Tài liệu Khảo sát một số vấn đề liên quan đến gãy xương trên chó tại phòng khám thú y funpet hà nội và thử nghiệm biện pháp điều trị

TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG KHOA NÔNG – LÂM – NGƯ ----------------------- VY HÙNG CƯỜNG KHẢO SÁT MỘT SỐ VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN GÃY XƯƠNG TRÊN CHÓ TẠI PHÒNG KHÁM THÚ Y FUNPET HÀ NỘI VÀ THỬ NGHIỆM BIỆN PHÁP ĐIỀU TRỊ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Ngành: Thú y Phú Thọ, 2018 TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG KHOA NÔNG – LÂM – NGƯ ----------------------- VY HÙNG CƯỜNG KHẢO SÁT MỘT SỐ VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN GÃY XƯƠNG TRÊN CHÓ TẠI PHÒNG KHÁM THÚ Y FUNPET HÀ NỘI VÀ THỬ NGHIỆM BIỆN PHÁP ĐIỀU TRỊ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Ngành: Thú y NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS. NGUYỄN THỊ QUYÊN Phú Thọ, 2018 i LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và rèn luyện tại Trường Đại học Hùng Vương, được sự quan tâm, giúp đỡ, chỉ bảo tận tình của thầy cô giáo trong trường đã giúp em trưởng thành nhiều hơn, không những học được những kiến thức bổ ích qua các giờ học mà còn thu được lượng kiến thức qua các quá trình sinh hoạt, rèn luyện phát huy khả năng chủ động bản thân trong mọi lĩnh vực của cuộc sống. Qua đây em xin chân thành cảm ơn ban giám hiệu và các thầy cô giáo trong khoa Nông – Lâm – Ngư trường Đại học Hùng Vương. Em xin chân thành cảm ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Thị Quyên đã dạy dỗ chỉ bảo tận tình em trong suốt quá trình thực hiện đề tài tốt nghiệp. Em cũng xin gửi lời cảm ơn tới tập thể các bác sĩ tại phòng khám Thú y Funpet thuộc số 34, ngõ 310, Nghi Tàm, quận Tây Hồ, Hà Nội đã tận tình quan tâm, giúp đỡ em trong suốt quá trình thực tập tại phòng khám. Cuối cùng là lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình, người thân, bạn bè, những người đã cổ vũ tinh thần, quan tâm, lo lắng và giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập và làm việc. Trong quá trình làm bài không tránh khỏi những sai lầm, thiếu sót, em rất mong được sự chỉ bảo, góp ý của thầy cô giáo để bài báo cáo tốt nghiệp của em được hoàn chỉnh hơn. Em xin chân thành cảm ơn! Phú Thọ, ngày.... tháng.... năm 2018 Sinh viên Vy Hùng Cường ii MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................... iii KÝ HIỆU, VIẾT TẮT........................................................................................ vi DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ ĐỒ THỊ ......................................................... vii CHƯƠNG I .......................................................................................................... 1 MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1.1. Đặt vấn đề ................................................................................................... 1 1.2. Mục đích và ý nghĩa của đề tài ................................................................... 2 1.2.1. Mục đích của đề tài .............................................................................. 2 1.2.2. Ý nghĩa của đề tài ................................................................................. 2 CHƯƠNG II......................................................................................................... 3 TỔNG QUAN TÀI LIỆU ................................................................................... 3 2.1. Cơ sở khoa học ........................................................................................... 3 2.1.1. Một số giống chó được nuôi phổ biến tại địa bàn thành phố Hà Nội . 3 2.1.2. Tập tính của chó ................................................................................... 7 2.1.3. Một số chỉ tiêu lâm sàng chung của chó .............................................. 7 2.1.4. Giới thiệu hệ xương .............................................................................. 8 2.1.5. X – Quang trên hệ xương ................................................................... 13 2.2. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước............................................... 15 2.2.1. Tình hình nghiên cứu trong nước ....................................................... 15 2.2.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài ................................................... 15 CHƯƠNG III ..................................................................................................... 18 ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............. 18 3.1. Đối tượng và vật liệu nghiên cứu ............................................................. 18 3.1.1. Đối tượng nghiên cứu......................................................................... 18 3.1.2. Vật liệu nghiên cứu............................................................................. 18 3.2. Phạm vi, địa điểm và thời gian nghiên cứu .............................................. 18 3.3. Nội dung nghiên cứu................................................................................. 18 3.3.1. Tổng hợp, phân loại bệnh của chó mang đến khám và điều trị tại phòng khám .............................................................................................................. 18 3.3.2. Nghiên cứu tỷ lệ chó bị gãy xương đến khám tại phòng khám .......... 18 3.3.3. Nghiên cứu một số triệu chứng lâm sàng trên chó bị gãy xương ...... 18 iii 3.3.4. Khảo sát các nguyên nhân, vị trí gãy xương và tính chất vết gãy trên chó theo dõi .................................................................................................. 18 3.3.5. Các biện pháp can thiệp ngoại khoa và thử nghiệm biện pháp điều trị ...................................................................................................................... 18 3.3.6. Đánh giá mức độ hồi phục của một số phác đồ điều trị .................... 19 3.4. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 19 3.4.1. Phương pháp nghiên cứu, tổng hợp, phân loại bệnh của chó bị bệnh mang đến khám và điều trị tại phòng khám ................................................. 19 3.4.2. Phương pháp chẩn đoán chó bị gãy xương ....................................... 19 3.4.3. Nghiên cứu một số triệu chứng lâm sàng trên chó bệnh ................... 21 3.4.4. Khảo sát nguyên nhân, vị trí gãy xương và tính chất vết gãy ............ 21 3.4.5. Điều trị chó bị gãy xương................................................................... 22 3.4.6. Thử nghiệm phác đồ điều trị và đánh giá mức độ hồi phục .............. 24 3.5. Xử lý số liệu .............................................................................................. 26 CHƯƠNG IV ..................................................................................................... 27 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN........................................................................... 27 4.1. Tổng hợp, phân loại bệnh của chó mang đến khám và điều trị tại phòng khám . 27 4.2. Nghiên cứu tỷ lệ chó bị gãy xương đến khám tại phòng khám ................ 29 4.2.1. Nghiên cứu tỷ lệ chó bị gãy xương theo giống................................... 29 4.2.2. Nghiên cứu tỷ lệ chó bị gãy xương theo tính biệt............................... 31 4.2.3. Nghiên cứu tỷ lệ chó bị gãy xương theo tuổi...................................... 32 4.3. Nghiên cứu một số biểu hiện lâm sàng trên chó bị gãy xương ................ 34 4.4. Khảo sát các nguyên nhân, vị trí gãy xương và tính chất vết gãy trên chó đến điều trị ....................................................................................................... 35 4.4.1. Tỷ lệ chó bị gãy xương theo các nguyên nhân ................................... 35 4.4.2. Tỷ lệ chó bị gãy xương theo vị trí gãy và tính chất của vết gãy ........ 36 4.5. Các biện pháp can thiệp ngoại khoa và điều trị ........................................ 37 4.5.1. Tỷ lệ chó phải điều trị bằng phẫu thuật ngoại khoa .......................... 37 4.5.2. Nghiên cứu các biện pháp điều trị gãy xương tại phòng khám ......... 38 4.6. Đánh giá mức độ hồi phục của một số phác đồ điều trị ........................... 39 4.6.1. Đánh giá khả năng hồi phục của chó................................................. 39 4.6.2. Thử nghiệm khả năng hồi phục của hai phác đồ điều trị .................. 40 CHƯƠNG V ....................................................................................................... 42 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ............................................................................... 42 5.1. Kết luận ..................................................................................................... 42 iv 5.2. Đề nghị ...................................................................................................... 43 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 44 PHỤ LỤC ........................................................................................................... 47 v KÝ HIỆU, VIẾT TẮT Gđ: Giai đoạn IM: Infection Muscular IV: Infection Venous cs: cộng sự kg: kilogram cm: centimet Tp: Thành phố NXB Nhà xuất bản Arbeitsgemeinschaft für AO/ASIF Osteosynthesefragen/Association for the Study of Internal Fixation ml: Mililiter TT: Thể trọng vi DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ ĐỒ THỊ DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Phác đồ điều trị 1 ................................................................................ 24 Bảng 3.2. Phác đồ điều trị 2 ................................................................................ 25 Bảng 4.1. Phân loại bệnh của chó đến khám tại phòng khám ............................ 27 Bảng 4.2. Tỷ lệ chó bị gãy xương theo giống đến khám tại phòng khám .......... 30 Bảng 4.3. Tỷ lệ chó bị gãy xương theo tính biệt ................................................. 31 Bảng 4.4. Tỷ lệ chó bị gãy xương theo lứa tuổi .................................................. 33 Bảng 4. 5. Biểu hiện lâm sàng của chó bị gãy xương ......................................... 34 Bảng 4.6. Tỷ lệ chó bị gãy xương theo các nguyên nhân ................................... 35 Bảng 4.7. Tỷ lệ chó bị gãy xương theo vị trí và tính chất vết gãy ...................... 36 Bảng 4.8. Tỷ lệ chó phải điều trị bằng phẫu thuật ngoại khoa ........................... 37 Bảng 4.9. Các biện pháp điều trị gãy xương tại phòng khám ............................. 38 Bảng 4.10. Khả năng hồi phục của chó bị gãy xương ........................................ 39 Bảng 4.11. Khả năng hồi phục của hai phác đồ điều trị ..................................... 40 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Hình 4.1. Biểu đồ phân loại bệnh chó đến khám tại phòng khám ...................... 27 Hình 4.2. Biểu đồ tỷ lệ chó bị gãy xương theo tính biệt ..................................... 32 Hình 4.3. Biểu đồ tỷ lệ chó bị gãy xương theo lứa tuổi ...................................... 33 Hình 4.4. Tỷ lệ chó bị gãy xương theo các nguyên nhân.................................... 35 Hình 4.5. Các biện pháp điều trị gãy xương ....................................................... 38 Hình 4.6. Khả năng hồi phục của chó bị gãy xương ........................................... 39 Hình 4.7. Khả năng hồi phục của hai phác đồ điều trị ........................................ 41 DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH Hình 1. Chó Phú Quốc bị gãy 1/3 giữa xương đùi.............................................. 47 Hình 2. Ảnh X - Quang Phốc sóc bị gãy xương cẳng tay ................................... 48 Hình 3. Chó ta gãy xương chậu trước và sau điều trị ......................................... 49 Hình 4. Poodle gãy xương cẳng tay kiểm tra lại sau 3 tuần điều trị ................... 50 Hình 5. Vị trí vết gãy xương cẳng tay đã hồi phục hoàn toàn trên ..................... 51 Hình 6. Đóng đinh nội tủy trên Pug bị gãy xương đùi và ................................... 51 Hình 7. Điều trị bằng đinh nội tủy trên Poodle ................................................... 51 Hình 8. Đinh cố định ngoài trước và sau khi được tháo ra khỏi chó điều trị...... 51 Hình 9. Chó sau khi được điều trị bằng đinh cố định ngoài ............................... 51 Hình 11. Hệ thống X - Quang kỹ thuật số được sử dụng tại phòng khám.......... 51 Hình 10. Chuẩn bị trước ca mổ ........................................................................... 51 vii CHƯƠNG I MỞ ĐẦU 1.1. Đặt vấn đề Chó là loài động vật rất gần gũi và thân thiết với con người. Từ xa xưa chó đã được con người thuần dưỡng, nuôi với nhiều mục đích khác nhau như làm cảnh, trông nhà, chăn gia súc, bảo vệ, kéo xe và tham gia công tác săn bắt tội phạm bảo vệ an ninh quốc phòng. Ngày nay, khi đời sống con người ngày càng được nâng cao, nuôi chó không chỉ với mục đích thông thường mà chó đã trở thành con vật cưng được nhiều người yêu thích. Hiện nay, ở nước ta cuộc sống được nâng cao về mọi mặt thì nuôi chó cảnh trở nên phổ biến và phát triển mạnh, đa dạng cả về số chủng loại, màu sắc và chất lượng. Đặc biệt là ở các thành phố lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh… nhiều giống chó được nhập từ nhiều nơi trên thế giới khiến việc nuôi chó cảnh càng trở nên phong phú. Ngoài những bệnh trên hệ tiêu hóa, hệ tuần hoàn, hệ hô hấp, hệ sinh dục,... thì những chấn thương liên quan đến xương khớp cũng ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe và đôi khi gây ra những biến chứng nguy hiểm trên chó. Trong đó, những chấn thương dẫn đến gãy xương, vỡ xương chậu khá phổ biến khi mà việc nuôi thú cưng đã phát triển nhưng chưa được quan tâm và chăm sóc đúng mức. Phải nói rằng bên cạnh hệ tuần hoàn, tiêu hóa, hô hấp và một số các hệ cơ quan khác trong cơ thể thì hệ xương là một trong những hệ cơ quan vô cùng quan trọng mà chúng ta không thể không nhắc tới, hệ xương cùng với hệ cơ không những định hình, tạo khung cho cơ thể đặc trưng cho loài mà chúng còn là hệ vận động duy nhất giúp cho chó thích nghi với cuộc sống tự nhiên. Vì vậy, việc phát hiện sớm các vấn đề về xương khớp trên chó giúp giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm và đưa ra những phác đồ điều trị hợp lý, kịp thời, tiết kiệm chi phí cho người nuôi. Để góp phần làm tăng hiệu quả phòng trị bệnh, làm giảm thiệt hại trong nuôi chó đồng thời bổ sung nguồn tài liệu nghiên cứu về chó. Chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài : “Khảo sát một số vấn đề liên quan đến gãy xương trên chó tại phòng khám thú y Funpet Hà Nội và thử nghiệm biện pháp điều trị”. 1 1.2. Mục đích và ý nghĩa của đề tài 1.2.1. Mục đích của đề tài Đánh giá tình trạng gãy xương ở chó theo các nguyên nhân để đưa ra các biện pháp chăm sóc hạn chế tình trạng gãy xương Có những bằng chứng lâm sàng để đưa ra kết luận nhanh về gãy xương ở chó và có biện pháp can thiệp và điều trị kịp thời. 1.2.2. Ý nghĩa của đề tài 1.2.2.1. Ý nghĩa khoa học Bổ sung nguồn tư liệu nghiên cứu về tình trạng gãy xương trên chó 1.2.2.2. Ý nghĩa thực tiễn Thành công của đề tài góp phần giúp người nuôi chó chẩn đoán sớm các triệu chứng lâm sàng của gãy xương trên chó, đưa ra các biện pháp can thiệp kịp thời, hiệu quả tránh được các tai biến không mong muốn. Từ đó, người nuôi chó chăm sóc tốt hơn cho thú cưng của mình. 2 CHƯƠNG II TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1. Cơ sở khoa học 2.1.1. Một số giống chó được nuôi phổ biến tại địa bàn thành phố Hà Nội 2.1.1.1. Các giống chó nội Theo Vương Trung Hiếu (2006) [4] các giống chó nội có những đặc điểm sau Chó Vàng: Là nòi chó săn, thường có màu vàng, khá tinh khôn và rất trung thành, tầm vóc trung bình, cao 50 - 55 cm, nặng 12 - 18 kg. Chó đực thành thục sinh dục khi được 16 - 18 tháng. Chó cái thành thục sinh dục khi được 12 14 tháng. Mỗi lứa chó cái đẻ 4 - 7 con, trung bình 5 con. Chó được nuôi rộng khắp cả nước. Chó H’Mông: Được cho là loài chó cổ xưa và có lịch sửa lâu đời nhất Việt Nam hiện nay, là một loài chó săn hay bảo vệ được nuôi bởi những người dân tộc H’Mông cho mục đích săn bắt hoặc trông giữ nhà cửa, chúng rất trung thành với chủ. Chó có tầm vóc trung bình, toàn thân cơ bắp, đậm chắc, khung xương rộng, đầu to và ánh mắt biểu cảm linh hoạt. Chó sinh ra đã cộc đuôi, đuôi rất ngắn chỉ khoảng 1 – 2 đốt đuôi hoặc không có đuôi, tai nhỏ và vểnh dựng đứng. Chó cao 55 - 60 cm, nặng 18 - 20 kg. Được nuôi nhiều ở các vùng núi Tây Bắc. Hiện nay giống chó này đã được nhiều người chơi thú cảnh nhân giống và nuôi ở nhiều vùng trên cả nước. Chó Phú Quốc: hay còn gọi là chó xoáy Phú Quốc. Là giống chó tinh khôn, dũng cảm, chó Phú Quốc thường có bộ lông đen, vằn vện, vàng hay đỏ lửa, bụng thon, ngực nở sâu, lưng thẳng, lưỡi có đốm, mõm nhỏ và thuôn dài, có xoáy trên sống lưng, chân màng vịt, chó cao 50 - 60 cm, nặng 12 - 18 kg. 2.1.1.2. Các giống chó nhập nội Phốc sóc (Pomeranians): Giống chó này được lai tạo tại vùng Pomerania (Đức) từ những cá thể có kích thước bé nhỏ thuộc giống German spitz. Mõm nhọn và bộ lông dày điển hình của giống Spitz nói lên nguồn gốc từ Bắc Cực. Ban đầu, Phốc sóc có kích thước lớn hơn và có màu lông sáng hơn hiện nay. Cá thể lớn nhất có kích thước 3 khoảng 13 kg và thường có màu lông trắng. Chúng có thân hình thanh thoát với chiều cao cân đối với chiều dài. Cổ ngắn linh hoạt, đầu dài, trán hơi lồi. Về sau do quá trình tạo giống chọn tạo kích thước nhỏ đồng thời đã có thêm nhiều màu lông như kem, da cam, xám, nâu đen. Khối lượng 1 - 3 kg. Chiều cao 18 - 30 cm (Borge và cs (2011) [21]). Phốc sóc mặc dù có kích thước nhỏ bé, nhưng vẫn giữ nguyên tính tình dũng cảm của những con chó lớn. Chúng sủa dai dẳng và rền vang, luôn cảnh giác cao độ làm cho chúng có thể trở thành giống chó canh gác, thậm chí có thể thay thế giống chó khác. Đây cũng là giống chó có tính hiếu kì và có khả năng tiếp thu tốt khi được dạy những trò cần có sự khéo léo. Pug: Hay còn gọi là Pug mặt xệ, có nguồn gốc từ Trung Quốc. Là giống chó thân thiện, hiền lành và đặc biệt sống rất gần gũi và tình cảm, thường được nuôi trong nhà để làm thú vui. Thân hình Pug to ngang hay còn gọi là thân hình vuông. Nặng khoảng 10kg, đầu lớn tròn hình bánh bao, tai lớn tròn và cụp, đôi mắt rất to tròn có màu nâu sẫm. Miêng Pug rộng, hàm to và khỏe, hàm dưới thường dài hơn hàm trên nên thường nhô ra ngoài. Da mặt chúng dày và chảy xệ xếp thành nhiều nếp nhăn. Pug có khung xương rộng, xương vai rộng hơn hông. Lông mỏng và sát da nên tốn rất ít công chải chuốt nhưng chúng thích lê la và nghịch bẩn (Vương Trung Hiếu (2006) [4]). Poodle: Có nguồn gốc từ Đức, thường được nuôi để đi săn, tha mồi và lội nước nên còn được gọi là chó săn vịt. Ban đầu chó rất dữ tợn và không hiền lành như bây giờ. Poodle có 3 kích thước khác nhau cho từng sở thích chơi của người chơi thú cảnh: Toy Poodle có kích thước nhỏ nhất, cao tối đa khi đứng khoảng 25cm và nặng 2 – 4kg. Miniature Poodle có kích thước trung bình, cao khoảng 40cm và nặng tối đa 9kg. Standard Poodle có kích thước lớn nhất, chiều cao khi đứng đạt 50cm và có thể nặng tới 30kg (Encyclopedia Britannica (2011) [23]). 4 Poodle rất tinh nghịch và nổi tiếng bằng khả năng đi bằng hai chân nếu được huấn luyện bài bản. Ngoài ra chúng rất vui vẻ, thông minh, biết nghe lời và dễ huấn luyện. Chúng rất thân thiện, gần gũi với con người và rất dễ nuôi. French Bulldog: French Bulldog có xuất xứ từ Pháp, là kết quả của việc lai tạo giữa giống chó England Bulldog với giống có Sục của Pháp. Chúng có tính khí trìu mến, hiền lành và lanh lợi, hoạt bát nhưng không quá hiếu động. Theo Leighton và Robert (1907) [26] thì French Bulldog có kích thước nhỏ nhưng trông cường tráng và cứng cáp. Thân mình rất chắc chắn và gọn gàng, dáng đi thẳng thắn và rất nhẹ nhàng. Chúng cao khoảng 12cm, con đực nặng khoảng 10 – 12kg, con cái có khối lượng khoảng 9 – 10 kg. Hình dáng chuẩn hình quả lê, mõm ngắn, miệng rộng, mũi tẹt hếch và mặt có nếp nhăn. Tai to và dựng đứng hình giống như tai dơi. Lông thường có màu đen, đen đốm trắng, màu vàng hoặc màu vằn vện. French Bulldog chịu nhiệt kém nên thích hợp với khí hậu mát mẻ. Alaska: Hay còn được gọi là Alaska Malamute hoặc Mahlemuts, là một giống chó kéo xe ở Alaska. Giống chó sói, người Eskimo đã nhận ra khả năng di chuyển và kéo xe của chúng nên đã cho lai với một số giống chó khác như chó Newfoundland hoặc St. Bernard để có được giống chó to khỏe và có sức chịu đựng tốt hơn. Có ba loại chó Alaska được phân loại theo kích thước: Standard Alaska có kích thước tiêu chuẩn, Large Alaska có kích thước tiêu chuẩn lớn, Giant Alaska có kích thước khổng lồ. Alaska Malamute cao trung bình 63,5 cm có thể lên đến 68 cm, Giant Alaska có thể cao đến 70 cm và nặng 75 kg, chúng có thân hình cân đối, chắc khỏe. Chúng có bộ lông dài và dày. Tính cách trung thành, thân thiện với trẻ nhỏ và luôn nổi bật trong công việc. do được huấn luyện chủ yếu để kéo xe nên bản tính săn mồi của chúng rất ít (Huson HJ và cs (2010) [25]). 5 Samoyed: Samoyed là một giống chó săn có nguồn gốc từ vùng Siberia, đây là giống chó có bộ lông trắng tinh như tuyết cùng tính cách mang nhiều đặc điểm của chó sói. Samoyed từng được nuôi để kéo xe trượt tuyết trước khi được huấn luyện để nuôi làm cảnh. Là một giống chó siêng năng, thông minh, ưa yên ổn nhưng có thể sủa bất cứ lúc nào khi có vật tiếp cận nó. Thân hình gọn gàng, mạnh mẽ. Chó đực cao từ 53 – 60 cm, nặng 20 – 30 kg. Chó cái cao khoảng 48 – 53 kg, nặng 16 – 20 kg. Tuổi thọ khoảng 12 – 15 năm. Chúng có bộ lông dày, bóng mượt, có màu trắng, kém hoặc hơi ngả vàng (Grodecki. K và cs (1997) [24]). Malinois: Malinois là một giống chó thuộc giống chó chăn cừu Bỉ có ngoại hình khá giống chó chăn cừu Đức và thường được gọi là Béc-giê mõm đen. Là giống chó thông minh, dẻo dai, cảnh giác và tự tin nên giống chó này dễ dẫn dắt và thích hợp với nhiều mục tiêu đào tạo nhất là thành chó thể thao và chó nghiệp vụ. Con đực cao 61 – 66 cm, trọng lượng khoảng 25 – 30 kg. Con cái cao từ 56 – 61 cm, nặng khoảng 20 – 25 kg. Ngực sâu, lưng hơi thoải từ vai xuống, hộp sọ phẳng với độ dài và rộng tương đương nhau, mõm hơi nhọn và hơi gãy. Cặp mắt nâu vừa phải màu quả hạnh nhân. Đôi tai dựng hình tam giác, đuôi khỏe, bàn chân như chân mèo với móng đeo được gỡ bỏ (Leighton và Robert (1907) [26]). Pit Bull: Theo Capp và cs (2004) [22], Pit Bull (America Pit Bull Terrier, America Bulldog, America Staffordshire Bull Terrier…) có nguồn gốc từ Anh và du nhập vào Mỹ từ khoảng thế kỷ 18. Đặc tính hung dữ và hiếu chiến, được mệnh danh là vua của các loài chó trọi với sức mạnh cơ thể, thần kinh tốt và hàm răng sắc nhọn, chúng sẽ chiến đấu tới hơi thở cuối cùng. Pitbull cao khoảng 45 – 55 cm, nặng khoảng 18 – 22 kg. Bây giờ chúng có thể cao trên 1 m khi đứng thẳng và nặng 50 – 55 kg. Chúng có bộ xương chắc khỏe, thân hình cơ bắp, hệ tuần hoàn tốt với một trái tim to, chúng không hề sợ 6 hãi trước kẻ thù. Chúng được xếp vào 11 giống chó nguy hiểm nhất đối với con người trên tổng số 400 loài chó hiện nay. 2.1.2. Tập tính của chó Vương Trung Hiếu và cs. (2006) [4] đã chỉ ra chó cũng như nhiều động vật khác, đời sống tập tính của nó có nhiều đặc thù. Mỗi khi ngủ, nó dán tai xuống đất, bởi mặt đất truyền âm thanh vừa nhanh hơn không khí vừa nghe rõ ràng hơn, chỉ cần nghe thấy tiếng động gì là nó tỉnh ngay lập tức. Ngoài ra nó còn thích lùng sục, săn bắt các loài thú nhỏ, nhất là các giống chó săn. Chúng thường đánh dấu phạm vi lãnh thổ của mình. Thường tấn công khi gặp mèo, thích tha đồ vật rồi giấu đi. Đa số chúng dè dặt khi tới môi trường mới và tiếp xúc với người lạ. 2.1.3. Một số chỉ tiêu lâm sàng chung của chó Chó trưởng thành khoẻ mạnh có các chỉ tiêu sính lý không thay đổi như sau: 2.1.3.1. Nhịp tim Nhịp tim được tính bằng số lần tim co bóp trong một phút, nhịp tim cũng thể hiện mức độ hoạt động trao đổi chất, tình trạng bệnh lý… của cơ thể. Nhịp tim ở chó phụ thuộc vào lứa tuổi, kích thước của giống, mức độ hoạt động, tình trạng bệnh lý trong cơ thể, thời tiết… và nhịp tim trung bình ở chó con khoảng 110 – 120 lần/phút, chó lớn (giống nhỏ) khoảng 80 – 120 lần/phút, chó lớn (giống to) khoảng 70 – 90 lần/phút (Hoàng Toàn Thắng và Cao Văn (2006) [12]). Mùa đông nhịp tim có thể giảm khoảng 5 nhịp khi thời tiết lạnh. Mùa hè, nhịp tim tăng khoảng 5 nhịp. Khi hoạt động mạnh, nhịp tim có thể tăng thêm 10 – 20 l/phút. Khi ngừng hoạt động nhịp tim trở lại bình thường. 2.1.3.2. Thân nhiệt Thân nhiệt ở chó cũng là một chỉ tiêu sinh lý không thay đổi, chúng dao động trong khoảng 37,5oC – 39,0oC. Thân nhiệt này phụ thuộc vào cường độ hoạt động, thời tiết… Mùa hè, thân nhiệt có thể tăng 0,2oC, mùa đông có thể giảm 0,2oC. Khi hoạt động với cường độ cao thân nhiệt có thể tăng 0,5oC. Khi ngừng hoạt động thân nhiệt lại bình thường (Hoàng Toàn Thắng và Cao Văn (2006) [12]) 7 2.1.3.3. Tần số hô hấp Tần số hô hấp là số lần thở trong vòng một phút. Mỗi lần thở vào và thở ra được tính là một nhịp thở. Tần số hô hấp phụ thuộc vào lứa tuổi, những con non sẽ có tần số hô hấp cao hơn để phục vụ cho việc trao đổi chất mạnh mẽ của cơ thể và tần số hô hấp khoảng 20 – 22 lần/phút, chó trưởng thành khoảng 14 – 18 lần/phút. Thời tiết khí hậu, cường độ vận động, tình trạng bệnh lý trong cơ thể… cũng ảnh hưởng trục tiếp tới tần số hô hấp. Mùa đông nhịp thở có thể giảm 5 lần/phút. Mùa hè có thể tăng 10 lần/phút, khi hoạt động mạnh có thể tăng 10-15 lần/phút (Hoàng Toàn Thắng và Cao Văn (2006) [12]). 2.1.3.4. Một số chỉ tiêu sinh lý máu Số lượng hồng cầu chó khoảng: 5-8 triệu/mm3 máu; số lượng bạch cầu khoảng: 7.000 – 10.000 nghìn/mm3 máu; hàm lượng huyết sắc tố khoảng: 13 - 18 g%; tỷ khối hồng cầu khoảng: 39 – 57% (Nguyễn Xuân Tịnh và cs. (1996) [16]). 2.1.4. Giới thiệu hệ xương 2.1.4.1. Cấu tạo của hệ xương a. Đại thể Theo Nguyễn Bá Tiếp (2005) [15] mỗi xương có cấu tạo gồm ngoại cốt mạc ở bên ngoài và ở giữa là mô xương xốp, mô xương đặc, tủy xương và nội cốt mạc. Mô xương chứa 80% khối lượng xương, có cấu tạo rắn chắc tạo nên sự vững chắc của xương. Lớp nội cốt mạc và tủy xương có chức năng chuyển hóa chất khoáng, xương xốp ở đầu xương có nhiệm vụ truyền lực đến vỏ thân xương Xương dài: Được chia làm 3 phần: Đầu xương, hành xương (đầu thân xương) và thân xương. - Đầu xương: là một bao sụn nằm bọc lấy đầu của thân xương (hành xương) ở cả hai đầu, đầu xương chứa xương xốp. - Đầu thân xương (hành xương): nằm ngay dưới đĩa sụn tiếp hợp và giới hạn là thân xương. Đầu thân xương chứa xương xốp. - Thân xương: là một ống dài ở giữa, bên trong chứa tủy xương. Cốt mạc: Gồm ngoại cốt mạc và nội cốt mạc. 8 - Xương được bao bọc bên ngoài bởi lớp màng xương ngoài. Màng xương ngoài gồm 2 lớp: lớp ngoài là mô sợi, lớp trong là gồm các tế bào trung mô có khả năng tạo xương còn gọi là tế bào gốc tạo xương. - Mặt trong của xương (ranh giới giữa mô xương và tủy xương) và mặt trong các khoang xương xốp được lót bởi một lớp tế bào trung mô được gọi là màng xương trong. Màng xương trong cũng có khả năng tạo xương như lớp trong của màng xương ngoài, tuy mức độ ít hơn. b. Vi thể Mô xương đặc: Là lớp xương mịn, rắn chắc, màu vàng nhạt, sắp sếp theo từng lớp mỏng gọi là các phiến xương. Các phiến xương này bao quanh các hệ thống ống rất nhỏ chạy dọc theo trục xương gọi là các ống Havers. Ngoài ra còn có các kênh Volkmann nhỏ hơn và thẳng gốc với trục xương. Các kênh này thông với nhau và chứa mạch máu, thần kinh và mô liên kết. Ở vỏ xương, các phiến xương được định hướng theo đường sức. Sự sắp xếp này nhằm tạo sức mạnh của xương và thích ứng theo sự thay đổi của các lực tác động lên xương. Mô xương xốp: Ở mô xương này, các ống Havers và ống Volkmann không còn chạy dọc và chạy ngang nữa mà hòa lẫn với nhau, đồng thời chúng tăng số lượng rất nhiều, làm cho xương có nhiều hốc nhỏ như bọt bể. Do đó xương có độ xốp. Chất căn bản của xương: Trên xương tươi chưa lấy tủy, thành phần hóa học được tìm thấy như sau: nước 50%, lipid 15,75%, protein 12,45%, các muối khoáng 21,8%. Trên xương đã lấy đi phần tủy và sấy khô (xương khô), người ta tìm thấy có 1/3 chất hữu cơ (cốt giao 33,30%) là các protein có cấu trúc phân tử khá bền. Phần còn lại khoảng 2/3 là chất vô cơ, bao gồm các muối khoáng như: Phosphate Canxi 57,35%, Carbonate Canxi 3,85%, Phosphate Magie 2,05%, Chlroride Canxi và Chlroride Natri 3,45%... Nếu tách phần hữu cơ bằng nhiệt thì không làm biến đổi hình dạng của xương, thấy xương rất giòn, dễ gãy, nên có thể suy ra rằng chất hữu cơ làm xương có tính dẻo dai. Nếu lấy đi phần muối 9 khoáng, sẽ thấy xương trở nên mềm, dễ uốn cong. Điều này cho thấy chất khoáng tạo nên độ rắn chắc cho xương. 2.1.4.2. Quá trình hình thành và phát triển của hệ xương Sự hình thành và phát triển của xương là quá trình tạo xương và hủy xương. Xương chứa hai loại tế bào chính là tạo cốt bào (osteoblast) và hủy cốt bào (osteoclast). Các tạo cốt bào của mô liên kết có tác dụng tổng hợp gelatin và nệm xương (osteoid), ngược lại hủy cốt bào là các tế bào đa nhân thuộc dòng đại thực bào, có chức năng hóa giáng xương thông qua sự phối hợp những men của lysosome và độ pH thấp. Xương luôn được tái tạo của hai chức năng chủ yếu đó (Lê Văn Thọ (2009) [13]). Để tận dụng tối ưu khả năng cung cấp yếu tố, xương được tái tạo tùy theo mức độ các lực nén tác động lên nó. Sự tái tạo xương đóng một vai trò quan trọng trong cân bằng nội mô, nhất là cân bằng Canxi và Magie. Do đó, ngoài các lực cơ học, còn có các hormone và vitamin tham gia vào tạo và hủy xương, thí dụ như hormone cận giáp và giáp, vitamin D… Ở thú đang phát triển và trưởng thành, việc tạo và hủy xương luôn cân bằng. Ở thú già và thú sinh sản quá trình dị hóa sẽ trội hơn quá trình tổng hợp, dẫn tới các bệnh về xương như loãng xương, xốp xương… 2.1.4.3. Chức năng của hệ xương Nguyễn Bá Tiếp (2005) [15] đã chỉ ra xương cũng như bộ xương đảm nhận vai trò trong việc tạo hình cơ thể, tạo các khoang chứa cơ quan nội tạng, bảo vệ các nội tạng bên trong, hỗ trợ quá trình vận động, là nơi sinh sản tế bào máu… Tóm lại xương có 3 chức năng chính: a. Chức năng cơ học (Nâng đỡ và vận động) Hệ xương giúp nâng đỡ toàn bộ cơ thể, giữ cho cơ thể được tư thế đứng thẳng, tạo dáng và thực hiện các động tác. Xương không thể cử động nhưng là nơi bám của các cơ nên được xem như một hệ đòn bẩy mà điểm tựa là các khớp, nhờ vào đó giúp cơ thể chuyển động. 10 b. Chức năng bảo vệ Hệ xương là bộ khung để bảo vệ nhiều cơ quan. Hộp sọ bảo vệ não, cột sống bảo vệ tủy sống, lồng ngực che chở cho tim phổi và các mạch máu lớn, khung chậu che chở cho nhiều cơ quan nội tạng thuộc hệ tiết niệu và sinh dục. Ngoài ra xương còn bảo vệ tủy xương là cơ quan tạo máu. c. Chức năng chuyển hóa Xương là nơi dự trữ một số ion, đặc biệt chứa 99% lượng Canxi và 85% phosphate của cơ thể dưới dạng tinh thể hydroxyapatite lắng đọng bên trong và bên ngoài sợi gelatin. 1% còn lại ở trong máu, dịch ngoại bào hoặc các mô dưới dạng ion hóa hoặc kết hợp với protein và rất cần thiết cho các chức năng co cơ của thần kinh, nội tiết, đông máu,…15% phosphate còn lại ở trong acid nucleic, lipid phosphoryl hóa, protein. Cùng với ruột và thận, xương góp phần duy trì nồng độ Canxi và Phosphate máu hằng định. 2.1.4.4. Đặc điểm lành bệnh của xương Theo Lê Văn Thọ (2009) [13] xương gãy có khả năng lành lại một cách tự nhiên. Xương của thú sẽ cung cấp nhiều tế bào mới cho tất cả các vị trí xương bị gãy và các mạch máu nhỏ bé sẽ được tái tạo lại cho xương. Những tế bào xương mới sản sinh này sẽ bao phủ lên cả hai đầu chỗ xương bị gãy và hàn gắn chặt lại chỗ xương bị gãy cho đến lúc xương rắn chắc như trước đây. Trong quá trình lành xương, phần hữu cơ sẽ được tái tạo trước, bao gồm các tế bào xương với hệ thống các sợi gelatin. Sau đó, sự cốt hóa sẽ tiếp nối để được phần mô xương hoàn chỉnh. Thời gian lành xương trung bình 8 – 12 tuần tùy cấu trúc của xương. 2.1.4.5. Một số vấn đề liên quan đến hệ xương của chó a. Gãy xương, nứt xương Bệnh lý này thường do té ngã hay do một số tai nạn tác động tới xương gây nên làm gãy hay nứt xương. Đường gãy có nhiều dạng đường gãy khác nhau: gãy ngang, gãy chéo, gãy xoắn, gãy lún, gãy thành nhiều mãnh. Gãy một phần (nứt) hay hoàn toàn. Gãy không hoàn toàn gọi là gãy cành tươi. 11 Gãy xương có thể thành góc, bị xoay biến dạng, phụ thuộc vào vị trí bị gãy. Khi bị gãy hở, thì da và các phần mềm ở đó sẽ bị tổn thương, có thể lộ xương ra bên ngoài. b. Bệnh loãng xương Thường xuất hiện trên những thú trưởng thành và thú già. Bệnh xuất hiện trong một thời gian dài mất cân đối giữa nguồn cung cấp Canxi, Phospho so với nhu cầu sử dụng của cơ thể, kết quả là xương mềm, xốp, dễ gãy. Các nguyên nhân gây bệnh: khẩu phần thiếu Canxi hoặc phospho, thiếu vitamin D, tỷ lệ Ca/P không cân đối trong khẩu phần ăn, thú mang thai cần nhiều Ca, P. Triệu chứng: đau khớp, yếu chân, khó đi lại, gầy ốm, dễ bị gãy xương khi bị té ngã, hoặc bị tác động cơ học từ bên ngoài, thú dễ mắc các bệnh kế phát khác như bệnh tiêu hóa. c. Bệnh còi xương Bệnh xuất hiện trên thú đang trong giai đoạn tăng trưởng, sau giai đoạn cai sữa với những rối loạn về sự phát triển bộ xương. Thường những con tăng trưởng nhanh trong đàn nhạy cảm với bệnh hơn. Nguyên nhân gây bệnh là do: thiếu hụt Canxi hoặc Phosphor trong thức ăn, mất cân bằng tỷ lệ Ca/P ở giai đoạn sinh trưởng tỷ lệ này thay đổi trong khoảng 1,5 – 2. Nguyên nhân cũng có thể do thiếu vitamin D, vitamin A. Triệu chứng: thú thay đổi tập tính, thích cắn phá. Đầu tiên, sụn đầu xương bắt đầu bẹt ra làm chổ khớp xương phình to dần, ngoài ra áp lực tại vùng khớp tăng nên thú vận động khó khăn, chân cứng. Sau cùng, các xương bị vặn cong gây bị dị dạng nhất là ở xương chi, lưng thú bị uốn cong, lòng ngực xẹp xuống, xương ngực gồ lên, các nối sụn sườn phình to. Thiếu máu, gầy ốm, thường hay rối loạn tiêu hóa và viêm phổi. d. Bệnh u xương Người ta thường phân loại gồm: U xương nguyên phát, thứ phát, u lành, u ác, phân theo loại mô học. Mỗi loại u thường xảy ra ở các lứa tuổi nhất định. 12