Tài liệu Hoàn thiện việc quản trị tài chính tại ngân hàng thương mại cổ phần phương đông

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM HUỲNH TIÊN HOÀNH LUẬNVĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2001 LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi Lòch söû phaùt trieån ngaân haøng thöông maïi, neáu tính töø naêm 1401 –moác ñaùnh daáu söï ra ñôøi cuûa moät ngaân haøng thöông maïi ñaàu tieân treân theá giôùi –Ngaân haøng Valensia (Taây Ban Nha)– ñeán nay nhaân loaïi ñaõ chöùng kieán bieát bao caûnh suïp ñoå cuûa caùc heä thoáng ngaân haøng, keùo theo laø caùc cuoäc khuûng hoaûng vaø chính bieán keùo daøi. Ôû nöôùc ta, gaàn ñaây nhaát laø vaøo ñaàu nhöõng naêm 90 söï suïp ñoå cuûa haøng loaït hôïp taùc xaõ tín duïng, söï ra ñi cuûa moät soá ngaân haøng thöông maïi coå phaàn ñaõ aûnh höôûng xaáu ñeán neàn kinh teá. Thaáy ñöôïc ñieàu naøy, Ngaân haøng Nhaø nöôùc cuõng ñaõ ban haønh kòp thôøi Luaät Ngaân haøng Nhaø nöôùc vaø Luaät caùc toå chöùc tín duïng, tieáp theo sau laø haøng loaït caùc vaên baûn höôùng daãn döôùi luaät nhö caùc Nghò ñònh 49 cuûa Chính Phuû, 43/1999/NÑ-CP veà tín duïng ñaàu tö phaùt trieån cuûa Nhaø nöôùc, Nghò ñònh soá 89/1999/NÑ-CP veà baûo hieåm tieàn göûi, Nghò ñònh 164/NÑ-CP veà quaûn lyù caùn caân thanh toaùn, Nghò ñònh 165/1999/NÑ-CP veà giao dòch baûo ñaûm, Nghò ñònh 166/1999/NÑ-CP veà cheá ñoä quaûn lyù taøi chính ñoái vôùi toå chöùc tín duïng, Nghò ñònh 178/1999/NÑ-CP veà ñaûm baûo tieàn vay, quyeát ñònh 297/1999/QÑNHNN5 quy ñònh veà caùc tyû leä ñaûm baûo an toaøn trong hoaït ñoäng cuûa caùc toå chöùc tín duïng, 283, 284, 488, … nhaèm xaùc laäp haønh lang phaùp lyù ñeå quaûn lyù vaø höôùng caùc toå chöùc tín duïng ñi ñuùng höôùng, ñuùng muïc tieâu ñeà ra. Tuy nhieân, neáu muoán coù moät heä thoáng ngaân haøng thöông maïi hoaït ñoäng an toaøn, hieäu quaû vaø traùnh caùc xaùo troän ñaùng tieác khoâng mong ñôïi, thì vieäc chæ quaûn lyù caùc ngaân haøng thöông maïi baèng haønh lang phaùp lyù khoâng laø chöa ñuû, maø ñoøi hoûi baûn thaân caùc ngaân haøng thöông maïi phaûi quaûn trò toát ngaân haøng cuûa chính mình nhaèm haïn cheá toái ña caùc ruûi ro luoân rình raäp, ñoàng thôøi qua ñoù naâng cao Vôùi nhöõng lyù do treân, toâi ñaõ choïn ñeà taøi “Moät soá bieän phaùp hoaøn thieän vieäc quaûn trò taøi chính taïi Ngaân Haøng Thöông Maïi Coå Phaàn Phöông Ñoâng” laøm ñeà taøi luaän aùn toát nghieäp cao hoïc kinh teá cho mình. 2. Muïc ñích nghieân cöùu Thoâng qua nghieân cöùu caùc lyù thuyeát veà quaûn trò taøi chính caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn, töø thöïc tieãn cuûa Ngaân haøng TMCP Phöông Ñoâng, luaän aùn nhaèm ñuùc keát kinh nghieäm vaø töø ñoù ñöa ra caùc giaûi phaùp khaû thi vaø khoa hoïc cho coâng taùc quaûn trò ngaân haøng, goùp phaàn vaøo vieäc xaây döïng cô sôû khoa hoïc sau naøy. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu Ñeà taøi chæ xin ñeà caäp ñeán vieäc quaûn trò voán, quaûn trò taøi saûn nôï vaø taøi saûn coù, phaân tích caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán lôïi nhuaän vaø vieäc quaûn trò coå töùc, taäp trung vaøo Ngaân haøng TMCP Phöông Ñoâng treân cô sôû phaân tích hoïat ñoäng vaø soá lieäu, vôùi hy voïng ñöa ra nhöõng giaûi phaùp khaû thi vaø xem ñaây laø moâ hình ñeå nhaân roäng, nhaèm giuùp naâng cao khaû naêng quaûn trò cuûa nhöõng nhaø quaûn trò ngaân haøng. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu Luaän aùn nghieân cöùu treân cô sôû : aùp duïng phöông phaùp duy vaät bieän chöùng, duy vaät lòch söû, phöông phaùp heä thoáng dieãn dòch, qui naïp; döïa vaøo caùc kieán thöùc veà taøi chính, ngaân haøng, quaûn trò taøi chính, caùc soá lieäu baùo caùo, thoáng keâ cuûa ngaân haøng; döïa vaøo vieäc phaân tích vaø xöû lyù soá lieäu; döïa vaøo phöông phaùp ñoái chieáu, so saùnh. 5. Noäi dung goàm caùc phaàn - Lôøi môû ñaàu - Noäi dung goàm ba chöông : + Chöông I : Moät soá lyù thuyeát lieân quan ñeán quaûn trò taøi chính ngaân haøng thöông maïi coå phaàn. + Chöông II : Phaân tích ñaùnh giaù thöïc traïng vieäc quaûn trò taøi chính taïi Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Phöông Ñoâng + Chöông III : Moät soá giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän vieäc quaûn trò taøi chính taïi Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Phöông Ñoâng - Keát luaän - Muïc luïc vaø taøi lieäu tham khaûo. - Phuï luïc Chöông I MOÄT SOÁ LYÙ THUYEÁT LIEÂN QUAN ÑEÁN QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG PHÖÔNG ÑOÂNG I. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN 1. Khaùi nieäm taøi chính − Taøi chính phaûn aùnh heä thoáng caùc quan heä kinh teá phaùt sinh trong quaù trình phaân phoái caùc nguoàn taøi chính baèng vieäc hình thaønh vaø söû duïng caùc quyõ tieàn teä nhaèm ñaùp öùng nhu caàu tích luõy hoaëc tieâu duøng cuûa caùc chuû theå trong xaõ hoäi. − Caáu thaønh heä thoáng taøi chính trong cô cheá kinh teá thò tröôøng ôû Vieät Nam bao goàm khaâu taøi chính sau : taøi chính nhaø nöôùc, taøi chính doanh nghieäp, taøi chính hoä gia ñình vaø caùc toå chöùc xaõ hoäi. − Baát kyø moät khaâu taøi chính naøo cuõng ñeàu phaûi coù chöùc naêng quaûn trò noäi boä nhaèm ñeå söû duïng hieäu quaû nhaát taøi saûn cuûa noù. Maët khaùc, muïc tieâu cuoái cuøng cuûa caùc doanh nghieäp laø lôïi nhuaän, do ñoù, vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa chöùc naêng quaûn trò taøi chính doanh nghieäp trong khaâu taøi chính caùc doanh nghieäp laø moät ñoøi hoûi taát yeáu. Vôùi chöùc naêng laø heä thaàn kinh cuûa neàn kinh teá vaø cuõng laø moät boä phaän cuûa taøi chính doanh nghieäp, thì taøi chính ngaân haøng caøng ñoøi hoûi böùc thieát hôn vieäc hình thaønh chöùc naêng quaûn trò taøi chính cho rieâng mình. 2. Quaûn trò taøi chính ngaân haøng Laø vieäc quyeát ñònh choïn phöông thöùc ñeå taêng giaù trò taøi saûn nôï baèng voán coå phaàn hay voán vay, seõ phaùt haønh loaïi chöùng khoaùn naøo, xaùc ñònh caùc loaïi döï tröõ, neân döï tröõ tieàn maët laø bao nhieâu, xaùc ñònh caùc loaïi hình ñaàu tö vaø tín duïng sao cho vöøa ñaûm baûo thanh khoaûn, vöøa ñaûm baûo toái ña hoùa lôïi nhuaän, coù neân saùp II. QUAÛN TRÒ TAØI SAÛN NÔÏ, TAØI SAÛN COÙ 1. Quaûn trò taøi saûn coù − Laø thuaät ngöõ ñöôïc duøng ñeå moâ taû vieäc phaân chia voán vaøo caùc loaïi ñaàu tö. AÙp duïng cho nghieäp vuï ngaân haøng thöông maïi, thuaät ngöõ quaûn lyù taøi saûn coù lieân quan ñeán vieäc phaân chia voán giöõa ngaân quyõ, ñaàu tö chöùng khoaùn, tín duïng vaø caùc taøi saûn khaùc. Caùc lónh vöïc ñaëc bieät cuûa vieäc quaûn lyù taøi saûn coù bao goàm khoaûn muïc ñaàu tö chöùng khoaùn vaø vieäc quaûn lyù tín duïng. Giaûi phaùp khoân ngoan cho vieäc phaân taùn voán laø mua caùc tích saûn (cho vay vaø ñaàu tö) vì chuùng höùa heïn möùc lôïi töùc cao nhaát vôùi möùc ruûi ro maø ngaân haøng saún saøng chaáp nhaän. Tuy nhieân, vieäc quaûn trò voán trong hoaït ñoäng ngaân haøng thöông maïi raát phöùc taïp, do taùc ñoäng cuûa nhieàu yeáu toá. Tröôùc heát, do caùc ngaân haøng naèm trong soá caùc loaïi hình doanh nghieäp ñöôïc giaùm saùt chaët cheõ nhaát, buoäc phaûi quaûn trò theo luaät vaø caùc quy ñònh ñaõ ñöôïc ban haønh. Thöù hai, moái quan heä giöõa ngaân haøng vaø khaùch haøng vay laø moái quan heä döïa treân cô sôû tin töôûng laãn nhau cuõng nhö taïo thuaän lôïi cho nhau. Cuoái cuøng cuõng gioáng nhö caùc ñaàu tö khaùc, caùc coå ñoâng cuûa moät ngaân haøng thöông maïi ñoøi hoûi moät möùc lôïi töùc phuø hôïp vôùi ruûi ro cuûa vieäc ñaàu tö. − Taøi saûn coù cuûa ngaân haøng thöông maïi coù theå ñöôïc chia thaønh 5 loaïi cô baûn: khoaûn muïc ngaân quyõ, ñaàu tö chöùng khoaùn, ñaàu tö tín duïng, taøi saûn coù khaùc, taøi saûn coá ñònh. Quaûn trò taøi saûn coù, caàn taäp trung chuû yeáu vaøo 3 loaïi taøi saûn ñaàu tieân. Veà cô baûn vieäc quaûn trò thöôøng ít ñeà caäp ñeán vieäc ñaàu tö vaøo baát ñoäng saûn, trang thieát bò, vaø taøi saûn coù khaùc vì chuùng thöôøng chieám tyû troïng nhoû trong toång taøi saûn coù . Tuy nhieân, khi nhöõng chi phí nhö theá ñöôïc xaùc ñònh thì soá tieàn caàn ñeán ñeå hoaït ñoäng phaûi ñöôïc ñaùp öùng ñuùng luùc. − Coù moät söï khaùc bieät ñaùng keå giöõa cô caáu taøi saûn coù cuûa ngaân haøng thöông maïi vaø caùc doanh nghieäp khaùc. Ñoù laø haàu heát taøi saûn coù cuûa ngaân haøng thöông maïi laø caùc khoaûn nôï veà taøi chính vaø soá dö cuûa chuùng töông ñoái lôùn, ngöôïc laïi caùc khoaûn ñaàu tö vaøo trang thieát bò vaø taøi saûn coá ñònh coù soá dö töông ñoái nhoû so vôùi soá dö cuûa caùc taøi saûn coù khaùc, coøn caùc doanh nghieäp phi taøi chính khaùc thì soá dö cuûa caùc taøi saûn taøi chính töông ñoái nhoû so vôùi soá dö cuûa caùc taøi saûn coù khaùc: haøng toàn kho, taøi saûn coá ñònh ...Nhöõng söï khaùc bieät giöõa thaønh phaàn taøi saûn coù cuûa ngaân haøng vaø taøi saûn coù cuûa caùc doanh nghieäp khaùc xuaát phaùt töø söï khaùc bieät veà baûn chaát taøi saûn nôï vaø ñaëc ñieåm cuûa caùc hoaït ñoäng sinh lôøi, maø caùc doanh nghieäp tieán haønh. Moät doanh nghieäp saûn xuaát phaàn lôùn lôïi nhuaän thu ñöôïc töø vieäc baùn caùc haøng hoùa do mình saûn xuaát. Caùc doanh nghieäp saûn xuaát vaø thöông maïi ñoøi hoûi phaûi duy trì haøng toàn kho : nguyeân lieäu, haøng hoùa..., cuõng nhö ñaàu tö vaøo caùc thieát bò ñaét tieàn. Ngöôïc laïi vôùi nhöõng doanh nghieäp noùi treân, thu nhaäp cuûa ngaân haøng phaàn lôùn ñöôïc taïo ra töø vieäc cho vay vaø ñaàu tö, daãn ñeán vieäc ngaân haøng naém giöõ kyø phieáu, traùi phieáu vaø caùc coâng cuï taøi chính khaùc. − Taøi saûn coù naèm ôû beân traùi baûng toång keát taøi saûn, noù phaûn aùnh toaøn boä taøi saûn hieän coù ñeán thôøi ñieåm laäp baûng baùo caùo thuoäc quyeàn quaûn lyù vaø söû duïng cuûa ngaân haøng, laø keát quaû vieäc söû duïng voán cuûa ngaân haøng, taøi saûn coù cuûa ngaân haøng goàm caùc loaïi sau : 1.1 Tieàn döï tröõ : taát caû caùc ngaân haøng giöõ laïi moät phaàn trong soá voán maø hoï thu ñöôïc ñeå gôûi vaøo moät taøi khoaûn ôû ngaân haøng nhaø nöôùc, vaø tieàn maët toàn quyõ. Tieàn döï tröõ laø tieàn göûi, coäng theâm vôùi tieàn maët maø ngaân haøng caát giöõ. Tuy nhieân tieàn döï tröõ hieän haønh khoâng coù laõi, caùc ngaân haøng vaãn giöõ chuùng vì 2 lyù do: tröôùc heát laø döï tröõ do luaät ñònh, ñöôïc goïi laø döï tröõ baét buoäc, thöù hai vì baûo ñaûm thanh khoaûn. Caùc khoaûn tieàn döï tröõ phuï, ñöôïc goïi laø tieàn döï tröõ vöôït quaù, vì chuùng coù 1.2 Tieàn göûi ôû caùc ngaân haøng khaùc : ñaây laø khoaûn tieàn maø ngaân haøng gôûi ôû caùc ngaân haøng khaùc : Ngaân Haøng Nhaø Nöôùc, caùc toå chöùc tín duïng khaùc nhaèm muïc ñích ñoåi laáy caùc dòch vuï khaùc nhau. 1.3 Ñaàu tö chöùng khoaùn : Caùc ngaân haøng thöông maïi mua caùc chöùng khoaùn vì muïc ñích thanh khoaûn vaø ña daïng hoùa hoaït ñoäng, ñeå toái ña hoùa lôïi nhuaän vaø ñöôïc söû duïng nhö laø vaät kyù quyõ ñeå vay ôû thò tröôøng lieân ngaân haøng, hoaëc vay ôû Ngaân Haøng Nhaø Nöôùc. Caùc chöùng khoaùn thöôøng ñöôïc phaân thaønh hai loaïi theo muïc ñích ñaàu tö : caùc chöùng khoaùn coù laõi thaáp vaø ruûi ro thaáp, thöôøng laø caùc chöùng khoaùn do chính phuû phaùt haønh, ñöôïc söû duïng laøm döï tröõ sô caáp ñeå cung caáp thanh khoaûn cho ngaân haøng, vaø caùc chöùng khoaùn coù laõi cao vaø ruûi ro cao, thöôøng laø caùc chöùng khoaùn do coâng ty phaùt haønh, ngaân haøng ñaàu tö vaøo loaïi chöùng khoaùn naøy nhaèm muïc ñích lôïi nhuaän. 1.4 Tín duïng : hoaït ñoäng tín duïng laø hoaït ñoäng sinh lôøi chuû yeáu cuûa ngaân haøng thöông maïi. Trong hoaït ñoäng tín duïng, muïc tieâu chuû yeáu cuûa caùc nhaø quaûn trò ngaân haøng laø kieám lôïi nhuaän, treân cô sôû phuïc vuï caùc nhu caàu tín duïng cuûa coäng ñoàng. Möùc ñoä thanh khoaûn cuûa caùc hôïp ñoàng tín duïng, maëc duø raát quan troïng, nhöng ôû vaøo vò trí thöù yeáu, vì caùc khoaûn cho vay ít ñöôïc thanh lyù baèng caùch baùn cho caùc caù nhaân hoaëc caùc toå chöùc tín duïng khaùc, tröø moät soá hôïp ñoàng tín duïng coù chaát löôïng toát. 1.5 Nhöõng taøi saûn coù khaùc : Caùc voán hieän vaät nhö caùc toøa nhaø truï sôû, caùc maùy vi tính, trang thieát bò vaø caùc khoaûn phaûi thu khaùc laø thuoäc taøi saûn naøy. 2. Quaûn trò taøi saûn nôï a. Quaûn trò taøi saûn nôï theo nghóa roäng bao goàm caùc hoaït ñoäng lieân quan tôùi vieäc nhaän voán töø ngöôøi göûi tieàn vaø nhöõng ngöôøi cho vay khaùc nhau vaø quyeát ñònh b. Taøi saûn nôï hoaëc nguoàn voán cuûa ngaân haøng thöông maïi naèm ôû beân phaûi baûng toång keát taøi saûn, noù phaûn aùnh nhöõng giaù trò tieàn teä do ngaân haøng huy ñoäng vaø taïo laäp ñöôïc, duøng ñeå cho vay, ñaàu tö vaø thöïc hieän caùc nghieäp vuï khaùc trong hoïat ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng, taøi saûn nôï bao goàm caùc khoaûn muïc sau : b1.Voán huy ñoäng : laø nhöõng phöông tieän tieàn teä do ngaân haøng thu nhaän ñöôïc töø neàn kinh teá thoâng qua caùc nghieäp vuï kyù thaùc vaø caùc nghieäp vuï khaùc ñeå laøm voán kinh doanh. Ñaëc ñieåm cô baûn cuûa nguoàn voán naøy laø ngaân haøng chæ ñöôïc quyeàn söû duïng noù, quyeàn sôû höõu taøi saûn naøy thuoäc veà nhöõng ngöôøi kyù thaùc chuùng. Maët khaùc, vì ñaây laø nguoàn voán chuû yeáu cuûa ngaân haøng neân noù chieám tyû troïng lôùn trong toång nguoàn voán vaø luoân bieán ñoäng. Vì vaäy khi söû duïng caùc ngaân haøng phaûi luoân döï tröõ moät khoaûn tieàn theo moät tyû leä an toaøn nhaèm ñaûm baûo khaû naêng chi traû cho caùc nhu caàu cuûa khaùch haøng. Döïa vaøo tính khaû duïng cuûa voán huy ñoäng ngöôøi ta phaân noù thaønh caùc loaïi sau : tieàn göûi khoâng kyø haïn ; tieàn göûi coù kyø haïn ; tieàn göûi tieát kieäm ; nguoàn voán huy ñoäng khaùc. b2. Tieàn ñi vay caùc Toå chöùc tín duïng khaùc : Ñaây laø voán vay treân thò tröôøng lieân ngaân haøng, khoaûn vay naøy chuû yeáu ñöôïc söû duïng ñeå ñaùp öùng nhu caàu thanh khoaûn. Ôû baát cöù thôøi ñieåm naøo cuõng coù nhöõng ngaân haøng coù khoaûn döï tröõ thöøa gôûi ôû Ngaân haøng Nhaø nöôùc, khoaûn döï tröõ naøy khoâng sinh lôøi hoaëc neáu coù thì cuõng raát thaáp, vaø hoï saún saøng nhöôïng laïi cho caùc ngaân haøng khaùc söû duïng trong moät thôøi gian ngaén; ngöôïc laïi cuõng coù nhieàu ngaân haøng coù nhu caàu thanh toaùn, döï tröõ hoaëc ñaàu tö vaøo caùc tích saûn sinh lôøi, hoï saún saøng ñi vay. Caùc khoaûn vay naøy thöôøng coù thôøi haïn qua ñeâm, thôøi haïn moät tuaàn, moät thaùng hoaëc daøi hôn. b3.Taøi saûn nôï khaùc : Ñaây laø caùc khoaûn phaûi traû khaùc maø ngaân haøng chieám duïng chöa thanh toaùn nhö : caùc khoaûn phaûi noäp ngaân saùch, chi phí trích tröôùc, phaûi traû khaùc, tuy nhieân khoaûn naøy chieám tyû leä raát nhoû trong toång taøi saûn nôï. b4. Voán chuû sôû höõu : voán laø cuûa caûi thöïc cuûa ngaân haøng, noù baèng hieäu soá giöõa toång taøi saûn coù vaø phaàn taøi saûn nôï coøn laïi. − Veà khía caïnh kinh teá : voán cuûa ngaân haøng laø voán rieâng do caùc chuû sôû höõu ñoùng goùp vaø voán ñöôïc taïo ra trong quaù trình kinh doanh döôùi daïng lôïi nhuaän ñöôïc giöõ laïi. − Veà khía caïnh quaûn trò : caùc cô quan quaûn lyù vaø giaùm saùt ngaân haøng Myõ ñaõ quy ñònh voán cuûa ngaân haøng goàm hai boä phaän : voán cô baûn vaø voán boå sung. + Voán cô baûn goàm coù : Voán coå phaàn thöôøng, voán coå phaàn öu ñaõi vónh vieån, caùc quyõ döï tröõ, lôïi nhuaän khoâng chia vaø caùc quyõ khaùc. + Voán boå sung goàm coù : Voán coå phaàn öu ñaõi coù thôøi haïn, tín phieáu voán, traùi phieáu ñöôïc chuyeån ñoåi vaø caùc khoaûn vay daøi haïn do nhaø nöôùc caáp. Tuy nhieân, hieän nay vieäc coâng nhaän ñaây laø khoaûn voán boå sung hay khoâng vaãn coøn ñang tranh caõi. − Voán laø ñieàu kieän phaùp lyù cô baûn ñoàng thôøi laø yeáu toá taøi chính quan troïng nhaát trong vieäc ñaûm baûo caùc khoaûn nôï ñoái vôùi khaùch haøng, vaø ñoàng thôøi noù cuõng III. QUAÛN TRÒ CAÙC NHAÂN TOÁ CHÍNH TAÙC ÑOÄNG ÑEÁN LÔÏI NHUAÄN CUÛA NGAÂN HAØNG 1. Quaûn trò laõi suaát − Laõi suaát : laø tyû leä phaàn traêm giöõa tieàn laõi treân moät soá löôïng tieàn maët nhaát ñònh ñeå ñöôïc sôû höõu vaø söû duïng tieàn aáy trong khoaûng thôøi gian ñaõ thoûa thuaän tröôùc. − Caùc yeáu toá caáu thaønh laõi suaát ngaân haøng : + Nhaân toá thôøi gian cuûa laõi suaát bao goàm : Giaù trò cuûa quyeàn söû duïng tieàn trong khoaûng thôøi gian nhaát ñònh ; Tyû leä laïm phaùt ; Chi phí chuyeån sang tieàn maët döï tính hay khaû naêng thanh tieâu. + Nhaân toá ruûi ro trong laõi suaát : ruûi ro cuõng laø nhaân toá laøm taêng hoaëc giaûm laõi suaát, taøi saûn cuûa ngaân haøng vaø neàn kinh teá. Nhaân toá naøy hình thaønh loaïi chi phí ruûi ro maø ngaân haøng vaø caùc nhaø ñaàu tö khaùc phaûi tính ñeán cho caùc tröôøng hôïp voán ñaàu tö bò maát giaù, voán khoâng thu hoài ñöôïc vì nôi nhaän ñaàu tö bò phaù saûn, vôõ nôï, lôïi töùc trôû neân aâm vì giaù caû taêng nhanh … Laõi suaát thöïc − = Laõi suaát Tyû leä laïm danh phaùt döï nghóa tính Leä phí chuyeån sang tieàn maët döï tính Leä phí ruûi ro thò tröôøng döï tính Caùc caùch quaûn lyù laõi suaát : coá ñònh laõi suaát , thaû noåi laõi suaát. 2. Chieán löôïc khaùch haøng − Hoaït ñoäng ngaân haøng raát ña daïng, lieân quan ñeán taát caû moïi lónh vöïc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa neàn kinh teá quoác daân, vöøa mang tính tröôùc maét, vöøa mang tính chaát laâu daøi. Moät ngaân haøng khoâng theå taïo cho mình moät hoaït ñoäng ña naêng − Cô sôû ñeå xaây döïng chieán löôïc khaùch haøng : quy moâ voán töï coù vaø khaû naêng huy ñoäng voán; cô sôû vaät chaát kyõ thuaät; uy tín cuûa ngaân haøng; vò trí hieän nay, yù ñònh töông lai cuûa ngaân haøng; moâi tröôøng kinh doanh cuûa ngaân haøng. 3. Hieän ñaïi hoùa ngaân haøng − Chieán löôïc con ngöôøi : yeáu toá con ngöôøi vaø vaán ñeà quaûn trò luùc naøo cuõng laø nhaân toá quan troïng nhaát trong quaù trình toå chöùc hoaït ñoäng kinh doanh ngaân haøng. Naêng löïc quaûn lyù cuûa Ban laõnh ñaïo ñöôïc bieåu hieän ôû caùc maët chuû yeáu sau: + Naêng löïc ñeà ra saùch löôïc kinh doanh ñuû söùc caïnh tranh vaø ñöùng vöõng trong thò tröôøng; + Vaïch thaûo ñöôïc keá hoïach, trieån khai coâng vieäc maïch laïc hôïp lyù; + Ñeà ra caùc thuû tuïc hôïp lyù, höõu hieäu, phaân quyeàn, phaân nhieäm vuï roõ raøng; + Coù chính saùch nhaân söï ñuùng ñaén, khuyeán khích moïi ngöôøi laøm vieäc toát ôû caû tröôøng hôïp ñoäc laäp vaø taäp theå, duy trì ñöôïc kyû luaät cô quan. − Naêng löïc quaûn lyù cuûa Ban laõnh ñaïo ngaân haøng thöông maïi ñöôïc Ngaân haøng Nhaø nöôùc quan taâm ngay töø luùc duyeät, caáp giaáy pheùp kinh doanh. Ngaân haøng thöông maïi phaûi khoâng ngöøng naâng cao khaû naêng quaûn trò ñeå coù theå toàn taïi vaø phaùt trieån trong lónh vöïc kinh doanh tieàn teä. − Aùp duïng coâng ngheä thoâng tin vaøo hoïat ñoäng ngaân haøng nhaèm cung caáp dòch vuï chính xaùc, nhanh choùng vaø kòp thôøi. IV. QUAÛN TRÒ PHAÂN CHIA COÅ TÖÙC CUÛA NGAÂN HAØNG − Vieäc phaân chia coå töùc aán ñònh caùch chia lôïi nhuaän roøng, moät phaàn cho coå ñoâng döôùi daïng coå töùc, moät phaàn lôïi nhuaän giöõ laïi ñeå taùi ñaàu tö. Cuï theå : + Lôïi nhuaän giöõ laïi laø nguoàn voán ñaùng keå ñeå taøi trôï cho söï phaùt trieån cuûa ngaân haøng. + Lôïi töùc coå phaàn laø lôïi nhuaän chính ngaân haøng chi traû cho coå ñoâng giöõ coå phieáu cuûa noù. + Neáu phaàn lôïi nhuaän chi traû coå töùc lôùn, phaàn lôïi nhuaän giöõ laïi seõ thaáp, daãn ñeán möùc taêng tröôûng seõ khoâng cao vaø quy moâ cuûa ngaân haøng cuõng seõ nhoû. − Chính saùch phaân chia lôïi töùc coå phaàn toái öu laø chính saùch phaân phoái giöõa coå töùc thanh toaùn hieän thôøi cho caùc coå ñoâng vaø phaàn taêng tröôûng trong töông lai sao cho thò giaù coå phieáu cuûa ngaân haøng phaûi ñaït lôùn nhaát hoaëc giaù trò taøi saûn cuûa coå ñoâng phaûi toái ña hoùa. − Vì vaäy, vieäc quaûn trò phaân chia coå töùc laø phaûi xaùc ñònh ñöôïc tyû leä phaân chia lôïi nhuaän roøng thaønh lôïi töùc coå phaàn vaø lôïi nhuaän giöõ laïi sao cho coù hieäu quaû nhaát. Toùm laïi : Trong thöïc teá vaãn coøn nhieàu quan ñieåm khaùc nhau veà quaûn trò taøi chính, vaø phaïm vi cuûa quaûn trò taøi chính cuõng raát roäng. Chính vì vaäy, vieäc vaän duïng caùc quan ñieåm treân vaøo lónh vöïc ngaân haøng ñoøi hoûi phaûi phuø hôïp vôùi thöïc teá vaø phaïm vi aùp duïng. Bôûi leû treân, muïc ñích cuûa caùc lyù thuyeát quaûn trò taøi chính treân nhaèm tìm ñöôïc giaûi phaùp khaû thi cho vieäc quaûn trò taøi chính hieäu quaû ôû phaïm vi moät ngaân haøng thöông maïi coå phaàn treân ñòa baøn TP. Hoà Chí Minh. Chöông II THÖÏC TRAÏNG VIEÄC QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH TAÏI NGAÂN HAØNG TMCP PHÖÔNG ÑOÂNG I. GIÔÙI THIEÄU TOÅNG QUAÙT VEÀ TÌNH HÌNH HOAÏT ÑOÄNG CUÛA NGAÂN HAØNG TMCP PHÖÔNG ÑOÂNG 1. Lòch söû hình thaønh cuûa ngaân haøng TMCP Phöông Ñoâng − Quaän I laø trung taâm cuûa Thaønh Phoá ñöôïc xaùc ñònh theá maïnh laø trung taâm dòch vuï thöông maïi, dòch vuï du lòch vaø giao dòch ; trung taâm veà taøi chính, cuûa Thaønh phoá vaø khu vöïc. -Vôùi khaû naêng veà voán, taøi saûn -yeâu caàu hoaït ñoäng kinh doanh xuaát nhaäp khaåu, ñaàu tö -uûy thaùc quaûn lyù voán ñaàu tö lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi cuûa caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc thuoäc Quaän I vaø doanh nghieäp kinh teá Ñaûng -khaû naêng veà voán cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá vaø nhaân daân -yeâu caàu veà voán hoaït ñoäng, ñaàu tö vaø giao dòch thanh toaùn cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá ngaøy caøng phaùt trieån, vì nhöõng leû ñoù, vieäc ra ñôøi Ngaân haøng TMCP Phöông Ñoâng laø moät ñoøi hoûi caáp thieát vaø taát yeáu. Ngaøy 13 thaùng 4 naêm 1996, ngaân haøng TMCP ñöôïc caáp pheùp hoaït ñoäng kinh doanh theo Giaáy Pheùp Hoaït Ñoäng Ngaân Haøng TMCP soá 0061/NH-GP, ngaøy 13 thaùng 5 naêm 1996. Ngaân haøng ñöôïc thaønh laäp vaø chính thöùc ñi vaøo hoaït ñoäng kinh doanh vaøo ngaøy 10 thaùng 06 naêm 1996. Ñeán nay, Ngaân haøng ñaõ môû ñöôïc moät phoøng giao dòch taïi soá 09-11 Phan Chu Trinh, phöôøng Beán Thaønh, quaän I, TP. Hoà Chí Minh theo Giaáy pheùp soá 02/GCT.98 ngaøy 24 thaùng 04 naêm 1998 cuûa Ngaân Haøng Nhaø Nöôùc. − Voán ñieàu leä cuûa Ngaân Haøng TMCP Phöông Ñoâng laø 70 tyû, chuû yeáu laø voán coå phaàn cuûa caùc Doanh nghieäp Nhaø nöôùc Quaän I, doanh nghieäp kinh teá − Hoaït ñoäng chính cuûa Ngaân Haøng TMCP Phöông Ñoâng bao goàm : Huy ñoäng voán ngaén haïn vaø daøi haïn cuûa moïi toå chöùc thuoäc caùc thaønh phaàn kinh teá vaø daân cö ; Tieáp nhaän voán uûy thaùc ñaàu tö vaø phaùt trieån cuûa caùc toå chöùc trong vaø ngoaøi nöôùc ; Vay voán cuûa Ngaân Haøng Nhaø Nöôùc vaø caùc Toå chöùc tín duïng khaùc ; Thöïc hieän nghieäp vuï cho vay ñoái vôùi caùc toå chöùc vaø caù nhaân ; Chieát khaáu thöông phieáu, traùi phieáu vaø giaáy tôø coù giaù ; Huøn voán lieân doanh, mua coå phaàn ; Thöïc hieän caùc dòch vuï thanh toaùn vaø caùc dòch vuï khaùc ; Thöïc hieän kinh doanh ngoaïi teä, vaøng baïc ñaù quyù. 2. Cô caáu toå chöùc vaø ñieàu haønh ôû ngaân haøng TMCP Phöông Ñoâng Hoäi Ñoàng Quaûn Trò Ban Kieåm Soaùt Chuû Tòch Hoä Ñoàng Quaûn Trò Ban Toång Giaùm Ñoác Phoøng Tín Duïng Boä phaän chuyeân vieân Phoøng Thanh Phoøng Toaùn Quoác Ngaân Phoøng Keá Toaùn–Vi Tính Phoøng haønh chính quaûn trò Cô quan quaûn trò cao nhaát cuûa Ngaân Haøng TMCP Phöông Ñoâng laø Hoäi ñoàng quaûn trò, döôùi Hoäi ñoàng quaûn trò coù Ban Toång Giaùm Ñoác, döôùi Ban Toång Giaùm Ñoác laø caùc phoøng nghieäp vuï. 3. Caùc hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa ngaân haøng TMCP Phöông Ñoâng trong thôøi gian vöøa qua − Naêm 1997 + Veà huy ñoäng voán : Doanh soá huy ñoäng voán cuûa Ngaân Haøng TMCP Phöông Ñoâng trong naêm 1997 ñaït ñöôïc 2498,6 tyû ñoàng, trong ñoù huy ñoäng ngoaïi teä caùc loaïi laø 834,59 tyû ñoàng. Soá dö tieàn göûi bình quaân taïi Ngaân Haøng TMCP Phöông Ñoâng laø 128,2 tyû ñoàng. + Veà cho vay : Doanh soá cho vay cuûa Ngaân Haøng TMCP Phöông Ñoâng ñaït 533,42 tyû ñoàng trong naêm 1997, vaø dö nôï bình quaân ñaït 129,92 tyû ñoàng. + Veà thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu vaø kinh doanh ngoaïi teä : Ngaân Haøng TMCP Phöông Ñoâng ñaõ môû ñöôïc 321 L/C nhaäp khaåu trò giaù : 21.014.600USD; 46.465.604JPY; 63.000DEM ; 153.881 FRF. Xuaát trình 221 L/C xuaát khaåu trò giaù 15.042.627,8USD. Doanh soá mua baùn ngoaïi teä cuûa Ngaân Haøng TMCP Phöông Ñoâng ñaït 58 trieäu USD. − Naêm 1998 + Veà huy ñoäng : doanh soá huy ñoäng cuûa Ngaân Haøng TMCP Phöông Ñoâng ñaït ñöôïc 1661,4 tyû ñoàng. Dö nôï bình quaân ñaït 128,76 tyû ñoàng, töông ñöông möùc naêm 1997. + Veà cho vay : Naêm 1998 doanh soá cho vay cuûa Ngaân Haøng TMCP Phöông Ñoâng ñaït ñöôïc 340,98 tyû ñoàng, giaûm 192,44 tyû ñoàng so vôùi naêm 1997. Dö nôï bình quaân cuûa Ngaân Haøng TMCP Phöông Ñoâng ñaït 118,7 tyû ñoàng giaûm 11,22 tyû ñoàng so vôùi naêm 1997. + Veà thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu vaø kinh doanh ngoaïi teä : trong naêm Ngaân Haøng TMCP Phöông Ñoâng ñaõ xuaát trình 67 L/C xuaát khaåu trò giaù 3.626.923USD, môû 136 L/C nhaäp khaåu trò giaù 9.577.210USD. Doanh soá kinh doanh ngoaïi teä phaùt sinh trong naêm ñaït 25,9 trieäu USD. − Naêm 1999 Ñaây laø naêm tình hình kinh teá ñöôïc xem laø phaùt trieån chaäm nhaát so vôùi caùc naêm trong thaäp nieân 90. Tuy nhieân Ngaân Haøng TMCP Phöông Ñoâng vaãn ñaït ñöôïc moät soá keát quaû hoaït ñoäng sau : + Veà huy ñoäng : doanh soá huy ñoäng trong naêm ñaït 1954,79 tyû ñoàng, trong ñoù doanh soá baèng ngoaïi teä laø 446 tyû ñoàng, taêng 293,4 tyû ñoàng so vôùi naêm 1998. Huy ñoäng bình quaân trong naêm ñaït 159,46 tyû ñoàng taêng 30,7 tyû ñoàng so vôùi naêm 1998. + Veà cho vay : doanh soá cho vay trong naêm ñaït 530 tyû ñoàng, taêng 189 tyû ñoàng so vôùi naêm 1998. Rieâng dö nôï bình quaân ñaït 110 tyû ñoàng giaûm 118 tyû ñoàng so vôùi naêm 1998. + Veà hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá vaø kinh doanh ngoaïi teä : Ngaân Haøng TMCP Phöông Ñoâng ñaõ môû 239 L/C nhaäp khaåu trò giaù 12 trieäu USD, xuaát trình 83 L/C xuaát khaåu trò giaù 3,29 trieäu USD, kinh doanh ngoaïi teä ñaït doanh soá 28 trieäu USD. + Veà hoaït ñoäng ñaàu tö lieân doanh : ñaït soá dö 11,4 tyû, trong ñoù 10 tyû ñaàu tö chöùng khoaùn. Nhö vaäy, sau 3 naêm hoaït ñoäng, ngoaøi caùc loaïi hình hoaït ñoäng kinh doanh truyeàn thoáng cuûa caùc ngaân haøng laø huy ñoäng cho vay vaø thanh toaùn quoác teá, Ngaân Haøng TMCP Phöông Ñoâng ñaõ ña daïng hoùa loaïi hình kinh doanh cuûa mình baèng vieäc ñaàu tö chöùng khoaùn vaø lieân doanh vôùi caùc doanh nghieäp. II. PHAÂN TÍCH THÖÏC TRAÏNG VIEÄC QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH TAÏI NGAÂN HAØNG TMCP PHÖÔNG ÑOÂNG Phaân tích thöïc traïng quaûn trò taøi chính cuûa ngaân haøng laø moät vieäc raát quan troïng, noù nhaèm muïc ñích ño löôøng khaû naêng quaûn trò cuûa caùc nhaø ñieàu haønh trong lónh vöïc taøi chính, maët khaùc qua ñoù chuùng ta coù theå phaùt hieän caùc maët maïnh trong quaûn trò taøi chính, caùc lónh vöïc kinh doanh mang laïi lôïi nhuaän cao, vaø haïn cheá toái thieåu caùc maët yeáu trong quaûn trò taøi chính, caùc ruûi ro phaùt sinh trong quaù trình kinh doanh tieàn teä. Noäi dung phaân tích bao goàm caùc phaàn sau : phaân tích cô caáu voán vaø nguoàn voán ; phaân tích chaát löôïng taøi saûn coù ; phaân tích chaát löôïng taøi saûn nôï ; phaân tích khaû naêng thanh toaùn ; phaân tích lôïi nhuaän cuûa ngaân haøng ; phaân tích chính saùch coå töùc. 1. Phaân tích cô caáu voán vaø nguoàn voán − Tyû troïng töøng loaïi voán trong toång taøi saûn nôï : chæ soá naøy giuùp nhaø quaûn trò bieát ñöôïc tyû troïng cuûa töøng loaïi voán trong toång taøi saûn nôï cuûa ngaân haøng, qua ñoù coù theå nhaän xeùt ñuùng ñaén veà maët maïnh, ñieåm yeáu cuûa ngaân haøng ñeå hoaïch ñònh ñöôïc caùc chieán löôïc kinh doanh phuø hôïp trong töøng giai ñoïan. Tyû troïng töøng loaïi voán − = Soá dö cuûa töøng loaïi Toång voán Theo nhaän xeùt cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc, tyû troïng hôïp lyù cuûa töøng loaïi taøi saûn treân toång taøi saûn nôï cuûa caùc ngaân haøng Vieät Nam nhö sau : + Caùc khoaûn tieàn göûi, tieàn vay, cho vay, ñaàu tö cho caùc khaùch haøng khoâng phaûi ngaân haøng – goïi taét laø caùc khoaûn kinh doanh ôû thò tröôøng 1 – neân chieám tyû troïng 60% treân toång taøi saûn. Bôûi vì, ñaây laø thò tröôøng coù khaû naêng mang laïi lôïi nhuaän cao cho ngaân haøng do chi phí huy ñoäng voán thaáp nhöng laõi suaát cho vay + Caùc khoaûn nhaän vaø cung caáp voán cho thò tröôøng lieân ngaân haøng neân chieám tyû troïng 30 % treân toång taøi saûn. Maëc duø, so vôùi thò tröôøng 1, thò tröôøng lieân ngaân haøng – coøn goïi laø thò tröôøng 2 – mang laïi nguoàn lôïi nhuaän thaáp hôn nhöng caùc ngaân haøng thöông maïi caàn thieát phaûi giao dòch ôû thò tröôøng naøy nhaèm thöïc hieän caùc nghieäp vuï thanh toaùn, ñaïi lyù, vay möôïn vaø caùc nghieäp vuï hoã trôï khaùc. Thöïc teá cho thaáy caùc ngaân haøng maïnh khoâng chæ coù moái quan heä toát vôùi khaùch haøng phi taøi chính maø coøn coù nhöõng khoaûn giao dòch thöôøng xuyeân vôùi thò tröôøng caùc toå chöùc tín duïng. + Taøi saûn thieát bò neân chieám khoaûng 2%. Ñieàu naøy phuø hôïp vôùi quy ñònh cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc laø caùc toå chöùc tín duïng trong nöôùc khoâng ñöôïc mua taøi saûn coá ñònh quaù 50% voán töï coù cuûa ngaân haøng. + Taøi saûn nôï vaø taøi saûn coù khaùc chuû yeáu laø caùc khoaûn voán ñi chieám duïng hoaëc bò chieám duïng trong kinh doanh. Vì vaäy, tyû troïng lyù töôûng cho loaïi taøi saûn naøy laø <5% treân toång taøi saûn. (Xem Baûng 1 -Baûng baùo caùo soá lieäu taøi chính 3 naêm cuûa OCB) − Voán töï coù cuûa ngaân haøng tính ñeán thaùng 12/1999 laø 72.286 trieäu töông ñöông 30.1% taøi saûn coù ñaõ taïo neân cô sôû raát vöõng chaéc cho caùc nghieäp vuï kinh doanh cuõng nhö thanh khoaûn cuûa ngaân haøng thöông maïi. Phaân tích töøng thò tröôøng cuûa ngaân haøng ta nhaän thaáy : Ñôn vò : trieäu ñoàng Soá tieàn Tyû leä Ngaân haøng nhaän 147.852 61,61% Caùc khoaûn tín duïng ñaàu tö 163.277 68,00% Cheânh leäch -15.425 -6,40% ♦ Thò tröôøng 1 ♦ Thò tröôøng 2 Ngaân haøng nhaän 16.388 6,80% ôû caùc toå chöùc tín duïng khaùc 31.997 13,33% Cheânh leäch -15.609 -6,50% Ngaân haøng cho vay vaø göûi − Caùc khoaûn cheânh leäch ñöôïc ngaân haøng buø ñaép baèng caùc nguoàn sau : + Voán cuûa ngaân haøng coøn laïi sau khi trang bò TSCÑ, thieát bò : 72.286trñ –12.527trñ = 59.741trñ (25%) (Xem Baûng 1 –Baûng baùo caùo soá lieäu taøi chính 3 naêm cuûa OCB) + Khoaûn cheânh leäch giöõa thu nhaäp tröø chi phí, ñoù laø lôïi nhuaän cuûa ngaân haøng: 2.170trñ chieám 9% toång taøi saûn. − Qua soá lieäu treân ta thaáy cô caáu voán cuûa ngaân haøng raát toát. Ñoä an toaøn töông ñoái vöõng chaéc theå hieän qua tyû troïng voán treân toång taøi saûn coù laø 30.1%, ñieàu naøy cho thaáy ngaân haøng môùi chæ huy ñoäng voán gaáp hai laàn voán ñieàu leä. Tyû troïng ñaàu tö cho caùc khoaûn taøi saûn coù sinh lôøi töông ñoái cao, chieám 81.33% toång taøi saûn coù (68%+13.33%). Trong khi ñoù tyû leä nguoàn voán phaûi traû chi phí huy ñoäng chæ chieám 68.41% treân toång taøi saûn nôï (61.61% + 6.8%). Ñieàu naøy ñaõ goùp phaàn naâng cao khaû naêng sinh lôøi cuûa ngaân haøng. Cuï theå lôïi nhuaän roøng treân toång taøi saûn coù laø 1.65%. Nghieân cöùu töøng thò tröôøng ta thaáy caùch phaân boå voán, nguoàn voán cho töøng thò tröôøng töông ñoái lyù töôûng, ñieàu naøy chöùng toû ngaân haøng ñaõ taïo ñöôïc uy tín lôùn ñoái vôùi khaùch haøng, ñaõ cung caáp nhieàu dòch vuï raát ña daïng, phong phuù cho thò tröôøng. Tieàn göûi taïi caùc toå chöùc tín duïng trong nöôùc cao chöùng toû ngaân haøng coù moái quan heä toát vôùi caùc ñoái taùc ôû thò tröôøng 2, cho thaáy ngaân haøng ñaõ taïo ñöôïc choã ñöùng ôû thò tröôøng tieàn teä noäi ñòa. Tuy nhieân, hieän nay ngaân haøng vaãn chöa giao dòch vôùi caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi vì chöa coù giaáy pheùp