Tài liệu Luận văn quản lý hoạt động chuủ nhiệm lớp ở các trường trung học cơ sở quân lê chân thành phố hải phòng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI TRẦN THỊ THANH THÖY QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHỦ NHIỆM LỚP Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUẬN LÊ CHÂN - THÀNH PHỐ HẢI PHÕNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - NĂM 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI TRẦN THỊ THANH THÖY QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHỦ NHIỆM LỚP Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUẬN LÊ CHÂN - THÀNH PHỐ HẢI PHÕNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Chuyên ngành : QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN XUÂN THỨC HÀ NỘI - NĂM 2017 LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tác giả trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo Khoa Quản lý Giáo dục và Phòng Sau Đại học trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội đã giảng dạy, hƣớng dẫn, giúp đỡ nhiệt tình, trách nhiệm, tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tác giả trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện Luận văn của mình. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy PGS.TS Nguyễn Xuân Thức, ngƣời hƣớng dẫn khoa học đã tận tâm chỉ bảo, hƣớng dẫn tác giả nghiên cứu và hoàn thành Luận văn này. Tác giả xin chân thành cảm ơn: Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Lê Chân, Ban giám hiệu trƣờng THCS Ngô Quyền và các thầy giáo, cô giáo các trƣờng THCS quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng, các bạn đồng nghiệp và những ngƣời thân đã tận tình giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân tác giả đã rất cố gắng, nỗ lực, song luận văn chắc chắn khó tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Rất mong nhận đƣợc những ý kiến đóng góp của các thầy giáo, cô giáo và các bạn đồng nghiệp để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn ! Hà Nội, tháng 6 năm 2017 TÁC GIẢ Trần Thị Thanh Thúy i MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ........................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 4 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ........................................................... 4 4. Giả thuyết khoa học ................................................................................... 5 5. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................. 5 6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu của đề tài ................................................... 5 7. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................... 6 8. Cấu trúc của luận văn ................................................................................ 6 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHỦ NHIỆM LỚP Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ............................................................................................... 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................. 7 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về hoạt động chủ nhiệm lớp ................. 7 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp..... 9 1.2. Quản lý .................................................................................................. 10 1.2.1. Khái niệm ....................................................................................... 10 1.2.2. Chức năng quản lý.......................................................................... 12 1.3. Đổi mới giáo dục phổ thông và yêu cầu đặt ra với hoạt động chủ nhiệm lớp, quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở trƣờng phổ thông .............. 14 1.3.1. Đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay ............................................ 14 1.3.2. Yêu cầu đặt ra đối với hoạt động chủ nhiệm lớp và quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp .................................................................................. 16 1.4. Hoạt động chủ nhiệm lớp ở trƣờng trung học cơ sở trong bối cảnh đổi mới giáo dục ................................................................................................ 17 1.4.1. Trƣờng trung học cơ sở trong hệ thống giáo dục quốc dân ........... 17 1.4.2. Giáo viên chủ nhiệm lớp ................................................................ 18 1.4.3. Nội dung công tác chủ nhiệm lớp .................................................. 23 1.5. Quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp của hiệu trƣởng trƣờng phổ thông . 28 ii 1.5.1. Lập kế hoạch chủ nhiệm lớp .......................................................... 29 1.5.2. Tổ chức hoạt động chủ nhiệm lớp .................................................. 30 1.5.3. Chỉ đạo hoạt động chủ nhiệm lớp .................................................. 30 1.5.4. Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch chủ nhiệm lớp ........................... 31 1.6. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở trƣờng phổ thông ..................................................................................................... 32 1.6.1. Yếu tố thuộc về ngƣời hiệu trƣởng ................................................ 32 1.6.2. Yếu tố thuộc về ngƣời giáo viên .................................................... 32 1.6.3. Yếu tố thuộc về môi trƣờng quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ..... 33 Kết luận chƣơng 1 ........................................................................................... 33 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHỦ NHIỆM LỚP Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUẬN LÊ CHÂN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG .......................................................................................... 34 2.1. Tổ chức khảo sát thực trạng hoạt động chủ nhiệm lớp và quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trƣờng trung học cơ sở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng ............................................................................................. 34 2.1.1. Mục đích khảo sát .......................................................................... 34 2.1.2. Nội dung khảo sát ........................................................................... 34 2.1.3. Phƣơng pháp khảo sát .................................................................... 34 2.1.4. Tiêu chí và thang đánh giá ............................................................. 35 2.1.5. Địa bàn khảo sát và mẫu khảo sát .................................................. 35 2.2. Thực trạng hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trƣờng trung học cơ sở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng ........................................................... 37 2.2.1. Nhận thức về vai trò công tác chủ nhiệm lớp trong nhà trƣờng .... 37 2.2.2. Thực trạng thực hiện các nội dung hoạt động chủ nhiệm lớp trong nhà trƣờng ................................................................................................ 39 2.2.3. Thuận lợi và khó khăn khi tổ chức hoạt động chủ nhiệm lớp ........ 40 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trƣờng trung học cơ sở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng ................................................. 43 2.3.1. Lập kế hoạch chủ nhiệm lớp .......................................................... 43 iii 2.3.2. Tổ chức hoạt động chủ nhiệm lớp .................................................. 44 2.3.3. Chỉ đạo hoạt động chủ nhiệm lớp .................................................. 45 2.3.4. Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch hoạt động chủ nhiệm lớp ........... 46 2.3.5. Kết quả tổng hợp mức độ thực hiện quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp trƣờng trung học cơ sở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng ........... 47 2.4. Thực trạng mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố đến quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp của hiệu trƣởng các trung học cơ sở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng ............................................................................................. 48 2.4.1. Mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố thuộc về hiệu trƣởng đến quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ...................................................................... 48 2.4.2. Mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố thuộc về giáo viên chủ nhiệm lớp đến quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ................................................ 50 2.4.3. Mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố thuộc về môi trƣờng đến quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ...................................................................... 51 2.5. Đánh giá thực trạng hoạt động chủ nhiệm lớp và quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trƣờng THCS quận Lê Chân, Hải Phòng ................... 53 2.5.1. Thuận lợi ........................................................................................ 53 2.5.2. Tồn tại............................................................................................. 53 2.5.3. Nguyên nhân .................................................................................. 55 Kết luận chƣơng 2 ........................................................................................... 56 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHỦ NHIỆM LỚP Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUẬN LÊ CHÂN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ........................ 57 3.1. Một số nguyên tắc xây dựng biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trƣờng THCS quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng .................... 57 3.1.1. Nguyên tắc kế thừa ......................................................................... 57 3.1.2. Nguyên tắc thực tiễn ...................................................................... 57 3.1.3. Nguyên tắc đồng bộ........................................................................ 58 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp của Hiệu trƣởng các trƣờng trung học cơ sở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng ..................... 59 iv 3.2.1. Xây dựng kế hoạch hoạt động chủ nhiệm lớp phù hợp với thực tiễn nhà trƣờng ......................................................................................... 59 3.2.2. Lựa chọn, bố trí giáo viên chủ nhiệm lớp phù hợp với lớp và cá nhân .......................................................................................................... 61 3.2.3. Tổ chức bồi dƣỡng kỹ năng hoạt động chủ nhiệm lớp cho giáo viên ........................................................................................................... 64 3.2.4. Tăng cƣờng kiểm tra, đánh giá hoạt động chủ nhiệm lớp ............. 68 3.2.5. Xây dựng cơ chế phối kết hợp giữa giáo viên chủ nhiệm lớp với các lực lƣợng giáo dục trong và ngoài nhà trƣờng................................... 72 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................... 76 3.5. Trƣng cầu ý kiến về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trƣờng trung học cơ sở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng ......................................................................... 78 3.5.1. Mục đích trƣng cầu ý kiến.............................................................. 78 3.5.2. Tiêu chí và thang đánh giá ............................................................. 79 2.5.2. Mẫu trƣng cầu ý kiến ..................................................................... 79 3.5.3. Kết quả đánh giá về tính cần thiết và mức độ khả thi của biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp .................................................... 80 Kết luận chƣơng 3 ........................................................................................... 86 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 87 1. Kết luận .................................................................................................... 87 2. Khuyến nghị............................................................................................. 88 DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC v DANH MỤC BẢNG SỐ Bảng 2.1: Quy mô giáo dục quận Lê Chân - Hải Phòng ................................ 35 Bảng 2.2: Kết quả xếp loại hạnh kiểm của học sinh khối trung học cơ sở ..... 36 Bảng 2.3: Kết quả xếp loại học lực của học sinh khối trung học cơ sở .......... 36 Bảng 2.4. Mẫu khảo sát ................................................................................... 37 Bảng 2.5. Nhận thức tầm quan trọng của hoạt động chủ nhiệm lớp ở trƣờng Trung học cơ sở ............................................................................................... 38 Bảng 2.6. Mức độ thực hiện các nội dung hoạt động chủ nhiệm lớp trong nhà trƣờng ....................................................................................................... 39 Bảng 2.7. Thuận lợi khi tổ chức hoạt động chủ nhiệm lớp ............................. 40 Bảng 2.8. Khó khăn khi tổ chức hoạt động chủ nhiệm lớp............................. 41 Bảng 2.9. Thực trạng lập kế hoạch chủ nhiệm lớp ......................................... 43 Bảng 2.10. Thực trạng tổ chức hoạt động chủ nhiệm lớp ............................... 44 Bảng 2.11. Thực trạng chỉ đạo hoạt động chủ nhiệm lớp ............................... 45 Bảng 2.12. Thực trạng kiểm tra việc thực hiện kế hoạch hoạt động chủ nhiệm lớp ......................................................................................................... 46 Bảng 2.13. Mức độ thực hiện quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp trƣờng trung học cơ sở.......................................................................................................... 47 Bảng 2.14. Mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố thuộc về hiệu trƣởng ............. 49 Bảng 2.15. Mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố thuộc về giáo viên ................. 50 Bảng 2.16. Mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố thuộc về môi trƣờng .............. 51 Bảng 3.1: Mẫu khảo sát đánh giá tính cần thiết và khả thi ............................. 79 Bảng 3.2. Trƣng cầu ý kiến về nhận thức tính cần thiết của biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ............................................................................. 80 Bảng 3.3. Trƣng cầu ý kiến nhận thức về mức độ khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp .................................................................... 82 Bảng 3.4. Mối quan hệ giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp .................................................................... 83 vi DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Tầm quan trọng của hoạt động chủ nhiệm lớp ở trƣờng Trung học cơ sở.......................................................................................................... 38 Biểu đồ 2.2. Mức độ thực hiện các biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp của hiệu trƣởng trƣờng trung học cơ sở .................................................... 48 Biểu đồ 2.3. Mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố đến quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp của hiệu trƣởng trƣờng THCS quận Lê Chân, TP Hải Phòng ....... 52 Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở trƣờng trung học cơ sở .................................................................................... 78 Biểu đồ 3.1. Trƣng cầu ý kiến về nhận thức tính cần thiết của biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp .................................................................... 81 Biểu đồ 3.2. Trƣng cầu ý kiến nhận thức về mức độ khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ........................................................... 83 Biểu đồ 3.3. Mối quan hệ giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ........................................................... 85 vii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BGH : Ban Giám hiệu CBQL : Cán bộ quản lý CSVC : Cơ sở vật chất GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo GV : Giáo viên HS : Học sinh Nxb : Nhà xuất bản THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông viii MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài 1.1. Thế kỷ XXI - thế kỷ của văn minh trí tuệ, của nền kinh tế tri thức, một nền kinh tế - xã hội "dựa vào tri thức" phải bắt nguồn từ chính tiềm năng con ngƣời, lấy việc phát huy nguồn lực ngƣời làm nhân tố cơ bản của sự phát triển nhanh chóng và bền vững. Trong xu thế phát triển có tính khách quan ấy, nền kinh tế xã hội đòi hỏi phải có sự chăm lo phát triển toàn diện, chú ý phát huy tiềm năng con ngƣời trên các bình diện tinh thần, trí tuệ, đạo đức và thể chất. Có nhƣ vậy mới đáp ứng đƣợc các yêu cầu phát triển và tiến bộ xã hội. Hơn ai hết, giáo dục có vai trò đặc biệt quan trọng trong sự phát triển con ngƣời, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ. Những thanh thiếu niên đang đến trƣờng ngày hôm nay sẽ là lực lƣợng sản xuất cơ bản, trực tiếp trong xã hội cho ngày mai, cho tƣơng lai. Có thể nói: "Tƣơng lai chính là bây giờ". Vì thế, nhà trƣờng phải có trách nhiệm chuẩn bị cho thế hệ trẻ hôm nay những gì là cơ bản nhất để họ có thể đáp ứng đƣợc yêu cầu của giai đoạn cách mạng mới. Trong những năm qua ngành giáo dục - đào tạo cả nƣớc nói chung, Hải Phòng nói riêng đã thu đƣợc những thành tựu quan trọng cả về số lƣợng và chất lƣợng, tạo dựng những thành tựu đó có vai trò to lớn của đội ngũ cán bộ quản lý và các thầy cô giáo - lực lƣợng cốt cán của sự nghiệp trồng ngƣời, trong đó giáo viên chủ nhiệm lớp có vai trò hết sức quan trọng để thực hiện trách nhiệm này. Xây dựng một thế hệ mới là vinh dự và trách nhiệm nặng nề đối với ngƣời giáo viên, trong đó có giáo viên chủ nhiệm lớp, xét theo chức năng là ngƣời "tổ chức thực hiện mọi quá trình giáo dục". Hoạt động của giáo viên chủ nhiệm lớp về bản chất là một trong những hoạt động sáng tạo mang tính nghệ thuật sƣ phạm trong quá trình dạy học và giáo dục toàn vẹn. Đối với giáo dục phổ thông, ngƣời giáo viên chủ nhiệm lớp có vai trò quan trọng trong việc giáo dục toàn diện học sinh. Ngƣời ta vẫn thƣờng nói rằng ngƣời giáo viên chủ nhiệm lớp nhƣ là "một đại diện của Hiệu trƣởng" 1 trong tập thể lớp mình phụ trách. Ngƣời giáo viên chủ nhiệm lớp chiếm vị trí trung tâm, trụ cột trong quá trình giáo dục học sinh, là linh hồn của lớp học, là ngƣời cố vấn đáng tin cậy dẫn dắt, định hƣớng, giúp học sinh biết vƣơn lên, tự hoàn thiện và phát triển nhân cách. Chất lƣợng giáo dục học sinh cao hay thấp là do giáo viên chủ nhiệm lớp quyết định. Sự phát triển toàn diện của học sinh, sự đi lên của tập thể lớp đều cú vai trũ rất quan trọng của giáo viên chủ nhiệm lớp. Đảng ta đã xác định "để đảm bảo chất lƣợng giáo dục phải giải quyết tốt vấn đề thầy giáo". Rõ ràng là, ngƣời giáo viên nói chung, giáo viên chủ nhiệm lớp nói riêng ngày càng có vị trí, vai trò quan trọng của mình trong sự nghiệp giáo dục toàn diện thế hệ trẻ. Xu thế xã hội ngày càng đặt ra những yêu cầu mới về phẩm chất và năng lực, làm thay đổi vai trò và chức năng của ngƣời giáo viên, trong đó có ngƣời giáo viên chủ nhiệm lớp. Ở trƣờng trung học cơ sở hiện nay yêu cầu giáo dục toàn diện học sinh là một yêu cầu bức thiết đang đặt ra cho nhà trƣờng. Việc thực hiện giáo dục toàn diện học sinh phải thống nhất từ khâu chỉ đạo của Hiệu trƣởng cho tới các tổ nhóm chuyên môn và từng giáo viên, trong đó giáo viên chủ nhiệm lớp đóng vai trò hết sức quan trọng. Vai trò xã hội của ngƣời giáo viên chủ nhiệm lớp trở nên lớn hơn nhiều so với chức năng của ngƣời giảng dạy bộ môn. Ngoài việc trực tiếp giảng dạy ở lớp chủ nhiệm, họ trƣớc hết phải là nhà giáo dục, là ngƣời tổ chức các hoạt động giáo dục, quan tâm tới từng học sinh, chăm lo đến việc rèn luyện đạo đức, hành vi, những biến động về tƣ tƣởng, nhu cầu, nguyện vọng của các em. Học sinh cấp Trung học cơ sở (trung học cơ sở) đang bƣớc sang lứa tuổi thanh thiếu niên, đang muốn tự khẳng định mình, ƣa cái mới lại nhƣng cũng rất dễ bị tổn thƣơng, rất cần có sự giúp đỡ và định hƣớng của ngƣời lớn, nên nhà giáo dục đặc biệt là giáo viên chủ nhiệm lớp cần nắm vững tâm sinh lý lứa tuổi của các em để từ đó lựa chọn phƣơng pháp giáo dục cho phù hợp. Nếu không, với vốn kinh nghiệm sống ít ỏi của mình, các em sẽ khó tránh khỏi những ảnh hƣởng không lành mạnh, nhất là hệ quả của mặt trái của nền kinh tế thị trƣờng hiện 2 nay. Ngƣời giáo viên chủ nhiệm lớp bằng chính nhân cách của mình, là tấm gƣơng tác động tích cực đến việc hình thành các phẩm chất đạo đức, nhân cách của học sinh. Mặt khác, họ còn là cầu nối giữa tập thể học sinh với các tổ chức xã hội trong và ngoài nhà trƣờng, là ngƣời tổ chức phối hợp các lực lƣợng giáo dục. Họ còn là ngƣời dẫn dắt, tổ chức cho học sinh tham gia các hoạt động xã hội, góp phần xây dựng và phát triển đất nƣớc. Ngƣời giáo viên chủ nhiệm lớp là ngƣời đại diện cho quyền lợi chính đáng của học sinh, bảo vệ học sinh về mọi mặt một cách hợp lý. Họ phản ánh trung thành mọi nhu cầu, tâm tƣ, nguyện vọng của học sinh với Ban giám hiệu nhà trƣờng, với các giáo viên bộ môn, với gia đình học sinh, với cộng đồng và với các đoàn thể xã hội khác. Giáo viên chủ nhiệm lớp có trách nhiệm quản lý, điều hành mọi hoạt động của lớp chủ nhiệm và tác động đến sự phát triển nhân cách của mỗi học sinh trong tập thể đó, chịu trách nhiệm trƣớc nhà trƣờng về chất lƣợng giáo dục của lớp mình. Hơn nữa sự phát triển của nhà trƣờng gắn liền với sự tiến bộ và trƣởng thành của từng tập thể lớp học, gắn liền với sự tiến bộ và trƣởng thành của đội ngũ giáo viên, đặc biệt là các giáo viên chủ nhiệm lớp. Chất lƣợng giáo dục toàn diện của nhà trƣờng phụ thuộc phần lớn vào kết quả hoạt động giáo dục của từng giáo viên chủ nhiệm đối với lớp mà họ phụ trách. Bởi đây chính là một mắt xích quan trọng trong giáo dục toàn diện học sinh. 1.2. Thực tế hoạt động quản lý chủ nhiệm lớp ở các trƣờng trung học cơ sở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng đứng trƣớc yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay còn bộc lộ những hạn chế trong công tác lập kế hoạch, tổ chức hoạt động động chủ nhiệm lớp, kiểm tra việc thực hiện kế hoạch... Thực tiễn này đòi hỏi phải có các khảo sát và nghiên cứu thực tiễn để đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp mới nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt 3 động chủ nhiệm lớp trong các trƣờng trung học cơ sở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng. 1.3. Trong lĩnh vực quản lý giáo dục đã có nhiều công trình nghiên cứu về quản lý nhà trƣờng trung học cơ sở và trong hoạt động chủ nhiệm lớp, nhƣng đứng trƣớc yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông đặt ra nhiều vấn đề cần đƣợc giải quyết trong hoạt động chủ nhiệm lớp và hoạt động quản lý chủ nhiệm lớp. Điều này cần thiết phải có các khảo sát thực tiễn nghiêm túc để đề ra các biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp mới. Mặt khác thực tế ở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng còn chƣa có công trình nào nghiên cứu về quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp. Xuất phát từ các lý do trên đề tài “Quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trường trung học cơ sở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục” đƣợc tiến hành nghiên cứu nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt động chủ nhiệm lớp và chất lƣợng giáo dục học sinh. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp, thực tiễn quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trƣờng trung học cơ sở trong Quận Lê Chân đề xuất biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục toàn diện cho học sinh trong nhà trƣờng. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động chủ nhiệm lớp ở trƣờng trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 3.2. Đối tƣợng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trƣờng trung học cơ sở trong Quận Lê Chân, Hải Phòng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 4 4. Giả thuyết khoa học Thực tế quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trƣờng trung học cơ sở quận Lê Chân, Thành phố Hải Phòng đã đạt kết quả nhất định. Nhƣng đứng trƣớc yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay thì còn những bất cập. Đề xuất và áp dụng các biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục, với điều kiện và hoàn cảnh cụ thể của trƣờng trung học cơ nay thì sẽ nâng cao đƣợc chất lƣợng hoạt động chủ nhiệm lớp và nâng cao chất lƣợng toàn diện cho học sinh trung học cơ sở. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp của hiệu trƣởng trƣờng trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. - Khảo sát thực trạng hoạt động chủ nhiệm lớp và quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trƣờng THCS quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng. - Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trƣờng trung học cơ sở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng. Khảo nghiệm nhận thức tính cần thiết và khả thi của biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trƣờng trung học cơ sở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng. 6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu của đề tài 6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu Một số biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp của Hiệu trƣởng trƣờng trung học cơ sở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng. 6.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu Các trƣờng trên địa bàn quận Lê Chân gồm: - Trƣờng trung học cơ sở Ngô Quyền - Trƣờng trung học cơ sở Nguyễn Bá Ngọc - Trƣờng trung học cơ sở Hoàng Diệu 6.3. Giới hạn về khách thể khảo sát gồm 2 nhóm khách thể: 5 - Nhóm 1: Cán bộ quản lý trƣờng trung học cơ sở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng - Nhóm 2: giáo viên chủ nhiệm lớp ở các trƣờng trƣờng trung học cơ sở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, phân loại tài liệu nhằm tìm hiểu và xây dựng cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phƣơng pháp phỏng vấn. - Phƣơng pháp điều tra - Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm… - Phƣơng pháp chuyên gia. 7.3. Nhóm phương pháp xử lý số liệu: Sử dụng các công thức toán thống kê nhƣ số trung bình cộng, tần xuất, hệ số tƣơng quan… để định lƣợng kết quả nghiên cứu. 8. Cấu trúc của luận văn Luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục còn gồm có 3 chƣơng. - Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trƣờng trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. - Chương 2: Thực trạng hoạt động chủ nhiệm lớp và quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trƣờng trung học cơ sở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng. - Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trƣờng trung học cơ sở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 6 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHỦ NHIỆM LỚP Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về hoạt động chủ nhiệm lớp Khi đề cập đến công tác chủ nhiệm lớp đã có nhiều tài liệu, công trình nghiên cứu, tìm hiểu, phân tích, có thể kể đến các công trình tiêu biểu nhƣ: Giáo dục học 2004 (Chƣơng XVI, Ngƣời giáo viên chủ nhiệm) của Phạm Viết Vƣợng - Nxb Đại học quốc gia Hà Nội; Phương pháp công tác của người giáo viên chủ nhiệm ở trường Trung học cơ sở của Hà Nhật Thăng (chủ biên) - Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, 2004; Công tác giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường phổ thông của Hà Nhật Thăng (chủ biên) - Nxb Giáo dục, 2005; Những tình huống giáo dục học sinh của người giáo viên chủ nhiệm của Hà Nhật Thăng (chủ biên) - Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, 2000; Công tác giáo viên chủ nhiệm ở trường phổ thông - Nxb Giáo dục, 1998 [24]; Kỷ yếu hội thảo - Công tác giáo viên chủ nhiệm ở trường phổ thông - Nxb Giáo dục, 2010. Tác giả Nguyễn Thanh Bình với công trình: Công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học cơ sở đề tài mã số SPHN - 09 - 465 NCSP, 2010, cũng nhƣ cuốn Một số vấn đề trong công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học cơ sở hiện nay - Nxb Đại học Sƣ phạm, 2011. Ở đây các tác giả đề cập đến những vấn đề cơ bản của công tác chủ nhiệm lớp và những nội dung trong công tác chủ nhiệm lớp ở trƣờng trung học cơ sở hiện nay từ góc nhìn của chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học. Tác giả Nguyễn Thị Kim Dung cũng thể hiện quan điểm của mình trong đào tạo bồi dƣỡng nghiệp vụ sƣ phạm cho sinh viên sƣ phạm (Kỷ yếu hội thảo khoa học - Nâng cao chất lượng nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên các trường Đại học sư phạm, 2010) [8]. 7 Một số không nhiều bài báo, tài liệu khác viết về công tác giáo viên chủ nhiệm lớp nhƣ: Rèn luyện một số kỹ năng làm công tác giáo viên chủ nhiệm lớp cho sinh viên Cao đẳng sư phạm của Vũ Đình Mạnh. Tạp chí Giáo dục số 126 (11/2005); Một số biện pháp rèn luyện kỹ năng làm công tác giáo viên chủ nhiệm lớp cho sinh viên Cao đẳng sư phạm của Vũ Đình Mạnh. Tạp chí Giáo dục số 135 (kỳ 1 - 4/2006)... Ở Hải Phòng, công tác chủ nhiệm lớp ở trƣờng trung học cũng đƣợc Ban lãnh đạo Sở GD&ĐT Hải Phòng rất quan tâm, chỉ đạo sát sao với Hội thảo Vai trò của công tác chủ nhiệm trong trường phổ thông do Sở GD&ĐT kết hợp với Hội KH Tâm lý - Giáo dục năm 2006; Hội nghị Đổi mới công tác chủ nhiệm lớp trường trung học do Sở GD&ĐT tổ chức tháng 11 năm 2009 đã đƣợc hầu hết các trƣờng phổ thông trong thành phố tham gia rất nhiệt tình với nhiều bài viết, tham luận, báo cáo của các cấp lãnh đạo các trƣờng và của chính các đồng chí giáo viên trực tiếp làm công tác chủ nhiệm trình bày nhƣ Chỉ đạo công tác chủ nhiệm ở trường trung học cơ sở Thái Phiên của Đào Thị Huệ; Trường trung học cơ sở Nguyễn Trãi với công tác bồi dưỡng giáo viên chủ nhiệm của Lê Hoàng Việt; Công tác chủ nhiệm với việc xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực của Trần Thị Hƣơng Duyên; Tầm quan trọng của công tác chủ nhiệm lớp của Trƣơng Thị Yến. Các công trình nghiên cứu trên đã nêu đƣợc tầm quan trọng của công tác chủ nhiệm lớp, thực trạng công tác chủ nhiệm lớp, những kinh nghiệm quý báu đƣợc đúc kết trong quá trình làm công tác chủ nhiệm cũng đƣợc các tác giả chia sẻ với các đồng nghiệp trong hội nghị, lãnh đạo các nhà trƣờng cũng đƣa ra những biện pháp rất tích cực để chỉ đạo, bồi dƣỡng công tác này đồng thời cũng có những ý kiến đề xuất trình lên các cấp lãnh đạo cao hơn nhằm hoàn thiện hơn nữa công tác chủ nhiệm và gửi đến hội nghị cái nhìn toàn diện đầy đủ của công tác này trong sự nghiệp giáo dục chung của toàn ngành. 8 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp Xuất phát từ tầm quan trọng của quản lý công tác chủ nhiệm lớp, chon nên trong lĩnh vực quản lý giáo dục đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này, dƣới hình thức các bài báo khoa học, các cuốn sách chuyên khảo, các luận văn khoa học... Có thể kể ra một số công trình nghiên cứu sau: Nguyễn Khắc Hiền (2005), Một số biện pháp tăng cường quản lý của Hiệu trưởng đối với công tác chủ nhiệm lớp trong các trường trung học cơ sở tỉnh Bắc Ninh, Hà Nội. Lê Văn Dũng (2010), Biện pháp quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học cơ sở thành phố Lào Cai, Hà Nội. Nguyễn Quang Hiếu (2014), Quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở trường trung học cơ sở huyện An Dương, thành phố Hải Phòng, Hà Nội.... Các luận văn thạc sĩ khoa học đều đã phát hiện thực trạng quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các cấp khác nhau và trên các địa bàn khác nhau của đất nƣớc. Từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp cụ thể nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt động chủ nhiệm lớp ở các địa bàn đƣợc xác định nghiên cứu. Nhận xét: - Các công trình nghiên cứu tập trung nhiều vào nghiên cứu công tác chủ nhiệm lớp: vai trò, nội dung, hình thức, lực lƣợng tham gia công tác chủ nhiệm lớp, ngƣời giáo viên chủ nhiệm lớp. - Các công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp còn mỏng, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay còn ít đƣợc nghiên cứu. - Trên địa bàn quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng chƣa có công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trƣờng trung học cơ sở . Vì vậy vấn đề nghiên cứu trên đã tạo ra điểm mới của luận văn và có ý nghĩa thực tiễn trong việc nâng cao chất lƣợng hoạt động chủ nhiệm lớp, chất 9 lƣợng giáo dục học sinh ở các trƣờng trung học cơ sở quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng. 1.2. Quản lý 1.2.1. Khái niệm Quản lý là một trong những loại hình lao động quan trọng nhất trong các hoạt động của con ngƣời. Quản lý đúng tức là con ngƣời đã nhận thức đƣợc quy luật, vận động theo quy luật và sẽ đạt đƣợc những thành công to lớn. Nghiên cứu về quản lý sẽ giúp con ngƣời có đƣợc những kiến thức cơ bản nhất, chung nhất đối với hoạt động quản lý. Mọi hoạt động của đời sống xã hội trong suốt lịch sử phát triển của xã hội loài ngƣời đều cần tới quản lý. Quản lý vừa là khoa học vừa là nghệ thuật trong việc điều khiển hệ thống xã hội ở mọi cấp độ. Ở đâu có tập thể, có tổ chức là ở đó có quản lý. Quản lý xuất hiện nhƣ một yếu tố cần thiết để phối hợp những nỗ lực cá nhân hƣớng tới mục tiêu chung. K.Marx cho rằng: “Bất cứ nơi nào có lao động, ở đó có quản lý”, và “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ sở sản xuất khác với sự vận động của các cơ quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự mình điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng” [1]. Theo W.Taylor, một trong những ngƣời đầu tiên nghiên cứu và đặt nền móng cho khoa học quản lý: “Quản lý là một nghệ thuật biết rõ, chính xác cái gì cần làm và cái đó làm thế nào bằng phương pháp tốt nhất và rẻ nhất”[2]. Theo Harold Koontz “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm. Mục tiêu của mọi nhà quản lý là nhằm hình thành một môi trường mà trong đó con 10