Tài liệu Hoàn thiện nghiệp vụ tín dụng trung dài hạn tại sở giao dịch ii ngân hàng đầu tư việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM PHẠM NHẬT KIỀU LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2001 1 MÔÛ ÑAÀU 1. Söï caáp thieát cuûa ñeà taøi Ñeå töøng böôùc ñöa neàn kinh teá Vieät Nam hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi vaø ñoàng thôøi ña daïng hoaù caùc saûn phaåm, dòch vuï taøi chaùnh ñaùp öùng nhu caàu cuûa ngöôøi daân, chính phuû ñaõ môû cöûa thò tröôøng baûo hieåm nhaân thoï cho caùc taäp ñoaøn baûo hieåm nhaân thoï haøng ñaàu cuûa theá giôùi töø giöõa naêm 1999. Baûo hieåm nhaân thoï laø moät keânh taøi chaùnh coù vai troø raát quan troïng trong vieäc huy ñoäng voán cho neàn kinh teá quoác daân. Hôn theá nöõa, baûo hieåm nhaân thoï coøn laø moät lónh vöïc taøi chaùnh nhaïy caûm aûnh höôûng ñeán keá hoaïch taøi chaùnh caù nhaân cuûa haøng trieäu ngöôøi trong xaõ hoäi vaø do ñoù aûnh höôûng ñeán söï oån ñònh chính trò xaõ hoäi. Trong lónh vöïc quaûn lyù baûo hieåm nhaân thoï, keá toaùn vôùi vai troø laø moät heä thoáng thoâng tin quaûn lyù cung caáp caùc thoâng tin höõu ích quan troïng ñeå caùc coâng ty baûo hieåm nhaân thoï naâng cao chaát löôïng quaûn lyù caùc hoaït ñoäng kinh doanh, söû duïng coù hieäu quaû caùc nguoàn löïc taøi chaùnh ñeå ñaûm baûo khaû naêng thanh toaùn cho ngöôøi tham gia baûo hieåm. Caùc thoâng tin do keá toaùn cung caáp coøn giuùp cho caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc giaùm saùt tình hình taøi chaùnh caùc coâng ty baûo hieåm nhaân thoï, kòp thôøi ra quyeát ñònh ñieàu chænh khi coù nhöõng vaán ñeà taøi chaùnh phaùt sinh cuûa moät coâng ty baûo hieåm nhaân thoï. Cheá ñoä keá toaùn cho doanh nghieäp baûo hieåm ñaõ ra ñôøi töø naêm 1996 nhöng mang hình thöùc chung chung cho moïi loaïi hình baûo hieåm. Caùc coâng ty baûo hieåm nhaân thoï gaëp phaûi nhieàu khoù khaên khi aùp duïng cheá ñoä keá toaùn do thieáu nhieàu quy ñònh haïch toaùn vaø baùo caùo rieâng cho nghieäp vuï baûo hieåm nhaân thoï. Trong khi ñoù khung phaùp luaät cho hoaït ñoäng kinh doanh baûo hieåm ñaõ ñöôïc hoaøn thieän qua vieäc ban haønh luaät kinh doanh baûo hieåm, caùc nghò ñònh vaø thoâng tö höôùng daãn. Do vaäy caàn thieát phaûi xaây döïng nhanh choùng moät heä thoáng keá toaùn rieâng cho ngaønh baûo hieåm nhaân thoï töø ñoù môùi phaùt huy toát chöùc naêng coâng cuï quaûn lyù cuûa keá toaùn. Ñeà taøi luaän vaên cao hoïc “ Keá Toaùn Baûo hieåm Nhaân Thoï” ñöôïc nghieân cöùu ñeå ñaùp öùng yeâu caàu treân. 2. Muïc ñích cuûa luaän vaên Muïc ñích cuûa ñeà taøi laø phaùt trieån heä thoáng keá toaùn baûo hieåm nhaân thoï qua vieäc ñeà xuaát heä thoáng taøi khoaûn vaø caùc baùo caùo taøi chaùnh phuø hôïp vôùi ngaønh baûo hieåm nhaân thoï, giuùp cho ngaønh keá toaùn trong nöôùc hoaø nhaäp vôùi ngaønh keá toaùn baûo hieåm nhaân thoï quoác teá. Caùc coâng ty baûo hieåm nhaân thoï coù nhieàu thuaän lôïi trong vieäc aùp duïng cheá ñoä keá toaùn Vieät Nam ñoàng thôøi caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc hieåu roõ hôn caùc nghieäp vuï baûo hieåm nhaân thoï 2 noùi chung vaø keá toaùn baûo hieåm nhaân thoï noùi rieâng giuùp taêng cöôøng coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc trong lónh vöïc kinh doanh baûo hieåm nhaân thoï. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu ♦ Nghieân cöùu vaø hoaøn thieän heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn cuøng caùc quy trình haïch toaùn nghieäp vuï cho doanh nghieäp baûo hieåm nhaân thoï. ♦ Nghieân cöùu vaø hoaøn thieän caùc baùo caùo taøi chaùnh cho doanh nghieäp baûo hieåm nhaân thoï: Baûng caân ñoái keá toaùn, baùo caùo keát quaû saûn xuaát kinh doanh vaø baùo caùo löu chuyeån tieàn teä. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu Trong quaù trình nghieân cöùu ñeà taøi, phöông phaùp duy vaät bieän chöùng, phöông phaùp so saùnh, toång hôïp, phaân tích, keát hôïp giöõa phaân tích lyù luaän vaø thöïc tieãn ñaõ ñöôïc söû duïng. Cuï theå nhö sau: a. Phöông phaùp bieän chöùng Luaän vaên ñaõ söû duïng caùc nguyeân lyù cô baûn cuûa pheùp bieän chöùng ñeå phaân tích, ñaùnh giaù ñoái töôïng nghieân cöùu nhö sau: ♦ Nguyeân taéc tính khaùch quan Nguyeân taéc naøy ñoøi hoûi vieäc phaân tích, ñaùnh gía ñoái töôïng nghieân cöùu phaûi xuaát phaùt töø chính ñoái töôïng ñoù, phaûi ñaûm baûo tính khaùch quan. Vieäc xaây döïng heä thoáng keá toaùn doanh nghieäp baûo hieåm nhaân thoï xuaát phaùt töø hieän thöïc khaùch quan ñoù laø söï ra ñôøi ngaønh baûo hieåm nhaân thoï ôû nöôùc ta. ♦ Nguyeân taéc tính toaøn dieän Yeâu caàu tính khaùch quan trong phaân tích söï vaät ñoøi hoûi phaûi xem söï vaät nhö moät hieän thöïc toàn taïi ñoäc laäp ôû beân ngoaøi vaø khoâng phuï thuoäc vaøo yù thöùc cuûa chuû theå. Nhöng nhöõng ñieàu kieän taát yeáu ñeå söï vaät toàn taïi laø nhöõng moái lieân heä ña daïng cuûa noù vôùi söï vaät khaùc. Vì vaäy khi nghieân cöùu söï vaät phaûi ñaûm baûo tính toaøn dieän. Keá toaùn baûo hieåm nhaân thoï ñuôïc xaây döïng trong moái lieân heä chaët cheõ vôùi caùc nghieäp vuï cô baûn cuûa noù, ñoàng thôøi coù tính ñeán yeáu toá tuaân thuû phaùp luaät trong kinh doanh baûo hieåm nhaân thoï. ♦ Nguyeân taéc keá thöøa Söï ra ñôøi caùi môùi khoâng phaûi laø vieäc phuû ñònh saïch trôn caùi cuõ maø noù keá thöøa caùc maët tích cöïc cuûa caùi cuõ. Heä thoáng keá toaùn baûo hieåm nhaân thoï ñöôïc nghieân cöùu treân cô sôû keá thöøa moät soá ñaëc ñieåm cô baûn cuûa cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp baûo hieåm trong heä thoáng taøi khoaûn vaø baùo caùo taøi chaùnh. 3 ♦ Nguyeân taéc phaùt trieån Nguyeân taéc naøy döïa treân nguyeân lyù phaùt trieån. Nguyeân taéc naøy yeâu caàu heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn vaø caùc quy trình haïch toaùn chi tieát cho doanh nghieäp baûo hieåm nhaân thoï phaûi ñöôïc xaây döïng trong quaù trình vaän ñoäng vaø phaùt trieån cuûa ngaønh baûo hieåm nhaân thoï. Cuï theå laø caùc taøi khoaûn vaø quy trình haïch toaùn phaûi phuø hôïp vôùi söï ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa caùc saûn phaåm baûo hieåm nhaân thoï töø ñôn giaûn ñeán phong phuù vaø phöùc taïp. b. Caùc phöông phaùp nghieân cöùu khaùc. Luaän vaên coøn ñöôïc nghieân cöùu döïa treân cô sôû cuûa caùc phöông phaùp so saùnh, toång hôïp, phaân tích, keát hôïp giöõa phaân tích lyù luaän vôùi phaân tích thöïc tieãn. 5. Nhöõng ñoùng goùp môùi cuûa luaän vaên ♦ Trình baøy lyù luaän nghieäp vuï baûo hieåm nhaân thoï moät caùch coâ ñoïng vaø coù heä thoáng nhaèm giuùp cho ngöôøi laøm coâng taùc keá toaùn hieåu roõ baûn chaát cuûa nghieäp vuï baûo hieåm nhaân thoï vaø do vaäy naâng cao chaát löôïng coâng vieäc keá toaùn. ♦ Treân cô sôû nghieân cöùu lyù luaän keá toaùn baûo hieåm nhaân thoï quoác teá, luaän vaên ñeà nghò heä thoáng taøi khoaûn vaø caùc baùo caùo taøi chaùnh phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm ngaønh baûo hieåm nhaân thoï, caùc quy ñònh phaùp luaät vaø cheá ñoä keá toaùn Vieät Nam. 6. Keát caáu cuûa luaän vaên Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, luaän vaên bao goàm ba chöông Chuông 1: Baûn chaát cuûa keá toaùn vaø baûn chaát cuûa baûo hieåm nhaân thoï Chöông 2: Ñaùnh giaù thöïc traïng cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp baûo hieåm Chöông 3: Phöông höôùng vaø giaûi phaùp hoaøn thieän cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp baûo hieåm nhaân thoï 4 CHÖÔNG 1 BAÛN CHAÁT CUÛA KEÁ TOAÙN VAØ BAÛN CHAÁT CUÛA BAÛO HIEÅM NHAÂN THOÏ 1.1 Baûn chaát cuûa keá toaùn 1.1.1 Ñònh nghóa keá toaùn Keá toaùn laø moät heä thoáng hoaëc moät nhoùm caùc nguyeân taéc vaø phöông phaùp ñeå thu thaäp, ghi cheùp, toång hôïp, baùo caùo vaø phaân tích caùc hoaït ñoäng taøi chaùnh cuûa moät doanh nghieäp. Keá toaùn xaùc laäp moät heä thoáng ñeå phaân loaïi, ño löôøng vaø giaùm saùt tình hình taøi chaùnh cuûa moät doanh nghieäp bao goàm taøi saûn maø doanh nghieäp sôû höõu, nghóa vuï phaûi traû, doanh thu, chi phí vaø laõi loã. Keá toaùn cung caáp caùch thöùc toùm taét vaø baùo caùo thoâng tin ñaõ ñöôïc caáu truùc veà tình hình taøi chaùnh cuûa doanh nghieäp ñeå nhöõng ngöôøi quaûn lyù ra quyeát ñònh veà vieäc söû duïng caùc nguoàn löïc cuûa doanh nghieäp. 1.1.2 Ñoái töôïng cuûa keá toaùn Trong quaù trình ñieàu haønh hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, ngöôøi quaûn lyù doanh nghieäp thöôøng xuyeân ñaët nhöõng caâu hoûi: ♦ Tình hình taøi chaùnh cuûa doanh nghieäp ra sao? Doanh nghieäp coù duy trì ñöôïc khaû naêng thanh toaùn hay khoâng? ♦ Saûn phaåm naøo ñang coù lôïi nhuaän hoaëc khoâng coù lôïi nhuaän? …. Ñeå tìm caâu traû lôøi cho nhöõng vaán ñeà treân, keá toaùn phaûi chuyeån ñoåi caùc döõ lieäu veà caùc nghieäp vuï taøi chaùnh cuûa doanh nghieäp thaønh caùc thoâng tin höõu ích cho nhöõng ngöôøi quaûn lyù ñeå ra quyeát ñònh. Nhö vaäy ñoái töôïng cuûa keá toaùn chính laø nhöõng thoâng tin ñaõ ñöôïc xöû lyù vaø chuùng phaûi höõu ích nhaèm giuùp cho caùc caáp quaûn lyù ra caùc quyeát ñònh ñieàu haønh saûn xuaát kinh doanh moät caùch coù hieäu quaû nhaát. 5 Nhöõng ngöôøi ra quyeát ñònh Nghieäp vuï kinh doanh Ra caùc quyeát ñònh taïo nghieäp vuï kinh doanh Truy vaán heä thoáng keá toaùn ñeå coù caùc thoâng tin boå sung khi caàn Heä thoá g keá n heä thoàng keá toaùn Nhaä n nthoâ ng toaù tin töø Thu thaäp, ghi cheùp, löu tröõ vaø phaân loaïi döõ lieäu töø caùc nghieäp vuï kinh doanh Chuaån bò caùc baùo caùo ñoät xuaát Toùm taét döõ lieäu Taïo caùc baùo caùo chuyeån döõ lieäu thaønh thoâng tin höõu ích 1.1.3 Chöùng töø Trung taâm cuûa moïi hoaït ñoäng keá toaùn laø chöùng töø vaø caùc döõ lieäu maø doanh nghieäp taïo ra vaø söû duïng nhö laø cô sôû ñeå soaïn thaûo caùc baùo caùo taøi chaùnh vaø caùc baùo caùo khaùc. Chöùng töø xaùc nhaän moät nghieäp vuï kinh doanh ñaõ xaûy ra baèng caùch cung caáp caùc chi tieát veà nghieäp vuï nhö ngaøy thaùng, traïng thaùi nghieäp vuï vaø ngöôøi duyeät nghieäp vuï. 1.1.4 Taøi khoaûn Heä thoáng taøi khoaûn laø moät danh saùch cuûa caùc taøi khoaûn cuûa moät doanh nghieäp ñöôïc ñaùnh soá thöù töï vaø phaân thaønh 5 nhoùm chính: Taøi saûn, khoaûn phaûi traû, voán chuû sôû höõu, doanh thu vaø chi phí. Moãi moät doanh nghieäp thieát laäp heä thoáng taøi khoaûn chi tieát phuø hôïp nhaát cho caùc nghieäp vuï taøi chaùnh cuûa doanh nghieäp mình. Taøi khoaûn laø ñôn vò löu tröõ döõ lieäu duøng ñeå phaûn aùnh, thu thaäp vaø toång hôïp caùc nghieäp vuï kinh doanh töông töï. Soá dö cuûa moät taøi khoaûn laø soá tieàn treân taøi khoaûn vaøo moät ngaøy cuï theå. 1.1.5 Caùc khaùi nieäm vaø nguyeân taéc cuûa keá toaùn taøi chaùnh Keá toaùn taøi chaùnh döïa treân moät soá nguyeân taéc vaø khaùi nieäm ñöôïc phaùt trieån qua nhieàu naêm. Thoâng thöôøng, nhöõng nguyeân taéc vaø khaùi nieäm naøy coù ñaëc tröng öôùc ñoaùn vaø ñöôïc söû duïng nhö laø moät khuoân maãu cho vieäc ghi cheùp vaø baùo caùo caùc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Ñaëc tröng öôùc ñoaùn 6 coù nghóa laø caùc thoâng tin keá toaùn döïa treân caùc nguyeân taéc vaø khaùi nieäm keá toaùn coù theå cho pheùp ngöôøi söû duïng öôùc tính töông ñoái chính xaùc söùc maïnh taøi chaùnh vaø khaû naêng thu nhaäp cuûa doanh nghieäp neáu khi hoï phaân tích caùc baùo caùo taøi chaùnh cuûa doanh nghieäp. 1.1.5.1 Caùc khaùi nieäm lieân quan baùo caùo taøi chaùnh Khaùi nieäm thöïc theå vaø hoaït ñoäng lieân tuïc laø hai khaùi nieäm cô baûn cho caùc baùo caùo taøi chaùnh ♦ Khaùi nieäm thöïc theå Thöïc theå laø moät ñôn vò kinh teá cô sôû maø moät doanh nghieäp phaûi duy trì baùo caùo vaø döõ lieäu keá toaùn rieâng bieät. Khaùi nieäm thöïc theå ñoøi hoûi moät doanh nghieäp phaûi keá toaùn taùch baïch caùc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ñôn vò mình khoûi caùc hoaït ñoäng taøi chaùnh cuûa caù nhaân sôû höõu doanh nghieäp ñoù. ♦ Khaùi nieäm hoaït ñoäng lieân tuïc Khaùi nieäm hoaït ñoäng lieân tuïc nghóa laø vieäc xöû lyù haïch toaùn döïa treân giaû thieát laø coâng ty seõ tieáp tuïc hoaït ñoäng trong moät giai ñoaïn thôøi gian voâ haïn. Do vaäy tröø phi coù moät chöùng cöù ngöôïc laïi keá toaùn khoâng ñöôïc cho raèng coâng ty seõ bò thanh lyù. Thanh lyù laø quaù trình chuyeån toaøn boä taøi saûn cuûa coâng ty thaønh tieàn ñeå thanh toaùn caùc khoaûn nôï phaûi traû. Khaùi nieäm hoaït ñoäng lieân tuïc aûnh höôûng ñeán baùo caùo taøi chaùnh baèng nhieàu caùch. Tröôùc heát noù cho pheùp doanh nghieäp phaân boå daàn moät soá chi phí vì nhöõng chi phí naøy ñoùng goùp vaøo thu nhaäp taïo ra trong töông lai. Thöù hai, noù giaû söû raèng coâng ty seõ traû nôï theo moät lòch thanh toaùn ñaõ saép ñaët chöù khoâng phaûi ngay laäp töùc hoaëc toaøn boä trong kyø keá toaùn hieän haønh. Do vaäy coâng ty seõ thanh toaùn nôï hieän haønh trong kyø keá toaùn ngaén haïn vaø nôï daøi haïn trong caùc kyø keá toaùn trong töông lai. 1.1.5.2 Caùc khaùi nieäm lieân quan ñeán chaát löôïng cuûa thoâng tin keá toaùn Chaát löôïng thoâng tin keá toaùn phaûi tin caäy, höõu duïng, nhaát quaùn, coù theå so saùnh, troïng yeáu vaø thaän troïng ♦ Khaùi nieäm tin caäy Thoâng tin keá toaùn coù chaát löôïng tin caäy neáu noù chính xaùc, khaùch quan, khoâng bò trình baøy sai leäch vaø theo moät yù muoán naøo ñoù. Taát caû nhöõng thoâng tin treân baùo caùo taøi chaùnh vaø phaàn dieãn giaûi phaûi tin caäy. ♦ Khaùi nieäm höõu duïng 7 Höõu duïng coù nghóa laø thoâng tin keá toaùn coù ích, kòp thôøi vaø coù theå aûnh höôûng ñeán quyeát ñònh cuûa ngöôøi söû duïng. ♦ Khaùi nieäm nhaát quaùn Nhaát quaùn nghóa laø doanh nghieäp söû duïng cuøng nhöõng thuû tuïc vaø chính saùch keá toaùn trong caùc baùo caùo taøi chaùnh töø moät kyø keá toaùn naøy ñeán caùc kyø keá toaùn sau, tröø phi coù moät lyù do chính ñaùng ñeå thay ñoåi chính saùch hay thuû tuïc. Moät doanh nghieäp vi phaïm khaùi nieäm nhaát quaùn neáu hoï thay ñoåi moät chính saùch keá toaùn maø khoâng khai baùo trong phaàn thuyeát minh baùo caùo taøi chaùnh. ♦ Khaùi nieäm coù theå so saùnh ñöôïc Tính coù theå so saùnh ñöôïc nghóa laø baùo caùo taøi chaùnh cuûa moät doanh nghieäp cho pheùp caùc beân lieân quan coù theå xaùc ñònh tính töông ñoàng vaø khaùc bieät trong caùc thoâng tin taøi chaùnh trong caùc kyø keá toaùn vaø giöõa caùc coâng ty khaùc nhau. Vì lyù do naøy maø caùc baùo caùo taøi chaùnh phaûi bao goàm döõ lieäu cuûa ít nhaát hai kyø keá toaùn vaø theo moät bieåu maãu quy ñònh tröôùc. Tính nhaát quaùn vaø coù theå so saùnh coù moái lieân quan vôùi nhau vì chuùng ñeàu yeâu caàu doanh nghieäp söû duïng cuøng chính saùch keá toaùn vaø thuû tuïc töø kyø keá toaùn naøy sang caùc kyø keá toaùn sau tröø phi coù lyù do chính ñaùng ñeå thay ñoåi. ♦ Khaùi nieäm troïng yeáu Khaùi nieäm tính troïng yeáu yeâu caàu doanh nghieäp khai baùo caùc taát caû thoâng tin quan troïng treân baùo caùo taøi chaùnh. Thoâng tin quan troïng hay troïng yeáu laø nhöõng thoâng tin maø neáu doanh nghieäp boû qua hoaëc trình baøy sai leäch coù theå aûnh höôûng lôùn ñeán quan ñieåm cuûa ngöôøi söû duïng baùo caùo veà doanh nghieäp. Tính troïng yeáu coù hai khía caïnh coù lieân quan. Tröôùc heát, tính troïng yeáu yeâu caàu doanh nghieäp phaûi trình baøy trong baùo caùo taøi chaùnh taát caû nhöõng thoâng tin chuû yeáu vaø quan troïng. Thöù hai, tính troïng yeáu laøm giaûm nheï doanh nghieäp khoâng phaûi baùo caùo taát caû moïi thöù döôøng nhö moãi thöù ñeàu chöùa ñöïng thoâng tin quan troïng nhö nhau. Ví duï treân baùo caùo taøi chaùnh cuûa coâng ty baûo hieåm thì taøi saûn ñaàu tö vaø döï phoøng laø hai khoaûn quan troïng vaø coù yù nghóa chuû yeáu nhaát. ♦ Khaùi nieäm thaän troïng Veà baûn chaát, keá toaùn laø thaän troïng. Nguyeân taéc naøy giuùp traùnh xu höôùng cuûa nhieàu doanh nghieäp cöôøng ñieäu caùc thaønh coâng vaø giaûm bôùt caùc thaát baïi cuûa hoï. Muïc ñích cuûa khaùi nieäm thaän troïng laø nhaèm baûo veä khaùch 8 haøng, ngöôøi ñaàu tö vaø coâng chuùng vaø baûn thaân doanh nghieäp khoûi caùc caùc söï kieän chöa löôøng tröôùc vaø khoûi caùc vaán ñeà naûy sinh töø caùc quan ñieåm laïc quan thieáu thaän troïng. Trong ngaønh baûo hieåm nhaân thoï, vieäc vaän duïng nguyeân taéc thaän troïng daãn ñeán trích laäp döï phoøng hôïp ñoàng ñuû ñeå baûo veä caù chuû hôïp ñoàng baûo hieåm vaø caùc ngöôøi thuï höôûng khoâng bò tình traïng taøi chaùnh xaáu. 1.1.5.3 Caùc nguyeân taéc ghi cheùp taøi khoaûn Ñeå ñaûm baûo moät doanh nghieäp duy trì caùc taøi khoaûn cuûa mình theo caùc khaùi nieäm lieân quan ñeán chaát löôïng thoâng tin vöøa moâ taû, keá toaùn ñaõ phaùt trieån caùc khaùi nieäm ñaëc thuø, nguyeân taéc vaø höôùùng daãn maø taát caû doanh nghieäp phaûi tuaân theo khi ghi cheùp taøi khoaûn. ♦ Nguyeân taéc giaù phí lòch söû Nguyeân taéc giaù phí lòch söû chæ ra raèng coâng ty phaûi trình baøy caùc khoaûn muïc treân baûng caân ñoái keá toaùn vaø baùo caùo keát quaû saûn xuaát kinh doanh theo chi phí thöïc teá vaøo thôøi ñieåm mua. ♦ Nguyeân taéc ñôn vò ño löôøng Coøn goïi laø khaùi nieäm ñôn vò tieàn teä oån ñònh chæ ra raèng moät doanh nghieäp phaûi ghi nhaän soá tieàn lieân quan vôùi nghieäp vuï kinh doanh döôùi hình thöùc tieàn teä. Coù hai giaû thieát lieân quan ñeán khaùi nieäm ñôn vò tieàn teä: - Ñôn vò ño löôøng thích hôïp cuûa caùc nghieäp vuï kinh doanh laø tieàn - Giaù trò cuûa ñôn vò ño löôøng oån ñònh qua thôøi gian. Caùc doanh nghieäp chæ trình baøy treân baùo caùo taøi chaùnh nhöõng nghieäp vuï coù theå theå hieän döôùi hình thöùc tieàn teä. ♦ Nguyeân taéc khai baùo ñaày ñuû Nguyeân taéc khai baùo ñaày ñuû chæ ra raèng caùc baùo caùo taøi chaùnh phaûi chöùa ñöïng taát caû thoâng tin troïng yeáu veà moät doanh nghieäp vaø doanh nghieäp phaûi khai baùo baát kyø thoâng tin hay söï kieän boå sung naøo maø neáu thieáu, coù theå laøm cho ngöôøi söû duïng baùo caùo ra quyeát ñònh sai. Nguyeân taéc khai baùo ñaày ñuû nguï yù bao goàm taát caû khoaûn muïc troïng yeáu, höõu ích, tin caäy vaø coù theå so saùnh cuõng nhö coù theå hieåu ñöôïc ñeå cung caáp cho ngöôøi ñoïc baùo caùo moät söï trình baøy hôïp lyù veà caùc baùo caùo taøi chaùnh cuûa doanh nghieäp. Tuy nhieân, nguyeân taéc khai baùo ñaày ñuû khoâng ñoøi hoûi söï lieät keâ chi tieát thaùi quaù. ♦ Nguyeân taéc phaân kyø keá toaùn 9 Nguyeân taéc naøy chæ ra raèng caùc baùo caùo taøi chaùnh cuûa doanh nghieäp neân trình baøy hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp trong moät giai ñoaïn thôøi gian xaùc ñònh. Giai ñoaïn thôøi gian naøy coøn goïi laø kyø keá toaùn laø moät khoaûng thôøi gian xaùc ñònh trong ñoù caùc nghieäp vuï kinh doanh cuûa doanh nghieäp phaûi ñöôïc ghi cheùp, toång hôïp vaø baùo caùo. Kyø keá toaùn thoâng thöôøng laø moät thaùng, moät quyù vaø moät naêm. Cheá ñoä keá toaùn Vieät Nam xaùc ñònh kyø keá toaùn theo naêm döông lòch töø 1/1-31/12. Caùc coâng ty baûo hieåm cuõng choïn kyø keá toaùn theo naêm döông lòch. ♦ Nguyeân taéc ghi nhaän doanh thu vaø chi phí Trong thuaät ngöõ keá toaùn, ghi nhaän laø quaù trình phaân loaïi moät khoaûn muïc trong baùo caùo taøi chaùnh nhö moät taøi saûn, khoaûn phaûi traû, voán chuû sôû höõu, doanh thu vaø chi phí. Noùi chung, moät doanh nghieäp ghi nhaän doanh thu khi baùn saûn phaåm, khi hoaøn thoaønh moät dòch vuï hoaëc khi tieàn ñöôïc trao tay nhö laø moät phaàn cuûa nghieäp vuï kinh doanh. Ñeå moät khoaûn muïc ñöôïc ghi nhaän, khoaûn muïc ñoù phaûi laø: - Moät trong caùc yeáu toá keá toaùn, bao goàm loaïi taøi khoaûn nhö taøi saûn, nôï phaûi traû, voán chuû sôû höõu, doanh thu vaø chi phí. - Coù theå ño löôøng ñöôïc, nghóa laø khoaûn muïc ñoù phaûi ño löôøng ñöôïc baèng moät vaøi phöông phaùp. - Höõu duïng töùc laø thoâng tin phaûi coù ích, kòp thôøi vaø coù theå aûnh höôûng quyeát ñònh cuûa caùc beân lieân quan. - Tin caäy nghóa laø thoâng tin ñöôïc cung caáp töôïng tröng cho giao dòch cuûa doanh nghieäp moät caùch khaùch quan vaø hôïp lyù vaø caùc thoâng tin khoâng coù sai soùt hoaëc coù chuû ñích. ƒ Ghi nhaän doanh thu vaø nguyeân taéc ghi nhaän Nguyeân taéc ghi nhaän doanh thu chæ ra raèng moät doanh nghieäp ghi nhaän doanh thu khi ñöôïc höôûng. Noùi chung, doanh thu ñöôïc höôûng vaøo thôøi ñieåm dòch vuï ñöôïc giao hoaëc khi haøng hoaù chuyeån töø sôû höõu hôïp phaùp cuûa doanh nghieäp sang quyeàn sôû höõu hôïp phaùp cuûa cuûa khaùch haøng. Coâng ty baûo hieåm nhaân thoï ghi nhaän doanh thu khi cung caáp dòch vuï baûo hieåm. Nguyeân taéc ghi nhaän doanh thu yeâu caàu doanh nghieäp ghi nhaän doanh thu trong kyø keá toaùn khi ñöôïc höôûng baát keå laø tieàn coù ñöôïc trao tay hay khoâng. Trong kinh doanh baûo hieåm nhaân thoï, nguyeân taéc ghi nhaän doanh thu aùp duïng chuû yeáu cho thu nhaän phí baûo hieåm. Caùc coâng ty baûo hieåm nhaân thoï 10 ghi nhaän doanh thu khi hoï ñöôïc höôûng theo kyø thanh toaùn phí baûo hieåm trong hôïp ñoàng baûo hieåm. ƒ Ghi nhaän chi phí vaø nguyeân taéc phuø hôïp Trong luùc nguyeân taéc ghi nhaän chi phoái vieäc ghi nhaän doanh thu thì nguyeân taéc phuø hôïp chi phoái vieäc ghi nhaän chi phí. Nguyeân taéc phuø hôïp chæ ra raèng moät doanh nghieäp seõ ghi nhaän chi phí khi doanh nghieäp höôûng doanh thu lieân quan ñeán caùc chi phí ñoù baát keå laø khi naøo doanh nghieäp nhaän ñöôïc tieàn cho khoaûn doanh thu ñöôïc höôûng. Doanh nghieäp cuõng phaûi caân xöùng caùc khoaûn chi phí töông öùng vôùi doanh thu trong kyø keá toaùn thích hôïp. Nguyeân taéc ghi nhaän vaø nguyeân taéc phuø hôïp hoaït ñoäng theo thöù töï caùi tröôùc caùi sau. Tröôùc heát, doanh nghieäp baùo caùo doanh thu theo nguyeân taéc ghi nhaän. Keá ñeán, doanh nghieäp xaùc ñònh, ño löôøng vaø keát hôïp chi phí ñöôïc yeâu caàu ñeå taïo ra doanh thu ñoù. Khi aáy doanh nghieäp ghi nhaän chi phí theo nguyeân taéc phuø hôïp. Söï phuø hôïp giöõa doanh thu vaø chi phí coù lieân quan khoâng coù nghóa laø soá tieàn doanh thu vaø chi phí phaûi baèng nhau. Coù 3 caùch ghi nhaän chi phí ñöôïc cho pheùp roäng raõi: - Lieân keát giöõa nguyeân nhaân vaø keát quaû - Phaân boå hôïp lyù vaø coù heä thoáng - Ghi nhaän ngay laäp töùc 1.1.6 Baùo caùo taøi chaùnh 1.1.6.1 Baûng caân ñoái keá toaùn Laø baùo caùo trình baøy tình hình taøi chaùnh cuûa moät doanh nghieäp vaøo moät ngaøy cuï theå. Ba boä phaän quan troïng nhaát cuûa baûng caân ñoái keá toaùn laø: Taøi saûn, nôï phaûi traû vaø voán chuû sôû höõu. Baûng caân ñoái keá toaùn toång hôïp taøi saûn maø doanh nghieäp ñang sôû höõu, nghóa vuï phaûi traû, voán chuû sôû höõu vaøo moät ngaøy cuï theå. Treân baûng caân ñoái, giaù trò taøi saûn maø doanh nghieäp ñang naém phaûi baèng caùc khoaûn phaûi traû coäng vôùi voán chuû sôû höõu. Baûng caân ñoái keá toaùn laø baùo caùo taøi chaùnh cô baûn ñeå xaùc ñònh söùc maïnh taøi chaùnh cuûa doanh nghieäp. Treân baûng caân ñoái keá toaùn cuûa coâng ty baûo hieåm coù moät vaøi khoaûn muïc maø chæ coâng ty baûo hieåm môùi coù nhö khoaûn phaûi traû quyeàn lôïi baûo hieåm trong töông lai. Baûng caân ñoái keá toaùn laø cô sôû cuûa keá toaùn vì noù minh hoaï vieäc ñaùp öùng cuûa doanh nghieäp ñoái vôùi phöông trình keá toaùn caên baûn Taøi saûn = Nôï phaûi traû+Voán chuû sôû höõu 11 Muïc ñích chính cuûa baûng caân ñoái keá toaùn laø ñeå ño löôøng khaû naêng taøi chaùnh cuûa doanh nghieäp ôû moät thôøi gian xaùc ñònh, xaùc ñònh caùi coøn laïi sau khi tröø ñi caùi maø doanh nghieäp nôï ra khoûi caùi maø doanh nghieäp ñang sôû höõu. Nhôù raèng caùc baùo caùo taøi chaùnh phaûi taäp trung vaøo vaán ñeà tính hoaït ñoäng lieân tuïc cuûa doanh nghieäp. Do vaäy, baûng caân ñoái keá toaùn phaûi traû lôøi caùc caâu hoûi chung: Vaøo moät ngaøy xaùc ñònh, doanh nghieäp sôû höõu caùi gì vaø bao nhieâu, doanh nghieäp ñang nôï nhöõng khoaûn naøo vaø bao nhieâu tieàn vaø phaàn coøn laïi cuûa voán chuû sôû höõu laø bao nhieâu. a. Taøi saûn Laø loaïi taøi khoaûn ñaàu tieân treân baûng caân ñoái keá toaùn. Ñoù laø caùc taøi saûn coù giaù trò ñònh saün sôû höõu bôûi doanh nghieäp. Taøi saûn coù theå laø höõu hình nhö nhaø cöûa, thieát bò vaên phoøng hoaëc voâ hình nhö traùi phieáu vaø coå phieáu. Soá tieàn phaûi thu khaùch haøng vaø taïm öùng cuõng laø taøi saûn. Ñoái vôùi moät coâng ty baûo hieåm nhaân thoï, moät phaàn lôùn cuûa caûi maø noù ñang naém giöõ (taøi saûn) laø bao goàm nhieàu khoaûn ñaàu tö khaùc nhau, ñieån hình goàm: ƒ Tieàn ƒ Traùi phieáu ƒ Coå phieáu ƒ Cho vay coù theá chaáp ƒ Baát ñoäng saûn Caùc coâng ty khoâng phaûi baûo hieåm thöôøng lieät keâ taøi saûn treân baûng caân ñoái keá toaùn theo tính thanh khoaûn, töùc khaû naêng chuyeån thaønh tieàn maët cuûa taøi saûn. Taøi saûn löu ñoäng laø taøi saûn ngaén haïn maø doanh nghieäp hy voïng chuyeån thaønh tieàn maët hoaëc söû duïng heát trong kyø keá toaùn hieän haønh, thöôøng laø moät naêm. Taøi saûn daøi haïn, maët khaùc, laø nhöõng taøi saûn maø coâng ty döï ñònh giöõ laïi trong moät thôøi gian daøi ñeå taïo thu nhaäp. Taøi saûn daøi haïn goàm baát ñoäng saûn, thieát bò, maùy moùc…Caùc coâng ty baûo hieåm thoâng thöôøng ít khi lieät keâ taøi saûn theo tính thanh khoaûn maø hoï lieät keâ taøi saûn ñaàu tö tröôùc bao goàm traùi phieáu, coå phieáu, vaø baát ñoäng saûn, cho vay theá chaáp roài keá tieáp laø tieàn, caùc taøi saûn ngaén haïn khaùc roài cuoái cuøng laø taøi saûn daøi haïn. b. Caùc khoaûn phaûi traû Laø loaïi khoaûn muïc thöù hai treân baûng caân ñoái keá toaùn, ñoù laø khoaûn tieàn maø doanh nghieäp phaûi traû hieän haønh vaø trong töông lai. Nôï phaûi traû töôïng tröng cho moät ñoøi hoûi ñoái vôùi taøi saûn cuûa coâng ty xuaát phaùt töø caùc cam 12 keát baèng tieàn maø ban quaûn lyù doanh nghieäp thöïc hieän. Phaàn lôùn nghóa vuï phaûi traû cuûa coâng ty baûo hieåm laø caùc quyeàn lôïi baûo hieåm trong töông lai phaûi traû cho khaùch haøng. Khi xem xeùt moät danh saùch caùc taøi saûn cuûa moät doanh nghieäp treân baûng caân ñoái keá toaùn, ñoù laø nhöõng caùi maø ban quaûn lyù doanh nghieäp mua ñöôïc töø caùc nguoàn taøi trôï cuûa ngöôøi cung caáp, chuû hôïp ñoàng baûo hieåm vaø chuû sôû höõu. Caùc khoaûn nôï phaûi traû ñieån hình cuûa moät coâng ty baûo hieåm laø: ƒ Döï phoøng hôïp ñoàng ƒ Döï phoøng boài thöôøng ƒ Phí baûo hieåm öùng tröôùc ƒ Tieàn boài thöôøng chöa thanh toaùn ƒ Phaûi traû ngöôøi cung caáp ƒ Hoa hoàng ñaïi lyù phaûi traû… Moät coâng ty baûo hieåm phaûi coù soá taøi saûn ñuû ñeå ñaùp öùng caùc nghóa vuï phaûi traû. Phaàn lôùn caùc nghóa vuï phaûi traû laø tieàn boài thöôøng thöïc teá vaø öôùc tính cuûa chuû hôïp ñoàng baûo hieåm vaø ngöôøi thuï höôûng. Cuõng nhö taøi saûn, trình töï trình baøy caùc khoaûn nôï phaûi traû cuõng khaùc giöõa caùc doanh nghieäp khoâng phaûi baûo hieåm vaø coâng ty baûo hieåm. Caùc doanh nghieäp khoâng phaûi baûo hieåm thoâng thöôøng lieät keâ caùc khoaûn phaûi traû theo thôøi gian ñaùo haïn, töùc laø theo trình töï thôøi gian maø doanh nghieäp phaûi traû. Caùc khoaûn nôï phaûi traû töø moät naêm trôû xuoáng goïi laø nôï ngaén haïn. Caùc khoaûn nôï khoâng phaûi traû trong kyø keá toaùn hieän haønh laø nôï daøi haïn. Coâng ty baûo hieåm thoâng thöôøng lieät keâ caùc khoaûn phaûi traû treân baûng caân ñoái keá toaùn theo taùc ñoäng taøi chaùnh cuûa chuùng vaøo coâng ty. Do vaäy caùc khoaûn phaûi traû veà quyeàn lôïi baûo hieåm trong töông lai, töôïng tröng cho soá tieàn lôùn nhaát trong caùc khoaûn phaûi traû cuûa coâng ty baûo hieåm seõ xuaát hieän tröôùc tieân, keá ñeán caùc khoaûn phaûi traû ngaén haïn, roài ñeán nôï daøi haïn vaø cuoái cuøng laø caùc khoaûn phaûi traû khaùc. c. Voán chuû sôû höõu Laø loaïi taøi khoaûn thöù ba treân baûng caân ñoái keá toaùn. Voán chuû sôû höõu laø phaàn taøi saûn coøn laïi sau khi tröø ñi caùc khoaûn phaûi traû. Voán chuû sôû höõu = Taøi saûn-Caùc khoaûn phaûi traû 13 1.1.6.2 Baùo caùo keát quaû saûn xuaát kinh doanh Laø baùo caùo veà caùc khoaûn laõi/loã trong moät kyø keá toaùn baèng caùch toång hôïp doanh thu vaø chi phí cuûa doanh nghieäp trong kyø ñoù. Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cho thaáy bao nhieâu tieàn doanh nghieäp ñaõ thu ñöôïc töø hoaït ñoäng trong moät kyø keá toaùn vaø cuoái cuøng laø möùc ñoä maø caùc hoaït ñoäng chung cuûa doanh nghieäp daãn ñeán vieäc taêng hoaëc giaûm taøi saûn. Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh traû lôøi caâu hoûi: Lieäu doanh thu coù vöôït chi phí khoâng? Neáu coù, doanh nghieäp coù ñöôïc thu nhaäp thuaàn. Thu nhaäp thuaàn laø phaàn laø phaàn toång doanh thu vöôït toång chi phí. Khi toång chi phí vöôït toång doanh thu, keát quaû laø loã thuaàn, do vaäy coâng thöùc cô baûn cuûa baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh laø: Doanh thu - chi phí=Thu nhaäp (loã) thuaàn Khoâng gioáng nhö baûng caân ñoái keá toaùn, töôïng tröng cho tình hình taøi chaùnh cuûa moät doanh nghieäp vaøo moät ngaøy xaùc ñònh, baùo caùo keát quaû saûn xuaát kinh doanh töôïng tröng cho doanh thu maø doanh nghieäp ñöôïc höôûng vaø chi phí phaùt sinh trong kyø keá toaùn thöôøng laø moät naêm, quyù hoaëc thaùng. Do ñoù treân baûng caân ñoái keá toaùn, ngaøy baùo caùo laø ngaøy cuï theå ví duï nhö 31/12 coøn trong baùo caùo keát quaû saûn xuaát kinh doanh ngaøy baùo caùo laø moät kyø keá toaùn cuï theå ví duï : Cho naêm taøi chaùnh keát thuùc vaøo ngaøy 31/12. a. Doanh thu Laø nhoùm taøi khoaûn ñaàu tieân trong baùo caùo keát quaû saûn xuaát kinh doanh, töôïng tröng cho soá tieàn höôûng töø vieäc baùn saûn phaåm vaø dòch vuï cuûa coâng ty cho khaùch haøng. Doanh thu cuûa moät coâng ty baûo hieåm thoâng thöôøng goàm: ƒ Phí baûo hieåm ƒ Thu nhaäp ñaàu tö Phí baûo hieåm laø doanh thu taïo ra töø baùn hôïp ñoàng baûo hieåm. Doanh thu laøm taêng taøi saûn, ví duï khi moät chuû hôïp ñoàng baûo hieåm thanh toaùn phí baûo hieåm thì nghieäp vuï naøy khoâng chæ taêng taøi khoaûn doanh thu maø coøn caû taøi khoaûn tieàn cuûa coâng ty baûo hieåm. c. Chi phí Nhoùm taøi khoaûn lôùn thöù hai trong baùo caùo keát quaû saûn xuaát kinh doanh laø chi phí. Chi phí laø giaù trò cuûa moät hay nhieàu taøi saûn maø moät doanh nghieäp söû duïng ñeå nhaän moät lôïi ích hoaëc moät dòch vuï. Chi phí laø moät phaàn 14 caàn thieát cuûa hoaït ñoäng kinh doanh vì doanh nghieäp khoâng theå taïo doanh thu maø khoâng phaùt sinh chi phí. Khoâng gioáng nhö doanh thu, chi phí laøm giaûm taøi saûn. Chi phí ñieån hình cuûa moät coâng ty baûo hieåm nhaân thoï laø: ƒ Quyeàn lôïi baûo hieåm ƒ Chi phí baùn haøng ƒ Chi phí hoaït ñoäng ƒ Chi phí ñaàu tö Caùc coâng ty baûo hieåm thoâng thöôøng lieät keâ chi phí theo lyù do phaùt sinh chi phí. Ví duï: caùc chi phí lieân quan ñeán quyeàn lôïi baûo hieåm goàm nieân kim, giaù trò giaûi öôùc, tieàn boài thöôøng töû vong…Taát caû chi phí naøy ñöôïc phaûn aùnh vaøo caùc taøi khoaûn khaùc nhau. Hoa hoàng ñaïi lyù laø chi phí baùn haøng quan troïng vaø lôùn ñeán noãi maø caùc coâng ty baûo hieåm phaûi lieät keâ thaønh moät khoaûn muïc rieâng treân baùo caùo keát quaû saûn xuaát kinh doanh. Chæ coù chi phí quyeàn lôïi baûo hieåm vaø hoa hoàng ñaïi lyù laø duy nhaát cho hoaït ñoäng kinh doanh baûo hieåm coøn caùc chi phí quaûn lyù khaùc phaùt sinh töø hoaït ñoäng kinh doanh bình thöôøng ñeå taïo doanh thu. Ngoaøi ra, coâng ty baûo hieåm phaûi khai baùo laõi/loã töø caùc hoaït ñoäng baát thöôøng. Hoaït ñoäng baát thöôøng laø giao dòch khoâng phaûi hoaït ñoäng kinh doanh chính cuûa doanh nghieäp nhö thanh lyù taøi saûn, thu nhaäp töø boài thöôøng…. Coâng ty baûo hieåm phaûi trình baøy thu nhaäp töø hoaït ñoäng kinh doanh baûo hieåm vaø ñaàu tö khaùc vôùi hoaït ñoäng baát thöôøng ñeå traùnh trình baøy sai leäch keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh töø ñoù giuùp nhaän thöùc ñöôïc xu höôùng veà hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa coâng ty, töùc khaû naêng cuûa coâng ty quaûn lyù moái quan heä giöõa doanh thu vaø chi phí. Caùc khoaûn laõi/loã baát thöôøng khoâng ñöôïc aûnh höôûng ñeán hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh chính cuûa coâng ty ñeå traùnh caùc beân coù lôïi ích lieân quan hieåu sai leäch thoâng tin taøi chaùnh cuûa coâng ty. Chuùng ta coù theå môû roäng coâng thöùc cô baûn Doanh thu-chi phí+thu nhaäp baát thöôøng –chi phí baát thöôøng Thu nhaäp roøng cuoái cuøng xaùc ñònh lieäu voán chuû sôû höõu coù gia taêng hay khoâng, lieäu coâng ty coù lôïi nhuaän vaø coù theå toàn taïi hay khoâng. 1.1.6.3 Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä Baùo caùo taøi chaùnh quan troïng thöù ba laø baùo caùo löu chuyeån tieàn teä. Baùo caùo naøy cung caáp thoâng tin veà doøng tieàn thu veà cuûa doanh nghieäp vaø doøng tieàn chi ra trong moät kyø keá toaùn cuï theå. 15 Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä ñoái chieáu soá tieàn maø doanh nghieäp coù vaøo ñaàu kyø vaø soá tieàn coù vaøo cuoái kyø. Khi cung caáp thoâng tin veà löu chuyeån tieàn teä cuûa moät doanh nghieäp, baùo caùo naøy cuõng cung caáp moät hieåu bieát saâu saéc veà hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp, hoaït ñoäng ñaàu tö vaø hoaït ñoäng taøi chaùnh. Gioáng nhö baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh, baùo caùo löu chuyeån tieàn teä laø moät coâng cuï ño löôøng ñoäng cho thaáy moät söï thay ñoåi qua thôøi gian. Thöïc chaát, baùo caùo löu chuyeån tieàn teä laø moät söï saép xeáp laïi caùc thay ñoåi ñaõ xaûy ra giöõa baûng caân doái keá toaùn kyø tröôùc vaø kyø naøy. Taàm quan troïng cuûa doøng löu chuyeån tieàn döông khoâng theå ñöôïc quaù nhaán maïnh. Moät doanh nghieäp coù theå coù haøng ngaøn tyû ñoàng nhöng noù khoâng theå coù ñuû tieàn ñeå trong tay ñeå chi traû caùc chi phí, khi ñoù doanh nghieäp khoâng theå thanh toaùn caùc hoaù ñôn vaø nôï phaûi traû ñeán haïn. Moät coâng ty baûo hieåm ngheøo tieàn maët coù theå baùn traùi phieáu vaø chöùng khoaùn trong moät vaøi ngaøy trong khi baát ñoäng saûn thì ít coù tính thanh khoaûn vaø thöôøng maát nhieàu thôøi gian ñeå baùn. Tuy nhieân coâng ty baûo hieåm khi buoäc phaûi baùn taøi saûn ñeå hoå trôï cho caùc hoaït ñoäng lieân tuïc cuûa mình coù theå gaëp loã khi baùn trong phaàn lôùn caùc tröôøng hôïp. Maët khaùc coù quaù nhieàu tieàn trong tay, coù theå khieán cho nhaø ñaàu tö, chuû hôïp ñoàng baûo hieåm quan ngaïi tieàn nhaøn roãi khoâng ñöôïc söû duïng coù hieäu quaû. Quaûn lyù doøng tieàn coù hieäu quaû laø moät trong nhöõng nhieäm vuï quan troïng nhaát cuûa ban quaûn lyù. Doanh nghieäp chuaån bò baùo caùo taøi chaùnh töø caùc thoâng tin thu ñöôïc töø baûng caân ñoái keá toaùn vaø baùo caùo keát quaû saûn xuaát kinh doanh. Trong thuaät ngöõ keá toaùn, doøng tieàn vaøo laø nguoàn quyõ. Doøng tieàn ra laø söû duïng nguoàn quyõ, Vieäc chi tieàn ñeå mua traùi phieáu laø söû duïng nguoàn quyõ. Xeùt veà khía caïnh baûng caân ñoái keá toaùn vaø baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh, nguoàn tieàn gia taêng laø do: ƒ Giaûm taøi khoaûn taøi saûn (Baùn taøi saûn thu tieàn). ƒ Gia taêng khoaûn phaûi traû (Vay tieàn). ƒ Gia taêng voán chuû sôû höõu (Phaùt haønh coå phieáu, voán goùp). ƒ Nhaän doanh thu (baùn baûo hieåm). ƒ Thu nhaäp thuaàn. 16 Doøng tieàn ra coù aûnh höôûng ngöôïc laïi treân baûng caân ñoái keá toaùn vaø baùo caùo keát quaû saûn xuaát kinh doanh. Doøng tieàn ra laø do söï gia taêng keát quaû cuûa: ƒ Taêng taøi khoaûn taøi saûn (Mua taøi saûn). ƒ Giaûm taøi khoaûn phaûi traû (traû nôï vay). ƒ Giaûm voán chuû sôû höõu (Ruùt voán, mua laïi coå phieáu). ƒ Thanh toaùn chi phí. ƒ Loã thuaàn. Chuùng ta coù theå tính toaùn doøng tieàn thuaàn cuûa moät doanh nghieäp trong moät kyø keá toaùn baèng caùch söû duïng coâng thöùc sau: Doøng tieàn vaøo-doøng tieàn ra=Doøng tieàn vaøo (ra) thuaàn Hoaëc Nguoàn quyõ-söû duïng quyõ = Thay ñoåi tieàn thuaàn Caùc thay ñoåi doøng tieàn cuûa moät doanh nghieäp xaûy ra laø keát quaû cuûa ba hoaït ñoäng: Hoaït ñoäng kinh doanh, hoaït ñoäng ñaàu tö vaø hoaït ñoäng taøi chaùnh. a. Hoaït ñoäng kinh doanh Laø nhöõng hoaït ñoäng lieân quan ñeán caùc ngaønh kinh doanh chính cuûa doanh nghieäp vaø bao goàm caùc giao dòch tröïc tieáp xaùc ñònh thu nhaäp thuaàn cuûa doanh nghieäp. Caùc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa coâng ty baûo hieåm thoâng thöôøng lieân quan ñeán vieäc baùn vaø duy trì caùc saûn phaåm baûo hieåm. Caùc hoaït ñoäng naøy bao goàm: ƒ Baùn saûn phaåm baûo hieåm. ƒ Thanh toaùn boài thöôøng. ƒ Nhaän thu nhaäp ñaàu tö. ƒ Taêng vaø giaûm caùc khoaûn phaûi traû lieân quan ñeán quyeàn lôïi baûo hieåm. ƒ Thanh toaùn caùc chi phí hoaït ñoäng. b. Caùc hoaït ñoäng ñaàu tö Laø caùc giao dòch lieân quan ñeán vieäc mua vaø baùn taøi saûn daøi haïn, cho vay tieàn . Hoaït ñoäng ñaàu tö cuûa coâng ty baûo hieåm bao goàm: ƒ Mua vaø baùn traùi phieáu, coå phieáu, cho vay caàm coá, baát ñoäng saûn, taøi saûn coá ñònh. ƒ Cho vay vaø thu tieàn goác vaø laõi vay. c. Caùc hoaït ñoäng taøi trôï 17 Laø caùc nghieäp vuï lieân quan ñeán vieäc vay tieàn, nhaän vaø thanh toaùn tieàn töø chuû sôû höõu: Caùc hoaït ñoäng taøi trôï bao goàm caùc giao dòch coù lieân quan ñeán: ƒ Phaùt haønh, mua laïi coå phieáu cuûa chính doanh nghieäp. ƒ Traû coå töùc cho coå ñoâng. ƒ Vay vaø traû tieàn cho chuû nôï. Neáu baát kyø hoaït ñoäng naøo trong ba hoaït ñoäng treân coù doøng tieàn vaøo lôùn hôn doøng ttieàn ra thì hoaït ñoäng ñoù cung caáp doøng tieàn thuaàn döông cho doøng tieàn thuaàn toaøn boä doanh nghieäp, ngöôïc laïi, thì hoaït ñoäng ñoù söû duïng moät phaàn ngaân quyõ cuûa doanh nghieäp. Vieäc phaân bieät doøng tieàn töø ba hoaït ñoäng kinh doanh, ñaàu tö, vaø taøi trôï laø ñieàu quan troïng khi doanh nghieäp chuaån bò baùo caùo löu chuyeån tieàn teä. Doanh nghieäp söû duïng moät trong hai phöông phaùp: phöông phaùp tröïc tieáp vaø phöông phaùp giaùn tieáp ñeå laäp baùo caùo. Söï khaùc bieät duy nhaát giöõa hai phöông phaùp laø trong vieäc tính toaùn doøng tieàn töø hoaït ñoäng kinh doanh. Doøng tieàn töø hoaït ñoäng ñaàu tö vaø hoaït ñoäng taøi trôï ñeàu tính toaùn nhö nhau trong hai phöông phaùp Tính toaùn doøng tieàn töø hoaït ñoäng kinh doanh Khi söû duïng phöông phaùp tröïc tieáp ñeå laäp baùo caùo löu chuyeån tieàn teä , doanh nghieäp xaùc ñònh doøng tieàn thuaàn töø hoaït ñoäng kinh doanh baèng caùch laáy caùc loaïi doøng tieàn vaøo chuû yeáu vaø tröø ñi moãi loaïi chi tieâu tieàn chuû yeáu. Söï khaùc bieät giöûa doøng tieàn thu vaøo vaø doøng tieàn chi ra laø doøng tieàn thuaàn trong kyø. Phöông phaùp tröïc tieáp toán keùm thôøi gian vaø coâng söùc ñeå theo doõi töøng nghieäp vuï ñaëc bieät ôû caùc doanh nghieäp lôùùn. Phöông phaùp giaùn tieáp baét ñaàu baèng soá lieäu thu nhaäp thuaàn ñöôïc laáy töø baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh sau ñoù ñoái chieáu soá tieàn naøy vôùi doøng tieàn trong hoaït ñoäng kinh doanh thoâng qua moät chuoãi coäng vaø tröø. Phöông phaùp naøy ít toán keùm thôøi gian vaø coâng söùc vaø deã daøng hôn phöông phaùp tröïc tieáp. 18 Loaïi hoaït ñoäng Hoaït ñoäng kinh doanh Caùc nghieäp vuï taïo doøng Caùc nghieäp vuï taïo doøng tieàn vaøo tieàn ra ♦ Baùn haøng hoaù dòch vuï ♦ Traû löông cho nhaân cho khaùch haøng, thu vieân vaø thanh toaùn tieàn maët haøng hoaù, lao vuï mua ♦ Nhaän laõi traùi phieáu vaø coå töùc ♦ Taêng nôï phaûi traû cuûa ngöôøi cung caáp ♦ Giaûm nôï phaûi traû ♦ Tieàn noäp thueá cho ngaân saùch nhaø nöôùc ♦ Laõi traû cho traùi phieáu phaùt haønh Hoaït ñoäng ñaàu tö ♦ Baùn traùi phieáu, thu cho ♦ Mua traùi phieáu, cho vay caàm coá, baùn coå vay caàm coá, coå phieáu, phieáu, baát ñoäng saûn vaø baát ñoäng saûn vaø taøi saûn taøi saûn coá ñònh khaùc coá ñònh ♦ Nhaän tieàn goác vaø laõi ♦ Cho vay treân khoaûn vay hoaøn traû Hoaït ñoäng taøi trôï ♦ Phaùt haønh coå phieáu cuûa doanh nghieäp ♦ Coå töùc traû cho coå ñoâng ♦ Traû voán vaø laõi treân traùi ♦ Ñi Vay phieáu phaùt haønh, tieàn ♦ Phaùt haønh traùi phieáu vaø vay, giaáy nôï vaø caùc caùc giaáy nôï khoaûn nôï khaùc Caùc baùo caùo taøi chaùnh cuûa moät doanh nghieäp laø moät theå thoáng nhaát, coù nghóa laø chuùng coù quan heä, giaûi thích vaø boå sung cho nhau. 1.2 Baûn chaát cuûa baûo hieåm nhaân thoï 1.2.1 Khaùi quaùt söï phaùt trieån baûo hieåm nhaân thoï taïi Vieät Nam Baûo hieåm nhaân thoï ôû Vieät Nam chæ môùi ñöôïc phaùt trieån trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Naêm 1996, Baûo Vieät ñaõ ñöa ra thò tröôøng nhöõng saûn phaåm baûo hieåm nhaân thoï ñaàu tieân, noåi baät nhaát laø saûn phaåm An Sinh Giaùo Duïc. Tuy nhieân thò tröôøng baûo hieåm nhaân thoï chæ thöïc söï soâi ñoäng khi nhaø nöôùc môû cöûa thò tröôøng, caáp pheùp cho boán coâng ty baûo hieåm nhaân thoï nöôùc ngoaøi vaøo kinh doanh trong nöôùc vaøo cuoái naêm 1999 vaø ñaàu naêm 2000. Caùc coâng ty baûo hieåm nöôùc ngoaøi vôùi söùc maïnh taøi chaùnh huøng haäu, uy tín treân thò tröôøng theá giôùi vaø tính chuyeân nghieäp cao ñaõ thuùc ñaåy söï phaùt trieån vaø caïnh tranh 19 gay gaét veà moïi maët treân thò tröôøng baûo hieåm nhaân thoï, ñoàng thôøi ngöôøi tieâu duøng cuõng ngaøy caøng coù lôïi hôn khi tham gia baûo hieåm. Tính ñeán cuoái naêm 2000, caû nöôùc coù 5 coâng ty baûo hieåm nhaân thoï goàm: ƒ Doanh nghieäp nhaø nöôùc: Baûo Vieät. ƒ Coâng ty lieân doanh : Baûo Minh-CMG. ƒ Coâng ty 100 % voán nöôùc ngoaøi: Chinfon Manulife, Prudential vaø AIA. Do ngaønh baûo hieåm nhaân thoï aûnh höôûng raát lôùn ñeán nhieàu ngöôøi, nhieàu doanh nghieäp vaø caùc cô quan chính phuû cho neân caùc nöôùc treân theá giôùi vaø keå caû ôû nöôùc ta duø môùi phaùt trieån dòch vuï naøy sau naøy ñeàu raát chuù troïng xaây duïng luaät leä baûo hieåm noùi chung vaø nghieäp vuï keá toaùn noùi rieâng ñeå toái ña hoaù lôïi ích cuûa baûo hieåm cho moïi ngöôøi. 1.2.2 Baûn chaát nghieäp vuï baûo hieåm nhaân thoï 1.2.2.1 Caùc khaùi nieäm cô baûn trong baûo hieåm nhaân thoï ª Ngöôøi yeâu caàu baûo hieåm hay ngöôøi mua baûo hieåm laø caù nhaân hoaëc doanh nghieäp giao keát hôïp ñoàng baûo hieåm vôùi doanh nghieäp baûo hieåm vaø ñoùng phí baûo hieåm. Khi moät hôïp ñoàng ñöôïc phaùt haønh, caù nhaân hoaëc doanh nghieäp ñoù sôû höõu hôïp ñoàng baûo hieåm goïi laø chuû hôïp ñoàng baûo hieåm. Ngöôøi yeâu caàu baûo hieåm coù theå ñoàng thôøi laø ngöôøi ñöôïc baûo hieåm hoaëc ngöôøi thuï höôûng ª Ngöôøi ñöôïc baûo hieåm laø ngöôøi maø cuoäc soáng hay söùc khoeû cuûa hoï ñöôïc baûo hieåm theo hôïp ñoàng. Ngöôøi ñöôïc baûo hieåm coù theå ñoàng thôøi laø ngöôøi thuï höôûng. ª Ngöôøi thuï höôûng laø ngöôøi hoaëc toå chöùc ñöôïc chæ ñònh ñeå nhaän quyeàn lôïi baûo hieåm theo hôïp ñoàng. ª Söï kieän baûo hieåm laø söï kieän khaùch quan do caùc beân thoaû thuaän hoaëc phaùp luaät quy ñònh maø khi söï kieän ñoù xaûy ra thì coâng ty baûo hieåm phaûi traû tieàn baûo hieåm cho ngöôøi thuï höôûng. ª Phí baûo hieåm laø khoaûn tieàn maø beân mua baûo hieåm phaûi ñoùng cho coâng ty baûo hieåm theo thôøi haïn vaø phöông thöùc do caùc beân thoaû thuaän trong hôïp ñoàng baûo hieåm. ª Soá tieàn baûo hieåm hoaëc phöông thöùc xaùc ñònh soá tieàn baûo hieåm ñöôïc beân mua baûo hieåm vaø coâng ty baûo hieåm thoaû thuaän trong hôïp ñoàng