§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
LỜI MỞ ĐẦU
Trong lÞch sö ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña c¸c níc XHCN trªn thÕ giíi nãi
chung vµ ë ViÖt Nam nãi riªng, chóng ta chØ thÊy mét m« h×nh kinh tÕ thuÇn
nhÊt ®ã lµ m« h×nh kinh tÕ chØ huy tËp trung bao cÊp. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét
m« h×nh kinh tÕ kÐm n¨ng ®éng vµ khã thÝch nghi víi sù phÊt triÓn chung cña
kinh tÕ thÕ giíi, chÝnh v× vËy mµ mét sè c¸c quèc gia vµ c¶ níc ta khi ¸p dông
m« h×nh nµy ®· gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n kh«ng nhá. Tõ viÖc nhËn thøc ®óng
®¾n nh÷ng u khuyÕt tËt trong thùc tiÔn tån t¹i cña nÒn kinh tÕ lóc bÊy giê nªn
®¹i héi ®¶ng VI ®· ®i ®Õn quyÕt ®Þnh mang tÝnh c¸ch m¹ng trong con ®êng c¸i
c¸ch nÒn kinh tÕ. B¾t ®Çu tõ ®ã m« h×nh nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh
phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng
XHCN lÇn ®Çu tiªn ®îc ¸p dông vµo ViÖt Nam .
Còng b¾t ®Çu tõ ®ã th× cã kh«ng Ýt ý kiÕn tranh luËn cho r»ng cã ph¶i c¬
chÕ thÞ trêng lµ s¶n phÈm cña CNTB hay kh«ng vµ sù vËn dông cña ta cã ph¶i
lµ sù vËn dông kinh nghiÖm cña CNTB hay kh«ng ? NhiÒu ý kiÕn th× cho r»ng
kinh tÕ thÞ trêng vµ CNXH lµ nh níc víi löa kh«ng thÓ dung n¹p víi nhau, bëi
kinh tÕ thÞ trêng tån t¹i trong nã rÊt nhiÒu nh÷ng khuyÕt tËt kh«ng thÓ chÊp
nhËn ®îc. Nh vËy, t tëng ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ thÞ trêng díi chÕ ®é
XHCN ë níc ta lµ cha thèng nhÊt.
ViÖc v¹ch ®Þnh ra u ®iÓm vµ h¹n chÕ cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸-kinh tÕ
thÞ trêng lµ ®iÒu cÇn thiÕt. VÊn ®Ò nµy ®· ®îc rÊt nhiÒu ngêi quan t©m ph©n
tÝch, vµ theo em th× dêng nh mäi ngêi ®· cã nh÷ng nhËn ®Þnh kh¸ toµn diÖn vÒ
nh÷ng u, nh÷ng khuyÕt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Nhng vÊn ®Ò chÝnh l¹i lµ ë
chç khi chung ta ®· quyÕt t©m ®i theo x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng råi th×
chóng ta ph¶i lµm nh thÕ nµo, ph¶i dïng nh÷ng c«ng cô nµo vµ ai lµ ngêi ®øng
ra sö dông nh÷ng c«ng cô ®ã ®Ó h¹n chÕ nh÷ng khuyÕt tËt, ph¸t huy nh÷ng u
®iÓm cña nã.
Tõ nh÷ng lý do trªn em lùa chän ®Ò tµi : “Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ë níc ta hiÖn nay”
§i theo nh÷ng ®Þnh híng néi dung mµ thÇy gi¸o ®· cung cÊp, em sÏ cè
g¾ng nªu ®îc trän vÑn bèn ý chÝnh:
- Lµm râ tÝnh tÊt yªu kh¸ch quan vai trß qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc ®èi
víi nÒn kinh tÕ.
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
1
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
- Lµm râ nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®inh híng
XHCN ë níc ta.
- Ph©n tÝch nh÷ng môc tiªu vµ chøc n¨ng qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc.
- Nªu ®îc mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ®æi míi vµ t¨ng cêng vai trß
kinh tÕ cña Nhµ níc ta hiÖn nay.
Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vÒ ®Ò tµi nµy, em ®· cè g¾ng hÕt søc, song
em tin ch¾c m×nh kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu xãt. Dï vËy, em còng
mong r»ng bµi viÕt cña em ®îc kÕt qu¶ tèt, ®îc thÇy gi¸o ®¸nh gi¸ cao.
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
2
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
PHẦN I
LÝ LUẬN CHUNG VỀ VAI TRÒ KINH TẾ CỦA NHÀ NƯỚC
TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN
Ở NƯỚC TA HIỆN NAY
I. TÝnh tÊt yÕU kh¸ch quan vai trß qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc
§èI víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
1. Nh÷ng ®iÒu kiÖn h×nh thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸ & nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
*
KTHH lµ sù ph¸t triÓn kÕ tiÕp vµ biÕn ®æi vÒ chÊt so víi nÒn kinh tÕ tù
nhiªn trªn c¬ së ph©n c«ng lao ®éng x· héi ®· ph¸t triÓn. KTHH lµ nÒn kinh
tÕ ho¹t ®éng theo quy luËt s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸, s¶n xuÊt s¶n phÈm
cho ngêi kh¸c tiªu dïng th«ng qua trao ®æi mua b¸n, trao ®æi hµng-tiÒn. Nõu
s¶n xu©t ®Ó tù tiªu dïng th× kh«ng ph¶i lµ nÒn KTHH,mµ lµ nÒn kinh tÕ tù
nhiÕn tù cÊp tù tóc. Ngay c¶ khi s¶n xuÊt cho ngêi kh¸c tiªu dïng nh ph©n
phèi díi d¹ng hiÖn vËt ( hµng ®æi hµng ) còng kh«ng gäi lµ KTHH.
VËy, KTHH h×nh thµnh dùa trªn sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng
x· héi, cña trao ®æi gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt víi nhau. §ã lµ kiÓu tæ chøc
kinh tÕ x· héi, trong ®ã quan hÖ trao ®æi gi÷a ngêi vµ ngêi ®îc thùc hiÖn
th«ng qua quan hÖ trao ®æi hµng ho¸ gi¸ trÞ.
*
KTTT lµ nÒn kinh tÕ vËn ®éng theo nh÷ng quy luËt cña thÞ trêng trong
®ã quy luËt gi¸ trÞ gi÷ vai trß chi phèi vµ ®îc biÓu hiÖn b»ng quan hÖ cung cÊp
trªn thÞ trêng. C¸c vÊn ®Ò vÒ tæ chøc s¶n xuÊt hµng ho¸ ®îc gi¶i quyÕt b»ng sù
cung øng hµng ho¸, dÞch vô vµ nhu cÇu tiªu dïng trªn thÞ trêng. C¸c quan hÖ
hµng ho¸ ph¸t triÓn më réng, bao qu¸t trªn nhiÒu lÜnh vùc cã ý nghÜa phæ biÕn
®èi víi ngêi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, dÞch vô ®îc quyÕt
®Þnh tõ thÞ trêng vÒ gi¸, s¶n lîng, chÊt lîng v× ®éng c¬ ®¹t tíi lîi nhuËn tèi ®a.
NÒn KTTT lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cña s¶n xuÊt hµn ho¸. Nã n»m
trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kh¸ch quan vÒ kinh tÕ trong x· héi loµi ngêi.
*
Nh÷ng ®iÒu kiÖn b¶o ®¶m cho nÒn KTTT h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn:
Thø nhÊt : Ph¶i cã nÒn KTHH ph¸t triÓn, ®IÒu ®ã cã nghÜa lµ ph¶i cã
sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn, cã c¸c h×nh thøc, c¸c lo¹i h×nh së
h÷u kh¸c nhau vÒ t liÖu s¶n xuÊt.
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
3
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Thø hai : Ph¶i cã sù tù do trong trao ®æi hµng ho¸ trªn thÞ trêng, tù do
lùa chän b¹n hµng gi÷a c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh.
Trong mét nÒn kinh tÕ cã nhiÒu chñ thÓ cïng s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n
phÈm; vµ ngîc l¹i mçi chñ thÓ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng còng cÇn nhiªu lo¹i hµng
ho¸ kh¸c nhau. ViÖc tù do lùa chän, x©y dùng c¸c mèi quan hÖ b¹n hµng lµ
®iÒu kÞªn kh«ng thÓ thiÕu ®îc ®Ó c¸c chñ thÓ kinh tÕ lùa chän cho m×nh
nh÷ng ph¬ng ¸n tèi u. §ã lµ mét ®iÒu kiÖn rÊt quan träng b¶o ®¶m cho nÒn
KTTT ph¸t triÓn.
Tríc ®©y trong ®IÒu kiÖn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, toµn bé
yÕu tè ®Çu vµo, ®Çu ra, s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt bao nhiªu, b»ng c¸ch nµo vµ
ph©n phèi theo ®Þa chØ nµo…tÊt c¶ ®Òu theo mét hÖ thèng ph¸p lÖnh chi tiÕt,
cô thÓ theo kÕ ho¹ch. Do vËy c¸c quan hÖ thÞ trêng trao ®æi ngang gi¸ kh«ng
cßn ®óng nghi· n÷a mµ biÕn d¹ng ®i rÊt nhiÒu.
Thø ba : S¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¶i tu©n theo nh÷ng quy luËt
cña thÞ trêng, theo gi¸ c¶ thÞ trêng.
+ Quy luËt gi¸ trÞ ®ßi hái : hao phi lao ®éng c¸ biÖt cña mçi ®¬n vÞ s¶n
phÈm cña chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh bÊt k× ph¶i nhá h¬n hao phÝ lao ®éng
x· héi ®Ó s¶n xuÊt ra ®¬n vÞ s¶n phÈm cïng lo¹i trong cïng mét thêi gian vµ
kh«ng gian nhÊt ®Þnh. §ã lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho c¸c chñ thÓ s¶n suÊt
kinh doanh tån t¹i vµ ph¸t triÓn.
+Trong nÒn KTTT, mét s¶n phÈm hµng ho¸ trao ®æi ph¶i th«ng qua gi¸
c¶ thÞ trêng. Gi¸ c¶ lµ h×nh th¸i biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ, cã thÓ cao h¬n
hay thÊp h¬n ®èi víi mét sè hµng ho¸ nµo ®ã. Song gi¸ c¶ vÉn xoay quanh
trôc gi¸ trÞ, xÐt trªn mét thêi gian dµi tæng gi¸ c¶ lu«n b»ng tæng gi¸ trÞ. Vµ
gi¸ c¶ thÞ trêng lµ h¹t nh©n cña c¬ chÕ thÞ trêng.
Muèn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn KTTT, mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh ®Òu ph¶i tu©n thñ gi¸ c¶ thÞ trêng. §¬ng nhiªn gi¸ c¶ thÞ trêng kh«ng
ph¶i lµ yÕu tè duy nhÊt cã t¸c ®éng quyÕt ®Þnh ®Õn ngêi s¶n xuÊt. C¨n cø vµo
yªu cÇu ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ, Nhµ níc cã thÓ cÇn ph¶i ®iÒu tiÕt
gi¸ c¶ ë mét sè mÆt hµng thiÕt yÕu quan träng cã, liªn hÖ chÆt chÏ ®Õn sù æn
®Þnh ®êi sèng kinh tÕ x· héi, cã lîi cho quèc kÕ d©n sinh nh»m h¹n chÕ nh÷ng
t¸c ®éng tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ trêng.
Thø t: Trong ®iÒu kiÖn ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®· vît ra khái biªn
giíi quèc gia, viÖc tham gia ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, g¾n thÞ trêng trong
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
4
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
níc víi thÞ trêng quèc tÕ lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan. Kh«ng thÓ cã mét nÒn
KTTT nµo ph¸t triÓn ®îc nÕu ho¹t ®éng cña nã bã hÑp trong khu«n khæ mét
quèc gia nhÊt ®Þnh. Do vËy viÖc tham gia ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, më
réng quan hÖ víi bªn ngoµi, g¾n thÞ trêng trong níc víi thÞ trêng níc ngoµi lµ
®iÒu kiÖn quan träng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ nÒn KTTT mang
mÇu s¾c ViÖt Nam nãi chung.
2. C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nÒn KTTT.
*Giai ®o¹n 1 : Nh÷ng yªó tè c¬ b¶n nhÊt cña nÒn KTTT ®îc t¹o ra víi
u thÕ cña bµn tay v« h×nh cña thÞ trêng, cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa quan
liªu ®ßi chÕ ®é tù qu¶n.v.v..Nhng ngay tõ ®Çu ®· cã sù can thiÖp cña bµn tay
h÷u h×nh cña Nhµ níc, ®ång thêi ph¶i tiÕn hµnh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸.
*Giai ®o¹n 2 : T¹o lËp mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng hoµn chØnh mµ ë ®ã vai
trß cña Nhµ níc ngµy cµng t¨ng. Tr×nh ®é qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« theo ®ã ®îc
n©ng lªn bao hµm mét sù biÕn ®æi c¨n b¶n trong c¸c h×nh thøc tæ chøc thÞ trêng vÒ c¬ cÊu qu¶n lý KTTT. Sù t¸c ®éng qua l¹i vµ quy ®Þnh lÉn nhau ®ã,
theo nguyªn t¸c tù dovµ ®îc kÕt hîp chÆt chÔ theo khu«n khæ môc tiªu cña
nÒn KTTT cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc.
*Giai ®o¹n 3: Nh÷ng yÕu tè míi cña sù tiÕn bé x· héi (khoa häc c«ng
nghÖ, d©n trÝ, quèc tÕ ho¸) cµng ®ßi hái ë nÒn KTTT sù ph¸t triÓn cao, tÝnh x·
héi cña nÒn KTTT cµng t¨ng ,vai trß cu¶ Nhµ níc cµng lín vµ t¬ng øng víi nã
lµ sù thay ®æi ph¬ng thøc qu¶n lý thÝch hîp.
3. Nh÷ng u, khuyÕt ®iÓm cña nÒn KTTT.
a/ Nh÷ng u ®iÓm cña nÒn KTTT.
Thø nhÊt: Thóc ®Èy s¶n xuÊt, g¾n s¶n xuÊt víi tiªu thô-môc tiªu cña s¶n
xuÊt. Do ®ã ngêi ta t×m mäi c¸ch rót ng¾n chu k× s¶n xuÊt, thôc hiÖn t¸i s¶n
xuÊt më réng, ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ…nh»m ®at ® îc
lîi nhuËn tèi ®a
Thø hai: Thóc ®Èy vµ ®ßi hái c¸c nhµ s¶n xuÊt n¨ng ®éng thÝch nghi víi
c¸c ®iÒu kiÖn biÕn ®éng cña thÞ trêng. Thay ®æi mÉu m· s¶n xuÊt, t×m mÆt
hµng míi vµ thÞ trêng tiªu thÞ, më réng quan hÖ trong kinh doanh, t×m c¸ch
®¹t lîi nhuËn tèi ®a.
Thø ba: Thóc ®Èy sù tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ, kÝch thÝch t¨ng
n¨ng suÊt lao ®éng , n©ng cao tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt vµ n©ng cao chÊt l-
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
5
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
îng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh, ®¸p øng yªu cÇu nhiÒu mÆt cña kh¸ch hµng vµ
cña thÞ trêng
Thø t: Thóc ®Èy sù t¨ng trëng dåi dµo cña s¶n phÈm hµng ho¸ dÞch vô,
thóc ®Èy vµ kÝch thÝch s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn, ®Ò cao tr¸ch nhiÖm cña
nhµ kinh doanh ®èi víi kh¸ch hµng, ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña x·
héi.
Thø n¨m: Thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung t b¶n, tËp trung s¶n
xuÊt. TÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt lµ hai con ®êng ®Ó më réng quy m« s¶n
xuÊt. Mét mÆt, c¸c ®¬n vÞ chñ thÓ lµm ¨n giái, cã hiÖu qu¶ cao cho phÐp më
réng quy m« s¶n xuÊt. MÆt kh¸c, chØ nh÷ng ®¬n vÞ lµm ¨n cã hiÖu qu¶ th×
míi tån t¹i, míi ®øng v÷ng ®îc trªn thÞ trêng. ChÝnh qu¸ tr×nh c¹nh tranh
kinh tÕ lµ ®éng lùc thóc ®Èy tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt.
b/ Nh÷ng khuyÕt tËt cña nÒn KTTT.
Thø nhÊt: NÒn KTTT mang tÝnh tù ph¸t t×m kiÕm lîi nhuËn b»ng bÊt k×
gi¸ nµo, kh«ng ®i ®óng híng cña kÕ ho¹ch nhµ níc, môc tiªu vÒ ph¸t triÓn
kinh tÕ vÜ m« cña nÒn kinh tÕ. TÝnh tù ph¸t cña thÞ trêng cßn dÉn ®Õn tËp trung
ho¸ cao, sinh ra ®éc quyÒn, thñ tiªu c¹nh tranh, lµm gi¶m hiÖu qu¶ chung.
Thø hai: KTTT, “c¸ lín nuèt c¸ bД dÉn ®Õn ph©n ho¸ ®êi sèng d©n c,
mét bé phËn dÉn ®Õn ph¸ s¶n, ph©n ho¸ giÇu nghÌo dÉn ®Õn khñng ho¶ng
kinh tÕ, thÊt nghiÖp vµ sè ®«ng ngêi lao ®éng l©m vµo c¶nh nghÌo khã.
Thø ba: X· héi ph¸t sinh nhiÒu tiªu cùc, tÖ n¹n x· héi g¾n liÒn víi hiÖn
tr¹ng nÒn kinh tÕ sa sót, g©y rèi lo¹n x· héi. Nhµ kinh doanh thêng t×m ®ñ thñ
®o¹n, m¸nh khoÐ lµm hµng gi¶, bu«n lËu, trèn thuÕ, kh«ng tõ bá mét thñ ®o¹n
nµo nh»m thu ®îc lîi nhuËn tèi ®a.
Thø t: V× môc tiªu lîi Ých c¸ nh©n, dÉn ®Õn sù sö dông bõa b·i, tµn ph¸
c¸c nguån tµi nguyªn vµ huû diÖt mét c¸ch tµn khèc tµi nguyªn m«i trêng
sinh th¸i, kh«ng cßn gi÷ l¹i cho ®êi sau, sù ph¸t triÓn kh«ng bÒn v÷ng.
Thø n¨m: NÒn KTTT vËn hµnh theo CCTT, cã chÕ nµy cã thÓ g©y ra sù
mÊt æn ®Þnh thêng xuyªn, ph¸ vì sù c©n ®èi trong nÒn s¶n xuÊt x· héi. HËu
qu¶ tiªu cùc cña nã thêng ®i liÒn víi nh÷ng vÊn ®Ò nan gi¶i. Thùc tÕ ph¸t triÓn
nÒn KTTT trong mÊy chôc n¨m qua chØ râ vÊn ®Ò l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp vµ chu
kú kinh doanh lµ nh÷ng c¨n bªnh kinh niªn kh«ng thÓ kh¾c phôc ®îc nÕu
kh«ng cã sù can thiÖp cña Nhµ níc.
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
6
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Thªm n÷a, trong nÒn KTTT thêng tån t¹i nh÷ng ngµnh nghÒ kinh tÕ
thiÕu sù c¹nh tranh v× ë ®ã cã møc lîi nhuËn thÊp, sè vèn ®Çu t lín, thêi gian
thu håi vèn rÊt chËm nhng rÊt cÇn cho sù æn ®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ rÊt cÇn
cho viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi nh: y tÕ, gi¸o dôc, x©y dùng c¬ së h¹
tÇng, c¸c c«ng tr×nh c«ng céng kh¸c.
Qua trªn ta thÊy, nÒn KTTT cã kh¶ n¨ng tËp hîp tù ®éng ®îc hµnh ®éng,
trÝ tuÖ vµ tiÒm lùc cña hµng triÖu con ngêi vµ híng ®Õn lîi Ých chung cña c¶ x·
héi. Nhng nÒn KTTT kh«ng ph¶i lµ mét hÖ thèng ®îc tæ chøc hµi hoµ mµ
trong hÖ thèng ®ã còng chøa ®ùng rÊt nhiÒu c¸c yÕu tè phøc t¹p vµ nan gi¶i.
V× vËy ®Ó kh¾c phôc, h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ trêng
(CCTT) cÇn thiÕt ph¶i cã sù can thiÖp cña chÝnh phñ vµo nÒn kinh tÕ. Tõ ®ã
h×nh thµnh kh¸i niÖm CCTT cã sù qu¶n lý cña nhµ níc. §ã lµ mét d¹ng ®Æc
biÖt cña lo¹i h×nh KTTT. NÕu nh sù vËn ®éng cña nÒn KTTT truyÒn thèng, cæ
®iÓn, hoang d· tu©n theo sù ®iÒu khiÓn cña “bµn tay v« h×nh” cung_cÇu_gi¸
c¶ th× sù vËn ®éng cña nÒn KTTT cã sù qu¶n lý (®iÒu khiÓn, ®iÒu tiÕt) cña
Nhµ níc tu©n theo sù ®iÒu khiÓn song hµnh, tøc lµ sù t¸c ®éng cïng mét lóc
cña hai yÕu tè :YÕu tè tù vËn ®éng bëi quan hÖ cung_cÇu vµ yÕu tè nhµ níc
tøc lµ vai trß cña Nhµ níc trong viÖc qu¶n lý nÒn kinh tÕ. Theo b¶n chÊt cña
m×nh, nÒn KTTT cã sù qu¶n lý cña nhµ níc kh«ng chØ vËn ®éng theo CCTT,
còng kh«ng chØ vËn ®éng theo c¬ chÕ chØ huy mµ vËn ®éng bëi sù t¸c ®éng
®ång thêi cña hai c¬ chÕ Êy. ChÝnh v× vËy ngêi ta gäi ®ã lµ c¬ chÕ hçn hîp.
Nh vËy, nÒn kinh tÕ hçn hîp lµ nÒn kinh tÕ vËn ®éng theo CCTT cã sù qu¶n lý
cña Nhµ níc.
Trong KTTT, Nhµ níc víi t c¸ch lµ ngêi ®iÒu hµnh, qu¶n lý x· héi, ®ång
thêi lµ kh¸ch hµng lín cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ. Nhµ níc thêng b¶o ®¶m c¸c
dÞch vô bu ®iÖn, th«ng tin liªn l¹c, ph¸t thanh, truyÒn h×nh, giao th«ng vËn
t¶i…Nhµ níc dïng ph¸p luËt ®Ó ®iÒu hµnh; dïng c¸c chÝnh s¸ch nh chÝnh
s¸ch ®èi néi, ®èi ngo¹i, chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ nh÷ng c«ng cô kh¸c ®Ó t¸c
®éng, v¹ch ra kÕ ho¹ch ph¸t triÓn, h¹n chÕ nh÷ng tiªu cùc do KTTT sinh ra,
chèng khñng ho¶ng vµ thÊt nghiÖp v.v..
Sù can thiÖp cña Nhµ níc mét mÆt nh»m ®Þnh híng thÞ trêng, phôc vô tèt
c¸c môc tiªu kinh tÕ-x· héi trong tõng thêi kú; mÆt kh¸c, nh»m söa ch÷a,
kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt vèn cã cña KTTT, t¹o ra nh÷ng c«ng cô quan
träng ®iÒu tiÕt thÞ trêng mµ kh«ng vi ph¹m c¬ chÕ tù ®IÒu chØnh ë tÇm vÜ m«.
B»ng c¸ch ®ã, Nhµ níc kiÒm chÕ sc m¹nh nguy hiÓm cña tÝnh tù ph¸t chøa
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
7
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
®ùng trong lßng thÞ trêng, ®ång thêi ph¸t huy ®îc nh÷ng u thÕ vèn cã cña
KTTT.
Còng tõ nh÷ng khuyÕt tËt mµ ta ph©n tÝch ë trªn cña nÒn KTTT , ta nhËn
thÊy tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vai trß cña Nhµ níc ®èi víi nÒn KTTT mµ kh«ng
cÇn thiÕt ph¶i ®i s©u ph©n tÝch qu¸ tr×nh lÞch sö råi míi ®i ®Õn kÕt luËn.
ii. c¬ chÕ thÞ trêng ë níc ta vµ C¸c ®Æc ®IÓm, ®Æc trng cña kttt ®Þnh híng XHCN .
1. §Æc ®iÓm cña c¬ chÕ thÞ trêng hiÖn nay.
Cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn, ph©n tÝch, lý gi¶i kh¸c nhau khi nh×n vµo sù vËn
®éng cña nÒn kinh tÕ hiÖn nay. Trong môc nµy em xin ®îc trinh bµy nh÷ng
®Æc trng cña c¬ chÕ thÞ trêng trªn c¬ së nh×n l¹i nh÷ng n¨m ®æi míi, ®ång thêi
cã liªn hÖ ®Õn bíc ®i, nh÷ng qu¸ tr×nh cã tÝnh quy luËt cña bíc chuyÓn tõ nÒn
kinh tÕ chØ huy sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã cù qu¶n lý cña Nhµ níc theo
®Þnh híng XHCN.
Víi c¸ch tiÕp cËn nh trªn, nh÷ng ®Æc ®iÓm lín cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng_c¬ chÕ thÞ trêng hiÖn nay ë níc ta lµ:
a/ Tõng bíc thùc hiÖn nh÷ng qu¸ tr×nh mang tÝnh quy luËt cña bíc chuyÓn tõ
nªn kinh tÕ tËp trung bao cÊp sang CCTT cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc, víi tù do
ho¸ th¬ng m¹i vµ tù do ho¸ gi¸ c¶ lµ kh©u trung t©m ®ét ph¸; tõng bíc chuyÓn
lªn CCTT ®Ých thùc.
C¬ chÕ ®ã lµ ph¸t huy vai trß ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng, h×nh thµnh bíc ®Çu
mét thÞ trêng canh tranh, lµm cho hµng ho¸ ®îc lu th«ng th«ng suèt, cung cÇu
®îc c©n ®èi, kh¾c phôc t×nh tr¹ng khñng ho¶ng thiÕu, gi¸ c¶ æn ®Þnh dÇn, l¹m
ph¸t ®îc ng¨n chÆn.
CCTT ®· gãp phÇn thóc ®Èy viÖc ph¶i xö lý nh÷ng vÊn ®Ò mÊu chèt lµm
®¶o lén c¶ hÖ thèng t duy vµ quan ®iÓm kinh tÕ cò nh vÊn ®Ò së h÷u, víi sù
thõa nhËn vµ ®¸nh gi¸ cao chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, chuyÓn tõ th¸i
®é kú thÞ vµ ph©n biÖt ®èi xö víi kinh tÕ t nh©n sang chÝnh s¸ch ®èi xö binh
®¼ng; ®ång thêi còng x¸c ®Þnh ®îc nh÷ng biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ cña
khu vùc kinh tÕ quèc doanh cho phï hîp víi thùc tiÔn níc ta.
C¬ chÕ tµi chÝnh, tiÒn tÖ, tÝn dông, gi¸ c¶, l·i suÊt ®· tõng bíc ®îc ®æi
míi ®Æc biÖt c¬ chÕ gi¸ vµ tØ gi¸ ®îc h×nh thµnh th«ng qua thÞ trêng ®· t¹o ra
bíc ngoÆt trong c¬ chÕ kinh tÕ.
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
8
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
b/ CCTT cßn thiÕu ®ång bé, mang nhiÒu yÕu tè tù ph¸t, rèi lo¹n-s¶n phÈm cña
mét nÒn kinh tÕ c¬ bµn lµ s¶n xuÊt nhá, cña sù yÕu kÕm cña bé m¸y qu¶n lý
Nhµ níc, t×nh tr¹ng quan liªu thiÕu hiÓu biÕt, thËm chÝ tr× trÖ b¶o thñ tríc bíc
ngoÆt chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ.
Tríc hÕt cã thÓ thÊy thÓ chÕ thÞ trêng cha t¹o m«i trêng æn ®Þnh vµ an
toµn cho s¶n xuÊt kinh doanh, ®Æc biÖt nh÷ng yÕu kÐm trong thÓ chÕ tµi chÝnh
tÝn dông lµ lùc c¶n cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi.
CCTT cßn thiÕu ®ång bé, cã sù kh«ng ¨n khíp gi÷a hai thÞ trêng: thÞ trêng hµng ho¸ th× ph¸t triÓn kh¸ m¹nh mÏ trong khi thÞ trêng c¸c nh©n tè s¶n
xuÊt th× cã sù l¹c hËu kh¸ lín.
Thªm n÷a, sù h×nh thµnh vµ vËn ®éng cña nÒnn KTTT cßn mang nhiÒu
yªu tè tù ph¸t, c¬ chÕ vËn hµnh th« s¬ t¹o ®iÒu kiÖn cho lµm ¨n bÊt chÝnh; c¬
chÕ qu¶n lý th× ®æi míi thiÕu triÖt ®Ó t¹o méi trêng thuËn lîi cho tÖ n¹n tham
nhòng vµ c¸c mÆt tiªu cùc cña thÞ trêng ph¸t sinh, ph¸t triÓn.
c/ CCTT cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ ®Þnh híng XHCN lµ vÊn
®Ò vÉn cßn míi mÎ, cha cã tiÒn lÖ trong lÞch sö vµ kh«ng cã m« h×nh v¹ch
s½n. Do vËy kh«ng thÓ ngay tõ ®Çu h×nh dung toµn bé c¸c chi tiÕt cña m« h×nh
thÞ trêng; còng kh«ng thÓ v¹ch ngay ®îc mét lÞch tr×nh cøng nh¾c cña bíc
chuyÓn mµ ph¶i võa thùc hiÖn CCTT võa tæng kÕt ®Ó tiÕp tôc thùc hiÖn.
d/ Chóng ta chñ ch¬ng chuyÓn sang CCTT trªn c¬ së æn ®Þnh chÝnh trÞ; lÊy æn
®Þnh chÝnh trÞ lµm tiÒn ®Ò cho æn ®Þnh vµ c¶i c¸ch kinh tÕ; mÆt kh¸c còng
còng nhËn thøc râ ph¶i ®æi míi m¹nh mÏ trong kÜnh vùc hµnh chÝnh, trªn c¬
së ®æi míi qu¶n lý Nhµ níc, tiÕp tôc æn ®Þnh chÝnh trÞ ®a c¶i c¸ch tiÕn lªn mét
bíc tiÕn míi, kiªn ®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ-chÝnh trÞ theo con ®êng XHCN.
§Þnh híng XHCN lµ kh«ng thay ®æi, tuy vËy còng cã nh÷ng nhËn thøc
míi vÒ chñ nghÜa x· héi, kh¼ng ®Þnh r»ng CNXH cã thÓ sö dông nh÷ng c«ng
cô phæ biÕn mµ CNTB ®· tõng sö dông nh thÞ trêng , c¸c quan hÖ hµng ho¸tiÒn tÖ, quy luËt gi¸ trÞ v.v.. cho môc tiªu cña m×nh.
XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ thÞ trêng níc ta ®ang trong thêi k× h×nh thµnh vµ
ph¸t triÓn, trong nã cßn tån t¹i nh÷ng yÕu tè mÊt æn ®Þnh. Tõ chç nÒn kinh tÕ
thùc chÊt tõ l©u lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, nªn ®· kh«ng chñ ch¬ng t
nh©n ho¸ mét c¸ch trµn lµn, mµ chñ ch¬ng ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn vµ x©y dùng thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh lµm chç dùa cña Nhµ
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
9
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
níc ë c¸c kh©u vµ c¸c lÜnh vùc then chèt ®Ó nh»m æn ®Þnh cho ®Þnh híng thÞ
trêng.
§¶ng ta kh¶ng ®Þnh vai trß cña Nhµ níc trong viÖc b¶o ®¶m chÝnh s¸ch
x· héi, xö lý hµi hoµ gi÷a t¨ng trëng vµ æn ®inh; gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ víi
viÖc thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch x· héi vµ c«ng b»ng x· héi. Thªm n÷a ®Ó
tiÕp tù thùc hiÖn ph¬ng ch©m æn ®Þnh ®Ó ph¸t triÒn, Nhµ níc ta ph¶i ®æi míi
h¬n n÷a, nhËn thøc râ vai trß cña m×nh trong ®iÒu kiÖn míi, ph¶i thay ®æi chÊt
lîng, t¸c phong cña bé m¸y, chuyÓn tö t¸c phong chØ huy mÖnh lÖnh sang t¸c
phong hç trî, t¹o m«i trêng phuËn lîi cho thÞ trêng ph¸t triÓn. §iÒu ®ã nãi lªn
tÇm quan träng ®Æc biÖt cña Nhµ níc XHCN trong ho¹t ®éng cña thÞ trêng níc ta.
2. §Æc trng c¬ b¶n cña nÒn KTTT theo ®Þnh híng XHCN ë ViÖt Nam.
NÒn KTTT ®Þnh híng XHCN còng cã tÝnh chÊt chung cña nÒn kinh tÕ,
nÒn kinh tÕ vËn ®éng theo nh÷ng quy luËt vèn cã cña KTTT nh quy luËt gi¸
trÞ, quy luËt cung cÇu, quy luËt c¹nh tranh. ThÞ trêng cã vai trß quyÕt ®Þnh
trong viÖc ph©n phèi c¸c nguån lùc kinh tÕ. Gi¸ c¶ do thÞ trêng quyÕt ®Þnh
Nhµ níc thùc hiÖn ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« ®Ó gi¶m bít nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ
trêng.
Nhng bÊt cø nÒn KTTT nµo còng ho¹t ®éng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch
sö-x· héi cña mét níc nhÊt ®Þnh nªn nã bÞ chi phèi bëi nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch
sö vµ ®Æc biÖt lµ chÕ ®é x· héi cña níc ®ã, vµ do ®ã cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng
ph©n biÖt víi nÒn KTTT cña c¸c níc kh¸c. NÒn KTTT ®Þnh híng XHCN ë
ViÖt Nam cã nh÷ng ®Æc trng sau ®©y.
Thø nhÊt : NÒn kinh tÕ dùa trªn c¬ së c¬ cÊu ®a d¹ng vÒ h×nh thøc së
h÷u. Trong ®ã së h÷u Nhµ níc ®ãng vai trß chñ ®¹o. Do ®ã nÒn kinh tÕ gåm
nhiÒu thµnh phÇn,trong ®ã kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o.
Trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë níc ta, thµnh phÇn kinh tÕ nhµ
níc gi÷ vai trß chñ ®¹o. ViÖc x¸c ®Þnh thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß
chñ ®¹o lµ sù kh¸c biÖt cã tÝnh chÊt b¶n chÊt gi÷a kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng
x· héi chñ nghÜa víi KTTT cña c¸c níc kh¸c. TÝnh ®Þnh híng XHCN cña nÒn
kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta ®· quy ®Þnh kinh tÕ nhµ níc ph¶i gi÷ vai trß chñ ®¹o
trong c¬ cÊu kinh tÕ.
Thø hai : Trong nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN ,thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc
ph©n phèi thu nhËp; ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, ph©n
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
10
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
phèi dùa trªn møc ®ãng gãp c¸c nguån lùc vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Ph©n
phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi, trong ®ã ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao
®éng gi÷ vai trß nßng cèt, ®i ®«i víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp mét c¸ch
hîp lý. Chóng ta kh«ng coi b×nh ®¼ng x· héi nh lµ mét trËt tù tù nhiªn, lµ ®iÒu
kiÖn cña sù t¨ng trëng kinh tÕ, mµ thùc hiÖn mçi bíc t¨ng trëng kinh tÕ g¾n
liÒn víi c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi.
Nh ®· biÕt, mçi chÕ ®é x· héi cã mét chÕ ®é ph©n phèi t¬ng øng víi
nã. ChÕ ®é ph©n phèi do quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ, tríc hÕt lµ quan hÖ s¶n
xuÊt quyÕt ®Þnh. Ph©n phèi cã liªn quan ®Õn chÕ ®é x· héi, chÝnh trÞ. Díi
CNTB, viÖc ph©n phèi tu©n theo nguyªn t¾c gi¸ trÞ; ®èi víi ngêi lao ®éng theo
gi¸ trÞ søc lao ®éng. Nh vËy thu nhËp cña ngêi lao ®éng chØ giíi h¹n ë gi¸ trÞ
søc lao ®éng mµ th«i. Chñ nghÜa x· héi cã ®Æc trng riªng vÒ së h÷u, do ®ã chÕ
®é ph©n phèi còng cã ®Æc trng riªng. Ph©n phèi theo lao ®éng lµ ®Æc trng
riªng cña chñ nghÜa x· héi. Thu nhËp cña ngêi lao ®éng kh«ng chØ giíi h¹n ë
søc lao ®éng mµ nã ph¶i vît qua ®¹i lîng ®ã, nã phô thuéc chñ yÕu vµo kÕt
qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ.
NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta gåm nhiÒu
thµnh phÇn kinh tÕ. V× vËy cÇn thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp.
ChØ cã nh vËy míi khai th¸c ®îc kh¶ n¨ng c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn
kinh tÕ, huy ®éng ®îc mäi nguån lùc cña ®Êt níc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ.
Thø ba : ë níc ta, c¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ lµ CCTT cã sù qu¶n lý
cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN còng vËn ®éng theo nh÷ng quy luËt kinh
tÕ néi t¹i cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng nãi chung, thÞ trêng cã vai trß quyÕt ®Þnh
®èi víi viÖc ph©n phèi nguån lùc kinh tÕ. Sù qu¶n lý nh»m h¹n chÕ, nh»m
kh¾c phôc nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ trêng, thùc hiÖn môc tiªu x· héi nh©n ®¹o
mµ b¶n th©n thÞ trêng kh«ng thÓ lµm ®îc.
Thø t : NÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta lµ nÒn kinh tÕ më, héi nhËp víi
kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, thÞ trêng trong níc g¾n víi thÞ trêng thÕ giíi, thùc
hiÖn nh÷ng th«ng lÖ trong quan hÖ kinh tÕ thÕ giíi, nhng vÉn gi÷ ®îc ®éc lËp
chñ quyÒn vµ b¶o vÖ ®îc lîi Ých quèc gia d©n téc trong quan hÖ kinh tÕ ®èi
ngo¹i. Thùc ra ®©y kh«ng ph¶i lµ ®Æc trng riªng cña kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng mµ lµ xu híng chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay. Trong ®iÒu kiÖn
hiÖn nay chØ cã më cöa kinh tÕ héi nhËp vµo kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc míi
thu hót ®îc vèn, kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn
®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña níc ta, thùc hiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ
trêng theo kiÓu rót ng¾n. thùc hiÖn më cöa kinh tÕ theo híng ®a ph¬ng ho¸ vµ
®a d¹ng ho¸. C¸c h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i híng m¹nh vÒ xuÊt khÈu, ®ång
thêi thay thÕ nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm kú møc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶.
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
11
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
PHÇN II
THùC TR¹NG vµ gi¶I ph¸p nh»m t¨ng cêng VAI TRß
QU¶N Lý KINH TÕ CñA NHµ N¦íC trong nÒn kttt.
i/ thùc tr¹ng vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ níc
1/ Thµnh tùu.
Trong nh÷ng n¨m qua nhê sù qu¶n lý kinh tÕ chÆt chÏ vµ ®óng ®¾n cña
Nhµ níc mµ nÒn kinh tÕ cña níc ta ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn m¹nh mÏ.
1.1. C«ng nghiÖp.
Giá trị sản xuất công nghiệp tháng 2 năm 2005 ước đạt 29.261 tỷ đồng,
tăng 2% so với tháng 2 năm 2005. Tính chung cả 2 tháng, giá trị sản xuất
công nghiệp đạt khoảng 65.414 tỷ đồng, cao hơn mức kế hoạch và tăng 16,1%
so với cùng kỳ (cùng kỳ tăng 15,6%), trong đó khu vực ngoài quốc doanh có
mức tăng trưởng cao nhất (tăng 27,2%), khu vực có vốn đầu tư nước ngoài và
khu vực doanh nghiệp nhà nước đều tăng thấp hơn mức tăng chung của toàn
ngành (tương ứng là 13,5% và 10,5%).
Nhờ có thị trường tiêu thụ và có công nghệ sản xuất tốt, một số sản phẩm đã
đạt được tốc độ tăng cao là than sạch khai thác tăng 28,3%, thuỷ sản chế biến
tăng 31,7%, ga hoá lỏng tăng 20,1%, sữa hộp tăng 25,2%, bia tăng 24,6%,
phân hoá học tăng 52,8%, thuốc viên các loại tăng 19%, sứ vệ sinh tăng
61,6%, xi măng tăng 6,7%, gạch lát tăng 40,9%, máy công cụ tăng 22,9%,
động cơ điện tăng 85%, ô tô các loại tăng 37%, xe máy các loại tăng 43,5%.
Về địa bàn, địa phương đạt mức tăng trưởng cao so với cùng kỳ gồm: Vĩnh
Phúc tăng 37%, Hà Tây tăng gần 24%, Hải Dương tăng 40,6%, Phú Thọ tăng
19,5%, Khánh Hoà tăng 18,8%, Bình Dương tăng 34%, Đồng Nai tăng
18,5%, Bà Rịa-Vũng Tàu tăng 18,4%.
Bên cạnh kết quả đã đạt được, sản xuất công nghiệp trong hai tháng đầu năm
còn một số vấn đề sau:
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
12
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Một số sản phẩm chủ lực, đặc biệt là sản phẩm có kim ngạch xuất khẩu lớn do
gặp khó khăn về thị trường tiêu thụ nên chỉ đạt mức tăng trưởng thấp hoặc
giảm so với cùng kỳ như quần áo may sẵn tăng 13,9%; máy biến thế tăng gần
8%; ắc quy tăng 9%, động cơ diezen giảm gần 12%; vải lụa thành phẩm tăng
2,8%; quần áo dệt kim giảm 7,4% …
Nhiều sản phẩm vẫn có mức chi phí sản xuất cao nên khả năng cạnh tranh của
sản phẩm gặp khó khăn.
Một số tỉnh, thành phố lớn có tỷ trọng công nghiệp cao nhưng mức tăng
trưởng thấp hơn mức tăng chung của toàn ngành (Hà Nội tăng 14,4%; Đà
Nẵng tăng 15,2%, thành phố Hồ Chí Minh tăng 13,8%).
1.2. N«ng nghiÖp.
Trong tháng 2 cả nước tập trung gieo cấy lúa Đông xuân, gieo trồng
cây ngắn ngày và rau đậu vụ đông. Tính đến ngày 15 tháng 2, cả nước đã gieo
cấy được gần 2.475 nghìn ha lúa Đông Xuân, bằng 103,9% so với cùng kỳ
năm trước, trong đó các tỉnh miền Bắc gieo cấy được gần 702 nghìn ha, tăng
hơn cùng kỳ năm trước 21,4%; các tỉnh phía Nam đã cơ bản gieo cấy xong
lúa đông xuân, đạt gần 1.773 nghìn ha, bằng 98,3% so với cùng kỳ năm 2004.
Lúa sinh trưởng và phát triển khá; các tỉnh vùng đồng bằng sông Cửu Long đã
thu hoạch 384,3 nghìn ha lúa đông xuân, chiếm 26% diện tích gieo cấy. Năng
suất thu hoạch ban đầu tương đối khá.
Về thuỷ sản: Tổng sản lượng thuỷ sản 2 tháng đầu năm 2005 ước đạt 507
nghìn tấn, tăng 1,3% so với cùng kỳ năm 2004, trong đó sản lượng khai thác
hải sản ước đạt gần 272 nghìn tấn, bằng 15,5% kế hoạch, tăng 0,35% so với
cùng kỳ; sản lượng nuôi trồng và khai thác nội địa ước đạt 235 nghìn tấn, đạt
15% kế hoạch và tăng 2,6% so với cùng kỳ năm trước.
Về lâm nghiệp: Hai tháng đầu năm 2005 trồng rừng tập trung ước đạt 32,5
nghìn ha; trồng cây phân tán ước đạt 64 triệu cây; chăm sóc rừng trồng 33,2
nghìn ha; khoanh nuôi tái sinh và trồng dặm 161,2 nghìn ha.
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
13
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
1.3. DÞch vô.
Tháng 2 năm nay trùng với Tết Nguyên đán; thu nhập của các tầng lớp
dân cư được cải thiện một bước, nên sức mua của dân cư vào dịp trước và
trong Tết tăng khoảng 20-30% so với Tết năm trước.
Các doanh nghiệp sản xuất và thương mại trong nước đã chủ động sản xuất và
chuẩn bị nguồn hàng dự trữ từ trước Tết nên cung vẫn đáp ứng đủ nhu cầu.
Tổng mức bán lẻ hàng hoá và doanh thu dịch vụ tháng 2 ước đạt 33,59 nghìn
tỷ đồng; tính chung cả hai tháng đạt 70,24 nghìn tỷ đồng, tăng 18,5% so với
cùng kỳ (cùng kỳ năm 2003 tăng 10,5%, năm 2004 tăng 16,2%), trong đó
kinh tế nhà nước giảm 3%, thành phần kinh tế cá thể tăng gần 18%, kinh tế tư
nhân tăng 40%, kinh tế tập thể tăng 19% và thành phần kinh tế có vốn đầu tư
nước ngoài tăng 45%.
1.4. XuÊt nhËp khÈu.
Kim ngạch xuất khẩu tháng 2 ước đạt 1,9 tỷ USD, trong đó các doanh
nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (không kể dầu thô) ước đạt 650 triệu USD.
Tính chung cả 2 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu đạt 4,078 tỷ USD, tăng
16,2% so với cùng kỳ (cùng kỳ tăng 8,2%), bằng 13% kế hoạch năm, trong đó
xuất khẩu của các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (không kể dầu thô) ước đạt
1,384 tỷ USD, tăng 19,3% so với cùng kỳ năm trước và chiếm 34% tổng kim
ngạch xuất khẩu.
Các mặt hàng xuất khẩu tăng so cùng kỳ năm 2004 là: than đá tăng 40,4%,
sản phẩm nhựa tăng 18%, dây điện và dây cáp điện tăng 30,8%, máy vi tính,
linh kiện tăng 72,4%, hàng điện tử tăng 14,3%, hạt điều tăng 100,4%, hàng
rau quả tăng 73,6%, chè các loại tăng 33,6%.
Kim ngạch nhập khẩu tháng 2 ước đạt 2,35 tỷ USD, trong đó nhập khẩu của
các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài ước đạt 830 triệu USD. Tính
chung 2 tháng đầu năm, tổng kim ngạch nhập khẩu ước đạt 4,903 tỷ USD,
tăng 24,2% so với cùng kỳ (cùng kỳ năm trước tăng 6,9%), trong đó nhập
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
14
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
khẩu của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đạt 1,737 tỷ USD, tăng
27,3% so với cùng kỳ (cùng kỳ tăng 15%). Các mặt hàng nhập khẩu chủ yếu
trong tháng 2 là ô tô, xe máy nguyên chiếc các loại, nguyên vật liệu và thiết bị
phụ tùng phục vụ cho sản xuất như xăng dầu ước đạt 850 nghìn tấn, thép các
loại 320 nghìn tấn, máy móc thiết bị, phụ tùng 400 triệu USD.
Nhập siêu 2 tháng đầu năm 2005 ước khoảng 825 triệu USD, chiếm 20,2% so
với tổng kim ngạch xuất khẩu, cao hơn so với cùng kỳ nhiều năm trước (cùng
kỳ năm 2003 là 5,5%; năm 2004 là 9,3%).
1.5. §Çu t ph¸t triÓn.
Thực hiện vốn đầu tư XDCB thuộc Ngân sách Nhà nước (chủ yếu là
nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản tập trung) tháng 2 đạt khoảng 3.037,8 tỷ
đồng, bằng 5,9% kế hoạch; tính chung 2 tháng đầu năm ước đạt 7.003,4 tỷ
đồng, bằng 13,5% kế hoạch, thấp hơn so với cùng kỳ (cùng kỳ năm 2004 đạt
14,3% kế hoạch). Vốn tín dụng đầu tư theo kế hoạch tháng 2 ước đạt 1.600 tỷ
đồng. Tính chung 2 tháng, nguồn vốn tín dụng đầu tư đạt 2.800 tỷ đồng, bằng
9,3% kế hoạch năm, trong đó nguồn vốn trong nước cho vay theo kế hoạch
thực hiện thấp, chỉ đạt 700 tỷ đồng, bằng 3,8% kế hoạch năm; nguồn vốn
ODA đạt 600 tỷ đồng, bằng 10% kế hoạch năm; nguồn vốn đầu tư hỗ trợ xuất
khẩu đạt 1.000 tỷ đồng.
Thu hút vốn ODA: Từ đầu năm đến 21/2/2005 nguồn ODA được hợp thức
hoá bằng việc ký kết các Hiệp định với các nhà tài trợ đạt trị giá khoảng 21
triệu USD, toàn bộ là dự án viện trợ không hoàn lại. Tính chung 2 tháng đầu
năm 2005, ước tổng giá trị giải ngân ODA đạt khoảng 158 triệu USD (trong
đó vốn vay khoảng 123 triệu USD, vốn viện trợ không hoàn lại khoảng 35
triệu USD), đạt khoảng 9% so với kế hoạch giải ngân năm 2005. Trong tổng
mức giải ngân 2 tháng, phần vốn vay của 3 nhà tài trợ lớn (JBIC, WB, ADB)
chiếm khoảng 95 triệu USD, tương đương với 77% tổng giá trị giải ngân.
Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài trong tháng 2 tiếp tục tăng khá, đạt 855 triệu
USD, tăng 554 triệu USD so với tháng trước. Tính chung 2 tháng, tổng vốn
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
15
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
của các dự án được cấp giấy phép mới và đăng ký tăng thêm đạt 1.156 triệu
USD, tăng gần 64% so với cùng kỳ và bằng 25% kế hoạch, trong đó vốn đầu
tư được cấp giấy phép mới là 1.032 triệu USD với 97 dự án, tăng gần 140%
về vốn đăng ký và tăng hơn 21% về số dự án so với cùng kỳ năm trước; vốn
tăng thêm đạt 124 triệu USD với 27 lượt dự án tăng vốn, bằng 45,2% về vốn
và tăng 58,8% về số dự án so với cùng kỳ năm trước.
Vốn đầu tư đăng ký tập trung chủ yếu trong lĩnh vực dịch vụ, chiếm 18,9% về
số dự án cấp mới và 69,3% tổng vốn đầu tư đăng ký. Lĩnh vực công nghiệp và
xây dựng dịch vụ chiếm 71,1% về số dự án và 30,4% về số vốn đầu tư đăng
ký; lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp chiếm 7% về số dự án và 0,3% về số vốn
đầu tư đăng ký.
Hà Nội là thành phố thu hút được khối lượng vốn đầu tư lớn nhất, trong 2
tháng đầu năm, chiếm 68,3% tổng vốn đăng ký của cả nước; tiếp đến là Đồng
Nai (chiếm 18,5%); thành phố Hồ Chí Minh (chiếm 6,3%).
Trong tháng 2 năm 2005, vốn đầu tư nước ngoài thực hiện ước đạt 238 triệu
USD, đưa tổng vốn thực hiện trong 2 tháng đầu năm 2005 đạt 452 triệu USD,
tăng gần 9% (tương đương 122 triệu USD) so với cùng kỳ năm 2004.
1.6. Tµi chÝnh, tiÒn tÖ, gi¸ c¶.
Thu Ngân sách Nhà nước: Thu ngân sách 2 tháng đầu năm 2005 nhìn
chung vẫn thuận lợi, tiến độ thu NSNN đạt khá, ước đạt 28.373 tỷ đồng, bằng
15,5% dự toán, trong đó: thu nội địa 7.871 tỷ đồng, bằng 16,2% dự toán; thu
từ dầu thô 6.546 tỷ đồng, bằng 17,2% dự toán, riêng thu cân đối NSNN từ
xuất nhập khẩu đạt thấp do thực hiện hoàn thuế giá trị giá tăng và chi phí
quản lý thu thuế tăng cao so với cùng kỳ, ước đạt 4.562 tỷ đồng, bằng 12,1%
dự toán....
Chi Ngân sách nhà nước: Tính chung 2 tháng đầu năm, tổng chi NSNN
ước đạt 30.495 tỷ đồng, bằng 13,3% dự toán năm, trong đó chi đầu tư phát
triển 9.280 tỷ đồng, bằng 14,1% dự toán; chi trả nợ và viện trợ 5.282 tỷ đồng,
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
16
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
bằng 15,2% dự toán; chi phát triển sự nghiệp kinh tế - xã hội 15.133 tỷ đồng,
bằng 14,9% dự toán; chi cải cách tiền lương 800 tỷ đồng, bằng 3,9% dự toán.
Bội chi ngân sách ở mức 2.122 tỷ đồng, bằng 5,2% dự toán năm.
Chỉ số giá hàng hoá và dịch vụ tháng 2 tăng 2,5% so với tháng 1 năm 2005,
trong đó lương thực, thực phẩm tăng 4,1% (lương thực tăng 2,5%; thực phẩm
tăng 4,3%); đồ uống và thuốc lá tăng 1,7%; văn hoá thể thao giải trí tăng
1,7%; hàng hoá và dịch vụ khác tăng 1,6%; phương tiện đi lại tăng 0,8%;
hàng may mặc, giày dép và mũ nón tăng 0,5%; các nhóm hàng nhà ở và vật
liệu xây dựng, thiết bị và đồ dùng gia đình, dược phẩm y tế đều tăng 0,4%.
2/ Hạn chế.
Gắn các hoạt động nghiên cứu khoa học với sản xuất, đáp ứng các yêu
cầu phát triển của xã hội là mục tiêu của các hoạt động nghiên cứu khoa học
được nhà nước ta đặt ra từ rất sớm. Năm 1958, trong Nghị quyết Ban chấp
hành Trung ương Đảng lần thứ 14 (khoá II) đã khẳng định "Khoa học kỹ thuật
là điều kiện không thể thiếu trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội
(CNXH) ...". Tuy nhiên gắn kết giữa hoạt động khoa học và sản xuất là việc
làm khó khăn không chỉ ở nước ta mà là tình trạng khá phổ biến ở nhiều nước
trên thế giới, nhất là ở các nước đang phát triển. Trong tư duy của các nhà lập
chính sách ở tầm vĩ mô của Việt Nam để chuyển nền kinh tế sang hoạt động
theo cơ chế thị trường thì đây là vấn đề phải giải quyết. Cho đến nay, qua hơn
15 năm thực hiện đường lối đổi mới, chúng ta đã có những chính sách khuyến
khích gắn hoạt động nghiên cứu khoa học với sản xuất nhưng kết quả của
nghiên cứu khoa học và công nghệ (KH&CN) được áp dụng vào sản xuất vẫn
chưa nhiều. Theo các nhà nghiên cứu và quản lý vì có nhiều lý do khác nhau:
Phần do ảnh hưởng của phía "cung"- năng lực của các tổ chức nghiên cứu và
phát triển trong hoạt động nghiên cứu cung cấp công nghệ và dịch vụ cho sản
xuất chưa cao, phần do cơ chế quản lý KH&CN chưa thực sự tạo nên động
lực cho sự gắn kết, mặt khác, do ảnh hưởng của phía 'cầu' - phía các doanh
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
17
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
nghiệp còn rất yếu."Cầu" là từ phía sản xuất của các doanh nghiệp, bao gồm
các doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) và doanh nghiệp tư nhân. DNNN được
đánh giá hoạt động ít hiệu quả, số lượng khá lớn và đang còn trong quá trình
sắp xếp lại, trình độ công nghệ và năng lực cạnh tranh trong sản xuất còn rất
hạn chế. Cơ chế quản lý đối với doanh nghiệp chưa hữu hiệu trong việc
khuyến khích họ áp dụng các kỹ thuật tiến bộ (KTTB) và đổi mới công nghệ.
Tìm kiếm công nghệ mới, gắn với cơ sở nghiên cứu trong nước để hợp tác
nâng cao trình độ công nghệ không phải là nhu cầu cấp thiết của các doanh
nghiệp hiện nay. Nhập công nghệ từ nước ngoài là con đường ngắn nhất và
đơn giản nhất mà các doanh nghiệp thường sử dụng. Bên cạnh đó, hiện nay
các doanh nghiệp tư nhân tuy đã có số lượng khá đông nhưng còn rất non trẻ
nên chưa có thể trở thành một phần thị phần đáng kể cho khu vực nghiên cứu
khoa học và phát triển công nghệ. Xem xét sự chuyển biến, đổi mới của phía
"cầu"- phía các doanh nghiệp từ cơ chế kế hoạch hoá tập trung chuyển sang
cơ chế thị trường định hướng XHCN để có thể thấy hết được những khó khăn
trong việc tạo dựng, hình thành nên được thị trường công nghệ- môi trường
gắn kết nghiên cứu và sản xuất.
Một số Bộ, ngành, địa phương triển khai phân bổ vốn đầu tư còn chưa
đúng quy định như: Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn còn 8 dự án
nhóm C chưa có quyết định đầu tư, 32 dự án chưa có thiết kế, tổng dự toán
được duyệt, 42 dự án nhóm B bố trí thời gian hoàn thành quá 4 năm, 46 dự án
nhóm C bố trí vốn quá 2 năm; Bộ Quốc phòng: 47 công trình, dự án nhóm B,
C (thuộc nguồn vốn ngân sách tập trung) chưa có thiết kế kỹ thuật, tổng dự
toán được duyệt, 41 dự án nhóm B, C bố trí vốn để hoàn thành vượt quá thời
gian quy định.
Bước đầu tổng hợp kế hoạch phân bổ vốn đầu tư năm 2005 của 49 tỉnh,
thành phố có 1.007 dự án nhóm B, C tương ứng với 2.360 tỷ đồng bố trí vốn
hoàn thành vượt quá thời gian quy định. Một số địa phương bố trí vốn đầu tư
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
18
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
còn phân tán như bình quân 1 dự án nhóm C của tỉnh Phú Thọ là 0,63 tỷ
đồng/dự án, Quảng Ninh 0,52 tỷ đồng/dự án, Hà Tĩnh 0,62 tỷ đồng/dự án,
Nam Hà 0,34 tỷ đồng/ dự án.
Thực hiện Nghị quyết của Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang
phối hợp với các cơ quan liên quan rà soát kế hoạch phân bổ vốn đầu tư của
các Bộ, ngành và địa phương, đồng thời tổng hợp tình hình triển khai kế
hoạch đầu tư phát triển năm 2005 của các Bộ, ngành và địa phương để báo
cáo Chính phủ trong quý I năm 2005. Một số sai sót trong việc triển khai phân
bổ vốn đầu tư của các đơn vị so với quy định đã được Bộ Kế hoạch và Đầu tư
có ý kiến bằng văn bản.
Nhìn chung, tiến độ thực hiện các dự án và kết quả giải ngân vốn đầu
tư còn chậm. Tổng số kế hoạch vốn đã phân bổ cho các dự án năm 2003 và
năm 2004 là 10.277 tỷ đồng; giá trị khối lượng hoàn thành đề nghị thanh toán
đến ngày 31/12/2004 đạt 6.670,8 tỷ đồng bằng 64,9% kế hoạch đã giao; trong
đó các dự án thuộc Trung ương quản lý đạt 6.151,8 tỷ đồng bằng 67,4% kế
hoạch. Các dự án do địa phương quản lý 519 tỷ đồng đạt 44,9%. Tổng số vốn
đã giải ngân tính đến ngày 31/12/2004 là 7.816,6 tỷ đồng, bằng 76,1% kế
hoạch đã giao; trong đó các dự án do Trung ương quản lý là 7.186,1 tỷ đồng,
đạt 78,8% kế hoạch vốn đã giao. Các dự án do địa phương quản lý 630,5 tỷ
đồng, đạt 54,6% kế hoạch vốn đã giao.
3/ Nguyên nhân.
- Chậm hoàn thiện các thủ tục về đầu tư xây dựng:
Bộ Giao thông Vận tải có 20 dự án lớn, bao gồm 126 dự án thành
phần, tuy nhiên cho đến nay mới có 100 dự án thành phần có phê duyệt quyết
định đầu tư, trong đó mới có 56 dự án đã được phê duyệt thiết kế kỹ thuật và
tổng dự toán; 26 dự án còn lại đang làm công tác chuẩn bị đầu tư và 70 dự án
đang tiến hành hoàn chỉnh công tác chuẩn bị thực hiện dự án (thiết kế kỹ
thuật, lập tổng dự toán).
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
19
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn triển khai 20 dự án lớn; tuy
nhiên, cho đến thời điểm này mới chỉ có 13 dự án có phê duyệt quyết định
đầu tư và có thiết kế kỹ thuật và tổng dự toán hoặc dự toán thành phần được
phê duyệt theo đúng quy định, còn lại 7 dự án chưa có phê duyệt quyết định
đầu tư, bao gồm 5 dự án đang trong giai đoạn trình duyệt báo cáo nghiên cứu
khả thi, 2 dự án đang trình duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi; số dự án
còn lại đang tiến hành công tác chuẩn bị đầu tư và chuẩn bị thực hiện dự án.
Hệ thống tư vấn lập dự án và tư vấn thẩm định, phê duyệt dự án quá tải; thiết
kế kỹ thuật và lập tổng dự toán hầu hết đều chậm trễ.
- Giải phóng mặt bằng chậm, điển hình là các dự án giao thông triển khai trên
địa bàn các tỉnh Thái Nguyên, Bắc Kạn, Cao Bằng, Sơn La, Tuyên Quang, Hà
Giang, Hà Nội,… , các dự án thuỷ lợi triển khai tại tỉnh Hà Tây.
- Công tác đấu thầu của một số dự án chậm.
- Công tác nghiệm thu khối lượng, hoàn thành thủ tục thanh toán giữa Bên A
và B để gửi đến cơ quan cấp phát thanh toán vốn vẫn còn chậm, mặc dù khối
lượng thực hiện thực tế tại hiện trường là khá lớn.
Nguyên nhân chỉ số giá tiêu dùng tăng cao chủ yếu do sức mua có khả
năng thanh toán của xã hội trong dịp Tết Nguyên đán tăng khoảng 20-30% so
với năm ngoái (do thực hiện chế độ tiền lương mới, tiền thưởng cho người lao
động của các doanh nghiệp trong dịp Tết, cùng với lượng ngoại tệ, kiều hối
chuyển về nước chi dùng dịp Tết nhiều hơn); ngoài ra còn do ảnh hưởng của
dịch cúm gia cầm kéo giá các loại thực phẩm khác tăng cao.
Tuy nhiên, đáng chú ý là chỉ số giá hai tháng đầu năm tuy thấp hơn mức tăng
của cùng kỳ năm trước nhưng sau Tết mức giá hàng hoá hầu như không giảm
theo quy luật, vì vậy đòi hỏi có sự quản lý và điều hành giá cả hợp lý nhằm
bảo đảm chỉ số giá trong những tháng tới tăng trong tầm kiểm soát và không
vượt quá mức tăng giá do Quốc hội đã thông qua.
4/ Néi dung c«ng cô qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc.
SV: NguyÔn Hång Hu©n - Líp: CN 44C
20
- Xem thêm -
.DOC 
29 
4765 
43 
