản trị nguồn vốn là một quá trình tổng quát trong đó hoạt động phân tích cấu trúc tài chính của công ty đồng thời đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến tài chính của công ty đem lại cái nhìn tổng quan về tài chính của công ty cho các nhà quản trị tài chính đồng thời là điều cần thiết cho các nhà đầu tư, các tổ chức tín dụng bên ngoài. Hoạt động phân tích tài chính là một yếu tố cần thiết trong quản trị tài chính đồng thời nhằm nâng cao hiệu quả quản trị nguồn vốn và hiệu quả hoạt động kinh doanh. Trong bối cảnh tình hình kinh tế khó khăn như hiện nay, nhà nước đã có những chính sách hỗ trợ cho các doanh nghiệp thông qua các chính sách tín dụng của ngân hàng nhà nước, đồng thời gói kích cầu kinh tế và giải ngân vốn đang được ngân hàng Nhà nước áp dụng nhằm gia tăng nguồn vốn cho các doanh nghiệp trong nước. Bên cạnh những chính sách của chính phủ, các doanh nghiệp cũng tăng cường các biện pháp nhằm quản lý nguồn vốn có hiệu quả trong tình trạng thiếu vốn như hiện nay. Các nhà quản trị tài chính đang nổ lực hoàn thiện cấu trúc tài chính của công ty nhằm quản lý có hiệu quả đồng vốn của doanh nghiệp để tạo ra hiệu quả trong hoạt động kinh doanh của công ty. Vì vậy, hoạt động phân tích cấu trúc tài chính nhằm xác định cấu trúc tài chính của công ty đang ở trạng thái nào SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 5 Luận văn tốt nghiệp GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc đồng thời đánh giá được điểm mạnh điểm yếu trong cấu trúc tài chính của công ty để từ đó có những biện pháp xây dựng cấu trúc tài chính tối ưu cho công ty. Như vậy, phân tích cấu trúc tài chính là một hoạt động cần thiết đối với tất cả các doanh nghiệp đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế hiện nay. Song song với hoạt động phân tích tài chính, phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính cũng là một việc cần thiết, từ đó có thể đánh giá được các nhân tố đó tác động như thế nào đến cấu trúc tài chính, tìm ra nhân tố nào là nhân tố chủ yếu đồng thời dựa vào kết quả phân tích có thể đưa ra các biện pháp thông qua việc tác động vào các nhân tố đó. Việc tìm ra một cấu trúc tài chính tối ưu cho công ty phải dựa vào nhiều yếu tố, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính đồng thời phân tích cấu trúc tài chính của công ty qua các năm sẽ giúp công ty tìm ra cho mình một cấu trúc tài chính tối ưu. Bởi vì lý do trên nên tôi đã chọn đề tài: Phân tích cấu trúc tài chính và các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của công ty Bảo hiểm PVI Đà Nẵng. 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài Trên cơ sở lý luận về cấu trúc tài chính, tiến hành phân tích thực trạng cấu trúc tài chính tại công ty nhằm đánh giá điểm mạnh điểm yếu trong cấu trúc tài chính của công ty từ đó cung cấp cho nhà quản trị công ty. Xác định được các nhân tố ảnh hưởng và mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đó đến cấu trúc tài chính của công ty để từ đó có những biện pháp cải thiện cấu trúc tài chính của công ty đồng thời xây dựng một cấu trúc tài chính tối ưu cho công ty. 3. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài được giới hạn trong việc phân tích cấu trúc tài chính và các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của 30 công ty trong ngành tài chính-bảo hiểm và của công ty Bảo hiểm PVI Đà Nẵng trong khoảng thời gian 5 năm từ năm 2007-2011. 4. Phương pháp nghiên cứu 4.1 Phương pháp phân tích Dupont. Với phương pháp này, nhà phân tích sẽ nhận biết được các nguyên nhân dẫn đến hiện tượng tốt, xấu trong hoạt động của doanh nghiệp. Bản chất của phương pháp này là tách một tỷ số tổng hợp phản ánh sức sinh lời của doanh nghiệp như thu nhập trên tài sản (ROA), thu nhập trên vốn chủ sở hữu (ROE) thành tích số của SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 6 Luận văn tốt nghiệp GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc chuỗi các tỷ số có mối quan hệ nhân quả với nhau. Điều đó cho phép phân tích ảnh hưởng của các tỷ số đó đối với các tỷ số tổng hợp. 4.2 Phương pháp so sánh. Điều kiện để áp dụng phương pháp so sánh là các chỉ tiêu tài chính phải thống nhất về không gian, thời gian, nội dung, tính chất và đơn vị tính toán… và theo mục đích phân tích mà xác định số gốc so sánh. Nội dung so sánh bao gồm:  So sánh giữa số thực hiện trong kỳ này với số thực hiện kỳ trước để thấy rõ xu hướng thay đổi về tài chính doanh nghiệp. Đánh giá sự tăng trưởng hay thụt lùi trong hoạt động kinh doanh của doanh ngiệp.  So sánh giữa số thực hiện với số kế hoạch để thấy rõ mức độ phấn đấu của doanh nghiệp.  So sánh giữa số liệu của doanh nghiệp với số liệu trung bình ngành của các doanh nghiệp khác để đánh giá tình hình tài chính của doanh nghiệp mình tốt hay xấu. 4.3 Phương pháp hồi quy tuyến tính. Phân tích hồi quy tuyến tính là một phương pháp phân tích quan hệ giữa biến phụ thuộc Y với một hay nhiều biến độc lập X. Mô hình hóa sử dụng hàm tuyến tính (bậc 1). Các tham số của mô hình (hay hàm số) được ước lượng từ dữ liệu. Hàm ước lượng thống kê được sử dụng phổ biến nhất là phương pháp bình phương nhỏ nhất. Khi mô hình có các phần sai số thỏa mãn bốn Giả thuyết GaussMarkov, thì phương pháp ước lượng đó được coi là không chệch. 4.4 Phương pháp phân tích tỷ số. Tỷ số là công cụ phân tích tài chính phổ thông nhất, một tỷ số là mối quan hệ tỷ lệ giữa hai dòng tiền hoặc hai nhóm dòng của bảng cân đối tài sản. Trong phân tích tài chính doanh nghiệp, các tỷ lệ tài chính được phân thành các nhóm tỷ lệ đặc trưng, phản ánh những nội dung cơ bản theo các mục tiêu hoạt động của doanh nghiệp. Mỗi nhóm tỷ lệ lại bao gồm nhiều tỷ lệ phản ánh riêng lẻ, tùy theo giác độ phân tích, người phân tích lựa chọn các nhóm chỉ tiêu khác nhau để phục vụ mục tiêu phân tích của mình. 5. Kết cấu luận văn Kết cấu luận văn gồm : SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 7 Luận văn tốt nghiệp GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc Lời mở đầu Chương I: Cơ sở lý luận về cấu trúc tài chính và các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính. Chương II: Phân tích cấu trúc tài chính và các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính công ty Bảo hiểm PVI Đà Nẵng. Chương III: Một số giải pháp nhằm xây dựng cấu trúc tài chính tối ưu tại công ty Bảo hiểm PVI Đà Nẵng. Danh mục tài liệu tham khảo Kết cấu bảng biểu Phụ lục SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 8 Luận văn tốt nghiệp GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẤU TRÚC TÀI CHÍNH VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CẤU TRÚC TÀI CHÍNH 1.1 1.1.1 Tổng quan về cấu trúc tài chính của doanh nghiệp Khái niệm cấu trúc tài chính. Cấu trúc tài chính là sự kết hợp giữa nợ phải trả và vốn chủ sở hữu dùng để tài trợ cho tài sản của doanh nghiệp. Cấu trúc tài chính và cấu trúc vốn : Nguốn vốn Nợ ngắn hạn Nợ trung và dài hạn Vốn chủ Cấu trúc vốn Cấu trúc tài chính Khái niệm này được giới nghiên cứu tài chính quan tâm hơn 40 năm qua vì liên quan với một vấn đề: cấu trúc tài chính có liên quan đến giá trị doanh nghiệp không? Trong thị trường hoàn hảo, cấu trúc tài chính không liên quan đến giá trị doanh nghiệp. Tuy nhiên, thị trường hoàn hảo chỉ là một ý niệm rất lý tưởng nên nhiều nhà nghiên cứu đã đặt ra vấn đề có sự liên quan giữa cấu trúc tài chính và giá trị doanh nghiệp. Việc đo lường cấu trúc tài chính cũng thông qua nhiều phương pháp và cách thức nhất định. Sau đây là một số cách thức đo lường cấu trúc tài chính: Cấu trúc tài chính Cách thức xác định (đo lường) Tỷ lệ giữa nợ phải trả (NPT) và tài sản (TS) NPT TS Tỷ lệ giữa nợ ngắn hạn (NNH) và tài sản (TS) NNH TS Tỷ lệ nợ phải trả so với VCSH Tỷ lệ giữa nợ dài hạn (NDH)và vốn thường xuyên (VTX) NPT VCSH NDH VTX Mỗi doanh nghiệp luôn cố gắng tìm kiếm một cấu trúc tài chính tối ưu để đạt được hiệu quả sử dụng vốn cao nhất. Vậy cấu trúc tài chính tối ưu là gì? Cấu trúc tài SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 9 Luận văn tốt nghiệp GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc chính tối ưu là quan hệ tỷ lệ giữa nợ vay và vốn chủ sở hữu mà tại đó chi phí vốn là nhỏ nhất. Vậy làm thế nào để xác định được một cấu trúc tài chính tối ưu? Đó là một vấn đề được đề cập đến rất nhiều từ trước đến nay, nhưng các nhà khoa học vẫn chưa thể tìm ra một cấu trúc tài chính như thế nào là tối ưu, mỗi người có một lập luận riêng, và một cách lý giải riêng về cấu trúc tài chính tối ưu. Và các doanh nghiệp cũng không có một khuôn khổ chung nào về việc hình thành một cấu trúc tài chính tối ưu bởi vì mỗi doanh nghiệp có một đặc điểm riêng. 1.1.2 Cơ cấu các thành phần vốn của doanh nghiệp. Cấu trúc tài chính của doanh nghiệp gồm hai thành phần chính đó là: Nợ phải trả và Nguồn vốn chủ sở hữu. Trong từng loại còn chia thành nhiều mục, nhiều khoản để phản ánh chi tiết theo yêu cầu quản lý chung theo những quy định và sắp xếp thống nhất: SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 10 Luận văn tốt nghiệp NGUỒN VỐN 1 AI1. 2. 3. 4. GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc Mã Thuyết số minh 2 NỢ PHẢI TRẢ 300 Nợ ngắn hạn 310 Vay và nợ ngắn hạn 311 Phải trả người bán 312 Người mua trả tiền trước 313 Thuế và các khoản phải nộp Nhà 314 3 Số đầu năm Số cuối năm 4 5 nước 5. Phải trả người lao động 315 6. Chi phí phải trả 316 7. Các khoản phải trả, phải nộp ngắn 319 hạn khác II- Nợ dài hạn 8. Vay và nợ dài hạn 9. Dự phòng trợ cấp mất việc làm 330 334 336 10. Doanh thu chưa thực hiện B- VỐN CHỦ SỞ HỮU I- Vốn chủ sở hữu 1. Vốn đầu tư của chủ sở hữu 2. Thặng dư vốn cổ phần 4. Cổ phiếu quỹ 6. Chênh lệch tỷ giá hối đoái 7. Quỹ đầu tư phát triển 8. Quỹ dự phòng tài chính 9. Quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu 10. Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối II- Nguồn kinh phí và quỹ khác 1. Quỹ khen thưởng, phúc lợi TỔNG CỘNG NGUỒN VỐN 338 400 410 411 412 414 416 417 418 419 420 430 431 440 a/ Nguồn vốn vay (Nợ vay): là nguồn vốn tài trợ từ bên ngòai doanh nghiệp và doanh nghiệp phải thanh tóan các khỏan vay theo thời hạn cam kết và đồng thời phải trả tiền lãi vay theo lãi suất thỏa thuận. Nguồn vốn vay mang một ý nghĩa rất quan trọng đối với việc mở rộng và phát triển sản xuất kinh doanh của một doanh nghiệp. Nguồn vốn vay bao gồm vay ngắn hạn và vay trung dài hạn. - Vay ngắn hạn: Thời gian đáo hạn ngắn hơn một năm SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 11 Luận văn tốt nghiệp GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc Lãi suất của nguồn vốn vay ngắn hạn thường thấp hơn tín dụng dài hạn Thuờng được bổ sung vốn lưu động - Vay dài hạn: Thời gian đáo hạn dài hơn một năm Lãi suất vay dài hạn thường cao hơn so với lãi suất vay ngắn hạn Thường được dùng để bổ sung cho vốn xây dựng cơ bản hay mua sắm tài sản cố định. Nguồn vốn vay này có thể được huy động từ các tổ chức tài chính,ngân hàng hay việc phát hành trái phiếu. Việc doanh nghiệp sử dụng lọai nguồn vốn vay này nhiều hay ít thì còn tùy thuộc vào đặc điểm của lọai hình doanh nghiệp và doanh nghiệp đang ở trong chu kỳ sản xuất kinh doanh. b/Nguồn vốn chủ sở hữu Nguồn vốn chủ sở hữu là nguồn vốn đầu tiên mà doanh nghiệp huy động được. Bởi vì, đối với một doanh nghiệp trước khi đi vào họat động sản xuất kinh doanh thì doanh nghiệp phải có vốn điều lệ (vốn góp nếu doanh nghiệp cổ phần, hoặc là vốn ngân sách nhà nước cấp nếu là doanh nghiệp nhà nước) Tỷ trọng nguồn vốn chủ sở hữu trong tổng tài sản phản ánh tình hình tự chủ về tài chính của doanh nghiệp. 1.1.3 Hệ thống báo cáo tài chính-kế toán dùng trong phân tích cấu trúc tài chính 1.1.3.1 Bảng cân đối kế toán Bảng cân đối kế toán là một báo cáo tài chính phản ánh tổng quát tình hình tài sản và nguồn vốn của công ty dưới hình thái tiền tệ tại một thời điểm nhất định. Thời điểm đó thường là ngày cuối tháng, cuối quý hoặc cuối năm. Bảng cân đối kế toán được xây dựng theo dạng bảng cân đối số dư các tài khoản kế toán. Nó được lập trên cơ sở những thứ mà doanh nghiệp có (tài sản) và những thứ mà doanh nghiệp nợ (nguồn vốn) theo nguyên tắc cân đối (tài sản bằng nguồn vốn). Đây là một báo cáo tài chính có ý nghĩa rất quan trọng đối với mọi đối tượng có quan hệ sở hữu, quan hệ kinh doanh với doanh nghiệp; nó đánh giá tổng quát qui mô tính chất hoạt động và trình độ sử dụng các nguồn lực, là cơ sở để phân tích tình hình tài chính của doanh nghiệp, trợ giúp quá trình phân tích và quyết định. SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 12 Luận văn tốt nghiệp GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc Bên tài sản của Bảng cân đối kế tóan phản ánh giá trị của toàn bộ tài sản hiện có đến thời điểm lập báo cáo thuộc quyền quản lý và sử dụng của doanh nghiệp: đó là tài sản cố định , tài sản lưu động. Bên nguồn vốn phản ánh nguồn hình thành các loại tài sản của doanh nghiệp đến thời điểm lập báo cáo: đó là vốn chủ sở hữu (vốn tự có) và các khoản nợ phải trả. Tài sản ngắn hạn 1- Giảm dần chuyển thành tiền 2-Tăng dần khả năng sinh lời Nợ dài hạn TSCĐ & đầu tư dài hạn khác Tài sản 1.1.3.2 Nợ ngắn hạn Tăng thời gian đáo hạn Tăng phí tổn vốn Vốn chủ sở hữu Nguồn vốn Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh Báo cáo kết quả kinh doanh cho biết sự dịch chuyển của tiền vốn trong quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, nó cho phép dự tính khả năng hoạt động của doanh nghiệp trong tương lai và là báo cáo tổng kết doanh thu và chi phí của công ty trong một kỳ kế toán thông thường là một quý hay một năm tài chính. Báo cáo kết quả kinh doanh còn giúp các nhà phân tích so sánh doanh thu và số tiền thực nhập quỹ khi bán hàng hóa, dịch vụ với tổng chi phí phát sinh và số tiền thực xuất quỹ để vận hành doanh nghiệp. Trên cơ sở đó có thể xác định kết quả kinh doanh lãi hay lỗ. Như vậy, báo cáo kết quả kinh doanh phản ánh kết quả kinh doanh, phản ánh tình hình tài chính của doanh nghiệp trong một thời kỳ nhất định. Nó cung cấp những thông tin tổng hợp về tình hình thực hiện nghĩa vụ với Nhà nước và kết quả quả sử dụng các tiềm năng về vốn, lao động, kỹ thuật và trình độ quản lý sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. 1.1.3.3 Báo cáo lưu chuyển tiền tệ Báo cáo lưu chuyển tiền tệ là một báo cáo tài cính tổng hợp phản ảnh sự hình thành và sử dụng tiền tệ phát sinh trong một kỳ kế toán của doanh nghiệp. Báo cáo này phản ảnh lưu chuyển tiền tệ, đó là chênh lệch các dòng tiền thu vào và dòng tiền chi ra của từng hoạt động sản xuất kinh doanh, đầu tư và tài chính. Do thể hiện các SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 13 Luận văn tốt nghiệp GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc quá trình lưu chuyển về tiền liên quan qua các hoạt động của doanh nghiệp trong kỳ, nên báo cáo này có thể cung cấp những thông tin được rõ ràng, cụ thể thì việc báo cáo các dòng tiền cần phải được cụ thể cho từng hoạt động trong doanh nghiệp. Mặc khác trên cơ sở phân loại theo các hoạt động sẽ giúp cho việc sánh, đánh giá các chỉ tiêu giữa các kỳ. Thường thì nội dung các báo cáo lưu chuyển tiền gồm 3 phần như sau: - Lưu chuyển tiền từ hoạt động kinh doanh. - Lưu chuyển tiền từ hoạt động đầu tư. - Lưu chuyển tiền từ hoạt động tài chính. 1.1.3.4 Thuyết minh báo cáo tài chính Thuyết minh báo cáo tài chính sẽ cung cấp bổ sung cho các nhà quản lý những thông tin chi tiết, cụ thể hơn về một số tình hình liên quan đến hoạt động kinh doanh trong kỳ của doanh nghiệp. Tuy nhiên, ngày nay thuyết minh báo cáo tài chính vẫn chưa thực sự phổ biến, đặc biệt đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa thường không áp dụng. 1.2 Các lý thuyết về cấu trúc tài chính của doanh nghiệp 1.2.1 Quan điểm tài chính cổ điển Theo quan điểm của những người đi theo trường phái cổ điển như Durand, Warteman, Scharwts cho rằng: Có tồn tại một cấu trúc tài chính tối ưu đối với mỗi doanh nghiệp. Với giả thuyết chi phí của vốn vay thấp hơn chi phí vốn chủ sở hữu nên giá trị của doanh nghiệp có vay nợ lớn hơn giá trị của doanh nghiệp không vay nợ do hiệu ứng tích cực của đòn cân nợ. Tuy nhiên doanh nghiệp không thể vay nợ quá nhiều vì sẽ dẫn đến rủi ro gia tăng do khả năng thanh toán của doanh nghiệp giảm đồng thời chi phí vốn bình quân sẽ tăng lên do các chủ nợ đòi hỏi một lãi suất cho vay cao hơn để bù đắp cho phần rủi ro tăng lên. Thật vậy, chi phí vốn trung bình của doanh nghiệp là k, đặt   D V CSH SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 14 Luận văn tốt nghiệp GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc D VCSH k kd  kCSH D  VCSH D  VCSH chi phí vốn k  1 kd  kCSH  1  1 kCSH k k * d  Theo quan điểm tài chính cổ điển cho rằng: Nợ là cần thiết để giảm chi phí vốn nhưng không được lạm dụng quá mức vì mỗi doanh nghiệp tồn tại một cấu trúc tài chính tối ưu. 1.2.2 Lý thuyết Modigliani và Miller (Lý thuyết M&M) 1.2.2.1 Lý thuyết M&M trong trường hợp không thuế Lý thuyết hiện đại về cấu trúc tài chính khởi đầu từ năm 1958 khi hai giáo sư Franco Modigliani và Merton Miller1 chứng minh rằng: Giá trị của doanh nghiệp sẽ không bị ảnh hưởng bởi cấu trúc tài chính theo một số giả thuyết. Kết quả nghiên cứu này cho rằng hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp được tài trợ bằng nguồn vốn gì không là một vấn đề cần quan tâm vì cấu trúc tài chính không liên quan đến giá trị doanh nghiệp. Nghĩa là: 1 SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 15 Luận văn tốt nghiệp GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc VL  VU  EBIT k sU Trong đó: VL, VU là giá trị của doanh nghiệp sử dụng nợ và không sử dụng nợ. ksU là tỷ lệ hoàn vốn yêu cầu đối với doanh nghiệp không sử dụng nợ EBIT là lợi nhuận trước thuế và lãi vay. Lý thuyết trên dựa vào các giả thuyết sau:  Không có thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân.  Cổ phiếu và trái phiếu được kinh doanh trên thị trường hoàn hảo. Nghĩa là không có các chi phí môi giới và nhà đầu tư có thể vay với cùng một lãi suất như các công ty khác.  Nhà đầu tư và nhà quản trị tại doanh nghiệp đều có thông tin như nhau về cơ hội tăng trưởng đầu tư của doanh nghiệp trong tương lai.  Các khoản nợ là không có rủi ro bất kể mức độ sử dụng nợ của doanh nghiệp. Lãi suất vay trên các khoản nợ là lãi suất không có rủi ro.  Tất cả các dòng tiền đều có tính liên tục (perpeptuties) Tuy nhiên, các giả thuyết của mô hình M&M đều rất lý tưởng. Trước hết, thuế thu nhập doanh nghiệp và thu nhập cá nhân, cũng như sự bất cân xứng về thông tin đều tồn tại trên thực tế. Hai là, lãi suất vay thường tăng khi sử dụng nợ ngày càng tăng lên. Ba là, lợi nhuận sau thuế và lãi vay giảm với những mức độ sử dụng nợ khác nhau và khả năng phá sản gia tăng khi doanh nghiệp sử dụng tăng các khoản nợ để tài trợ. Mặc dù các giả thuyết trên đều không tồn tại trên thực tế nhưng đặc tính không liên quan của cấu trúc tài chính từ mô hình M&M có ý nghĩa rất lớn. Mô hình đã chỉ ra những đầu mối về tính liên quan của cấu trúc tài chính đối với gía trị một doanh nghiệp. Các lý thuyết về tài chính tiếp theo đã mở rộng mô hình này bằng cách loại bỏ các giả thuyết nghiên cứu. 1.2.2.2 Lý thuyết M&M trong trường hợp có thuế Năm 1963, Modigliani va Miller tiếp tục đưa ra một nghiên cứu tiếp theo với việc tính đến ảnh hưởng của thuế thu nhập doanh nghiệp. Vì chi phí lãi vay là một khoản chi phí được khấu trừ trước khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp nên khi SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 16 Luận văn tốt nghiệp GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc doanh nghiệp sử dụng nợ vay để tài trợ sẽ xuất hiện khoản tiết kiệm bằng tiền tăng thêm đối với các nhà đầu tư. Như vậy, với thuế thu nhập doanh nghiệp, hai ông cho rằng sử dụng nợ sẽ làm tăng giá trị của một doanh nghiệp. Việc tồn tại thuế thu nhập doanh nghiệp dẫn đến luận đề M&M thứ nhất rằng: Giá trị của một doanh nghiệp sử dụng nợ bằng giá trị doanh nghiệp không sử dụng nợ ở cùng một dạng rủi ro cộng với khoản lợi từ việc sử dụng nợ. Giả sử có hai công ty: công ty U không vay nợ và công ty L vay nợ. Và để xem xét tác động của cấu trúc tài chính đến giá trị doanh nghiệp. Ta cho hai công ty có thu nhập hoạt động (EBIT) đều bằng P; Công ty L vay nợ D với lãi suất nợ dài hạn là rd. Thuế suất thuế thu nhập công ty là T. Ta có bảng đánh giá lợi ích từng công ty khi có tác động của nợ. Chỉ tiêu Lợi nhuận hoạt động (EBIT) Tiền lãi vay Lợi nhuận trước thuế (EBT) Thuế thu nhập công ty Lợi nhuận của cổ đông Thu nhập của trái chủ và của cổ đông Công ty U, không vay nợ P 0 P T*P P*(1-T) P*(1-T) Công ty L, có vay nợ P D* rd P- D*rd T*(P- D*rd) P*(1-T)–D*rd+ T*D*rd P*(1-T) + T*D*rd Khi doanh nghiệp vay nợ dài hạn với số tiền là D và lãi suất của khoàn vay nợ là rd , thì chi phí tiết kiệm thuế ( có tài liệu là lá chắn thuế) hàng năm là: Tiết kiệm thuế hàng năm = D * rd * T Như vậy ta có kết luận sau:  Lợi ích của công ty không vay nợ = P*(1-T)  Lợi ích của công ty vay nợ = P*(1-T) + T*D*rd hay = Lợi ích của doanh nghiệp không vay nợ + Lợi ích từ khoản tiết kiệm thuế. Để đánh giá được lợi ích trong dài hạn của khoản tiền tiết kiệm thuế chúng ta giả định rằng: Khoản vay D là cố định vĩnh viễn và r d lãi suất vay không đổi. Khi đó lợi ích của việc tiết kiệm thuế hàng năm T*D*r d là khoản tiền cố định và được định giá trong vĩnh viễn bằng: SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 17 Luận văn tốt nghiệp GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc PV( Lá chắn thuế trong vĩnh viễn) = D  rd  T TD rd T  D là khoản lợi do sử dụng nợ (còn gọi là giá trị của khoản tiết kiệm thuế do doanh nghiệp sử dụng nợ) làm tăng giá trị doanh nghiệp của L . Nếu giá trị công ty không vay nợ là VU và giá trị công ty vay nợ là VL., ta có giá trị của công ty vay nợ bằng công thức sau: VL = VU + T*D (*) Phương trình (*) cho thấy khi tồn tại thuế thu nhập doanh nghiệp, giá trị của doanh nghiệp sử dụng nợ sẽ cao hơn giá trị của doanh nghiệp không sử dụng nợ một giá trị là T*D. Khoản lợi ích này sẽ gia tăng khi doanh nghiệp càng tăng nợ, và do vậy giá trị của một doanh nghiệp sẽ tối đa khi doanh nghiệp sử dụng 100% nợ để tài trợ. Như vậy, mô hình thuế M&M đã bác bỏ với mô hình M&M nguyên thủy khi đã loại trừ giả thuyết thuế thu nhập công ty, theo đó cấu trúc tài chính có liên quan đến giá trị doanh nghiệp. Sử dụng nợ càng tăng sẽ càng làm tăng giá trị doanh nghiệp. Cả mô hình thuế M&M đã gặp phải nhiều ý kiến phản bác. Một trong các ý kiến này liên quan đến sự tồn tại của chi phí phá sản và chi phí đại diện. Vì vậy, hai ông đã đưa ra một lý thuyết mới bổ sung cho hai lý thuyết trước đó là lý thuyết M&M với chi phí phá sản. 1.2.2.3 Lý thuyết M&M với chi phí phá sản ( chi phí khánh tận về tài chính) Sự phá sản bao gồm nguy cơ phá sản và sự phá sản. Một doanh nghiệp rơi vào tính trạng phá sản luôn phát sinh các chi phí kế toán và pháp lý đáng kể (Myers, 1984) và doanh nghiệp đó phải mất nhiều thời gian để duy trì khách hàng, nhà cung cấp và người lao động. Ngoài ra, phá sản thường áp lực các doanh nghiệp phải thanh lý, nhượng bán các tài sản với giá thấp hơn giá trị của nó so với trường hợp họat động bình thường đồng thời phải bỏ ra các chi phí cho việc tính toán và thanh lý tài sản của doanh nghiệp. Chi phí phá sản có thể gồm cả các chi phí trực tiếp và gián tiếp. Các chi phí trực tiếp như các chi phí về pháp lý và hành chính trong quá trình phá sản. Chi phí gián tiếp là những khoản thiệt hại với doanh nghiệp khi các bên có liên quan đến lợi SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 18 Luận văn tốt nghiệp GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc ích doanh nghiệp hạn chế những điều kiện ưu đãi cho doanh nghiệp đó. Chi phí phá sản tùy thuộc vào 3 yếu tố: Khả năng phá sản; chi phí phát sinh khi tình trạng khánh tận về tài chính gia tăng; và ảnh hưởng của nguy cơ phá sản đối với họat động của doanh nghiệp ở hiện tại. Nếu sử dụng nợ để làm gia tăng giá trị doanh nghiệp theo mô hình thuế M&M, nhưng việc gia tăng nợ lên sẽ làm gia tăng chi phí phá sản, gia tăng khả năng phá sản, và sẽ làm giảm giá trị doanh nghiệp. Ý tưởng về chi phí phá sản dẫn đến lý thuyết “cân bằng” về cấu trúc tài chính, theo đó cấu trúc tài chính tối ưu là cấu trúc đòi hỏi phải cân bằng giữa lợi ích do sử dụng nợ và chi phí phá sản. Nội dung của lý thuyết này có thể tóm lược qua mô hình dưới đây: Kết quả mô hình MM cùng với ảnh hưởng thuế thu nhập DN: Giá CP trong trường hợp không có chi phí phá sản Giá trị CP Giá trị tăng thêm từ lợi ích do sử dụng nợ làm tiết kiệm thuế Chi phí phá sản làm giảm gía trị cổ phiếu Giá thực tế cổ phiếu Giá cổ phiếu nếu doanh nghiệp không sử dụng nợ để tài trợ D1 Mức nợ khi chi phí phá sản có ý nghĩa quan trọng D2 Đòn bẩy nợ. D/A Cấu trúc nợ tối ưu: lợi ích rào chắn thuế cận biên = Chi phí phá sản cận biên Mô hình trên cho thấy một số kết quả sau: Theo giả thuyết của mô hình M&M, khi quan tâm đến thuế thu nhập công ty, giá trị doanh nghiệp sẽ được tối đa nếu sử dụng 100% nợ vay để tài trợ. Trong thực tế, các doanh nghiệp ít khi sử dụng 100% nợ để tài trợ vì sự gia tăng tỷ lệ nợ/ tài sản sẽ làm tăng khả năng phá sản và lãi suất vay. Ở đây, có một vài ngưỡng cần quan tâm, dưới điểm D1, khả năng phá sản của doanh nghiệp rất thấp vì thế chi phí phá sản thấp và lợi ích từ việc tiết kiệm thuế do tăng tỷ lệ nợ/ tài sản sẽ SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 19 Luận văn tốt nghiệp GVHD: T.S Đinh Bảo Ngọc có ảnh hưởng tốt. Tuy nhiên, khi vượt qua điểm D 1 thì chi phí phá sản và lãi suất vay gia tăng. Những khoản này làm giảm lợi ích về thuế khi doanh nghiệp gia tăng nợ và điều này làm giảm thấp giá trị cổ phiếu của công ty. Từ điểm D1 sang điểm D2, chi phí phá sản tăng, nhưng không lớn hơn khoản lợi ích do sử dụng nợ, do vậy giá trị doanh nghiệp vẫn gia tăng khi tỷ suất nợ gia tăng. Tuy nhiên, vượt qua điểm D 2, chi phí phá sản đã lớn hơn lợi ích do sử dụng nợ, do vậy tỷ suất nợ gia tăng sẽ làm giảm giá trị doanh nghiệp. Điểm D 2 được xem là điểm có cấu trúc tài chính tối ưu khi nó cân bằng giữa chi phí phá sản và lợi ích do sử dụng nợ. Như vậy, lý thuyết cân bằng đối lập với những lý thuyết trước đây của M&M theo mô hình thuế. Petit và Singer (1985) cho rằng khi khả năng phá sản càng gia tăng thì doanh nghiệp sẽ ít sử dụng nợ khi tăng vốn họat động. 1.2.3 Lý thuyết trật tự phân hạng trong tài trợ doanh nghiệp Lý thuyết trật tự phân hạng khởi đầu từ những công trình nghiên cứu của Myers và Majluf (1984). Các ông cho rằng có một trật tự ưu tiên khi tài trợ các khoản đầu tư: đầu tiên là việc sử dụng các nguồn vốn hiện có bên trong doanh nghiệp, tiếp theo là các khoản vay nợ, và cuối cùng là huy động vốn chủ sở hữu mới. Do thông tin bất cân xứng giữa người bên trong và người bên ngoài, các doanh nghiệp sẽ thích tài trợ bởi các nguồn vốn bên trong hơn là nguồn vốn bên ngoài để tránh bán các chứng khoán dưới mệnh giá. Nếu các khoản tài trợ bên ngòai là không thể tránh khỏi thì các khoản nợ ít rủi ro sẽ được ưu tiên sử dụng và cuối cùng là khoản tăng vốn góp thông qua việc huy động các cổ đông mới. Trật tự phân hạng trên phản ánh chi phí tương đối của các nguồn lực tài trợ là có sự khác nhau. Do vậy, Myers và Majluf (1984) cho rằng sẽ không có một cấu trúc tài chính tối ưu đối với các doanh nghiệp. Lý thuyết này về sau được mở rộng bởi nhiều nhà nghiên cứu khác như Krasker (1986), Brennan và Kraus (1987), Noe (1988). Lý thuyết trật tự phân hạng có thể có ích đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Do thông tin bất cân xứng, chi phí đối với các nguồn tài trợ bên ngoài đối với các doanh nghiệp nhỏ thường cao hơn đối với các doanh nghiệp lớn. Thêm vào đó, người chủ - người quản lý các doanh nghiệp này không thích mất tài sản và quyền SVTH: Lê Thị Ngọc Oanh Trang 20