Tài liệu Kinh đại bát niết bàn đoàn trung còn & nguyễn minh tiến tập 7

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN 大般涅槃經 TAÄP VII (QUYEÅ N 37 - QUYEÅ N 42) 北涼天竺三藏曇無讖奉詔譯 BAÉC LÖÔNG THIEÂN TRUÙC TAM TAÏNG ÑAØM VOÂ SAÁM PHUÏNG CHIEÁU DÒCH ÑOAØN TRUNG COØN - NGUYEÃN MINH TIEÁN Vieät dòch vaø chuù giaûi NGUYEÃN MINH HIEÅN hieäu ñính NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO 願 解 如 來 真 實 義 我 今 見 聞 得 受 持　 百 千 萬 劫 難 遭 遇 無 上 甚 深 微 妙 法　 NAM MOÂ BOÅN SÖ THÍCH-CA MAÂU-NI PHAÄT Kinh Phaät daïy raèng: “Thaáy kinh nhö thaáy Phaät.” Kinh ñieån Ñaïi thöøa hieän ôû nôi ñaây, töùc möôøi phöông chö Phaät ñeàu hieän höõu nôi ñaây, chö Boà Taùt hoä phaùp cuõng tuï hoäi quanh ñaây. Ngöôøi ñoïc kinh naøy neáu muoán hieåu ñöôïc yù nghóa nhieäm maàu saâu xa trong vaên kinh, tröôùc heát phaûi coù loøng tin saâu nhö vaäy, sau ñoù neân chí thaønh phaùt lôøi nguyeän raèng: “Chaùnh phaùp Nhö Lai nhieäm maàu saâu xa khoâng gì hôn ñöôïc, duø traûi qua traêm ngaøn muoân kieáp tìm caàu cuõng khoâng deã gaëp. Nay con ñaõ nhaän ñöôïc Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy ñeå tu taäp haønh trì, nguyeän khai môû trí tueä ñeå thaáu hieåu nghóa lyù saâu xa chaân thaät trong töøng lôøi thuyeát giaûng cuûa ñöùc Nhö Lai.” Nam-moâ Boån sö Thích-ca Maâu-ni Phaät 5 KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN QUYEÅN BA MÖÔI BAÛY PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP Phaåm thöù möôøi hai – Phaàn naêm B oà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Theá naøo laø saéc [aám] do phieàn naõo khôûi sanh?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Coù ba loaïi phieàn naõo laø duïc laäu, höõu laäu vaø voâ minh laäu. Ngöôøi coù trí neân quaùn xeùt söï sai laàm tai haïi cuûa ba loaïi phieàn naõo aáy. Vì sao vaäy? Vì khi bieát ñöôïc söï sai laàm tai haïi cuûa chuùng roài, aét coù theå lìa xa. Ví nhö vò löông y, tröôùc phaûi chaån maïch bieát beänh ôû ñaâu, roài sau môùi keâ ñôn thuoác ñeå trò. “Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi ñöa moät ngöôøi muø vaøo giöõa röøng gai goùc, boû ñoù maø veà. Ngöôøi muø sau ñoù raát khoù thoaùt ra khoûi nôi aáy. Ví nhö coù ra khoûi ñöôïc, thaân theå cuõng phaûi thöông toån naëng neà. Keû phaøm phu theá gian cuõng [nhö ngöôøi muø kia] vaäy, khoâng theå thaáy bieát söï toäi loãi nguy haïi cuûa ba loaïi phieàn naõo, neân maõi chaïy theo chuùng. Neáu thaáy roõ ñöôïc, aét coù theå lìa xa. Khi roõ bieát ñöôïc söï sai laàm tai haïi [cuûa phieàn naõo] roài, tuy coù chòu quaû baùo cuõng chæ laø [quaû baùo] nheï. 66 PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP “Thieän nam töû! Coù boán haïng ngöôøi: Haïng thöù nhaát khi taïo nghieäp thì naëng, luùc chòu quaû baùo thì nheï; haïng thöù hai khi taïo nghieäp thì nheï, khi chòu quaû baùo thì naëng; haïng thöù ba khi taïo nghieäp thì naëng, khi chòu quaû baùo cuõng naëng; haïng thöù tö khi taïo nghieäp thì nheï, khi chòu quaû baùo cuõng nheï. “Thieän nam töû! Nhö ai bieát quaùn xeùt söï sai laàm tai haïi cuûa phieàn naõo thì söï taïo nghieäp vaø chòu quaû baùo ñeàu nheï. “Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí suy xeùt raèng: ‘Ta neân lìa xa nhöõng phieàn naõo nhö vaäy. Ta cuõng khoâng neân taïo nhöõng nghieäp xaáu xa ñoäc aùc nhö vaäy. Vì sao? Vì nay ta chöa thoaùt khoûi nhöõng quaû baùo trong caùc coõi ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, trôøi, ngöôøi. Neáu tu hoïc ñaïo, ta seõ nhôø söùc tu taäp maø phaù tröø ñöôïc caùc noãi khoå.’ “Ngöôøi aáy quaùn xeùt nhö vaäy roài, [nhöõng taâm nieäm] tham duïc, saân khueå, ngu si lieàn trôû neân yeáu ôùt. Khi thaáy [nhöõng taâm nieäm] tham, saân, si ñaõ yeáu ôùt roài, loøng ngöôøi aáy raát hoan hyû. Ngöôøi aáy laïi quaùn xeùt raèng: ‘Nay ta ñöôïc nhö theá naøy laø nhôø söùc nhaân duyeân tu taäp Chaùnh ñaïo, giuùp ta coù theå lìa xa nhöõng phaùp baát thieän, gaàn guõi caùc phaùp laønh. Cho neân, hieän taïi ta ñaõ gaëp ñöôïc Chaùnh ñaïo, phaûi chuyeân caàn gaéng söùc hôn nöõa ñeå tu taäp.’ “Ngöôøi aáy nhôø söùc chuyeân caàn tu taäp neân lìa xa voâ löôïng phieàn naõo vaø lìa xa nhöõng quaû baùo nôi caùc coõi ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, coõi trôøi, coõi ngöôøi. “Cho neân, trong kinh ta coù daïy raèng: ‘Neân quaùn xeùt taát caû phieàn naõo [höõu laäu] vaø nguyeân nhaân cuûa phieàn naõo [höõu laäu]. Vì sao vaäy? Ngöôøi coù trí neáu chæ quaùn xeùt caùc 67 KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN phieàn naõo maø khoâng quaùn xeùt nguyeân nhaân cuûa phieàn naõo thì khoâng theå ñoaïn tröø. Vì sao vaäy? Ngöôøi coù trí quaùn xeùt raèng: ‘Phieàn naõo do nhöõng nguyeân nhaân naøy maø sanh, nay neáu ta tröø döùt nguyeân nhaân thì phieàn naõo seõ khoâng sanh khôûi.’ “Thieän nam töû! Nhö vò löông y, neáu tröø ñöôïc nguyeân nhaân gaây beänh töø tröôùc thì beänh khoâng sanh ra. Ngöôøi trí cuõng vaäy, tröôùc tieân phaûi tröø döùt nguyeân nhaân cuûa phieàn naõo. “Ngöôøi coù trí tröôùc neân quaùn xeùt nhaân, sau ñoù quaùn xeùt quaû; nhôø ñoù roõ bieát ñöôïc raèng: nhaân laønh sanh ra quaû laønh, nhaân xaáu aùc sanh ra quaû xaáu aùc. Quaùn xeùt quaû baùo nhö vaäy roài, lieàn lìa xa caùc nhaân xaáu aùc. “Sau khi quaùn xeùt quaû baùo, laïi neân quaùn xeùt ñeán caùc phieàn naõo nheï vaø naëng. Quaùn xeùt roõ [caùc phieàn naõo] nheï vaø naëng roài, tröôùc tieân phaûi lìa xa caùc phieàn naõo saâu naëng. Lìa xa ñöôïc caùc phieàn naõo saâu naëng roài, caùc phieàn naõo nheï seõ töï nhieân döùt maát. “Thieän nam töû! Neáu ngöôøi coù trí roõ bieát ñöôïc veà phieàn naõo nhö: nguyeân nhaân sanh phieàn naõo, quaû baùo cuûa phieàn naõo, [phaân bieät ñöôïc] phieàn naõo nheï vaø naëng, khi aáy seõ tinh taán chuyeân caàn tu taäp, khoâng ngöng nghæ, khoâng chaùn ngaùn, thöôøng gaàn guõi baïn laønh, heát loøng nghe phaùp. Ñoù laø vì muoán tröø dieät heát thaûy nhöõng phieàn naõo nhö vaäy. “Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi beänh, töï bieát beänh nheï aét coù theå khoûi. Tuy gaëp thuoác ñaéng vaãn uoáng vaøo khoâng ngaùn. Ngöôøi trí cuõng vaäy, sieâng naêng tu taäp Thaùnh ñaïo, hoan hyû khoâng buoàn, khoâng ngöng nghæ, khoâng hoái tieác. “Thieän nam töû! Neáu ai roõ bieát ñöôïc veà phieàn naõo nhö: nguyeân nhaân sanh ra phieàn naõo, quaû baùo cuûa phieàn naõo, 68 PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP [phaân bieät ñöôïc] phieàn naõo nheï vaø naëng, ngöôøi aáy vì muoán döùt tröø phieàn naõo lieàn sieâng naêng tu taäp Thaùnh ñaïo. Ngöôøi aáy khoâng nöông theo phieàn naõo maø khôûi sanh saéc [aám]. Ñoái vôùi [caùc aám] thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng vaäy. “Neáu ai khoâng roõ bieát ñöôïc veà phieàn naõo nhö: nguyeân nhaân sanh ra phieàn naõo, quaû baùo cuûa phieàn naõo, [khoâng phaân bieät ñöôïc] phieàn naõo nheï vaø naëng, ngöôøi aáy seõ khoâng sieâng naêng tu taäp, lieàn nöông theo phieàn naõo maø khôûi sanh saéc [aám]. Ñoái vôùi [caùc aám] thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng vaäy. “Thieän nam töû! [Ngöôøi naøo] roõ bieát ñöôïc [nhöõng ñieàu] veà phieàn naõo nhö: nguyeân nhaân sanh ra phieàn naõo, quaû baùo cuûa phieàn naõo, [phaân bieät ñöôïc] phieàn naõo nheï vaø naëng, vì döùt tröø phieàn naõo neân tu haønh ñaïo, [ngöôøi] ñoù chính laø Nhö Lai. Vì nhaân duyeân aáy, saéc [aám] cuûa Nhö Lai laø thöôøng toàn, cho ñeán thöùc [aám] cuõng laø thöôøng toàn.1 “Thieän nam töû! [Ngöôøi naøo] khoâng roõ bieát ñöôïc [nhöõng ñieàu] veà phieàn naõo nhö: nguyeân nhaân sanh ra phieàn naõo, quaû baùo cuûa phieàn naõo, [khoâng phaân bieät ñöôïc] phieàn naõo nheï vaø naëng, khoâng theå tu taäp ñaïo, [ngöôøi] ñoù chính laø phaøm phu. Cho neân saéc [aám] cuûa phaøm phu laø voâ thöôøng, cho ñeán [caùc aám] thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu laø voâ thöôøng. “Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí ôû theá gian cuøng taát caû thaùnh nhaân, Boà Taùt, chö Phaät ñeàu noùi hai nghóa aáy.2 Ta cuõng noùi hai nghóa aáy. Cho neân ta noùi laø Nhö Lai khoâng 1 Caâu naøy noùi toùm yù töø saéc cho ñeán thöùc, töùc goàm caû naêm uaån: saéc, thoï, töôûng, haønh vaø thöùc. 2 Töùc hai nghóa thöôøng vaø voâ thöôøng. 69 KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN tranh [bieän] vôùi haøng trí giaû theá gian, Nhö Lai khoâng bò phaùp theá tuïc laøm nhieãm oâ.” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät vöøa daïy veà ba thöù [phieàn naõo] laäu [hoaëc], theá naøo laø duïc laäu, höõu laäu vaø voâ minh laäu?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Duïc laäu, ñoù laø nhöõng tö töôûng xaáu aùc trong taâm, töø thoâ thieån ñeán tinh teá.1 Do nôi caùc duyeân beân ngoaøi maø sanh ra duïc laäu. “Cho neân luùc tröôùc taïi thaønh Vöông Xaù ta coù baûo A-nan raèng: ‘A-nan! Nay oâng thoï nhaän baøi keä tuïng do ngöôøi phuï nöõ kia noùi ra, maø baøi keä aáy voán thaät laø do chö Phaät quaù khöù ñaõ töøng tuyeân thuyeát.’2 “Cho neân, heát thaûy nhöõng tö töôûng xaáu aùc trong taâm [khôûi leân do] nhaân duyeân beân ngoaøi ñeàu goïi laø duïc. Ñoù laø duïc laäu. “Höõu laäu laø chæ chung taát caû caùc phaùp xaáu aùc trong taâm vaø caùc nhaân duyeân beân ngoaøi ôû Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi, tröø 1 2 Nguyeân baûn Haùn vaên duøng giaùc quaùn (覺觀), laø caùch dòch cuõ cuûa taàm töù (尋 伺), chæ chung taát caû caùc tö töôûng thoâ (taàm) vaø vi teá (töù). Vì theá chuùng toâi dòch roõ nghóa nhö treân thay vì ñeå nguyeân töø giaùc quaùn nhö caùc baûn tröôùc ñaây. Theo Ñaïi Baùt Nieát-baøn kinh sôù thì baøi keä ñöôïc nhaéc ñeán ôû ñaây laø trong Xuaát dieäu kinh (出曜經), thuoäc Ñaïi taïng kinh (baûn Ñaïi chaùnh taïng) quyeån 4, kinh soá 212, nhöng chuùng toâi chöa tìm ñöôïc baøi keä naøy trong nguyeân baûn. Nay taïm daãn theo baûn sôù giaûi naøy thì baøi keä coù xuaát xöù nhö sau: “Moät hoâm ñöùc Phaät cuøng ngaøi A-nan ñang ñi treân ñöôøng thì gaëp moät phuï nöõ beá con ñi laáy nöôùc. Ngöôøi phuï nöõ naøy nhìn thaáy moät ngöôøi ñaøn oâng lieàn khôûi taâm ham muoán, nhìn ngaém maõi khoâng thoâi. Khi ñi ñeán gieáng laáy nöôùc, cuùi nhìn xuoáng maët nöôùc gieáng thaáy hình ñöùa con hieän ra, coâ lieàn hoài taâm, ñoïc keä töï traùch vaø nhaéc nhôû mình raèng: Duïc, duïc! 欲,欲。 Naøy, naøy, caùc ham muoán, Ngaõ tri nhöõ caên boån, 我知汝根本, Ta ñaõ roõ coäi nguoàn, YÙ dó tö töôûng sanh. 意以思想生。 Ñeàu töø tö töôûng sanh, Ngaõ baát tö töôûng nhöõ, 我不思想汝, Neáu ta khoâng nghó ñeán, Taéc nhöõ baát ñaéc sanh. 則汝不得生。 Ngöôi ñöøng hoøng sanh söï. (Baûn Vieät dòch cuûa chuùng toâi) 70 PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP nhöõng nhöõng tö töôûng xaáu aùc beân trong vaø nhaân duyeân beân ngoaøi ôû Duïc giôùi. Ñoù laø höõu laäu. “Voâ minh laäu laø [söï si meâ] khoâng roõ bieát ñuùng thaät veà ngaõ vaø ngaõ sôû, khoâng phaân bieät ñöôïc [caùc phaùp] beân trong vaø beân ngoaøi. Ñoù laø voâ minh laäu. “Thieän nam töû! Voâ minh chính laø coäi nguoàn cuûa taát caû caùc phieàn naõo. Vì sao vaäy? Taát caû chuùng sanh do nhaân laø voâ minh, duyeân vôùi [naêm] aám, [möôøi hai] nhaäp, [möôøi taùm] giôùi maø sanh ra [moïi söï] nhôù nghó suy töôûng, neân goïi laø chuùng sanh. Ñoù goïi laø ñieân ñaûo veà tö töôûng, ñieân ñaûo veà taâm yù, ñieân ñaûo veà thaáy bieát. Vì nhöõng nhaân duyeân aáy maø sanh ra taát caû caùc phieàn naõo. “Cho neân, trong Möôøi hai boä kinh Phaät coù daïy: ‘Voâ minh chính laø nguyeân nhaân cuûa tham lam, nguyeân nhaân cuûa saân haän vaø nguyeân nhaân cuûa si meâ.’” Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Luùc tröôùc, trong Möôøi hai boä kinh Nhö Lai coù daïy raèng: ‘Nhöõng tö töôûng baát thieän laø nhaân duyeân sanh ra tham duïc, saân haän vaø si meâ.’ Nay vì duyeân côù gì laïi noùi raèng [nhaân duyeân aáy] laø voâ minh?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Hai phaùp aáy laø nhaân, quaû cho nhau, laøm taêng tröôûng laãn nhau. Nhöõng tö töôûng baát thieän sanh ra voâ minh; voâ minh laïi laø nhaân duyeân sanh ra nhöõng tö töôûng baát thieän. “Thieän nam töû! Nhöõng gì coù theå laøm khôûi sanh vaø phaùt trieån caùc phieàn naõo ñeàu goïi chung laø nhaân duyeân phieàn naõo. Gaàn guõi vôùi caùc nhaân duyeân phieàn naõo aáy goïi laø voâ minh. Nhöõng tö töôûng baát thieän ví nhö haït gioáng sanh 71 KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN ra maàm caây. Haït gioáng laø nguyeân nhaân tröïc tieáp, caùc yeáu toá vaät chaát [nhö boán ñaïi] laø nguyeân nhaân giaùn tieáp. [Voâ minh sanh ra] phieàn naõo cuõng gioáng nhö vaäy.” Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Nhö Phaät ñaõ daïy: ‘Voâ minh chính laø laäu hoaëc.’ Taïi sao nay laïi daïy raèng: ‘Nhaân nôi voâ minh maø sanh ra caùc laäu hoaëc?’” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö ta noùi voâ minh laäu, ñoù laø voâ minh trong taâm, [voâ minh naøy chính laø caùc laäu hoaëc]. [Coøn] nhaân nôi voâ minh sanh ra caùc [phieàn naõo] laäu hoaëc, ñoù laø caùc nhaân ôû caû beân trong vaø beân ngoaøi. “Neáu noùi voâ minh laø caùc laäu hoaëc, ñoù laø [chæ ñeán söï] ñieân ñaûo trong loøng, khoâng nhaän thöùc ñöôïc nhöõng leõ voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ. Neáu noùi [voâ minh laø] taát caû nhaân duyeân phieàn naõo, ñoù laø [chæ ñeán tröôøng hôïp] khoâng roõ bieát nhöõng gì beân ngoaøi ngaõ vaø ngaõ sôû. “Neáu noùi voâ minh laø caùc laäu, ñoù laø [noùi söï si meâ ñaõ coù töø] voâ thuûy ñeán voâ chung. [Coøn noùi voâ minh sanh caùc laäu hoaëc laø yù nghóa] töø nôi voâ minh maø sanh ra [caùc] aám, nhaäp, giôùi... [hôïp thaønh chuùng sanh]” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö lôøi Phaät daïy: ‘Ngöôøi coù trí roõ bieát nguyeân nhaân caùc phieàn naõo.’ Sao goïi laø roõ bieát nguyeân nhaân cuûa phieàn naõo?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí neân quaùn xeùt: ‘Do nhaân duyeân gì sanh ra phieàn naõo nhö vaäy? Taïo taùc nhöõng haønh vi naøo sanh ra phieàn naõo? Vaøo nhöõng thôøi ñieåm naøo sanh ra phieàn naõo? Soáng chung vôùi ai sanh ra phieàn naõo? Baùm chaáp vaøo nôi naøo sanh ra phieàn naõo? Quaùn xeùt nhöõng vieäc gì sanh ra phieàn naõo? Thoï nhaän 72 PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP nhöõng choã ôû, choã naèm ngoài, y phuïc, thuoác men... cuûa ai sanh ra phieàn naõo? Do nhöõng nhaân duyeân gì [coù theå töø] baäc thaáp keùm chuyeån leân baäc trung bình, töø baäc trung bình chuyeån leân baäc cao quyù; [coù theå töø] nghieäp thaáp keùm trôû thaønh nghieäp trung bình, töø nghieäp trung bình trôû thaønh nghieäp cao thöôïng?’ “Khi Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn xeùt nhö vaäy lieàn ñöôïc lìa xa caùc nhaân duyeân sanh ra phieàn naõo. Khi quaùn xeùt nhö vaäy lieàn ngaên chaën nhöõng phieàn naõo chöa sanh, khieán cho khoâng theå sanh khôûi; ñoái vôùi nhöõng phieàn naõo ñaõ sanh khôûi lieàn coù theå döùt tröø. Vì theá, trong Kheá kinh ta daïy raèng: ‘Ngöôøi coù trí neân quaùn xeùt caùc nhaân duyeân sanh ra phieàn naõo.’” Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Trong moät thaân cuûa chuùng sanh laøm sao coù theå sanh khôûi ñuû moïi thöù phieàn naõo?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö trong moät vaät chöùa coù ñuû moïi thöù haït gioáng, neáu ñöôïc töôùi nöôùc hoaëc coù möa, moãi thöù [haït gioáng aáy] ñeàu töï sanh. Chuùng sanh cuõng theá, tuy chæ moät vaät chöùa [laø caùi thaân], do nhaân duyeân laø aùi duïc neân sanh tröôûng moïi thöù phieàn naõo.” Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Ngöôøi coù trí quaùn xeùt quaû baùo nhö theá naøo?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí neân quaùn xeùt raèng: ‘Do nhaân duyeân phieàn naõo coù theå sanh vaøo caùc coõi ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh. Do nhaân duyeân phieàn naõo sanh laøm thaân ngöôøi, thaân chö thieân, chính laø voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ. Thaân naøy laø vaät chöùa, beân trong coù 73 KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN ba loaïi khoå,1 ba loaïi voâ thöôøng.2 Caùc phieàn naõo laø nhaân duyeân khieán chuùng sanh taïo taùc naêm toäi nghòch, thoï caùc quaû baùo xaáu aùc, coù theå laøm döùt maát caên laønh, phaïm vaøo boán troïng caám, phæ baùng Tam baûo.’ “Ngöôøi coù trí laïi neân quaùn xeùt raèng: ‘Ta ñaõ ñöôïc thoï thaân theá naøy, thaät khoâng neân sanh khôûi caùc phieàn naõo nhö vaäy [ñeå roài phaûi] nhaän chòu nhöõng quaû baùo xaáu aùc.’” Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! [Ngoaøi quaû baùo höõu laäu coøn] coù quaû baùo voâ laäu. Phaät laïi daïy raèng: ‘Ngöôøi coù trí döùt tröø caùc quaû baùo.’ Vaäy quaû baùo voâ laäu coù naèm trong soá bò döùt tröø ñoù chaêng? Nhöõng ngöôøi [tu taäp] ñaït ñaïo ñeàu coù quaû voâ laäu. Neáu nhöõng ngöôøi coù trí caàu ñöôïc quaû voâ laäu, vì sao Phaät daïy raèng taát caû nhöõng ngöôøi coù trí neân döùt tröø heát quaû baùo? Neáu ñaõ döùt tröø heát, thì nay caùc baäc thaùnh nhaân vì sao laïi coù [quaû baùo]?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ñöùc Nhö Lai coù khi ôû trong nhaân maø noùi quaû, coù khi ôû trong quaû maø noùi nhaân. “Nhö ngöôøi theá gian noùi ñaát seùt laø bình, sôïi chæ laø aùo; ñoù goïi laø trong nhaân maø noùi quaû. Nhö chæ con boø baûo ñoù 1 2 Ba loaïi khoå (tam chuûng khoå hay tam chuûng sôû sanh khoå): moät laø hoäi hieäp sôû sanh khoå, do söï hoäi hôïp caùc phaùp vôùi nhau maø sanh ra khoå; hai laø quai ly sôû sanh khoå, do söï choáng nghòch, chia lìa nhau cuûa caùc phaùp maø sanh ra khoå; ba laø bình ñaúng töông tuïc [sôû sanh] khoå, do söï sanh dieät noái nhau khoâng döùt cuûa caùc phaùp sanh ra khoå. Luaän Du-giaø quyeån 14, tôø 3 cho raèng noùi ñeán ba loaïi khoå naøy laø bao truøm ñöôïc heát moïi noãi khoå cuûa chuùng sanh. Ba loaïi voâ thöôøng (tam chuûng voâ thöôøng): Moät laø nieäm nieäm hoaïi dieät voâ thöôøng, nghóa laø taát caû caùc phaùp noái nhau sanh dieät trong töøng nieäm töôûng; hai laø hoøa hôïp ly taùn voâ thöôøng, nghóa laø taát caû caùc phaùp ñeàu do nhaân duyeân hoøa hôïp, duyeân heát thì tan raõ, khoâng coù baûn chaát thaät; ba laø taát caùnh voâ thöôøng, nghóa laø khi cöùu xeùt ñeán choã roát raùo thì taát caû caùc phaùp ñeàu laø sanh dieät theo nhaân duyeân, lieân tuïc thay ñoåi, khoâng coù gì laø thöôøng toàn. 74 PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP laø nöôùc, laø coû; chæ con ngöôøi baûo ñoù laø caùc moùn ñaõ aên vaøo; nhö vaäy laø trong quaû maø noùi nhaân. “Ta cuõng nhö vaäy, [coù khi] trong nhaân maø noùi quaû; nhö tröôùc ñaây trong kinh ta coù daïy: ‘Ta duøng [söùc cuûa] taâm maø chuyeån thaân ñeán beân Phaïm thieân.’ Ñoù goïi laø trong nhaân maø noùi quaû.1 Coøn nhö [ta coù] noùi saùu nhaäp laø nghieäp quaù khöù, ñoù laø trong quaû maø noùi nhaân.2 “Thieän nam töû! Taát caû thaùnh nhaân thaät ra khoâng heà coù quaû baùo voâ laäu. Taát caû thaùnh nhaân tu taäp Chaùnh ñaïo, quaû baùo [cuûa hoï laø] khoâng coøn sanh khôûi phieàn naõo, cho neân goïi laø quaû baùo voâ laäu. “Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí quaùn xeùt nhö vaäy roài lieàn döùt tröø maõi maõi quaû baùo phieàn naõo. “Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí quaùn xeùt roài, vì muoán döùt tröø quaû baùo phieàn naõo nhö vaäy neân tu taäp Thaùnh ñaïo. Thaùnh ñaïo töùc laø [caùc phaùp moân] khoâng, voâ töôùng, voâ nguyeän. Tu taäp Thaùnh ñaïo aáy roài coù theå döùt tröø taát caû quaû baùo phieàn naõo.”3 Boà Taùt Ca-dieáp laïi baïch Phaät: “Theá Toân! Taát caû chuùng sanh ñeàu do nôi phieàn naõo maø chòu quaû baùo. Noùi phieàn 1 2 3 Nguyeân baûn Haùn vaên laø “tuøng taâm thaân” (do nôi taâm vaø thaân), nhöng coù 8 chöõ nhoû ñeå giaûi thích chöõ thaân ôû ñaây laø “nhaân taâm vaän thaân, coá danh taâm thaân”. Vì theá chuùng toâi theo saùt yù maø dòch nhö treân. Nieát-baøn kinh sôù giaûi giaûi thích ñoaïn naøy raèng: Noùi thaân do nôi taâm maø ñeán ñöôïc beân caïnh Phaïm thieân laø trong nhaân maø noùi quaû, vì thaân naøy ôû coõi Saéc giôùi do ñònh löïc ñaït ñeán Sô thieàn maø coù ñöôïc, taâm ñònh ñoù laø nghieäp cuûa yù. Chæ do taâm maø coù ñöôïc, vì trong coõi Saéc giôùi thaân aáy laø do taâm sanh ra, ñoù laø taâm ñònh; taâm thaät khoâng phaûi thaân, chæ vì coù theå do taâm maø ñaït ñöôïc thaân neân goïi laø thaân. Ñoù chính laø trong nhaân maø noùi quaû. Saùu nhaäp laø hieän coù, qua ñoù maø chæ ra nghieäp ñaõ taïo trong quaù khöù, chính laø nhaân daãn ñeán quaû hieän nay. Cho neân noùi laø trong quaû maø noùi nhaân. Theo Nam baûn thì töø ñaây heát quyeån 33, baét ñaàu quyeån 34, phaåm Boà Taùt Ca-dieáp phaàn thöù tö (Ca-dieáp Boà Taùt phaåm chi töù). 75 KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN naõo ôû ñaây laø noùi söï xaáu aùc. Do nôi phieàn naõo xaáu aùc maø sanh khôûi caùc phieàn naõo [khaùc] cuõng goïi laø xaáu aùc. Nhöõng phieàn naõo nhö vaäy aét coù hai loaïi, moät laø nhaân, hai laø quaû. Vì nhaân xaáu aùc neân sanh quaû cuõng xaáu aùc, vì quaû xaáu aùc neân haït gioáng cuõng xaáu aùc. “Ví nhö traùi nhaâm-baø, vì haït gioáng ñaéng neân hoa, traùi, thaân caây... taát caû ñeàu ñaéng. Laïi ví nhö caây ñoäc, vì haït gioáng ñoäc neân sanh quaû cuõng ñoäc. “[Neáu] nhaân laø chuùng sanh [thì] quaû cuõng laø chuùng sanh; [neáu] nhaân laø phieàn naõo [thì] quaû cuõng laø phieàn naõo. Nhaân vaø quaû cuûa phieàn naõo chính laø chuùng sanh; chuùng sanh chính laø nhaân vaø quaû cuûa phieàn naõo. Neáu theo nghóa naøy thì taïi sao tröôùc ñaây Nhö Lai coù ñöa ra ví duï laø nôi Tuyeát sôn coù coû ñoäc nhöng cuõng coù vò thuoác hay nhaát? “Neáu noùi phieàn naõo töùc laø chuùng sanh, chuùng sanh töùc laø phieàn naõo, laøm sao coù theå noùi trong thaân chuùng sanh [laø phieàn naõo ñoù] coù vò thuoác hay nhaát?” Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû, voâ löôïng chuùng sanh ñeàu coù cuøng moái nghi nhö vaäy. Nay oâng ñaõ coù theå vì hoï maø thöa thænh, mong ñöôïc giaûng giaûi, [vaäy] ta cuõng seõ [giaûi ñaùp ñeå] döùt tröø moái nghi aáy. Haõy nghe cho kyõ, haõy laéng nghe cho kyõ vaø kheùo suy xeùt, nay ta seõ vì oâng maø phaân bieät giaûng noùi. “Thieän nam töû! Ñöa ra ví duï Tuyeát sôn laø noùi chuùng sanh; coû ñoäc töùc laø phieàn naõo; coøn vò thuoác hay nhaát töùc laø Phaïm haïnh thanh tònh. “Thieän nam töû! Nhöõng chuùng sanh naøo coù theå tu taäp Phaïm haïnh thanh tònh thì goïi laø trong thaân coù vò thuoác hay nhaát.” 76 PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Theá naøo laø chuùng sanh coù [tu taäp ñöôïc] Phaïm haïnh thanh tònh?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö ôû theá gian, töø nôi haït gioáng maø sanh ra quaû. Quaû aáy laïi coù loaïi coù haït, coù loaïi khoâng haït. Quaû coù haït thì goïi laø quaû haït; nhöõng quaû khoâng haït thì chæ goïi laø quaû, khoâng goïi laø quaû haït. “Taát caû chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, cuõng phaân laøm hai loaïi. Moät laø nhöõng ngöôøi coù quaû phieàn naõo [taïo ra] nhaân phieàn naõo, hai laø nhöõng ngöôøi coù quaû phieàn naõo nhöng khoâng [taïo ra] nhaân phieàn naõo. Nhöõng ai coù quaû phieàn naõo nhöng khoâng [taïo ra] nhaân phieàn naõo goïi laø Phaïm haïnh thanh tònh. “Thieän nam töû! Chuùng sanh quaùn xeùt caûm thoï,1 bieát raèng ñaây laø nguyeân nhaân tröïc tieáp cuûa taát caû phieàn naõo. [Noùi taát caû töùc laø] heát thaûy moïi phieàn naõo caû beân trong vaø beân ngoaøi. Do nhaân duyeân laø caûm thoï neân [chuùng sanh] khoâng theå döùt tröø heát taát caû phieàn naõo, cuõng khoâng theå thoaùt ra khoûi choán tuø nguïc laø Ba coõi. Chuùng sanh do caûm thoï neân vöôùng chaáp nôi ngaõ vaø ngaõ sôû, [töø ñoù] khôûi sanh taâm yù ñieân ñaûo, tö töôûng ñieân ñaûo vaø söï thaáy bieát ñieân ñaûo. “Vì theá, chuùng sanh tröôùc heát phaûi quaùn xeùt caûm thoï. Caûm thoï aáy laø nguyeân nhaân tröïc tieáp cuûa taát caû tham aùi. [Vì vaäy,] ngöôøi coù trí muoán döùt tröø tham aùi thì tröôùc heát phaûi quaùn xeùt caûm thoï. 1 Caûm thoï: caûm giaùc nhaän bieát phaân bieät khôûi sinh do söï tieáp xuùc giöõa taâm vaø caûnh. Tuøy theo tính chaát cuûa söï tieáp xuùc ñoù maø coù caûm thoï vui söôùng (laïc thoï), ñau khoå (khoå thoï) hoaëc khoâng vui khoâng khoå. ÔÛ ñaây chæ chung caû 3 loaïi caûm thoï naøy. 77 KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN “Thieän nam töû! Möôøi hai nhaân duyeân cuøng vôùi heát thaûy nhöõng haønh vi thieän aùc cuûa chuùng sanh ñeàu nhaân nôi luùc [khôûi sanh] caûm thoï. Cho neân ta töøng baûo A-nan raèng: ‘A-nan! Moïi haønh vi thieän aùc cuûa taát caû chuùng sanh ñeàu [khôûi sinh] vaøo luùc coù caûm thoï.’ Cho neân ngöôøi coù trí tröôùc heát phaûi quaùn xeùt caûm thoï. “Sau khi quaùn xeùt caûm thoï roài, laïi phaûi tieáp tuïc quaùn xeùt caûm thoï aáy do nhaân duyeân gì sanh ra? Neáu ñaõ laø do nhaân duyeân sanh, vaäy nhaân duyeân aáy laïi do ñaâu maø sanh ra? Coøn neáu khoâng do nhaân maø sanh, taïi sao söï khoâng nhaân aáy laïi chaúng sanh ra [traïng thaùi] khoâng caûm thoï? “Laïi quaùn xeùt raèng: ‘Caûm thoï naøy khoâng nhaân nôi vò trôøi Töï taïi sanh ra, khoâng nhaân nôi thaàn thöùc [hay linh hoàn]1 maø sanh ra, khoâng nhaân nôi buïi baëm sanh ra, khoâng nhaân nôi thôøi tieát sanh ra, khoâng nhaân nôi tö töôûng sanh ra, khoâng nhaân nôi baûn taùnh sanh ra; khoâng phaûi töï thaân noù sanh ra, khoâng do [caùc ñieàu kieän] beân ngoaøi sanh ra, cuõng khoâng phaûi do töï thaân hôïp vôùi [caùc ñieàu kieän] beân ngoaøi sanh ra; laïi khoâng phaûi khoâng coù nguyeân nhaân maø [töï nhieân] sanh ra. Moïi caûm thoï ñeàu do [ñaày ñuû] caùc duyeân hôïp laïi maø sanh ra. Caùc duyeân ñoù chính laø tham aùi. Trong 1 Nguyeân baûn duøng chöõ só phu (士夫), ñöôïc dòch töø tieáng Phaïn laø puruṣa, phieân aâm laø boå-loâ-sa (補盧沙), vôùi nghóa chæ phaàn tinh thaàn cuûa con ngöôøi, hoaøn toaøn khoâng lieân quan ñeán nghóa cuûa chöõ só phu thöôøng ñöôïc hieåu trong chöõ Haùn (ngöôøi coù hoïc, nho só...). Coù nôi cuõng dòch chöõ naøy laø linh hoàn. Huyeàn öùng aâm nghóa quyeån 22 vieát: “補盧沙,舊言富樓沙,此云士夫。 - Boå-loâ-sa, cöïu ngoân phuù-laâu-sa, thöû vaân só phu.” Tra ngöôïc veà caùc töï ñieån Phaïn-Haùn thì thaáy chöõ puruṣa tuy coù nhieàu nghóa, trong ñoù coù caû nghóa só phu, nhöng nghóa thích hôïp nhaát laø “caù nhaân sanh maïng löïc ñích tinh thaàn, linh hoàn; caù nhaân baûn theå...” Trong raát nhieàu baûn dòch kinh luaän tröôùc ñaây chuùng toâi ñeàu thaáy ñeå nguyeân hai töø “só phu”, nhö vaäy tuy laø khoâng dòch nhöng cuõng xem nhö dòch sai, vì khieán cho ngöôøi ñoïc hieåu sai. 78 PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP söï hoøa hôïp ñoù chaúng phaûi coù caûm thoï, cuõng chaúng phaûi khoâng coù caûm thoï. Cho neân ta phaûi döùt tröø ngay töø söï hoøa hôïp [caùc duyeân] nhö vaäy.’ Vì döùt tröø [ngay töø] söï hoøa hôïp [cuûa caùc duyeân] neân khoâng coøn sanh ra caûm thoï. “Thieän nam töû! Ngöôøi coù trí quaùn xeùt nguyeân nhaân [cuûa caûm thoï] roài, tieáp ñoù laïi quaùn xeùt ñeán quaû baùo. Chuùng sanh nhaân nôi caûm thoï maø phaûi nhaän chòu caùc caûnh giôùi ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, cho ñeán voâ löôïng khoå naõo trong Ba coõi. Do nhaân duyeân caûm thoï neân thoï nhaän nhöõng khoaùi laïc [giaû taïm,] khoâng thöôøng toàn. Do nhaân duyeân caûm thoï neân döùt maát caên laønh. [Nhöng cuõng] do nhaân duyeân caûm thoï maø ñaït ñöôïc giaûi thoaùt. Trong khi quaùn xeùt nhö vaäy thì khoâng coøn taïo ra nhaân cuûa caûm thoï. “Theá naøo goïi laø khoâng taïo ra nhaân cuûa caûm thoï? Ñoù laø noùi söï phaân bieät caùc caûm thoï, nhöõng caûm thoï naøo coù theå laø nguyeân nhaân cuûa tham aùi, vaø nhöõng tham aùi naøo coù theå laø nguyeân nhaân cuûa caûm thoï. “Thieän nam töû! Neáu chuùng sanh coù theå quaùn xeùt saâu xa nguyeân nhaân cuûa tham aùi, nguyeân nhaân cuûa caûm thoï, aét coù theå döùt tröø [nhöõng kieán chaáp veà] ngaõ vaø ngaõ sôû. “Thieän nam töû! Nhö ngöôøi coù theå thöïc haønh caùc pheùp quaùn xeùt nhö treân, aét neân phaân bieät tham aùi vaø caûm thoï dieät maát nôi ñaâu. [Khi phaân bieät nhö vaäy] lieàn thaáy ñöôïc tham aùi vaø caûm thoï [thaät] coù choã dieät maát ít nhieàu, do ñoù bieát raèng cuõng coù theå [daàn daàn] dieät saïch roát raùo. Baáy giôø lieàn sanh khôûi loøng tin ñoái vôùi söï giaûi thoaùt. Sanh loøng tin roài [lieàn suy nghó]: ‘Söï giaûi thoaùt naøy do ñaâu coù theå ñaït ñöôïc?’ Nhaân ñoù lieàn bieát raèng nhôø Taùm Chaùnh ñaïo [maø ñöôïc giaûi thoaùt], lieàn tu taäp [theo ñuùng] Taùm Chaùnh ñaïo. 79 KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN “Theá naøo goïi laø Taùm Chaùnh ñaïo? Theo ñaïo naøy maø quaùn xeùt caûm thoï thì thaáy coù ba töôùng traïng, moät laø [caûm thoï] khoå, hai laø [caûm thoï] vui, ba laø [caûm thoï] khoâng khoå khoâng vui. Ba loaïi caûm thoï naøy ñeàu coù theå laøm taêng tröôûng thaân vaø taâm. “Do nhaân duyeân gì maø [ba loaïi caûm thoï aáy] coù theå laøm taêng tröôûng [thaân vaø taâm]? Do nhaân duyeân laø xuùc chaïm. Xuùc chaïm coù ba loaïi, moät laø xuùc chaïm voâ minh, hai laø xuùc chaïm saùng suoát, ba laø xuùc chaïm khoâng phaûi voâ minh, khoâng phaûi saùng suoát. “Noùi xuùc chaïm saùng suoát töùc laø Taùm Chaùnh ñaïo. [Tröø loaïi xuùc chaïm naøy ra,] coøn hai loaïi xuùc chaïm kia ñeàu laøm taêng tröôûng thaân taâm vaø ba loaïi caûm thoï. Vì theá neân phaûi döùt tröø hai loaïi xuùc chaïm aáy. Khi nhaân duyeân xuùc chaïm ñaõ döùt roài thì khoâng coøn sanh ra ba loaïi caûm thoï nöõa. “Thieän nam töû! Caûm thoï nhö theá cuõng goïi laø nhaân, cuõng goïi laø quaû. Ngöôøi coù trí neân quaùn xeùt raèng [caûm thoï] vöøa laø nhaân, vöøa laø quaû. Sao goïi laø nhaân? Nhaân nôi caûm thoï sanh ra tham aùi, neân goïi [caûm thoï] laø nhaân. Sao goïi laø quaû? Nhaân nôi söï xuùc chaïm sanh ra caûm thoï, neân goïi [caûm thoï] laø quaû. Vì theá, caûm thoï vöøa laø nhaân, cuõng vöøa laø quaû. “Ngöôøi coù trí quaùn xeùt caûm thoï nhö vaäy roài, tieáp ñoù quaùn xeùt tham aùi. Quaû baùo cuûa caûm thoï laø tham aùi. Ngöôøi coù trí quaùn xeùt tham aùi coù hai loaïi, moät laø taïp thöïc, hai laø voâ thöïc. Tham aùi taïp thöïc laø nhaân cuûa sanh, giaø, beänh, cheát cuøng taát caû caùc caûnh giôùi hieän höõu. Tham aùi voâ thöïc döùt heát sanh, giaø, beänh, cheát cuøng taát caû caùc caûnh giôùi hieän höõu, [chæ] ham muoán tu ñaïo voâ laäu. 80 PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP “Ngöôøi coù trí laïi neân suy xeùt raèng: ‘Neáu ta sanh khôûi tham aùi taïp thöïc, aét khoâng theå döùt tröø sanh, giaø, beänh, cheát. Tuy nay ta ham muoán ñaïo voâ laäu, nhöng neáu khoâng tröø döùt nguyeân nhaân cuûa caûm thoï thì khoâng theå ñaït ñöôïc ñaïo quaû voâ laäu. Vì theá, tröôùc heát phaûi döùt tröø moïi xuùc chaïm. Xuùc chaïm ñaõ döùt tröø roài thì caûm thoï töï nhieân dieät maát. Caûm thoï ñaõ dieät maát roài thì tham aùi cuõng theo ñoù maø dieät.’ “[Tu taäp quaùn xeùt nhö treân] goïi laø [tu taäp theo ñuùng] Taùm Chaùnh ñaïo. “Thieän nam töû! Neáu chuùng sanh naøo coù theå quaùn xeùt nhö vaäy, tuy mang thaân ñoäc haïi nhöng trong thaân ñoù cuõng coù vò thuoác dieäu kyø; cuõng nhö nôi Tuyeát sôn, tuy coù coû ñoäc nhöng cuõng coù vò thuoác hay. “Thieän nam töû! Nhöõng chuùng sanh aáy tuy do phieàn naõo maø nhaän chòu quaû baùo, nhöng quaû baùo naøy khoâng tieáp tuïc laøm nhaân sanh ra phieàn naõo. Ñoù goïi laø Phaïm haïnh thanh tònh. “Laïi nöõa, thieän nam töû! Ngöôøi coù trí neân quaùn xeùt caûm thoï vaø tham aùi do nhaân duyeân gì sanh ra? [Quaùn xeùt nhö vaäy roài lieàn] bieát raèng [caûm thoï vaø tham aùi] ñeàu do voïng töôûng sanh ra. Vì sao vaäy? Chuùng sanh trong khi thaáy hình saéc khoâng sanh tham muoán, trong khi quaùn xeùt caûm thoï cuõng khoâng sanh tham muoán, chæ khi ñoái vôùi nhöõng hình saéc [aáy] khôûi sanh voïng töôûng ñieân ñaûo, cho raèng ñoù laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh; raèng caûm thoï [ñoái vôùi hình saéc ñoù] laø thöôøng coøn, khoâng bieán ñoåi; [thì] nhaân nôi tö töôûng ñieân ñaûo aáy môùi khôûi sanh [caùc taâm] tham lam, saân khueå 81 KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN vaø si meâ. Vì theá neân ngöôøi coù trí phaûi bieát quaùn xeùt [voïng] töôûng. “Theá naøo laø quaùn xeùt [voïng] töôûng? Neân suy xeùt raèng: ‘Taát caû chuùng sanh khi chöa ñaït ñöôïc Chaùnh ñaïo ñeàu coù nhöõng tö töôûng ñieân ñaûo. Theá naøo laø tö töôûng ñieân ñaûo? Ñoái vôùi vieäc khoâng thöôøng coøn maø khôûi sanh tö töôûng [cho ñoù laø] thöôøng coøn; ñoái vôùi vieäc khoâng phaûi vui maø khôûi sanh tö töôûng [cho ñoù laø] vui; ñoái vôùi vieäc chaúng phaûi thanh tònh maø khôûi sanh tö töôûng [cho ñoù laø] thanh tònh; ñoái vôùi caùc phaùp [voán thaät laø] khoâng maø khôûi sanh tö töôûng [cho ñoù laø] coù ngaõ; ñoái vôùi [caùc ñoái töôïng thaät] khoâng phaûi laø nam, nöõ, lôùn, nhoû, ngaøy, ñeâm, naêm, thaùng, y phuïc, nhaø cöûa, choã ngoài naèm... maø khôûi sanh tö töôûng [cho ñoù laø] nam, nöõ... cho ñeán choã ngoài naèm... “Töôûng coù ba loaïi, moät laø nhoû, hai laø lôùn, ba laø voâ löôïng. Do nhaân duyeân nhoû neân sanh ra töôûng nhoû; do nhaân duyeân lôùn neân sanh ra töôûng lôùn; do nhaân duyeân voâ löôïng neân sanh ra töôûng voâ löôïng. “Laïi coù [caùch phaân loaïi] töôûng nhoû laø khi chöa nhaäp ñònh; töôûng lôùn laø khi ñaõ nhaäp ñònh; töôûng voâ löôïng laø khi ñaït ñeán Möôøi nhaát thieát nhaäp.1 “Laïi coù [caùch phaân loaïi] töôûng nhoû laø taát caû [voïng] töôûng trong Duïc giôùi, töôûng lôùn laø taát caû [voïng] töôûng trong Saéc 1 Möôøi nhaát thieát nhaäp (Thaäp nhaát thieát nhaäp) chæ caûnh giôùi cuûa haønh giaû khi tö töôûng coù theå bieán hieän khaép moïi caûnh giôùi. Neáu keå chi tieát thì bao goàm Ñòa nhaát thieát nhaäp xöù, Thuûy nhaát thieát nhaäp xöù, Hoûa nhaát thieát nhaäp xöù, Phong nhaát thieát nhaäp xöù, Thanh nhaát thieát nhaäp xöù, Hoaøng nhaát thieát nhaäp xöù, Xích nhaát thieát nhaäp xöù, Baïch nhaát thieát nhaäp xöù, Khoâng nhaát thieát nhaäp xöù vaø Thöùc nhaát thieát nhaäp xöù. Tuy nhieân, noùi khaùi quaùt thì coù theå hieåu laø do moät tö töôûng coù theå bieán hieän khaép nôi, khoâng phaân bieät phöông höôùng neân goïi laø nhaát thieát nhaäp xöù. 82 PHAÅM BOÀ TAÙT CA-DIEÁP giôùi, töôûng voâ löôïng laø taát caû [voïng] töôûng trong Voâ saéc giôùi. “Neáu ba loaïi töôûng [phaân bieät nhö treân] ñeàu dieät caû roài, aét caûm thoï cuõng töï nhieân dieät maát. Vì töôûng vaø caûm thoï ñeàu dieät heát neân goïi laø giaûi thoaùt.” Boà Taùt Ca-dieáp laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Dieät taát caû phaùp goïi laø giaûi thoaùt, vì sao Nhö Lai daïy raèng töôûng vaø caûm thoï dieät heát goïi laø giaûi thoaùt?” Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö Lai coù luùc nhaân nôi chuùng sanh maø thuyeát phaùp, [khieán] ngöôøi nghe hieåu ñöôïc phaùp; cuõng coù luùc laïi nhaân nôi phaùp maø thuyeát veà chuùng sanh, cuõng khieán ngöôøi nghe hieåu ñöôïc chuùng sanh. “Theá naøo goïi laø nhaân nôi chuùng sanh maø thuyeát phaùp, khieán ngöôøi nghe hieåu ñöôïc phaùp? Nhö tröôùc ñaây ta vì Ñaïi Ca-dieáp1 maø daïy raèng: ‘Ca-dieáp! Khi chuùng sanh dieät aét phaùp laønh cuõng dieät.’ Ñoù goïi laø nhaân nôi chuùng sanh maø thuyeát phaùp, khieán ngöôøi nghe hieåu ñöôïc phaùp. “Theá naøo goïi laø nhaân nôi phaùp maø thuyeát veà chuùng sanh, cuõng khieán ngöôøi nghe hieåu ñöôïc chuùng sanh? Nhö tröôùc ñaây ta vì A-nan maø daïy raèng: ‘Ta khoâng noùi vieäc gaàn guõi vôùi taát caû phaùp, cuõng khoâng noùi vieäc khoâng gaàn guõi vôùi taát caû phaùp. Neáu coù nhöõng phaùp maø khi gaàn guõi thì phaùp laønh phaûi suy yeáu, phaùp xaáu aùc trôû neân maïnh meõ, thì khoâng neân gaàn guõi vôùi nhöõng phaùp nhö vaäy. Neáu coù nhöõng phaùp maø khi gaàn guõi roài thì phaùp xaáu aùc suy yeáu dieät maát, phaùp laønh taêng tröôûng, thì neân gaàn guõi vôùi nhöõng phaùp nhö vaäy.’ Ñoù goïi laø nhaân nôi phaùp maø thuyeát 1 Ñaïi Ca-dieáp (töùc Ma-ha Ca-dieáp): laø vò ñeä töû trong haøng Thanh vaên, khaùc vôùi Boà Taùt Ca-dieáp ñang thöa hoûi Phaät. 83