Tài liệu Luận văn phân tích và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh tại ngân hàng phát triển nhà đồng bằng sông cửu long chi nhánh tỉnh phú thọ.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI -------[[ \\-------- NGUYỄN THỊ THU HƯƠNG PHÂN TÍCH VÀ ĐỀ XẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH DOANH TẠI NGÂN HÀNG ƯPHÁT TRIỂN NHÀ ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG CHI NHÁNH TỈNH PHÚ THỌ Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC QUẢN TRỊ KINH DOANH NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. Nguyễn Đại Thắng Hà Nội – Năm 2012 MỤC LỤC Trang Lời cam đoan ...............................................................................................................1 Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt .......................................................................2 Danh mục các bảng, sơ đồ, hình vẽ.............................................................................3 LỜI MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU QUẢ KINH DOANH TRONG CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ................................................................................7 1.1.Tổng quan về ngân hàng thương mại ...........................................................7 1.1.1 Khái niệm ngân hàng thương mại .............................................................7 1.1.2 Các chức năng cơ bản của ngân hàng thương mại ....................................8 1.1.3 Các hoạt động chủ yếu của ngân hàng thương mại ...................................9 1.1.4 Đặc điểm của ngân hàng thương mại. .....................................................12 1.2. Hiệu quả kinh doanh trong các ngân hàng thương mại...........................13 1.2.1 Tổng quan về hiệu quả kinh doanh .........................................................13 1.2.2 Hiệu quả kinh doanh trong các ngân hàng thương mại ...........................15 1.3 Phân tích hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng thương mại ..............24 1.3.1 Mục đích ý nghĩa của việc phân tích .......................................................24 1.3.2 Nội dung và trình tự để phân tích ............................................................25 1.3.3 Tài liệu và phương pháp phân tích ..........................................................27 1.4 Phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại. ..............................................................................................................31 CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN NHÀ ĐBSCL (MHB) - CHI NHÁNH TỈNH PHÚ THỌ ................................................................................................................32 2.1. Tổng quan về MHB – Chi nhánh Phú Thọ................................................32 2.1.1. Sự hình thành và phát triển của MHB – Chi nhánh Phú Thọ .................32 2.1.2 Chức năng, nhiệm vụ của MHB – Chi nhánh Phú Thọ ...........................33 2.1.3 Cơ cấu tổ chức của MHB – Chi nhánh Phú Thọ .....................................34 2.1.4 Kết quả hoạt động kinh doanh của chi nhánh MHB Phú Thọ từ năm 2009 đến năm 2011. ...........................................................................................................35 2.1.5 Nguồn lực tài chính của chi nhánh MHB Phú Thọ. ................................37 2.2. Phân tích hiệu quả kinh doanh của Chi nhánh MHB Phú Thọ ..............40 2.2.1 Phân tích tổng quát hiệu quả kinh doanh ................................................40 2.2.2 Phân tích các chỉ tiêu thành phần ảnh hưởng đến sức sinh lợi ................48 2.2.3 Phân tích hiệu quả của các loại hình dịch vụ ..........................................63 2.3. Phân tích các nhân tố bên ngoài ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của chi nhánh MHB Phú Thọ ................................................................................80 2.3.1 Tình hình kinh tế xã hội của tỉnh và chính sách tiền tệ từ năm 2009 đến năm 2011. ..................................................................................................................80 2.3.2 Khách hàng ..............................................................................................83 2.3.3 Đối thủ cạnh tranh trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. .........................................85 2.3.4 So sánh điểm mạnh, điểm yếu của chi nhánh MHB Phú Thọ. ................88 Tóm tắt Chương 2 ...................................................................................................91 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA CHI NHÁNH NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN NHÀ ĐBSCL TỈNH PHÚ THỌ. ....................................................................................................92 3.1 Định hướng phát triển của MHB và chi nhánh MHB tỉnh Phú Thọ .......92 3.1.1 Định hướng và mục tiêu phát triển của MHB .........................................92 3.1.2 Định hướng và mục tiêu phát triển của Chi nhánh MHB tỉnh Phú Thọ.. 93 3.2 Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh của chi nhánh MHB tỉnh Phú Thọ..................................................................................................95 3.2.1 Hoàn thiện chính sách marketing dịch vụ ...............................................95 3.2.2 Giải pháp nâng cao năng lực quản trị ...................................................102 3.2.3 Sử dụng chi phí hoạt động hợp lý và tiết kiệm.....................................106 Tóm tắt Chương 3 .................................................................................................110 KẾT LUẬN ............................................................................................................111 Tài liệu tham khảo ................................................................................................112 LỜI CAM ĐOAN Luận văn thạc sĩ khoa học ngành Quản trị kinh doanh với đề tài “ Phân tích và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh tại ngân hàng phát triển Nhà Đồng Bằng Sông Cửu Long chi nhánh tỉnh Phú Thọ” tác giả viết dưới sự hướng dẫn của TS. Nguyễn Đại Thắng. Luận văn này được viết trên cơ sở vận dụng lý luận chung về hiện quả kinh doanh của Ngân hàng thương mại, thực trạng hiệu quả tín dụng tại Ngân hàng phát triển Nhà ĐBSCL chi nhánh tỉnh Phú Thọ để đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh tại chi nhánh. Khi viết bản luận văn này, tác giả có tham khảo và kế thừa một số lý luận chung về hiệu quả hoạt động kinh doanh tại Ngân hàng thương mại và sử dụng những thông tin, số liệu từ các tạp chí, sách…theo danh mục tham khảo. Tác giả cam đoan không có sự sao chép nguyên văn từ bất kỳ luận văn nào hay nhờ người khác viết. Tác giả xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về cam đoan của mình và chấp nhận mọi hình thức kỷ luật theo quy định của Trường Đại học Bách khoa Hà Nội. Người cam đoan Nguyễn Thị Thu Hương 1 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT 1. ĐBSCL: Đồng bằng sông cửu long 2. MHB: Ngân hàng phát triển Nhà đồng bằng sông cửu long 3. Vietinbank Hùng Vương: Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam chi nhánh Hùng Vương. 4. VP Bank: Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam Thịnh vượng 5. CBCNV: cán bộ công nhân viên 6. NHNN: Ngân hàng Nhà nước 7. NHTM: Ngân hàng thương mại 8. NHTMCP: Ngân hàng thương mại cổ phần. Ghi chú: Các chữ viết tắt thay cho các NHTM trên trong các bảng số liệu và các hình vẽ tại Chương 2 đều được hiểu là các Chi nhánh NHTM tại tỉnh Phú Thọ. 2 DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ Nội dung Trang Bảng 2.1. Số lao động và tiền lương của cán bộ chi nhánh MHB Phú Thọ giai đoạn 2009 – 2011 35 Bảng 2.2: Bảng kết quả kinh doanh của Chi nhánh MHB Phú Thọ giai đoạn 2009 - 2011 36 Bảng 2.3: Bảng cân đối Tài sản – Nguồn vốn của chi nhánh MHB Phú Thọ giai đoạn 2009 - 2011 38 Bảng 2.4: Bảng tính toán các chỉ tiêu sinh lời giai đoạn 2009 - 2011 41 Bảng 2.5: Bảng chỉ tiêu sinh lợi của chi nhánh MHB Việt Trì và MHB. 43 Bảng 2.6: Bảng chỉ tiêu sinh lợi của ngân hàng khác. 45 Bảng 2.7: Bảng tính chỉ tiêu NIM của chi nhánh từ năm 2009 đến năm 2011 46 Bảng 2.8: Bảng kết quả kinh doanh từ năm 2009 đến năm 2011 48 Bảng 2.9: Bảng quan hệ tín dụng giữa ngân hàng với khách hàng 51 Bảng 2.10: : Bảng chi phí kinh doanh của MHB Chi nhánh Phú Thọ từ năm 2009 đến năm 2011 55 Bảng 2.11: Bảng chỉ tiêu năng suất của chi nhánh MHB Phú Thọ từ năm 2009 đến năm 2011 59 Bảng 2.12. Bảng chỉ tiêu năng suất của chi nhánh MHB Việt Trì và ngân hàng phát triển Nhà ĐBSCL 61 Bảng 2.13: Bảng chi tiêu năng suất của ngân hàng khác 62 Bảng 2.14: Bảng chi tiêu năng suất hoạt động cho vay của các chi nhánh khác 64 Bảng 2.15: Bảng chỉ tiêu năng suất của dịch vụ huy động vốn chi nhánh MHB Việt Trì và ngân hàng phát triển Nhà ĐBSCL 67 Bảng 2.16: .Bảng tính chỉ tiêu hiệu quả cho vay từ năm 2009 đến năm 2011 69 3 Bảng 2.17: Bảng chỉ tiêu năng suất hoạt động cho vay của các chi nhánh và các đơn vị khác: Bảng 2.18. Bảng tính dư nợ xấu từ năm 2009 đến năm 2011 72 73 Bảng 2.19. Bảng tính chỉ tiêu hiệu quả kinh doanh dịch vụ từ năm 2009 – 2011. 76 Bảng 2.20: Bảng chỉ tiêu hiệu quả dịch vụ của các đơn vị khác. 78 DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ Nội dung Trang Sơ đồ 1.1: Các chức năng cơ bản của ngân hàng thương mại 9 Sơ đồ 2.1. Cơ cấu tổ chức của chi nhánh MHB Phú Thọ. 34 Hình 2.1: Kết quả và tốc độ tăng trưởng nguồn vốn huy động từ năm 2009 – 2011. 63 Hình 2.2: Kết quả hoạt động cho vay trong 3 năm từ năm 2009 – 2011 69 Hình 2.3: Cơ cấu doanh thu dịch vụ bình quân từ năm 2009-2011. 76 4 LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Chính thức trở thành thành viên của tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), Việt Nam đã bước một bước tiến lớn trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, mở ra nhiều cơ hội kinh doanh mới, nhưng đồng thời cũng chứa đựng không ít những nguy cơ đe dọa cho các doanh nghiệp. Để có thể đứng vững trước quy luật cạnh tranh khắc nghiệt của cơ chế thị trường đòi hỏi các doanh nghiệp phải luôn vận động, tìm cho mình một hướng đi thích hợp. Việc đứng vững của các doanh nghiệp nói chung và Ngân hàng thương mại nói riêng chỉ có thể khẳng định bằng cách hoạt động kinh doanh có hiệu quả. Ngân hàng phát triển Nhà đồng bằng sông cửu long chi nhánh tỉnh Phú Thọ cũng không nằm ngoài vòng cạnh tranh khốc liệt đó. Là doanh nghiệp kinh doanh tiền tệ, có đặc thù riêng trong hoạt động kinh tế tài chính, nhưng cũng giống như các doanh nghiệp khác trong nền kinh tế, đều sử dụng các yếu tố sản xuất như lao động, tư liệu lao động, đối tượng lao động làm yếu tố đầu vào để sản xuất ra những đầu ra dưới hình thức dịch vụ tài chính mà khách hàng yêu cầu, vì vậy muốn tồn tại và phát triển thì chi nhánh ngân hàng phát triển Nhà ĐBSCL tỉnh Phú Thọ buộc phải hoạt động kinh doanh hiệu quả. Đặc biệt trong bối cảnh hiện nay, thị trường tài chính phát triển mạnh mẽ, các ngân hàng thành lập ngày càng nhiều, mức độ cạnh tranh ngày càng cao làm cho hoạt động kinh doanh càng trở nên khó khăn hơn, vì vậy hiệu quả kinh doanh là mục tiêu quyết định sự thành công cho mỗi ngân hàng nói chung và chi nhánh ngân hàng phát triển Nhà ĐBSCL tỉnh Phú Thọ nói riêng. Xuất phát từ những yêu cầu cấp thiết đó, tôi đã lựa chọn đề tài: “ Phân tích và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh tại ngân hàng phát triển Nhà Đồng bằng sông cửu long chi nhánh tỉnh Phú Thọ” làm đề tài nghiên cứu luận văn tốt nghiệp. 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài Mục đích nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu lý luận cơ bản về hiệu quả hoạt động kinh doanh trong các doanh nghiệp nói chung và trong các ngân hàng thương 5 mại nói riêng. Trên cơ sơ đó phân tích thực trạng hoạt động kinh doanh cũng như các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh để đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh tại chi nhánh ngân hàng phát triển Nhà ĐBSCL tỉnh Phú Thọ. 3. Đối tượng và phạm vi của đề tài - Đối tượng là những kiến thức cơ bản về hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng thương mại. Lấy thực tiễn hiệu quả kinh doanh của chi nhánh ngân hàng phát triển Nhà ĐBSCL tỉnh Phú Thọ làm đối tượng nghiên cứu, phân tích. - Phạm vi nghiên cứu là các hoạt động kinh doanh của chi nhánh ngân hàng phát triển Nhà ĐBSCL tỉnh Phú Thọ trong giai đoạn 2009-2011. 4. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp phân tích thống kê, phương pháp so sánh và phương pháp phân tích hoạt động kinh tế để nghiên cứu. 5. Những đóng góp khoa học của luận văn - Hệ thống và khái quát hóa các lý luận cơ bản về hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại trong cơ chế thị trường và các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại. - Phân tích, đánh giá rút ra những nhận xét, kết luận mang tính tổng kết thực tiển và thực trạng hiệu quả kinh doanh của chi nhánh ngân hàng phát triển Nhà ĐBSCL tỉnh Phú Thọ. Nêu rõ nguyên nhân và các vấn đề cần giải quyết. - Đề xuất một số các giải pháp đồng bộ có cơ sở khoa học và thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của chi nhánh ngân hàng phát triển Nhà ĐBSCL tỉnh Phú Thọ. 6. Bố cục luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về hiệu quả kinh doanh trong các ngân hàng thương mại. Chương 2: Phân tích thực trạng hiệu quả kinh doanh của chi nhánh ngân hàng phát triển Nhà ĐBSCL tỉnh Phú Thọ. Chương 3: Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh của chi nhánh ngân hàng phát triển Nhà ĐBSCL tỉnh Phú Thọ. 6 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU QUẢ KINH DOANH TRONG CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Tổng quan về ngân hàng thương mại 1.1.1 Khái niệm ngân hàng thương mại Ngân hàng thương mại là một tổ chức kinh tế, hoạt động kinh doanh tiền tệ, tín dụng, có vị trí quan trọng trong nền kinh tế thị trường. Ở mỗi nước có một cách định nghĩa riêng về ngân hàng thương mại. Ở Mỹ: ngân hàng thương mại là một công ty kinh doanh chuyên cung cấp các dịch vụ tài chính và hoạt động trong ngành dịch vụ tài chính. Ở Pháp: Đạo luật ngân hàng của Pháp (1941) cũng đã định nghĩa: “Ngân hàng thương mại là những xí nghiệp hay cơ sở mà nghề nghiệp thường xuyên là nhận tiền bạc của công chúng dưới hình thức ký thác, hoặc dưới các hình thức khác và sử dụng tài nguyên đó cho chính họ trong các nghiệp vụ về chiết khấu, tín dụng và tài chính” Ở Ấn Độ: ngân hàng thương mại là cơ sở nhận các khoản kí thác để cho vay hay tài trợ và đầu tư. Ở Thổ Nhĩ Kì: ngân hàng thương mại là hội trách nhiệm hữu hạn thiết lập nhằm mục đích nhận tiền kí thác và thực hiện các nghiệp vụ hối đoái, nghiệp vụ công hối phiếu, chiết khấu và những hình thức vay mượn khác…Cho đến thời điểm hiện nay có rất nhiều khái niệm về NHTM: Ở Việt Nam: Theo pháp lệnh ngân hàng ngày 23-5-1990 ghi rõ:” Ngân hàng thương mại là một tổ chức kinh doanh tiền tệ mà nghiệp vụ thường xuyên và chủ yếu là nhận tiền gửi của khách hàng với trách nhiệm hoàn trả và sử dụng số tiền đó để cho vay, chiết khấu và làm phương tiện thanh toán”. Luật các tổ chức tín dụng được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XII, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 16 tháng 6 năm 2010, định nghĩa: Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của Luật này 7 nhằm mục tiêu lợi nhuận. [Nguồn: Luật các tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12 ngày16 tháng 6 năm 2010, điều 4, khoản 3]. Luật này còn định nghĩa: Tổ chức tín dụng là doanh nghiệp thực hiện một, một số hoặc tất cả các hoạt động ngân hàng. Tổ chức tín dụng bao gồm ngân hàng, tổ chức tín dụng phi ngân hàng, tổ chức tài chính vi mô và quỹ tín dụng nhân dân. [Nguồn: Luật các tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12 ngày 16 tháng 6 năm 2010, điều 4, khoản 1]. Có thể nói, trong các loại hình tổ chức tín dụng thì NHTM là loại hình ngân hàng hoạt động mạnh nhất và đóng vai trò chủ đạo trong hoạt động kinh doanh tiền tệ hiện nay. 1.1.2 Các chức năng cơ bản của ngân hàng thương mại Nhìn chung NHTM có ba chức năng cơ bản theo sau đây: Chức năng trung gian tín dụng: Chức năng trung gian tín dụng được xem là chức năng quan trọng nhất của NHTM. Khi thực hiện các chức năng trung gian tín dụng, NHTM đóng vai trò là cầu nối giữa người thừa vốn và người có nhu cầu về vốn. Với chức năng này, NHTM vừa đóng vai trò là người đi vay, vừa đóng vai trò là người cho vay và hưởng lợi nhuận là khoản chênh lệch giữa lãi suất nhận gửi và lãi suất cho vay góp phần tạo lợi ích cho tất cả các bên tham gia: người gửi tiền và người đi vay. Nếu không có khâu trung gian này thì những người có tiền nhàn rỗi rất khó khăn để gặp gỡ người có nhu cầu vay, hoặc phải đầu tư như thế nào. Chức năng trung gian thanh toán: Ở đây NHTM đóng vai trò là thủ quỹ cho các doanh nghiệp và cá nhân, thực hiện các thanh toán theo yêu cầu của khách hàng như trích tiền từ tài khoản tiền gửi của họ để thanh toán tiền hàng hóa, dịch vụ hoặc nhập vào tài khoản tiền gửi của khách hàng tiền thu bán hàng và các khoản thu khác theo lệnh của họ. Các NHTM cung cấp cho khách hàng nhiều phương tiện thanh toán tiện lợi như séc, ủy nhiệm chi, ủy nhiệm thu, thẻ rút tiền, thẻ thanh toán, thẻ tín dụng...Tùy theo nhu cầu, khách hàng có thể lựa chọn cho mình phương thức thanh toán phù hợp. Nhờ đó mà các chủ thể kinh tế không phải giữ tiền trong túi, mang theo tiền để gặp chủ nợ, gặp người phải thanh toán dù ở gần hay xa mà họ có 8 thể sử dụng một phương thức nào đó để thực hiện các khoản thanh toán. Do vậy các chủ thể kinh tế sẽ tiết kiệm được rất nhiều chi phí, thời gian lại đảm bảo thanh toán an toàn. Chức năng này đã thúc đẩy lưu thông hàng hóa, đẩy nhanh tốc độ thanh toán, tốc độ lưu chuyển vốn, từ đó góp phần phát triển kinh tế. Chức năng tạo tiền: Tạo tiền là một chức năng quan trọng, phản ánh rõ bản chất của NHTM. Với mục tiêu là tìm kiếm lợi nhuận như là một yêu cầu chính cho sự tồn tại và phát triển của mình, các NHTM với nghiệp vụ kinh doanh mang tính đặc thù của mình đã vô hình chung thực hiện chức năng tạo tiền cho nền kinh tế. Chức năng tạo tiền được thực thi trên cơ sở hai chức năng khác của NHTM là chức năng tín dụng và chức năng thanh toán. Thông qua chức năng trung gian tín dụng, ngân hàng sử dụng vốn huy động được để cho vay, số tiền cho vay ra lại được khách hàng sử dụng để mua hàng hóa, thanh toán dịch vụ trong khi số dư trên tài khoản tiền gửi thanh toán của khách hàng vẫn được coi là một bộ phận của tiền giao dịch, được họ sử dụng để mua hàng hóa, thanh toán dịch vụ...Với chức năng này, hệ thống NHTM đã làm tăng tổng phương tiện thanh toán trong nền kinh tế, đáp ứng nhu cầu thanh toán, chi trả của xã hội. Sơ đồ 1.1: Các chức năng cơ bản của ngân hàng thương mại Thanh toán Tạo tiền Huy động tiết kiệm NHTM HIỆN ĐẠI Dịch vụ uỷ thác Bảo quản an toàn vật có giá trị Cho vay Tài trợ ngoại thương Ngân hàng tự động Môi giới và đầu tư CK 1.1.3. Các hoạt động chủ yếu của ngân hàng thương mại. 1.1.3.1 Hoạt động huy động vốn. 9 Lập KH đầu tư Ngân hàng thương mại huy động vốn dưới các hình thức sau: - Nhận tiền gửi của các tổ chức, cá nhân và các tổ chức tín dụng khác dưới hình thức tiền gửi có kỳ hạn, không kỳ hạn và các loại tiền gửi khác. - Phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu và giấy tờ có giá khác để huy động vốn của các tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài. - Vay vốn của các tổ chức tín dụng khác hoạt động tại Việt Nam và các tổ chức tín dụng nước ngoài. - Vay vốn ngắn hạn của Ngân hàng Nhà nước. - Các hình thức huy động vốn khác theo quy định của Ngân hàng Nhà nước. 1.1.3.2 Hoạt động cho vay và dịch vụ tín dụng Đây là hoạt động chủ yếu của NHTM bởi hoạt động này tạo ra thu nhập chính cho NHTM và chiếm tỷ trọng lớn. Hoạt động cấp tín dụng cho tổ chức, cá nhân dưới các hình thức sau: Cho vay: Cho vay ngắn hạn nhằm đáp ứng nhu cầu vốn cho sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và đời sống. Cho vay trung hạn, dài hạn để thực hiện các dự án đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và phục vụ đời sống. Bảo lãnh: Đó là hoạt động mà các NHTM cung cấp các dịch vụ bảo lãnh cho các cá nhân, tổ chức như: bảo lãnh cho vay, bảo lãnh thanh toán, bảo lãnh thực hiện hợp đồng, bảo lãnh đấu thầu và các hình thức bảo lãnh ngân hàng khác bằng uy tín và khả năng tài chính của mình đối với bên nhận bảo lãnh. Chiết khấu: Các NHTM được chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá ngắn hạn khác khi các cá nhân, tổ chức có yêu cầu. Cho thuê tài chính: Các NHTM có thể hoạt động cho thuê tài chính nhưng phải thành lập công ty cho thuê tài chính riêng nhưng phải thực hiện theo Nghị định của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê tài chính. 1.1.3.3 Dịch vụ thanh toán và ngân quỹ - Cung cấp các phương tiện thanh toán. - Thực hiện các dịch vụ thanh toán trong nước và ngoài nước cho khách hàng. - Thực hiện các dịch vụ thu hộ và chi hộ. 10 - Thực hiện các dịch vụ thu và phát tiền mặt cho khách hàng. - Tổ chức hệ thống thanh toán nội bộ và tham gia hệ thống thanh toán liên ngân hàng. - Tham gia hệ thống thanh toán quốc tế khi được Ngân hàng Nhà nước cho phép. 1.1.3.4 Các hoạt động khác: Ngoài các hoạt động kể trên các NHTM còn thực hiện một số hoạt động khác bao gồm: Góp vốn và mua cổ phần: Các NHTM được dùng vốn điều lệ và quỹ dự trữ để góp vốn, mua cổ phần của các doanh nghiệp và các tổ chức tín dụng khác trong nước theo quy định của pháp luật. Ngoài ra, ngân hàng thương mại còn được góp vốn, mua cổ phần và liên doanh với ngân hàng nước ngoài để thành lập ngân hàng liên doanh. Tham gia thị trường tiền tệ: Ngân hàng thương mại được tham gia thị trường tiền tệ, theo quy định của Ngân hàng Nhà nước, thông qua các hình thức mua bán các công cụ của thị trường tiền tệ. Kinh doanh ngoại hối: Là hoạt động mà các NHTM dùng đồng tiền nước này để kinh doanh ngoại tệ và vàng trên thị trường trong nước và quốc tế mang lại thu nhập dưới hình thức chênh lệch giá. Ủy thác và nhận uỷ thác: Ngân hàng thương mại có thể được ủy thác, nhận ủy thác làm đại lý trong các lĩnh vực liên quan đến hoạt động ngân hàng, bao gồm cả việc quản lý tài sản, vốn đầu tư của tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước. Cung ứng các dịch vụ bảo hiểm: Hiện nay do các quy định của Việt Nam chưa cho phép các ngân hàng cung cấp trực tiếp các dịch vụ Bảo hiểm nên các ngân hàng thường cung cấp dịch vụ này cho chính các khách hàng của mình thông qua các thoả thuận đại lý cho các hãng Bảo hiểm và hưởng phí hoa hồng đại lý từ các hãng Bảo hiểm. 11 Tư vấn tài chính: Cung cấp các dịch vụ tư vấn về lĩnh vực tài chính tiết kiệm, đầu tư, thuế, các kế hoạch tài chính và các cơ hội kinh doanh trong và ngoài nước cho cá nhân và các tổ chức. Bảo quản vật có giá: Thực hiện các dịch vụ lưu trữ vàng và các vật có giá khác trong kho bảo quản và các giấy tờ ghi nhận các tài sản ký gửi của khách hàng chính là tiền thân của các loại séc bảo chi và thẻ tín dụng ngày nay. Cung cấp các dịch vụ môi giới đầu tư chứng khoán: Ngân hàng hoạt động như một ngân hàng môi giới chứng khoán thực sự, đứng ra tổ chức bán các dịch vụ môi giới chứng khoán mua và bán cho những khách hàng có nhu cầu mà không cần thông qua bất cứ người môi giới chứng khoán nào. 1.1.4 Đặc điểm của ngân hàng thương mại. Ngân hàng thương mại cũng có những đặc điểm chung giống như các doanh nghiệp khác trong nền kinh tế. Tuy nhiên, khác với các doanh nghiệp khác, NHTM là loại hình doanh nghiệp đặc biệt thể hiện qua các đặc điểm sau: - Vốn và tiền vừa làm phương tiện, vừa làm mục đích kinh doanh nhưng đồng thời cũng là đối tượng kinh doanh của NHTM. Và chính đặc điểm này sẽ bao trùm hơn và rộng hơn so với các loại hình doanh nghiệp khác. - Ngân hàng Thương mại kinh doanh chủ yếu bằng vốn của người khác. Vốn tự có của NHTM chiếm một tỷ lệ rất thấp trong tổng nguồn vốn hoạt động, nên việc kinh doanh của NHTM luôn gắn liền với một rủi ro mà ngân hàng buộc phải chấp nhận với một mức độ bảo hiểm nhất định. Bởi vì trong hoạt động kinh doanh hằng ngày của mình, NHTM không những phải đảm bảo nhu cầu thanh toán, chi trả như mọi loại hình doanh nghiệp khác, mà còn phải đảm bảo tốt nhu cầu chi trả tiền gửi cho khách hàng. Từ đó cho thấy tính thanh khoản của NHTM có ý nghĩa cực kỳ quan trọng. - Hoạt động kinh doanh của NHTM có liên quan đến nhiều mặt, nhiều lĩnh vực hoạt động và nhiều đối tượng khách hàng khác nhau. Do đó, tình hình tài chính của NHTM có ảnh hưởng mạnh mẽ đến hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp, tâm lý người dân, cũng như của cả nền kinh tế. Chính vì vậy, việc phân tích 12 đánh giá thực trạng tài chính của NHTM không chỉ là nhu cầu cấp thiết phục vụ cho hoạt động quản lý của chính nhà quản trị ngân hàng mà còn đòi hỏi mang tính bắt của ngân hàng trung ương... - Hoạt động kinh doanh của NHTM là hoạt động chứa nhiều rủi ro, bởi lẽ nó tổng hợp tất cả các rủi ro của khách hàng, đồng thời rủi ro trong hoạt động kinh doanh ngân hàng có thể gây ảnh hưởng lớn cho nền kinh tế hơn bất kỳ rủi ro của loại loại hình doanh nghiệp nào vì tính chất lây lan có thể rung chuyển toàn bộ hệ thống kinh tế. Do đó, trong quá trình hoạt động của NHTM phải thường xuyên cảnh giác, nghiên cứu phân tích, đánh giá, dự báo và có những biện pháp phòng ngừa từ xa có hiệu quả. Ngoài ra, điều này cũng đòi hỏi ngân hàng tự đánh giá được khả năng chịu đựng rủi ro của mình. - Hoạt động kinh doanh của NHTM có những đặc thù riêng mà các doanh nghiệp trong ngành khác không có. Đồng thời, hoạt động kinh doanh của NHTM diễn tiến liên tục trong mỗi loại hình nghiệp vụ và các sản phẩm của NHTM có mối liên hệ với nhau chặt chẽ. Điều này sẽ gây khó khăn trong việc tách riêng từng mặt hoạt động của ngân hàng để phân tích kết quả tài chính. 1.2 Hiệu quả kinh doanh trong các ngân hàng thương mại 1.2.1 Tổng quan về hiệu quả kinh doanh 1.2.1.1 Khái niệm, bản chất của hiệu quả kinh doanh Hiệu quả là thuật ngữ dùng để chỉ mối quan hệ giữa kết quả thực hiện các mục tiêu hoạt động của chủ thể và nguồn lực mà chủ thể bỏ ra để có kết quả đó trong những điều kiện nhất định. Hiệu quả kinh doanh là một phạm trù kinh tế nó phản ánh trình độ sử dụng các nguồn lực sẵn có của doanh nghiệp để hoạt động sản xuất kinh doanh đạt kết quả cao nhất. Hay đơn giản hơn thì hiệu quả kinh doanh là sự so sánh gữa kết quả kinh doanh với nguồn lực đầu vào. Hiệu quả phải gắn liền với việc thực hiện các mục tiêu của doanh nghiệp và được thể hiện qua công thức sau: Kết quả kinh doanh Hiệu quả kinh doanh = Nguồn lực đầu vào được sử dụng 13 Hiệu quả kinh doanh mô tả mối quan hệ giữa lợi ích kinh tế mà chủ thể nhận được và chi phí bỏ ra hoặc các nguồn lực được huy động để nhận được lợi ích kinh tế đó. Biểu hiện của lợi ích và chi phí kinh tế phụ thuộc vào chủ thể và mục tiêu mà chủ thể đặt ra. Đối với chủ thể doanh nghiệp, đó có thể là doanh thu bán hàng và những chi phí gắn liền với hoạt động của doanh nghiệp để có được doanh thu bán hàng đó Hiệu quả kinh doanh được biểu hiện trên cả hai mặt lượng và chất: Về mặt lượng: hiệu quả kinh doanh biểu hiện mối tương quan giữa kết quả thu được với chi phí bỏ ra để thực hiện nhiệm vụ sản xuất kinh doanh đó. Về mặt chất: Việc đạt được hiệu quả kinh doanh cao phản ánh năng lực và trình độ quản lý, đồng thời đòi hỏi sự gắn bó giữa việc đạt được những mục tiêu kinh tế với việc đạt được những mục tiêu xã hội. 1.2.1.2 Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh Hiệu quả kinh doanh là chỉ tiêu so sánh giữa kết quả kinh doanh và nguồn lực đầu vào. Kết quả của hoạt động kinh doanh bao gồm: Số lượng sản phẩm tiêu thụ, doanh thu và lợi nhuận, nguồn lực đầu vào của hoạt động kinh doanh bao gồm: Lao động, tài sản, nguồn vốn. Như vậy, hiệu quả kinh doanh được đánh giá bằng 2 nhóm chỉ tiêu sau: ™ Nhóm chỉ tiêu sinh lợi Lợi nhuận sau thuế Sức sinh lợi vốn chủ sở hữu(ROE) = Vốn chủ sở hữu bình quân Chỉ tiêu này thể hiện trong thời gian nhất định cứ 1 đồng vốn chủ sở hữu sẽ tạo ra bao nhiêu đồng lợi nhuận. Tỷ số này phản ánh khả năng sinh lợi của vốn tự có, đo lường tỷ suất lợi nhuận trên vốn tự có của các Ngân hàng. Đánh giá ROE thế nào là tốt còn phụ thuộc vào cách mà doanh nghiệp sử dụng để đạt được nó vì nếu sử dụng đòn bẩy tài chính cao để nâng cao ROE thì mức độ rủi ro sẽ cao, dưới giác độ ngân hàng, có thể chỉ chấp nhận ROE thấp hơn lại an toàn. 14 Lợi nhuận sau thuế Sức sinh lợi tổng tài sản (ROA) = Tổng tài sản bình quân Chỉ tiêu này thể hiện 1 đồng tài sản trong thời gian nhất định tạo ra được bao nhiêu lợi nhuận ròng. Tỷ số này phản ánh năng lực quản trị cuả ngân hàng về sử dụng tài chính và những nguồn vốn thực sự đem lại lợi nhuận. Do đó, hệ số này càng cao thì càng tốt. Chỉ tiêu này càng cao thể hiện sự sắp xếp phân bổ và quản lý tài sản hợp lý và hiệu quả. Còn càng thấp thì thể hiện vốn đang được sử dụng càng không hiệu quả. Lợi nhuận sau thuế Sức sinh lợi lao động = Số lao động bình quân ™ Nhóm chỉ tiêu hoạt động (năng suất) Doanh thu Năng suất lao động ( tính theo giá trị ) = Tổng số lao động bình quân Sản lượng tiêu thụ Năng suất lao động (tính theo hiện vật) = Tổng số lao động bình quân Doanh thu Năng suất tài sản = (sức sản xuất, vòng quay) Tổng tài sản bình quân 1.2.2 Hiệu quả kinh doanh trong các ngân hàng thương mại 1.2.2.1 Thực chất hiệu quả kinh doanh trong các ngân hàng thương mại Hoạt động của NHTM về cơ bản cũng giống như các đơn vị kinh doanh khác, do vậy hiệu quả kinh doanh được đo bằng kết quả đầu ra so với nguồn lực đầu vào. ™ Kết quả đầu ra của NHTM là số lượng, doanh thu và lợi nhuận; lợi nhuận giống như các đơn vị kinh doanh khác, song do đặc thù của NHTM có nhiều 15 loại hình dịch vụ khác nhau, mỗi loại hình dịch vụ có kết quả đầu ra khác nhau do đó phải xem xét cụ thể trường hợp này: - Dịch vụ cho vay: Đây là dịch vụ mà trong đó NHTM thỏa thuận với khách hàng (qua hợp đồng tín dụng) để khách hàng sử dụng một khoản tiền nhất định, trong một thời gian nhất định, có lãi suất và phải hoàn trả. Đây là dịch vụ truyền thống mà tất cả các NHTM đều thực hiện, dịch vụ này tạo ra nguồn thu nhập chính cho các ngân hàng. Kết quả đầu ra của hoạt động cho vay bao gồm: + Số tiền cho vay + Doanh thu cho vay = ∑số tiền cho vay x lãi suất cho vay + Số tiền thu hồi và nợ xấu: trong đó “Nợ xấu” (NPL) của ngân hàng được quy định là các khoản nợ thuộc nhóm 3, 4 và 5. Tức là nó bao gồm các nhóm nợ: nợ dưới tiêu chuẩn, nợ nghi ngờ và nợ có khả năng mất vốn. - Dịch vụ thanh toán - Ngân quỹ: - Dịch vụ kinh doanh ngoại hối - Các dịch vụ khác Các kết quả đầu ra của dịch vụ này bao gồm: Số món (vụ) thực hiện, phí dịch vụ, doanh thu từ hoạt động dịch vụ, trong đó: Doanh thu dịch vụ = Tổng số món x mức phí ™ Các yếu tố đầu vào của NHTM là lao động, chi phí, tài sản và nguồn vốn song do kinh doanh tiền tệ nên tài sản có những đặc thù khác: - Dịch vụ huy động vốn: có đặc thù vừa là kết quả đầu ra vừa là yếu tố đầu. Trong đó số tiền huy động là nguồn lực đầu vào có khả năng tạo ra lợi nhuận lớn nhất trong các NHTM hiện nay còn lãi suất huy động là chi phí kinh doanh đồng thời lại là kết quả đầu ra của dịch vụ huy động vốn. Lãi suất huy động vốn càng thấp thì lợi nhuận kinh doanh càng cao và ngược lại. - Tài sản có sinh lời là tài sản được sử dụng vào kinh doanh trực tiếp để thu về lợi nhuận cho ngân hàng, do vậy tài sản có sinh lời càng cao thì khả năng tạo ra lợi nhuận cho ngân hàng càng cao và ngược lại. Tài sản có sinh lời = Tổng tài sản có – (tiền mặt + Tài sản cố định) 16 1.2.2.2 Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả của ngân hàng thương mại ™ Nhóm chỉ tiêu sinh lợi: - ROE, ROA, sức sinh lợi lao động. - NIM: Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên Thu lãi cho vay và đầu tư CK – Chi trả lãi tiền gửi và nợ khác NIM = Tổng tài sản sinh lời bình quân Thu nhập ròng Tỷ lệ thu nhập lãi = Tổng tài sản có sinh lời Tỷ số này cho biết một đồng tài sản có sinh lời sẽ thu về được bao nhiêu đồng thu nhập sau khi đã trừ chi phí lãi sử dụng vốn. Thu nhập ròng = Tổng doanh thu lãi – Tổng chi phí lãi ™ Nhóm chỉ tiêu năng suất: - Năng suất lao động, năng suất (vòng quay) tổng tài sản. - Chỉ tiêu Nợ xấu / tổng dư nợ Nợ xấu x 100% Tỷ lệ nợ xấu = Tổng dư nợ cho vay Tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ là tỷ lệ để đánh giá chất lượng tín dụng của tổ chức tín dụng. Theo quy định hiện hành thì tỷ này không vượt quá 3%. 1.2.2.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của NHTM Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh có vai trò quan trọng trong việc đề ra giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của nó. Nhìn chung chúng ta đề cập một số nhân tố chủ yếu sau: Nhân tố bên ngoài ngân hàng ¾ Khách hàng: Khách hàng là một trong những nhân tố bên ngoài có sự ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng, số lượng khách hàng tăng lên sẽ làm tăng quy mô kinh doanh, làm tăng doanh số và gia tăng lợi nhuận cho đơn vị. Một ngân hàng mạnh không chỉ mạnh về tài chính, uy tín thương hiệu 17