Tài liệu Luận văn tài chính ngân hàng hoạt động cho vay tại ngân hàng nông nghệp và phát triển nông thôn huyện ba vì

LỜI CẢM ƠN Trước hết em xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến toàn thể Quý thầy cô Trường Đại học Thương mại, Quý thầy cô khoa Tài Chính – Ngân Hàng đã dạy dỗ, truyền đạt những kiến thức quý báu cho em trong suốt bốn năm học tập và rèn luyện tại trường.Em xin cảm ơn cô giáo – Th.S Đặng Thị Lan Phương.Cảm ơn cô đã dành nhiều thời gian và tâm huyết để hướng dẫn em hoàn thành tốt bài khóa luận này. Với vốn kiến thức hạn hẹp và thời gian thực tập tại NHNN&PTNT Việt NamChi nhánh Huyện Ba Vì có hạn nên bài khoá luận không tránh khỏi những thiếu sót.Em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp, đánh giá của quý thầy cô giáo để bài viết được hoàn thiện hơn.Đó sẽ là hành trang quý giá giúp em hoàn thiện kiến thức của mình sau này. Qua đây em xin chân thành cảm ơn ban lãnh đạo, các cô chú cán bộ và các anh chị đang công tác tại NHNN&PTNT Việt Nam – Chi nhánh Huyện Ba Vì đã giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho em được tiếp xúc thực tế, giải đáp thắc mắc, giúp em có thêm nhiều hiểu biết về công việc ngân hàng trong quá trình thực tập.Đồng thời một lần nữa em xin gửi lời cảm ơn tới giáo viên hướng dẫn, cô giáo – Th.S Đặng Thị Lan Phương đã hướng dẫn và giúp đỡ em hoàn thành khoá luận này. Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội ngày 23 tháng 4 năm 2015 Sinh viên thực hiện Lê Xuân Trường 1 MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN...................................................................................................................i MỤC LỤC........................................................................................................................ii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ...........................................................v DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT........................................................................................vi LỜI NÓI ĐẦU...............................................................................................................vii 1. Lý do lựa chọn đề tài................................................................................................vii 2. Mục đích nghiên cứu...............................................................................................viii 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu.............................................................................viii 4. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................viii 5. Kết cấu khóa luận....................................................................................................viii CHƯƠNG I: MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY CỦA NHTM..............................................................................................................................1 1.1 Tổng quan về Ngân hàng thương mại....................................................................1 1.1.1 Khái niệm................................................................................................................1 1.1.2 Chức năng của NHTM.........................................................................................1 1.1.2.1 Chức năng trung gian tín dụng............................................................................2 1.1.2.2 Chức năng tạo tiền:..............................................................................................2 1.1.2.3 Chức năng trung gian thanh toán:.......................................................................3 1.1.2 Vai trò của ngân hàng thương mại........................................................................4 1.1.3. Một số hoạt động cơ bản của NHTM...................................................................6 1.1.3.1 Hoạt động huy động vốn.......................................................................................6 1.1.3.2 Hoạt động sử dụng vốn.........................................................................................6 1.1.3.3 Hoạt động dịch vụ thanh toán và ngân quỹ.........................................................7 1.2 Một số khái niệm về hoạt động cho vay của NHTM.............................................8 1.2.1. Khái niệm cho vay..................................................................................................8 1.2.2 Đặc điểm và vai trò hoạt động cho vay của NHTM..............................................8 2 1.2.2.1 Đặc điểm hoạt động cho vay của NHTM.............................................................8 1.2.2.2 Vai trò hoạt động cho vay của NHTM..................................................................9 1.2.3 Phân loại cho vay của NHTM.............................................................................10 1.3 Quản lý hoạt động cho vay của NHTM................................................................12 1.3.1 Nguyên tắc và điều kiện cho vay..........................................................................12 1.3.1.1 Nguyên tắc cho vay.............................................................................................12 1.3.1.2 Điều kiện cho vay................................................................................................13 1.3.2 Quy trình cho vay của ngân hàng thương mại...................................................14 1.3.3 Các chỉ tiêu đánh giá hoạt động cho vay của NHTM........................................17 1.3.3.1 Các chỉ tiêu định tính..........................................................................................17 1.3.3.2 Các chỉ tiêu định lượng......................................................................................18 1.4 Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động cho vay của NHTM..............................20 1.4.1 Nhóm nhân tố bên trong ngân hàng...................................................................20 1.4.2 Nhóm nhân tố bên ngoài......................................................................................22 CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CHO VAY TẠI NHNN & PTNT HUYỆN BA VÌ..............................................................................................................24 2.1 Khái quát về NHNN&PTNT huyện Ba Vì...........................................................24 2.1.1 Giới thiệu về NHNN&PTNT huyện Ba Vì..........................................................24 2.1.2 Chức năng, nhiệm vụ cơ bản của NHNN&PTNT huyện Ba Vì.......................24 2.1.3 Mô hình cơ cấu tổ chức của NHNN&PTNT huyện Ba Vì................................25 2.1.4 Đánh giá khái quát kết quả HĐKD của AGRIBANK huyện Ba Vì..................26 2.1.4.1 Hoạt động huy động vốn.....................................................................................26 2.1.4.2 Hoạt động cho vay..............................................................................................30 2.1.4.3 Tình hình hoạt động kinh doanh.........................................................................30 2.3 Thực trạng hoạt động cho vay của AGRIBANK Ba Vì......................................34 2.3.1 Hoạt động cho vay tại AGRIBANK Ba Vì...........................................................34 2.3.2 Thực trạng hoạt động cho vay của AGRIBANK Ba Vì......................................37 2.3.2.1 Mức độ tăng trưởng cho vay của chi nhánh......................................................37 2.3.2.2 Phân tích dư nợ theo thời hạn vay.....................................................................39 3 2.3.2.3 Phân tích dư nợ cho vay theo thành phần kinh tế.............................................41 2.3.3 Đánh giá các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả hoạt động cho vay tại Agribank Ba Vì 43 2.3.3.1 Chỉ tiêu vòng quay vốn tín dụng.........................................................................43 2.3.3.2 Tình hình nợ xấu và nợ quá hạn.........................................................................43 2.3.3.3 Chỉ tiêu hệ số thu nợ...........................................................................................45 CHƯƠNG III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ ĐỀ XUẤT VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY CỦA NHNN&PTNT HUYỆN BA VÌ.................................................................47 3.1 Một số kết luận qua nghiên cứu tình hình hoạt động cho vay của NHNN&PTNT Huyện Ba Vì........................................................................................47 3.1.1 Các kết quả đạt được............................................................................................47 3.1.2 Một số hạn chế và nguyên nhân..........................................................................48 3.1.2.1 Những hạn chế....................................................................................................48 3.1.2.2 Nguyên nhân của các hạn chế............................................................................49 3.2 Các đề xuất kiến nghị nhằm phát triển hoạt động cho vay của NHNN&PTNT Huyện Ba Vì...................................................................................................................51 3.2.1 Phương hướng nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng tại Agribank Ba vì trong thời gian tới..........................................................................................................51 3.2.2 Các giải pháp đối với AGRIBANK Huyện Ba Vì................................................53 3.2.3 Các kiến nghị........................................................................................................57 3.2.2.1 Kiến nghị với NHNN...........................................................................................57 3.2.2.2 Kiến nghị với NHNN&PTNT huyện Ba Vì.........................................................58 KẾT LUẬN....................................................................................................................60 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................61 4 DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ Bảng 2.1: Huy động vốn của ngân hàng NN & PTNT Huyện Ba Vì Bảng 2.2 Tình hình hoạt động cho vay của Agribank Ba Vì Bảng 2.3 Bảng báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của Agribank Ba Vì 2012-2014 Bảng 2.4: Bảng thu nhập của Agribank huyện Ba Vì 2012-2014 Bảng 2.5: Bảng chi phí của Agribank huyện Ba Vì 2012-2014 Bảng 2.6 Doanh số, Doanh số thu nợ, dư nợ cuối kì của hoạt động cho vay chi nhánh Agribank huyện Ba Vì (2012-2014) Bảng 2.7 Dư nợ cho vay theo thời hạn vay tại chi nhánh Agribank huyện Ba Vì (20122014) Bảng 2.8 Dư nợ cho vay theo thành phần kinh tế tại chi nhánh Agribank huyện Ba Vì (2012-2014) Bảng 2.9 Vòng quay vốn tín dụng của chi nhánh Agribank huyện Ba Vì (2010 – 2012) Bảng 2.10 Tỷ lệ nợ xấu và nợ quá hạn trong hoạt động cho vay của ngân hàng Agribank huyện Ba Vì (2012-2014) Bảng 2.11 Hệ số thu nợ hoạt động cho vay tại chi nhánh Agribank Ba Vì (2012-2014) Sơ đồ 1.1: Tổ chức bộ máy của NHNo&PTNT Huyện Ba Vì........................................25 Hình2.1: Cơ cấu nguồn vốn huy động theo loại tiền giai đoạn 2012 - 2014................28 Hình2.2: Cơ cấu nguồn vốn huy động theo kỳ hạn giai đoạn 2012 - 2014...................29 Hình 2.3 Mức độ tăng trưởng hoạt động cho vay của Agribank huyện Ba Vì..............38 Hình 2.4 Cơ cấu cho vay theo thời hạn vay...................................................................40 Hình 2.5 Cơ cấu cho vay theo thành phần kinh tế.........................................................42 5 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT NHNo&PTNT : Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn NHNN : Ngân hàng nhà nước TCTD : Tổ chức tín dụng Thuế TNDN : Thuế thu nhập doanh nghiệp HĐKD : Hoạt động kinh doanh KQKD : Kết quả kinh doanh RRTD : Rủi ro tín dụng NHTM : Ngân hàng thương mại PGĐ : Phó giám đốc CBTD : Cán bộ tín dụng GDV : Giao dịch viên KH&KD : Kế hoạch và Kinh doanh KT-NQ : Kế toán-Ngân quỹ HC&NS : Hành chính và Nhân sự DNVVN : Doanh nghiệp vừa và nhỏ 6 LỜI NÓI ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Trong bối cảnh nền kinh tế đang có nhiều biến động, ngành ngân hàng với vị thế của mình trong nền kinh tế đã và đang đóng vai trò hết sức quan trọng góp phần thúc đẩy tiến trình phát triển của nền kinh tế.Sự ra đời của hệ thống các Ngân hàng đã góp phần điều tiết các nguồn vốn, là kênh phân phối vốn, điều chuyển vốn từ nơi thừa vốn đến nơi thiếu hụt vốn.Ngân hàng làm được điều này là thông qua vai trò tín dụng.Tín dụng là người trợ thủ đắc lực giúp cho các thành phần trong xã hội phát triển toàn diện, trong đó hoạt động cho vay là một trong các nghiệp vụ tín dụng mang lại lợi nhuận chủ yếu cho ngân hàng. Trong bối cảnh hậu suy thoái của nền kinh tế hiện nay, hoạt động cho vay của các ngân hàng thương mại cũng bị hạn chế nhiều, nguyên nhân là do:khung pháp lý chưa hoàn thiên, đồng bộ, chặc chẽ, có nhiều chỗ hổng; môi trường kinh tế trong nước chưa được ổn định, trong nước các doanh nghiệp,cá nhân kinh doanh gặp phải hoạt động khó khăn đặc biệt ở lĩnh vực bất động sản, chứng khoán,...Tình trạng doanh nghiệp không trả được nợ làm cho nợ xấu của ngân hàng tăng vọt.Tốc độ tăng trưởng dư nợ tín dụng những năm gần đây có xu hướng giảm. Điều này buộc các ngân hàng phải có nhưng biện pháp thay đổi để thích ứng với tình hình khó khăn của thị trường hiện nay.Và chi nhánh Agribank Huyện Ba Vì cũng cần phải có những giải pháp cụ thể đưa ra để nâng cao hiệu hoạt động cho vay của mình.Trước tiên là cần xem xét, đo lường hiệu quả hoạt động cho vay của chi nhánh Agribank Ba Vì. Xuất phát từ những vấn đề trên, và qua quá trình thực tập tại ngân hàng Agribank huyện Ba Vì cùng với mong muốn được vận dụng các kiến thức đã học vào thực tế tại ngân hàng, nên em đã chon đề tài “Hoạt động cho vay tại Ngân hàng Nông nghệp và Phát Triển Nông Thôn huyện Ba Vì” để làm đề tài luận văn tốt nghiệp của mình và từ đó có thể hiểu rõ hơn về cách thức hoạt động cho vay ngân hàng và đề ra những giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động cho vay của NHNN&PTNN Việt Nam chi nhánh huyện Ba Vì. 7 2. Mục đích nghiên cứu Qua quá trình nghiên cứu đề tài hướng đến những mục đích chính đó là: Hệ thống hóa những vấn đề cơ bản của hoạt động cho vay Phân tích đúng thực trạng cho vay của NHNN & PTNT huyện Ba Vì Đưa ra một số giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng hoạt động cho vay của NHNN&PTNT huyện Ba Vì 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động cho vay của NHNN&PTNT huyện Ba Vì Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Đề tài nghiên cứu tại NHNN&PTNN huyện Ba Vì. Tuy nhiên do mỗi Ngân hàng có những quy định, đặc thù riêng nên số liệu có phần hạn chế trong quá trình phân tích +Về thời gian: Luận văn trình bày dựa trên thông tin về số liệu thu thập qua 3 năm từ năm 2012 đến năm 2014 của NHNN&PTNT huyện Ba Vì 4. Phương pháp nghiên cứu Để hoàn thành đề tài, phương pháp nghiên cứu trong khóa luận bao gồm phương pháp vận dụng lý luận vào thực tiễn, sử dụng các phương pháp thống kê, so sánh, phân tích, tổng hợp và khái quát hóa. 5. Kết cấu khóa luận Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung của khóa luận tốt nghiệp được kết cấu bởi 3 chương: Chương I: Một số lý luận cơ bản về hoạt động cho vay của NHTM Chương II: Thực trạng hoạt động cho vay tại NHNN & PTNT huyện Ba Vì Chương III: Một số giải pháp và đề xuất về hoạt động cho vay của NHNN&PTNT huyện Ba Vì 8 CHƯƠNG I: MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY CỦA NHTM 1.1 Tổng quan về Ngân hàng thương mại 1.1.1 Khái niệm Ngân hàng thương mại (NHTM) là tổ chức tài chính trung gian có vị trí quan trọng nhất trong nền kinh tế, nó là một loại hình doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ - tín dụng.Có rất nhiều khái niệm khác nhau về ngân hàng thương mại: Ở Mỹ: Ngân hàng thương mại là công ty kinh doanh tiền tệ, chuyên cung cấp dịch vụ tài chính và hoạt động trong ngành công nghiệp dịch vụ tài chính. Đạo luật Ngân hàng của Pháp (1941) cũng đã định nghĩa: “Ngân hàng thương mại là những xí nghiệp hay cơ sở mà nghề nghiệp thường xuyên là nhận tiền bạc của công chúng dưới hình thức ký thác, hoặc dưới các hình thức ký thác và sử dụng tài nguyên đó cho chính họ trong các nghiệp vụ về chiết khấu, tín dụng và tài chính”. Ở Việt Nam, theo điều 20 Luật các tổ chức tín dụng: “Ngân hàng thương mại là một loại hình tổ chức tín dụng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động có liên quan. Luật này cũng định nghĩa: tổ chức tín dụng là loại hình doanh nghiệp được thành lập theo quy định của Luật này và các quy định khác của pháp luật để hoạt động kinh doanh tiền tệ, làm dịch vụ ngân hàng với nội dung nhận tiền gửi để cấp tín dụng, cũng ứng các dịch vụ thanh toán”. Luật Ngân hàng nhà nước đưa ra định nghĩa: “Hoạt động ngân hàng là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận tiền gửi và sử dụng số tiền này để cấp tín dụng, cung ứng dịch vụ thanh toán”. 1.1.2 Chức năng của NHTM Hoạt động ngân hàng là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận tiền gửi và sử dụng số tiền này để cấp tín dụng, cung ứng dịch vụ thanh toán. Trong điều kiện của nền kinh tế hàng hóa, ngân hàng thương mại thực hiện các chức năng khác nhau trong nền kinh tế sau: 1 1.1.2.1 Chức năng trung gian tín dụng Chức năng trung gian tín dụng được xem là chức năng quan trọng nhất của ngân hàng thương mại.Khi thực hiện chức năng trung gian tín dụng, ngân hàng thương mại đóng vai trò là cầu nối giữa người thừa vốn và người có nhu cầu về vốn.Với chức năng này, ngân hàng thương mại vừa đóng vai trò là người đi vay, vừa đóng vai trò là người cho vay và hưởng lợi nhuận là khoản chênh lệch giữa lãi suất nhận gửi và lãi suất cho vay và góp phần tạo lợi ích cho tất cả các bên tham gia: người gửi tiền và người đi vay: Đối với người gửi tiền, họ thu được lợi từ khoản vốn tạm thời nhàn rỗi dưới hình thức lãi tiền gửi mà ngân hàng trả cho họ.Hơn nữa ngân hàng còn đảm bảo cho họ sự an toàn về khoản tiền gửi và cung cấp các dịch vụ thanh toán tiện lợi. Đối với người đi vay, họ sẽ thỏa mãn được nhu cầu vốn kinh doanh tiện lợi, chắc chắn và hợp pháp, chi tiêu, thanh toán mà không chi phí nhiều về sức lực thời gian cho việc tìm kiếm những nơi cung ứng vốn riêng lẻ. Đặc biệt là đối với nền kinh tế, chức năng này có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế vì nó đáp ứng nhu cầu vốn để đảm bảo quá trình tái sản xuất được thực hiện liên tục và mở rộng quy mô sản xuất. 1.1.2.2 Chức năng tạo tiền: Chức năng tạo tiền không giới hạn trong hành động in thêm tiền và phát hành tiền mới của Ngân hàng Nhà nước.Bản thân các ngân hàng thương mại trong quá trình thực hiện các chức năng của mình vẫn có khả năng tạo ra tiền tín dụng (hay tiền ghi sổ) thể hiện trên tài khoản tiền gửi thanh toán của khách hàng tại ngân hàng thương mại.Đây chính là một bộ phận của lượng tiền được sử dụng trong các giao dịch.Từ khoản tích trữ ban đầu, thông qua hành vi cho vay bằng chuyển khoản, hệ thống ngân hàng thương mại có khả năng tạo nên số tiền gửi (tức tiền tín dụng) gấp nhiều lần số dự trữ tăng thêm ban đầu.Mức mở rộng tiền gửi phụ thuộc vào hệ số mở rộng tiền gửi, hệ số này đến lượt nó chịu tác động bởi các yếu tố: tỷ lệ dự trữ bắt buộc, tỷ lệ dự trữ vượt mức và tỷ lệ giữ tiền mặt so với tiền gửi thanh toán của công chúng. Chức năng tạo tiền được thực thi trên cơ sở hai chức năng khác của Ngân hàng thương mại là 2 chức năng tín dụng và chức năng thanh toán.Thông qua chức năng trung gian tín dụng, ngân hàng sử dụng số vốn huy động được để cho vay, số tiền cho vay ra lại được khách hàng sử dụng để mua hàng hóa, thanh toán dịch vụ trong khi số dư trên tài khoản tiền gửi thanh toán của khách hàng vẫn được coi là một bộ phận của tiền giao dịch, được họ sử dụng để mua hàng hóa, thanh toán dịch vụ…Với chức năng này, hệ thống ngân hàng thương mại đã làm tăng tổng phương tiện thanh toán trong nền kinh tế, đáp ứng nhu cầu thanh toán, chi trả của xã hội. Rõ ràng khái niệm về tiền hay tiền giao dịch không chỉ là tiền giấy do NHTW phát hành mà còn bao gồm một bộ phận quan trọng là lượng tiền ghi sổ do các ngân hàng thương mại tạo ra.Chức năng này cũng chỉ ra mối quan hệ giữa tín dụng ngân hàng và lưu thông tiền tệ, một khối lượng tín dụng mà ngân hàng thương mại cho vay ra làm tăng khả năng tạo tiền của ngân hàng thương mại, từ đó làm tăng lượng tiền cung ứng. 1.1.2.3 Chức năng trung gian thanh toán: Ngân hàng thương mại đóng vai trò là thủ quỹ cho các doanh nghiệp và cá nhân, thực hiện các thanh toán theo yêu cầu của khách hàng như trích tiền từ tài khoản tiền gửi của họ để thanh toán tiền hàng hóa, dịch vụ hoặc nhập vào tài khoản tiền gửi của khách hàng tiền thu bán hàng và các khác thu khác theo lệnh của họ.Việc ngân hàng thương mại thực hiện chức năng trung gian thanh toán có ý nghĩa rất to lớn đối với toàn bộ nền kinh tế. Với chức năng này, các ngân hàng thương mại cung cấp cho khách hàng nhiều phương tiện thanh toán tiện lợi như séc, ủy nhiệm chi, ủy nhiệm thu, thẻ rút tiền, thẻ thanh toán, thẻ tín dụng…Tùy theo nhu cầu, khách hàng có thể chọn cho mình phương thức thanh toán phù hợp. Nhờ đó mà các chủ thể kinh tế không phải giữ tiền trong túi, mang theo tiền để gặp chủ nợ, gặp người phải thanh toán dù ở gần hay xa mà họ có thể sử dụng một phương thức nào đó để thực hiện các khoản thanh toán. Do vậy các chủ thể kinh tế sẽ tiết kiệm được rất nhiều chi phí, thời gian, lại đảm bảo thanh toán an toàn. Chức năng này mô hình chung đã thúc đẩy lưu thông hàng hóa, đẩy nhanh tốc độ thanh toán, tố độ lưu chuyển vốn, từ đó góp phần phát triển kinh tế. Đồng thời việc thanh toán không dùng tiền mặt qua ngân hàng đã giảm được lượng tiền mặt trong lưu thông, dẫn đến tiết kiệm chi phí lưu thông tiền mặt như chi phí in 3 ấn, đếm nhận, bảo quản…Ngân hàng thương mại thu phí thanh toán.Thêm nữa, nó lại làm tăng nguồn vốn cho vay của ngân hàng thể hiện trên số dư có trong tài khoản tiền gửi của khách hàng. 1.1.2 Vai trò của ngân hàng thương mại Cùng với sự phát triển của nhiều ngành nghề khác, từ khi ra đời và phát triển NHTM đã đóng góp vai trò rất quan trọng trong việc xây dựng và phát triển nền kinh tế thế giới.Ở tất cả các nước, hệ thống NHTM đã không ngừng phát triển, đóng vai trò tập trung những khoản tiền nhàn rỗi trong nền kinh tế để cung ứng vốn cho các nhà đầu tư cần vốn cho nền kinh tế phát triển. Thứ nhất, NHTM nơi cung cấp vốn cho nền kinh tế, là cầu nối giữa tiết kiệm và đầu tư. Trong nền kinh tế thị trường, các cá nhân doanh nghiêp, tổ chức kinh tế muốn sản xuất kinh doanh thì cần phải có vốn để đầu tư mua sắm phương tiện, tư liệu sản xuất để sản xuất kinh doanh...mà nhu cầu về vốn thì luôn lớn hơn vốn tự có của chủ thể kinh doanh.Do đó cần phải tìm đến các nguồn vốn từ bên ngoài, đó là các nguồn vốn nhàn rỗi được tạo ra từ quá trình tích lũy, tiết kiệm của mỗi cá nhân, doanh nghiệp, tổ chức khác...NHTM với chức năng là một trung gian tín dụng NHTM đã tích tụ và tập trung được một khối lượng lớn tiền tạm thời nhà rỗi thông qua nghiệp vụ huy động vốn và từ đó sử dụng nguồn vốn huy động được cấp vốn cho nền kinh tế thông qua hoạt động tín dụng.NHTM trở thành chủ thể chính đáp ứng nhu cầu vốn cho nền kinh tế giúp các donah nghiệp, cá nhân có điều kiện mở rộng sản xuất kinh doanh, cải tiến máy móc, tăng năng suất lao động từ đó thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Thứ hai, NHTM là cầu nối doanh nghiệp và thị trường. Trong điều kiện nền kinh tế thị trường, để có thể đáp ứng được nhu cầu đa dạng và không ngừng phát triển của thị trường đòi hỏi doanh nghiệp phải không ngừng cải tiến máy móc thiết bị, công nghệ, tìm tòi và sử dụng nguyên vật liệu mới, mở rộng quy mô...Những hoạt động này đòi hỏi phải có một lượng vốn đầu tư lớn, thường vượt quá khả năng của doanh nghiệp.Thông qua hoạt động tín dụng, ngân hàng là cầu nối doanh nghiệp với thị trường.Nguồn vốn của ngân hàng đóng vai trò rất quan trọng trong việc 4 nâng cao chất lượng về mọi mặt của quá trình sản xuất kinh doanh , đáp ứng nhu cầu của thị trường giúp cho doanh nghiệp tạo được chỗ đứng trong cạnh tranh. Thứ ba, NHTM là công cụ để Nhà nước điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Cùng với sự vận động của nền kinh tế, hệ thống ngân hàng được chia làm hai cấp: Ngân hàng Nhà nước và Ngân hàng chuyên doanh (NHTM). Nhà nước sử dụng hệ thống ngân hàng như một công cụ để quản lý tiền tệ, điều tiết chính sách tiền tệ quốc gia.Nhà nước cấp vốn cho NHNN hoạt động, NHNN dẫn dắt thị trường thông qua hoạt động tín dụng và thanh toán giữa các ngân hàng thương mại trong hệ thống từ đó góp phần mở rộng khối lượng tiền cung ứng trong lưu thông. Khi có sự ưu tiên của nhà nước về phát triển ngành nghề hoặc vùng kinh tế nào đó thì Chính phủ đưa ra những chính sách riêng cho từng vùng và thông qua hệ thống NHTM sẽ tiến hành cung ứng vốn cho những vùng đó.Khi nền kinh tế tăng trưởng quá mức nhà nước thông qua NHTW thưc hiện các chính sách tiền tệ như: tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc, tăng lãi suất chiết khấu và tái chiết khấu, tham gia vào thị trường mở để tác động tới NHTM để qua đó kiểm soát lượng tiền lưu thông ổn đinh nền kinh tế.Việc điều tiết vĩ mô nền kinh tế thông qua hệ thống NHTM thường đạt hiệu quả trong thời gian ngắn nên thường được nhà nước sử dụng. Thứ tư, NHTM là cầu nối cho việc phát triển kinh tế đối ngoại giữa các quốc gia. Với xu hướng phát triển của nền kinh tế là hội nhập vào cộng đồng kinh tế khu vực và toàn thế giới, việc mở rộng quan hệ giao lưu kinh tế là một tất yếu, qua đó giúp cho mọi quốc gia phát huy được lợi thế của mình.Thông qua các nghiệp vụ tài trợ xuất nhập khẩu, quan hệ thanh toán với các tổ chức tài chính, ngân hàng và doanh nghiệp quốc tế …ngân hàng thương mại giúp cho việc thanh toán, trao đổi mua bán được diễn ra nhanh chóng, thuận tiện và an toàn, hỗ trợ đắc lực cho các hoạt động kinh tế đạt được hiệu quả cao, đồng thời góp phần khẳng định vị trí và nâng cao sức cạnh tranh của các doanh nghiệp, của NHTM trên trường quốc tế. 5 1.1.3. Một số hoạt động cơ bản của NHTM 1.1.3.1 Hoạt động huy động vốn Đây là nghiệp vụ cơ bản, quan trọng nhất, ảnh hưởng tới chất lượng hoạt động của ngân hàng.Theo luật các tổ chức tín dụng, hoạt động huy động vốn bao gồm các hình thức sau: - Nhận tiền gửi của tổ chức, cá nhân và các tổ chức tín dụng khác dưới các hình thức tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, và các loại tiền gửi khác. - Phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu và các loại giấy tờ có giá khác để huy động vốn. -Vay vốn của Ngân hàng Trung ương và các tổ chức tín dụng khác: NHTW là ngân hàng của các ngân hàng, là người cho vay cuối cùng của các tổ chức tín dụng trong trường hợp họ không có đủ khả năng thanh toán.Trong trường hợp này các ngân hàng thương mại vay tiền để bù đắp thiếu hụt, đảm bảo khả năng thanh khoản trong trường hợp cần thiết.Việc huy động vốn một cách hợp lý, với chi phí và cơ cấu phù hợp sẽ góp phần không nhỏ vào hiệu quả kinh doanh của một ngân hàng. - Các hình thức huy động vốn khác theo quy định của Ngân hàng Nhà nước. 1.1.3.2 Hoạt động sử dụng vốn Huy động được vốn nhàn rỗi, NHTM phải cân nhắc để hiệu quả hoá những nguồn vốn huy động được. Với mục tiêu chủ yếu là an toàn và sinh lời, hoạt động sử dụng vốn của NHTM tập trung ở ba nghiệp vụ chính: Dự trữ, Tín dụng và Đầu tư. - Dự trữ: + Dự trữ là nghiệp vụ nhằm duy trì khả năng thanh toán của ngân hàng để đáp ứng nhu cầu chi trả cho khách hàng.NHTM phải duy trì một bộ phận vốn ( bằng tiền mặt) để thực hiện nghiệp vụ dự trữ.Mức dự trữ này cao hay thấp tuỳ thuộc vào qui mô hoạt động của NHTM, mối quan hệ thanh toán và chuyển khoản, thời vụ của các khoản chi trả tiền mặt. + Tiền dự trữ bao gồm: Dự trữ bắt buộc và dự trữ thặng dư. Chúng được hình thành bởi các nguồn: Tiền mặt tại két của NHTM, Tiền gửi tại Ngân hàng trung ương, Tiền gửi ở các tổ chức tín dụng, Tiền đang trong quá trình thu. 6 - Hoạt động tín dụng: Đây là nghiệp vụ trực tiếp mang lại lợi nhuận cho ngân hàng, hoạt động tín dụng của ngân hàng có hiệu quả sẽ nâng cao uy tín của ngân hàng, quyết định năng lực cạnh tranh của ngân hàng trên thị trường.Ngân hàng thương mại được cấp tín dụng cho các tổ chức, cá nhân dưới các hình thức cho vay, chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá khác, bảo lãnh, cho thuê tài chính và các hình thức khác theo quy định của Ngân hàng Nhà nước. Trong các hoạt động cấp tín dụng cho vay là hoạt động quan trọng nhất của các NHTM.Theo thống kê, nhìn chung thì khoảng 60%- 75% thu nhập của ngân hàng là từ các hoạt động cho vay. Thành công hay thất bại của một ngân hàng tuỳ thuộc chủ yếu vào việc thực hiện kế hoạch tín dụng và thành công của tín dụng xuất phát từ chính sách cho vay của ngân hàng. Các loại cho vay có thể phân loại bằng nhiều cách, bao gồm: mục đích, hình thức bảo đảm, kỳ hạn, nguồn gốc và phương pháp hoàn trả... - Đầu tư: Hoạt động này rất đa dạng và góp phần làm tăng thêm thu nhập cho các ngân hàng. Đó là hình thức ngân hàng tham gia vào hoạt động góp vốn, mua cổ phần của các công ty, liên doanh liên kết, mua bán chứng khoán, cổ phiếu, trái phiếu nhằm đa dạng hoá danh mục đầu tư, giảm thiểu rủi ro, đem lại nhiều lợi nhuận cho ngân hàng. 1.1.3.3 Hoạt động dịch vụ thanh toán và ngân quỹ Để đảm bảo chi phí lưu thông và tăng độ an toàn, thuận tiện cho các doanh nghiệp trong quan hệ kinh doanh, ngân hàng thương mại thực hiện các dịch vụ thanh toán và ngân quỹ như: - Cung cấp các phương tiện thanh toán. - Thực hiện các dịch vụ thanh toán trong nước cho khách hàng. - Thực hiện các dịch vụ thu hộ và chi hộ và thực hiện các nghiệp vụ thanh toán khác theo quy định của Ngân hàng Nhà nước. - Thực hiện dịch vụ thanh toán quốc tế và tham gia hệ thống thanh toán quốc tế khi được Ngân hàng Nhà nước cho phép. - Thực hiện dịch vụ thu và phát tiền mặt cho khách hàng 7 - Tổ chức hệ thống thanh toán nội bộ và tham gia hệ thống thanh toán liên ngân hàng trong nước. Các hoạt động này ngoài việc đem lại thu nhập cho ngân hàng dưới dạng phí dịch vụ còn có tác dụng thu hút khách hàng gửi tiền vào tài khoản ngân hàng, từ đó thu hút khách hàng cho các hoạt động tài chính. Điều này có ý nghĩa lớn trong việc đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của khách hàng và nhu cầu phát triển cũng như cạnh tranh của ngân hàng. 1.2 Một số khái niệm về hoạt động cho vay của NHTM 1.2.1. Khái niệm cho vay Cho vay là một hình thức cấp tín dụng, theo đó tổ chức tín dụng giao cho khách hàng sử dụng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích và thời gian nhất định theo thoả thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi. Cho vay là hoạt động chủ chốt nhất, mang tính chất sống còn nhất đối với hầu hết các ngân hàng thương mại.Đây không chỉ là khoản sử dụng vốn lớn nhất của ngân hàng, mà còn tạo ra nguồn thu nhập lớn nhất trong tất cả các tài sải có sinh lời.Bên cạnh đó, do có sự tách rời giữa quyền sở hữu và quyền sử dụng vốn, bởi vậy với tư cách là người kinh doanh vốn đòi hỏi NHTM vừa phải đề ra các biện pháp thích hợp nhằm ngăn ngừa và hạn chế rủi ro có thể xảy ra, đồng thời phải tạo ra cơ chế hợp lý để thu hút khách hàng thông qua các hình thức cho vay phù hợp. 1.2.2 Đặc điểm và vai trò hoạt động cho vay của NHTM 1.2.2.1 Đặc điểm hoạt động cho vay của NHTM - Thực hiện cho vay dưới hình thức tiền tệ, hình thức cho vay bằng tiền tệ là hình thức tín dụng phổ biến, linh hoạt và đáp ứng được mọi chủ thể trong nền kinh tế. - Nguồn vốn cho vay của NHTM chủ yếu bằng vốn đi vay của các thành phần trong xã hội chứ không phải hoàn toàn là vốn thuộc sở hữu của chính mình như các tổ chức kinh doanh khác như: tín dụng thương mại hay tín dụng nặng lãi.Ở đây ngân hàng đóng vai trò là trung gian trong quá trình huy động vốn và cho vay. - Cho vay phải dựa trên cơ sở tin tưởng giữa bên cho vay và bên đi vay.Chỉ khi nào người cho vay thực sự tin tưởng vào sự sẵn lòng và khả năng trả nợ của người đi 8 vay, khi đó quan hệ tín dụng mới được thiết lập.Đây cũng chính là điều kiện tiên quyết hình thành quan hệ tín dụng.Mặt khác, người vay cũng tin vào hiệu quả của việc sử dụng đồng vốn đi vay của mình. - Cho vay là sự chuyển nhượng tạm thời một lượng tài sản của ngân hàng cho người đi vay, trong một thời gian nhất định với cam kết hoàn trả cả gốc lẫn lãi. - Sau một thời gian như đã thỏa thuận, người đi vay phải hoàn trả cho người cho vay một lượng giá trị gồm cả gốc và lãi.Phần chênh lệch này là giá của việc sử dụng quyền sử dụng vốn của người khác. Do vậy, nó phải đủ lớn để đem lại sự hấp dẫn cho người chuyển nhượng quyền sử dụng vốn. - Hoạt động cho vay luôn chứa đựng những rủi ro. Đó là do sự mất cân xứng về thông tin của khách hàng có quan hệ tín dụng với ngân hàng. Rủi ro đó ngoài những nguyên nhân chủ quan xuất phát từ phía ngân hàng và khách hàng, còn có những nguyên nhân khách quan như: sự biến động của thị trường, chu kì kinh tế, sự thay đổi của chính sách, những nguyên nhân bất khả kháng như thiên tai, bệnh dịch... 1.2.2.2 Vai trò hoạt động cho vay của NHTM - Vai trò đối với nền kinh tế: + Cho vay góp phần thu hút vốn đầu tư cho nền kinh tế, do đặc điểm cho vay là quy mô rộng, khách hàng đa dạng mặt khác nó là hình thức kinh doanh chủ yếu của ngân hàng.Với vai trò là trung gian tài chính ngân hàng đóng vai trò là cầu nối vốn cho nền kinh tế, giữa người thừa vốn và người cần vốn để đầu tư. + Hoạt động cho vay góp phần mở rộng sản xuất, thúc đẩy đổi mới công nghệ, thiết bị, cải tiến khoa học kỹ thuật…Viêc vay vốn không những giải quyết được nhu cầu vốn kinh doanh mà còn làm thay đổi cách nghĩ, cách làm … làm thế nào để sử dụng vốn có hiệu quả kinh tế và vấn đề phần mở rộng sản xuất, thúc đẩy đổi mới công nghệ, thiết bị, cải tiến khoa học kỹ thuật sẽ làm tiền đề cho sự phát triển có hiệu quả đó.Trong đó vốn quyết định mọi vấn đề trong kinh doanh.Đặc biệt trong xu thế hội nhập nền kinh tế thị trường thì đây là vấn đề quan trọng cần giải quyết của các doanh nghiệp Việt Nam. 9 - Vai trò đối với người đi vay: Hoạt động cho vay của ngân hàng thương mai có các kỳ hạn khác nhau: Ngắn hạn, trung han và dài hạn bên cạnh đó lãi suất linh hoạt cố định hay thả nổi… vì thế khách hàng tuỳ ý lựa chọn kỳ hạn vay và thoã thuận hình thức lãi suất vay phù hợp với mục tiêu kinh doanh của mình.Mặt khác việc vay vốn ngân hàng giúp khách hàng tập chung được vốn kinh doanh đồng bộ, giảm chi phí huy động và chủ động trong việc hoàn trả gốc và lãi theo hợp đồng.Bên cạnh đó việc thoã thuận giữa ngân hàng và khách hàng khi hết hợp đồng cho vay tạo điều kiện cho khách hàng kinh doanh tiếp… như trợ giúp vốn, gia hạn hợp đồng. - Vai trò đối với Ngân hàng: Hoạt động cho vay là nghiệp vụ kinh doanh chủ yếu của ngân hàng, doanh thu từ hoạt động này thường chiếm khoảng 70% doanh thu của NH ở các nước phát triển hay chiếm đến 90% doanh thu của NH ở các nước đang phát triển.Bên cạnh những lợi ích mà nó mang lại cho ngân hàng thì hoạt động cho vay cũng là hoạt động chứa đựng nhiều rủi ro nhất. Khi ngân hàng rơi vào trạng thái tài chính khó khăn nghiêm trọng, thì nguyên nhân thường phát sinh từ hoạt động cho vay của ngân hàng, viêc ngân hàng không thu hồi đươc vốn, có thể là do ngân hàng buông lỏng quản lý, cấp tín dụng không minh bạch, áp dụng một chính sách tín dụng kém hợp lý, hay do nền kinh tế đi xuống không lường trước hay do nguyên nhân chủ quan từ phía khách hàng … 1.2.3 Phân loại cho vay của NHTM a) Phân loại theo thời hạn cho vay Thứ nhất là tín dụng ngắn hạn: Là các khoản vay có thời hạn cho vay đến 12 tháng, thường được dùng để bổ sung sự thiếu hụt tạm thời vốn lưu động của các DN và các nhu cầu chi tiêu ngắn hạn của cá nhân Thứ hai là tín dụng trung hạn: Là các khoản vay có thời hạn từ trên 1 đến 5 năm, thường được sử dụng để đầu tư mua sắm tài sản cố định, cải tiến và đổi mới thiết bị, công nghệ, mở rộng sản xuất kinh doanh, xây dựng các dự án mới có quy mô nhỏ và thời hạn thu hồi vốn nhanh. 10 Thứ ba là tín dụng dài hạn: Là các khoản vay có thời hạn cho vay từ trên 5 năm. Đây là loại tín dụng được cung ứng để đáp ứng các nhu cầu dài hạn như xây dựng nhà ở, các thiết bị, phương tiện vận tải có quy mô lớn, xây dựng các xí nhiệp mới … b) Phân loại theo mục địch sử dụng vốn Thứ nhất là cho vay phục vụ sản xuất kinh doanh: Là loại cho vay ngắn hạn để bổ sung vốn lưu động cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp, thương mại và dịch vụ Thứ hai là cho vay tiêu dùng cá nhân: Là loại cho vay để đáp ứng các nhu cầu tiêu dùng như mua sắm các vật dụng đắt tiền.Ngày nay, ngân hàng còn thực hiện các khoản cho vay để trang trải các chi phí thông thường của đời sống thông qua phát hành thẻ tín dụng. Thứ ba là cho vay bất động sản: Là loại cho vay liên quan đến việc mua sắm và xây dựng bất động sản như nhà ở, đất đai, bất động sản trong lĩnh vực công thương nghiệp và dịch vụ. Thứ tư là cho vay nông nghiệp: Là loại vay để trang trải các chi phí sản xuất như phân bón, thuốc trừ sâu, giống cây trồng, thức ăn gia súc, lao động, nhiên liệu, … c) Phân loại theo tính chất đảm bảo Thứ nhất là cho vay có đảm bảo trực tiếp (thế chấp, cầm cố, bảo lãnh): Là khoản vay có tài sản thế chấp, cầm cố hay bảo lãnh của bên thứ ba.Loại vay này được áp dụng phổ biến ở các ngân hàng hiện nay. Thứ hai là cho vay bằng tín chấp: Là khoản vay chủ yếu dựa vào uy tín, tình hình tài chính của khách hàng, không có tài sản đảm bảo. d) Theo hình thức cho vay Cho vay trực tiếp: là loại hình cho vay mà NH cấp vốn trực tiếp cho người có nhu cầu, đồng thời người đi vay trực tiếp hoàn trả nợ cho NH Cho vay gián tiếp: là hình thức cho vay qua các tổ chức trung gian. Tổ chức trung gian ở đây có thể là các tổ, hội, đội nhóm như nhóm sản suất, hội nông dân, hội phụ nữ.. hoặc các công ty bán lẻ. Đối với các công ty bán lẻ, NH sẽ mua lại các khế ước hoặc các chứng từ nợ phát sinh và còn trong thời hạn thanh toán. 11 1.3 Quản lý hoạt động cho vay của NHTM 1.3.1 Nguyên tắc và điều kiện cho vay 1.3.1.1 Nguyên tắc cho vay Các nguyên tắc cho vay được xây dựng trên yêu cầu đảm bảo tính an toàn và khả năng sinh lời của vốn cho vay.Việc cấp phát vốn cho người vay dựa trên các nguyên tắc sau: Thứ nhất, sử dụng vốn vay đúng mục đích đã thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng. Việc sử dụng vốn vay vào mục đích gì do hai bên, ngân hàng và khách hàng thỏa thuận và ghi vào trong hợp đồng tín dụng. Đảm bảo sử dụng vốn vay đúng mục đích thỏa thuận nhằm đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn vay và khả năng thu hồi nợ sau này. Do vậy, về phía ngân hàng trước khi cho vay cần tìm hiểu rõ mục đích vay vốn của khách hàng, đồng thời phải kiểm tra xem khách hàng có sử dụng vốn vay đúng như mục đích đã cam kết hay không. Điều này rất quan trọng vì việc sử dụng vốn vay đúng mục đích hay không có ảnh hưởng rất lớn đến khả năng thu hồi nợ vay sau này. Việc khách hàng sử dụng vốn vay không đúng mục đích dễ dẫn đến thất thoát và lãng phí khiến vốn vay không tạo ra được ngân lưu để trả nợ cho ngân hàng. Về phía khách hàng, việc sử dụng vốn vay đúng mục đích góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn vay, đồng thời giúp khách hàng đảm bảo khả năng hoàn trả nợ cho ngân hàng. Từ đó, nâng cao uy tín của khách hàng đối với ngân hàng và củng cố quan hệ vay vốn giữa khách hàng và ngân hàng sau này. Thứ hai, phải hoàn trả nợ gốc và lãi đúng hạn đã thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng. Hoàn trả nợ gốc và lãi vốn vay là một nguyên tắc không thể thiếu trong hoạt động cho vay. Điều này xuất phát từ tính chất tạm thời nhàn rỗi của nguồn vốn mà ngân hàng sử dụng để cho vay. Đại đa số nguồn vốn mà ngân hàng sử dụng để cho vay là vốn huy động từ khách hàng gửi tiền, do đó, sau khi cho vay trong một thời gian nhất định, khách hàng vay tiền phải hoàn trả lại cho ngân hàng để ngân hàng hoàn trả lại cho khách hàng gửi tiền. Thứ ba, cho vay dựa trên phương án/dự án có hiệu quả 12