Tài liệu Kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong việc xây dựng lối sống cho thanh niên việt nam hiện nay

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM THU THỦY KẾ THỪA CÁC GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG TRONG VIỆC XÂY DỰNG LỐI SỐNG CHO THANH NIÊN VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC HÀ NỘI - 2017 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM THU THỦY DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN Chuyên ngành : CNDVBC & CNDVLS Mã số : 62 22 03 02 HÀ NỘI - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, đây là công trình khoa học của riêng tôi, dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS. TS. Nguyễn Văn Phúc. Các trích dẫn và số liệu sử dụng trong luận án là đáng tin cậy và có xuất xứ rõ ràng. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về công trình nghiên cứu của mình. Hà Nội, 09 tháng 03 năm 2017 Tác giả luận án Phạm Thu Thủy MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 Chương 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN .............................................................................................................. 6 1.1. Những công trình đề cập đến giá trị đạo đức truyền thống và kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc ................................................................ 6 1.2. Những công trình đề cập đến lối sống thanh niên, xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay .......................................................................15 1.3. Các công trình nghiên cứu về vai trò, thực trạng và nguyên nhân của việc kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay .......................................................................19 1.4. Các công trình đề xuất giải pháp kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay ...............24 1.5. Những vấn đề đặt ra để luận án tiếp tục giải quyết ................................27 Chương 2. GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG VÀ TÍNH TẤT YẾU KẾ THỪA CÁC GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG TRONG XÂY DỰNG LỐI SỐNG CHO THANH NIÊN VIỆT NAM HIỆN NAY ..............30 2.1. Giá trị đạo đức truyền thống ...................................................................31 2.2. Lối sống, đặc trưng lối sống của thanh niên Việt Nam hiện nay ...........56 2.3. Tính tất yếu kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay........................................................73 Chương 3. THỰC TRẠNG KẾ THỪA CÁC GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG TRONG XÂY DỰNG LỐI SỐNG CHO THANH NIÊN VIỆT NAM HIỆN NAY ...............................................................................................85 3.1. Những thành tựu và nguyên nhân của việc kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam những năm qua ................................................................................................. 86 3.2. Một số hạn chế và nguyên nhân của việc kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam những năm qua ............................................................................................... 111 Chương 4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ KẾ THỪA CÁC GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG TRONG XÂY DỰNG LỐI SỐNG CHO THANH NIÊN VIỆT NAM HIỆN NAY..............................................121 4.1. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể, phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức để thực hiện hiệu quả kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam ................122 4.2. Đổi mới nội dung, đa dạng hóa hình thức kế thừa các giá trị truyền thống trong xây dựng lối sống cho thanh niên ............................................128 4.3. Kết hợp chặt chẽ giữa “xây” và “chống’’ trong kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống để xây dựng lối sống cho thanh niên ..............................133 4.4. Quan tâm giải quyết tốt các quan hệ lợi ích, chính sách đối với thanh niên trong tình hình mới ..............................................................................140 4.5. Nâng cao tính tích cực, tự giáo dục nhằm kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối sống cho thanh niên .................................142 KẾT LUẬN .......................................................................................................148 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ .............150 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................151 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt Công nghiệp hoá, hiện đại hoá CNH, HĐH Chủ nghĩa xã hội CNXH Diễn biến hòa bình DBHB Đảng Cộng sản Việt Nam ĐCSVN Liên hiệp thanh niên LHTN Nhà xuất bản Nxb Khoa học công nghệ KHCN Kinh tế thị trường KTTT Thanh niên cộng sản TNCS Xã hội chủ nghĩa XHCN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cha ông ta thường dạy: “Người ta là hoa của đất”, có nghĩa là mọi tài sản về vật chất và tinh thần trên quả đất này do trí tuệ và bàn tay con người làm ra. Con người đây là số đông, của đủ mọi ngành nghề và giới tính, lứa tuổi. Lịch sử cũng chứng minh, từ xa xưa trong quá trình dựng nước và giữ nước, đã có những thời kỳ dân tộc ta bằng sức mạnh của mình giữa muôn trùng khó khăn của thiên tai địch họa, đã bảo tồn được non sông đất nước, lập những chiến công hiển hách, để lại cho đời sau bao gương sáng rất tự hào. Kế thừa giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc chính là cội nguồn sức mạnh làm nên những chiến công hiển hách của dân tộc Việt Nam. Bảo tồn những giá trị của dân tộc, đó là chìa khóa để định hướng phát triển cuộc sống. Kinh nghiệm của các xã hội đã đạt tới trình độ phát triển cao cho thấy rằng, bằng cách không lãng quên truyền thống, khai thác các giá trị nhân bản của truyền thống sẽ là động lực nội sinh thúc đẩy dân tộc phát triển. Trong quá trình lãnh đạo đất nước, Đảng và Nhà nước ta luôn đề cao vị trí, vai trò của thanh niên, xác định thanh niên là rường cột của nước nhà, chủ nhân tương lai của đất nước, là lực lượng xung kích đi đầu trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN, là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, hội nhập quốc tế. Thanh niên luôn được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng phát huy nhân tố và nguồn lực con người. Vì vậy, công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc. Bối cảnh trong nước và quốc tế hiện nay có nhiều diễn biến phức tạp, khó lường, vừa tạo ra nhiều cơ hội, thuận lợi nhưng cũng đem đến không ít khó khăn, thách thức mới cho bồi dưỡng, kế thừa truyền thống đạo đức trong xây dựng lối sống cho thanh niên trong tình hình mới cả về cơ sở lý luận cũng như thực tiễn, cả về phương diện chính trị tư tưởng, tổ chức cũng như công tác vận động, tập hợp và đoàn kết thanh niên và phong trào thanh niên. Tình hình đó đặt ra những 1 yêu cầu và nhiệm vụ mới đòi hỏi công tác tập hợp, đoàn kết thanh niên cần có sự đổi mới cả về lý luận cũng như phương pháp tiếp cận thực tiễn; nội dung cũng như phương thức vận động thanh niên trong tình hình mới, góp phần quan trọng trong công tác vận động, tập hợp và đoàn kết thanh niên để thực hiện bồi dưỡng, kế thừa truyền thống đạo đức trong xây dựng lối sống cho thanh niên, Đảng ta đã xác định: “Xây dựng thế hệ thanh niên Việt Nam phát triển toàn diện: giàu lòng yêu nước, tự cường dân tộc; kiên định lý tưởng của Đảng, có đạo đức cách mạng, ý thức chấp hành pháp luật, sống có văn hoá, vì cộng đồng; có năng lực, bản lĩnh trong hội nhập quốc tế; có sức khoẻ, kỹ năng và tác phong lao động công nghiệp, trở thành công dân tốt của đất nước”. Nhằm thực hiện mục tiêu đó, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm phát huy vai trò xung kích, sáng tạo và tiềm năng to lớn của thanh niên trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước thời kỳ hội nhập. Bên cạnh đó, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và Hội LHTN Việt Nam là tổ chức xã hội rộng rãi của thanh niên và các tổ chức thanh niên Việt Nam, trong những năm qua đã thực hiện tốt chức năng nhiệm vụ của mình, đoàn kết mọi tầng lớp thanh niên đóng góp xứng đáng cho công cuộc bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước. Công tác tập hợp đoàn kết thanh niên của tổ chức Đoàn và Hội được triển khai đã đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra. Các cấp bộ Đoàn và Hội đã không ngừng đổi mới nội dung, phương thức tập hợp đoàn kết thanh niên, phát huy nguồn lực xã hội trong công tác tập hợp đoàn kết thanh niên. Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện nay, trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học, công nghệ, sự bùng nổ thông tin, sự đa dạng của các phương tiện nghe nhìn dẫn đến sự không giới hạn về không gian giao lưu văn hóa và thanh niên liên tục chịu tác động, ảnh hưởng bởi các thông tin đa chiều trong xã hội. Thực tiễn công tác thanh niên hiện nay cho thấy, còn một bộ phận không nhỏ thanh niên Việt Nam hiện nay có biểu hiện tiêu cực trong đạo đức, lối sống như: tư tưởng sùng bái vật chất, chạy theo đồng tiền, chủ nghĩa cá nhân, vị kỷ, 2 theo đuổi lối sống thực dụng tạo ra những thói quen lãng quên truyền thống, lối sống gấp gáp, vô cảm trước những những khổ đau của người khác, coi thường những giá trị truyền thống, văn hóa, lịch sử của dân tộc, phai nhạt lý tưởng, vi phạm pháp luật, ngại tham gia các hoạt động xã hội, hoạt động đoàn thể... Đó chính là biểu hiện của sự xuống cấp về lối sống của một bộ phận thanh niên Việt Nam, là biểu hiện của quan điểm “lệch chuẩn”, đối lập với quan niệm đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam. Từ những vấn đề nêu trên đòi hỏi cần phải có sự nghiên cứu phân tích thấu đáo, rút ra những bài học kinh nghiệm và đưa ra những giải pháp cụ thể, khả thi. Vì vậy, việc kế thừa giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc đối với thanh niên hiện nay đang đặt ra nhiều vấn đề cấp thiết. Để góp phần khắc phục tình trạng này và đẩy mạnh công tác xây dựng lối sống văn hóa cho thanh niên trong điều kiện hiện nay, tôi chọn vấn đề: “Kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong việc xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay” làm đề tài cho Luận án tiến sĩ Triết học. 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích Trên cơ sở làm rõ một số vấn đề lý luận về kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống, Luận án phân tích thực trạng kế thừa, đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ - Hệ thống hóa một số giá trị đạo đức truyền thống cơ bản của Việt Nam. - Xác định khái niệm lối sống, đặc trưng lối sống thanh niên hiện nay. - Làm rõ việc kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống như một quá trình tất yếu trong xây dựng lối sống cho thanh niên. - Phân tích, đánh giá thực trạng, nguyên nhân việc kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay. 3 - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả việc kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc trong xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Những giá trị đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc được lưu truyền hàng nghìn năm lịch sử. - Chủ thể của lối sống, đạo đức mà luận án nghiên cứu là thanh niên. - Phạm vi nghiên cứu của luận án là các giá trị truyền thống của dân tộc nhưng chú trọng vào các giá trị quy định chuẩn mực đạo đức của xã hội. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu - Cơ sở lý luận: Quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các văn kiện của Đảng ta có liên quan đến truyền thống và xây dựng lối sống cho thanh niên nước ta hiện nay là cơ sở lý luận của luận án. - Phương pháp nghiên cứu: Luận án được thực hiện trên cơ sở vận dụng phương pháp luận chung của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử và sử dụng các phương pháp cụ thể: Phân tích, tổng hợp, so sánh, lôgic lịch sử, khái quát, kết hợp lý luận với thực tiễn... 5. Đóng góp mới của luận án - Luận án góp phần làm rõ khái niệm lối sống, lối sống của thanh niên, xây dựng lối sống thanh niên. - Luận án góp phần xác định rõ tầm quan trọng của giá trị đạo đức truyền thống với việc xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam trong bối cảnh đẩy mạnh hội nhập quốc tế hiện nay. - Luận án làm rõ thực trạng phát huy giá trị đạo đức truyền thống trong việc xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay. - Đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm kế thừa và phát huy tốt các giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng lối sống mới cho thanh niên Việt Nam hiện nay. 4 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án - Luận án góp phần làm sáng tỏ tầm quan trọng và đưa ra một số giải pháp cơ bản nhằm phát huy các giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng lối sống cho thanh niên Việt Nam hiện nay. - Luận án có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong công tác nghiên cứu, giảng dạy ở các trường và học viện. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận án gồm 4 chương 15 tiết. 5 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 1.1. Những công trình đề cập đến giá trị đạo đức truyền thống và kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc Giá trị đạo đức truyền thống và kế thừa giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc ta là vấn đề có nhiều nhà nghiên cứu đề cập đến từ trước đến nay, được thể hiện thông qua các công trình, đề tài khoa học và được xã hội hóa ở nhiều cuốn sách, bài báo khoa học; trong đó tiêu biểu gồm có: Công trình khoa học của tác giả Nguyễn Hồng Phong: “Tìm hiểu tính cách dân tộc”, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1963. Công trình tiếp cận dưới góc độ văn hóa, văn hóa dân tộc; tập trung phân tích những cơ sở kinh tế, xã hội trong sự hình thành tính cách trong lối sống dân tộc. Đó là nền sản xuất nông nghiệp lúa nước; sự kết cấu nhà - làng - nước; vị trí địa lý thuận lợi cho giao lưu kinh tế, văn hóa và cả những cuộc chiến tranh…Trên cơ sở đó tác giả đi sâu khái quát một số tính cách dân tộc điển hình biểu hiện thành các giá trị đạo đức, văn hóa truyền thống của dân tộc, được truyền từ đời này sang đời khác; đó là những tính cách: lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, tình yêu lao động, tinh thần hiếu học, lối sống giản dị... Nội dung công trình nghiên cứu cũng luận giải phân tích sâu sắc về văn hóa, lối sống truyền thống Việt Nam; phân tích sự biến đổi của văn hóa, lối sống truyền thống trong quá trình xây dựng xã hội XHCN ở nước ta. Tác giả Trần Văn Giàu trong cuốn sách “Giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt Nam”, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 1980, đã phân tích và đưa ra các khái niệm giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc, nêu rõ những tác động của lịch sử đối với việc phát triển các giá trị truyền thống. Công trình tập trung phân tích 7 đức tính tốt đẹp của dân tộc Việt Nam bao gồm: yêu nước, cần cù, anh hùng, sáng tạo, lạc quan, thương người, vì nghĩa. Đồng thời, hệ thống hóa các phạm trù một cách hệ thống và khoa học với ý nghĩa giống như một “bảng 6 giá trị tinh thần” của người Việt, dù phải trải qua hơn nghìn năm Bắc thuộc những cũng không bị đồng hóa, đánh mất bản sắc dân tộc. Công trình phân tích, luận giải và khẳng định hệ giá trị truyền thống trung tâm trong bảng giá trị tinh thần chính là tinh thân yêu nước. Đó là giá trị đầu tiên và quan trọng nhất, là thước đo tiêu chuẩn trong cuộc sống của con người. Nội dung công trình cũng trang trọng đề cập đến Chủ tịch Hồ Chí Minh - vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc Việt Nam, một con người hội tụ kết tinh mọi giá trị tinh hoa truyền thống của dân tộc Việt Nam kết hợp nhuần nhuyễn với những giá trị cao đẹp của nhân loại và Người trở thành biểu tượng sáng ngời của chủ nghĩa yêu nước Việt Nam trong thời đại mới. Đề tài khoa học cấp Nhà nước KX.07-02 (1994): “Các giá trị truyền thống và con người Việt Nam hiện nay”. Chủ nhiệm đề tài: Phan Huy Lê và Vũ Minh Giang. Các tác giả đã nghiên cứu quá trình hình thành, phát triển và biến đổi của các giá trị truyền thống và con người Việt Nam; những yếu tố cấu thành của truyền thống Việt Nam; đánh giá những mặt mạnh, mặt yếu của di sản truyền thống; đề xuất phương hướng và giải pháp giáo dục, phát huy các giá trị truyền thống để giải quyết một cách hài hòa mối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại nhằm xây dựng con người mới Việt Nam. Trong quá trình hội nhập quốc tế, tác động nhiều chiều của toàn cầu hóa được các tác giả Nguyễn Trọng Chuẩn, Nguyễn Văn Huyên đề cập trong công trình nghiên cứu “Giá trị truyền thống trước những thách thức của toàn cầu hóa”; Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2002. Công trình chọn lọc các bài tham luận trong Hội thảo khoa học quốc tế: “Giá trị truyền thống trước những thách thức của toàn cầu hóa”, tổ chức tại Hà Nội, tháng 5/2001. Các bài viết tập trung phân tích thực chất của toàn cầu hóa, các thách thức và cơ hội của toàn cầu hóa đối với việc giữ gìn và phát huy những giá trị truyền thống dân tộc Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. 7 Trong quá trình phát triển CNH, HĐH đất nước, việc giữ gìn bản sắc văn hóa tinh thần của dân tộc là động lực của sự phát triển. Tác giả Đoàn Văn Khái trong đề tài khoa học cấp Bộ (2009 - 2010): “Kế thừa và phát huy các giá trị truyền thống Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay” đã đi sâu phân tích, làm rõ thực chất, đặc trưng, những nhân tố thúc đẩy và tính hai mặt của toàn cầu hóa trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội trong giai đoạn hiện nay; những tác động của toàn cầu hóa đến sự phát triển của thế giới đương đại. Đề tài cũng đã nêu và làm rõ các khái niệm về giá trị, truyền thống, giá trị truyền thống, giá trị truyền thống tiêu biểu; đồng thời phân tích rõ những biến đổi tích cực và tiêu cực của các giá trị truyền thống Việt Nam, trước hết là các giá trị truyền thống tiêu biểu như: yêu nước; gia đình; nhân văn; đoàn kết; hiếu học; cần cù, tiết kiệm, do tác động của toàn cầu hóa. Đề tài luận giải sự cần thiết phải kế thừa và phát huy các giá trị truyền thống Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay; nêu ra phương pháp luận đối với việc thẩm định các giá trị truyền thống và những yêu cầu của việc kế thừa và phát huy các giá trị truyền thống Việt Nam. Đề tài đã phân tích chỉ ra những nội dung cần phải kế thừa và phát huy trong các giá trị truyền thống tiêu biểu Việt Nam (bao gồm cả những biểu hiện mới của các giá trị truyền thống); đề xuất những giải pháp nhằm vừa kế thừa, cách tân, làm mới, phát triển các giá trị truyền thống để thích ứng với xã hội hiện đại, vừa chủ động xử lý và tích cực tiếp thu các giá trị tinh hoa của nhân loại để tạo nên sức mạnh tổng hợp giữa yếu tố truyền thống và yếu tố hiện đại, giữa nội sinh và ngoại sinh trong quá trình hội nhập quốc tế của đất nước. Một số luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ liên quan đến vấn đề nghiên cứu đạo đức, đạo đức truyền thống dân tộc, văn hóa đạo đức của con người Việt Nam nói chung và thanh niên Việt Nam nói riêng, gồm có: Luận án tiến sĩ Triết học của Nguyễn Văn Lý: “Kế thừa và đổi mới các giá trị đạo đức truyền thống trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay”, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2000. 8 Tác giả luận án đi sâu nghiên cứu vấn đề làm thế nào để vừa giữ được truyền thống, bản sắc văn hóa dân tộc, vừa loại bỏ được những truyền thống đã trở nên lỗi thời, lạc hậu và tiếp thu những tinh hoa văn hóa nhân loại nhằm phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong xu thế toàn cầu hóa hiện nay. Luận án cũng chú trọng nghiên cứu những tác động tích cực, tiêu cực trong đạo đức truyền thống dân tộc; phân tích những nội dung chủ yếu cần được kế thừa, bổ sung và đổi mới trong các giá trị đạo đức truyền thống; đề xuất những phương hướng và giải pháp cơ bản, đảm bảo kế thừa và đổi mới các giá trị đạo đức truyền thống trong quá trình chuyển sang nền KTTT nước ta. Luận án tiến sĩ Triết học của Võ Văn Thắng: “Kế thừa và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc trong việc xây dựng lối sống ở Việt Nam hiện nay”; Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2005. Nội dung nghiên cứu làm rõ vấn đề xây dựng lối sống ở nước ta trong thời kỳ đổi mới, phát triển nền KTTT định hướng XHCN, đẩy mạnh CNH, HĐH, chủ động hội nhập quốc tế; Phân tích, luận giải khoa học về việc kế thừa, phát huy các giá trị văn hoá truyền thống dân tộc và khẳng định đó là vấn đề tất yếu trong quá trình xây dựng lối sống ở Việt Nam hiện nay. Trên cơ sở làm rõ các giá trị văn hoá truyền thống dân tộc, luận án đã xác định những giá trị văn hoá truyền thống dân tộc cần được kế thừa và phát huy trong quá trình xây dựng lối sống của con người Việt Nam hiện nay đó là: chủ nghĩa yêu nước, ý chí tự lực, tự cường, đoàn kết dân tộc, lòng nhân ái, khoan dung, cần cù, hiếu học. Luận án tiến sĩ Triết học của của Lê Thị Hoài Thanh: “Quan hệ biện chứng giữa truyền thống và hiện đại trong giáo dục đạo đức cho thanh niên Việt Nam hiện nay”, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2003. Nội dung nghiên cứu sự kế thừa đòi hỏi phải giải quyết hữu hiệu việc kết hợp giữa truyền thống với hiện đại. Luận án phân tích chỉ ra mối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại trong sự phát triển của đạo đức với những đặc trưng riêng của nó, thể hiện truyền thống là nền tảng của hiện đại, là cơ sở của “hiện 9 đại hóa”. Vì vậy, trong hoạt động giáo dục đạo đức, nhất là giáo dục đạo đức cho thế hệ thanh niên, cần phải luôn nắm vững và giải quyết hài hòa mối quan hệ đó. Để giải quyết những vấn đề giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ theo hướng kết hợp truyền thống và hiện đại đạt hiệu quả cao, luận án đã đưa ra phương hướng và một số giải pháp chủ yếu được đặt trong một thể thống nhất, đồng bộ, có sự quản lý chặt chẽ, đó là: Gắn bó chặt chẽ hoạt động giáo dục đạo đức với công cuộc đổi mới, với sự nghiệp CNH, HĐH đất nước; quán triệt quan điểm chủ nghĩa Mác Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng ta về vấn đề này; kết hợp giáo dục truyền thống và hiện đại ở cả gia đình, nhà trường và xã hội - tạo môi trường thống nhất và lành mạnh cho hoạt động giáo dục; kết hợp giáo dục đạo đức với giáo dục pháp luật; không những phải kết hợp giáo dục về nội dung, mà còn cần phải kết hợp các phương pháp giáo dục truyền thống và các phương pháp giáo dục hiện đại... Luận án tiến sĩ Triết học của Mai Thị Quý: “Toàn cầu hóa và vấn đề kế thừa một số giá trị truyền thống của dân tộc trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay”, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2007. Từ góc độ tiếp cận của triết học, tác giả đi sâu nghiên cứu tác động của toàn cầu hóa, xem đó như một xu thế vận động tất yếu của xã hội loài người theo quy luật chung từ thấp đến cao. Luận án còn phân tích tính hai mặt của toàn cầu hóa trong một số lĩnh vực kinh tế, chính trị - xã hội. Nghiên cứu về sự biến động của các giá trị truyền thống trong toàn cầu hóa. Luận án đã có những phân tích lập luận khá sâu sắc để làm rõ các phạm trù giá trị, truyền thống và giá trị truyền thống; chỉ rõ những vấn đề đặt ra trong sự kế thừa một số giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. Theo quan niệm được nêu ra trong luận án, kế thừa là một số hiện tượng mang tính quy luật, biểu hiện đặc trưng cho sự phát triển trong tự nhiên, trong xã hội hay trong tư duy. Việc kế thừa giá trị truyền thống thực chất là việc giữ lại, bổ sung, phát triển những giá trị truyền thống của dân tộc trong một giai đoạn lịch sử mới. 10 Luận án tiến sĩ Triết học của Ngô Thị Thu Ngà: “Giá trị đạo đức truyền thống với việc xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay”, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2011. Trong luận án, tác giả đề cập và phân tích vấn đề đạo đức mới và vai trò của giá trị đạo đức truyền thống trong việc xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay. Luận án nêu rõ: Các giá trị đạo đức truyền thống là một trong những yếu tố cơ bản cấu thành và làm nên cốt cách, bản sắc tinh thần phong phú, tốt đẹp của con người Việt Nam. Những giá trị đạo đức truyền thống có tác động to lớn và tích cực, điều chỉnh nhận thức và hành và cá nhân cũng như các quan hệ xã hội theo hướng ngày càng hoàn thiện hơn. Luận án luận giải sâu sắc sự tính cấp bách phải phát huy mạnh mẽ vai trò của giáo dục đạo đức truyền thống trong việc xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ, nhằm hình thành và dần hoàn thiện cho họ bản lĩnh, lối sống, nhân cách vừa mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc, vừa hiện đại, hội nhập theo hướng nhân văn, đủ sức là lực lượng chủ lực trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Luận án cũng phân tích làm sáng rõ hơn các vấn đề liên quan đến việc phát huy các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ với những phẩm chất như: yêu nước, hăng say, nhiệt tình, năng động, sáng tạo, biết yêu quý và có ý thức gìn giữ truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Những giải pháp chủ yếu được nêu ra trong luận án đều hướng vào nhằm phát huy hơn nữa vai trò của giá trị truyền thống trong việc xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ Việt Nam. Luận án tiến sĩ Triết học của Cao Thu Hằng: “Kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách con người Việt Nam hiện nay”, Học viện Khoa học xã hội Việt Nam, Hà Nội, 2012 đã đi sâu nghiên cứu vấn đề giá trị đạo đức truyền thống và nhân cách; nêu và phân tích khái niệm giá trị và luận giải vai trò của giá trị đạo đức xâm nhập vào tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, đồng thời hiện diện trong các giá trị khác. Luận án khẳng định ảnh hưởng của giá trị đạo đức truyền thống đến việc hình thành nhân cách của con người Việt 11 Nam, từ đó chỉ rõ tính tất yếu của việc kế thừa các giá trị đạo đức trong xây dựng nhân cách con người Việt Nam hiện nay. Trong luận án, tác giả làm rõ các giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam nổi bật là tình yêu quê hương đất nước, lòng thương người sâu sắc, tinh thần đoàn kết, đức tính lao động cần cù... là những yếu tố làm nên cốt cách, bản sắc con người Việt Nam. Tác giả cũng cho rằng: “Chúng ta phải có quan điểm lịch sử, cụ thể, cần phát triển thêm nội dung các giá trị đạo đức truyền thống và lưu ý đến đặc điểm thời đại khi kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong việc xây dựng nhân cách con người Việt Nam hiện nay, đảm bảo “vừa tiên tiến, vừa đậm đà bản sắc dân tộc”. Bên cạnh các công trình khoa học, các luận án nêu trên, còn có cuốn sách được công bố có những nội dung liên quan đến vấn đề đạo đức, nhân cách, giá trị truyền thống trong điều kiện hiện nay, gồm: Cuốn sách: “Tìm hiểu giá trị văn hóa truyền thống trong quá trình CNH, HĐH”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, năm 2001, của các tác giả Nguyễn Trọng Chuẩn, Phạm Văn Đức, Hồ Sỹ Quý. Nội dung cuốn sách đã trình bày những nội dung cơ bản về giá trị và giá trị truyền thống; trong đó tập trung phản ánh mối quan hệ giữa giá trị văn hóa truyền thống với sự phát triển. Các giá trị truyền thống được các tác giả đề cấp và phân tích sâu sắc trong cuốn sách được coi là những động lực nội sinh, tạo nền tảng cơ bản để đất nước thực hiện thành công sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, hội nhập vững Tác giả Hồ Sĩ Quý đã phân tích khá tập trung và chuyên sâu các vấn đề về giá trị, truyền thống, giá trị truyền thống, giá trị châu Á, giá trị văn hóa Việt Nam trong cuốn “Về giá trị và giá trị châu Á”, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005. Công trình đề cập sự dịch chuyển một số giá trị trong quá trình toàn cầu hóa. Theo tác giả văn hóa Việt Nam chắc chắn có những giá trị ưu trội nhất định và cho rằng những giá trị ưu trội ấy sẽ được phát huy trong bước phát triển tiếp theo của đất nước trên con đường hội nhập. 12 Ngoài những công trình khoa học, những cuốn sách nêu trên, những năm qua còn có nhiều công trình nghiên cứu, đề tài khoa học, nhiều sách và bài báo khoa học được công bố, có những nội dung tham khảo để phục vụ cho nghiên cứu luận án của tác giả trên các khía cạnh: giá trị, giá trị truyền thống, giá trị văn hóa truyền thống; những vấn đề đặt ra để giữ gìn và phát huy các giá trị truyền thống dân tộc trong chiến lược phát triển con người Việt Nam của Đảng và Nhà nước ta; tiêu biểu đó là công trình nghiên cứu “Khả năng phát triển của giá trị truyền thống Việt Nam trước xu thế toàn cầu hoá”, 2001. của tác giả Nguyễn Tài Thư; công trình “Sự chuyển đổi giá trị truyền thống Việt Nam trước xu thế toàn cầu hoá”, 2001 của Lê Ngọc Anh, Tác giả Phạm Minh Hạc với đề tài “Nghiên cứu con người và nguồn nhân lực đi vào CNH, HĐH”, 2001. Tác giả Phạm Văn Đức với bài viết “Phát huy tinh thần dân tộc trong bối cảnh toàn cầu hóa ở Việt Nam hiện nay”, Tạp chí Triết học, số 9, 2004. Trong các công trình, bài viết trên, các tác giả đã chỉ ra, toàn cầu hóa là xu thế tất yếu, khách quan của thời đại và khẳng định xu hướng của toàn cầu hóa là nguy cơ thách thức trong việc giữ gìn và phát huy các giá trị đạo đức truyền thống. Bởi sự tác động toàn cầu của nó đến tất cả các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội trong đó có đời sống văn hóa, tinh thần. Các tác giả cho rằng, kế thừa và phát huy các giá trị văn hóa, đạo đức truyền thống, dân tộc là đảm bảo cho việc hội nhập vào quá trình toàn cầu hóa một cách thành công. Xu hướng toàn cầu hóa mang tính quốc tế nên việc giữ gìn và phát huy các giá trị đạo đức truyền thống trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Bên cạnh đó, các tác giả còn phân tích và đánh giá thực trạng các giá trị truyền thống Việt Nam trước xu thế toàn cầu hóa; từ đó, đề xuất những giải pháp nhằm giữ gìn và phát huy các giá trị tinh thần truyền thống của Việt Nam. Viện Nghiên cứu Thanh niên (2014), Kết quả Khảo sát Tình hình Thanh niên 2014. Tổng quan kết quả khảo sát của Viện Nghiên cứu Thanh niên đã đề cập khá toàn diện về tình hình Thanh niên trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và đẩy mạnh hội nhập quốc tế ở nước ta, trong đó có liên quan đến vấn đề giá trị 13 đạo đức truyền thống và kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc của thanh niên mà luận án quan tâm. Bài tham luận “Giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ” của đồng chí Nguyễn Đắc Vinh, Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, nguyên Chủ tịch Trung ương Hội Sinh viên Việt Nam khóa VIII trình bày tại phiên thảo luận các văn kiện Đại hội XII, ngày 23/01/2016. Nội dung bài tham luận đã đề cập nhiều vấn đề về giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hoá cho thế hệ trẻ, coi đó là nhiệm vụ chiến lược của Đảng ta trong giai đoạn cách mạng mới. Một số bài báo khoa học của các chuyên gia nghiên cứu về việc kế thừa các giá trị đạo đức, khẳng định vai trò của việc giáo dục đạo đức đối với sự phát triển của dân tộc, được tác giả luận án nghiên cứu. Tiêu biểu gồm: Nguyễn Thế Kiệt, “Quan hệ giữa đạo đức và kinh tế thị trường trong việc định hướng các giá trị đạo đức hiện nay”, Tạp chí Triết học, số 06/1996. Lê Thị Tuyết Ba: “Vai trò của đạo đức đối với sự phát triển kinh tế - xã hội trong điều kiện KTTT”, Tạp chí Triết học, số 5/2002; Lê Ngọc Anh: “Vấn đề giáo dục đạo đức và nếp sống gia đình truyền thống trong nền KTTT ở nước ta hiện nay”, Tạp chí Triết học, số 2/2002; Đặng Hữu Toàn: “Hướng các giá trị đạo đức truyền thống theo hệ chuẩn giá trị chân - thiện - mỹ trong bối cảnh toàn cầu hóa, phát triển KTTT”,… Trong các bài báo trên, xu hướng toàn cầu hóa, phát triển KTTT là tất yếu khách quan, hợp quy luật và không thể đảo ngược. Tuy nhiên, theo các tác giả, KTTT, CNH, HĐH tác động có tính hai mặt đối với sự phát triển xã hội và đạo đức con người. Một mặt, toàn cầu hoá thúc đẩy phân công lao động trên phạm vi thế giới theo hướng chuyên môn hóa, tạo điều kiện cho các nước phát huy thế mạnh của mình, thúc đẩy thương mại và đầu tư quốc tế phát triển mạnh mẽ, toàn cầu hóa làm cho lợi ích các nước gắn kết chặt chẽ và tăng cường hợp tác để giải quyết các vấn đề mang tính chất toàn cầu. Mặt khác, toàn cầu hóa do 14