Tài liệu Hoàn thiện môi trường đầu tư nhằm đẩy mạnh hoạt động thu hút vốn fdi tại thành phố đà nẵng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM PHẠM THỊ UYÊN TRANG HOÀN THIỆN MÔI TRƯỜNG ĐẦU TƯ NHẰM ĐẨY MẠNH HOẠT ĐỘNG THU HÚT VỐN FDI TẠI THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2006 1 MUÏC LUÏC Trang Trang bìa phuï Lôøi cam ñoan Lôøi caûm ôn Muïc luïc Danh muïc caùc chöõ vieát taét i Danh muïc caùc baûng, bieåu ii Danh muïc hình veõ iii Danh muïc caùc hoäp tieâu ñieåm iv Lôøi môû ñaàu v 1. YÙ nghóa vaø tính caáp thieát cuûa ñeà taøi v 2. Muïc tieâu nghieân cöùu vi 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu vii 4. Tính môùi cuûa luaän vaên vii 5. Phöông phaùp nghieân cöùu ix 6. Noäi dung x Chöông I: Nhöõng cô sôû lyù luaän veà moâi tröôøng ñaàu tö 1 1.1 1 Nhöõng vaán ñeà veà ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi 1.1.1 Khaùi nieäm veà ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi 1 1.1.2 Caùc hình thöùc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam 1 1.1.3 Vai troø cuûa ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi trong neàn kinh teá hieän nay 3 1.2 Moâi tröôøng ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi 1.2.1 Khaùi nieäm 4 4 2 1.2.2 Caùc yeáu toá caáu thaønh moâi tröôøng ñaàu tö 1.3 YÙ nghóa cuûa vieäc nghieân cöùu moâi tröôøng ñaàu tö 1.4 Caùc baøi hoïc kinh nghieäm veà hoaøn thieän moâi tröôøng ñaàu tö nhaèm taêng cöôøng thu huùt voán FDI 7 15 16 1.4.1 Kinh nghieäm cuûa Bình Döông 16 1.4.2 Kinh nghieäm cuûa Singapore 18 1.4.3 Baøi hoïc kinh nghieäm ruùt ra trong vieäc hoaøn thieän moâi tröôøng ñaàu tö cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng 20 Keát luaän chöông 1 21 Chöông 2: Phaân tích thöïc traïng moâi tröôøng ñaàu tö trong hoaït ñoäng thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taïi thaønh phoá Ñaø Naüng töø naêm 2001 ñeán nay 22 2.1 Moät soá neùt khaùi quaùt veà Thaønh phoá Ñaø Naüng 22 2.1.1 Ñieàu kieän töï nhieân 22 2.1.2 Ñieàu kieän xaõ hoäi 23 2.2 Tình hình thu huùt voán FDI vaøo thaønh phoá Ñaø Naüng töø naêm 2001 – 2005 24 2.2.1 Soá löôïng voán FDI thu huùt 24 2.2.2 Tình hình thu huùt voán FDI theo ñoái taùc 26 2.2.3 Tình hình thu huùt voán FDI theo hình thöùc ñaàu tö 27 2.2.4 Tình hình thu huùt voán FDI theo lónh vöïc ñaàu tö 28 2.2.5 Keát quaû hoaït ñoäng thu huùt FDI taïi TP. Ñaø Naüng töø naêm 2001-2005 29 2.3 Phaân tích thöïc traïng moâi tröôøng ñaàu tö trong vieäc thu huùt voán FDI cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng trong thôøi gian qua (2001-nay) 32 2.3.1 Moâi tröôøng chính trò – xaõ hoäi 32 2.3.2 Moâi tröôøng phaùp lyù – haønh chính 34 2.3.3 Moâi tröôøng cô sôû haï taàng 38 3 2.3.4 Moâi tröôøng kinh teá – taøi nguyeân 43 2.3.5 Moâi tröôøng taøi chính – ngaân haøng 51 2.3.6 Moâi tröôøng lao ñoäng 52 Keát luaän chöông 2 Chöông 3: Caùc giaûi phaùp hoaøn thieän moâi tröôøng ñaàu tö nhaèm ñaåy maïnh hoaït ñoäng thu huùt vốn FDI cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng giai ñoaïn 2006-2010 3.1 Quan ñieåm ñeà xuaát giaûi phaùp 57 57 3.2 Muïc tieâu ñeà xuaát giaûi phaùp 57 3.3 Caên cöù ñeà xuaát giaûi phaùp 58 3.4 Ma traän SWOT 59 3.4.1 Nhöõng ñieåm maïnh 59 3.4.2 Nhöõng ñieåm yeáu 60 3.4.3 Nhöõng cô hoäi 61 3.4.4 Nhöõng thaùch thöùc 62 3.5 55 Caùc nhoùm giaûi phaùp hoaøn thieän moâi tröôøng ñaàu tö ñeå thu huùt voán FDI cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng giai ñoaïn 2006-2010 64 3.5.1 Nhoùm giaûi phaùp veà hoaøn thieän cô cheá quaûn lyù – thuû tuïc haønh chính 64 3.5.2 Nhoùm giaûi phaùp veà hoaøn thieän moâi tröôøng cô sôû haï taàng 69 3.5.3 Nhoùm giaûi phaùp veà hoaøn thieän moâi tröôøng lao ñoäng 73 3.5.4 Moät soá kieán nghò 76 Keát luaän chöông 3 79 Keát luaän xiv Taøi lieäu tham khaûo xvi Phuï luïc xxi 4 DANH MUÏC CHÖÕ VIEÁT TAÉT - FDI : Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi - CNH-HÑH : Coâng nghieäp hoùa – Hieän ñaïi hoùa - DN : Doanh nghieäp - GDP : Toång saûn phaåm quoác noäi - IMF : Quyõ Tieàn teä quoác teá (International Monetary Fund) - KCN : Khu coâng nghieäp - KCX : Khu cheá xuaát - TNHH : Traùch nhieäm höõu haïn - TP : Thaønh phoá - UBND : UÛy ban nhaân daân - WB : Ngaân haøng Theá giôùi (World Bank) 5 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG, BIEÅU Trang - Baûng 1.1: Tình hình thu huùt voán FDI vaøo Bình Döông 16 - Baûng 2.1: Tình hình thu huùt voán FDI vaøo TP. Ñaø Naüng töø naêm 2001-2005 25 - Baûng 2.2: Nguoàn voán FDI ñaàu tö vaøo tænh Bình Döông vaø TP. Ñaø Naüng 25 - Baûng 2.3: Voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi theo quoác gia/ vuøng laõnh thoå 26 - Bieåu 2.1: 28 Voán FDI theo hình thöùc ñaàu tö - Baûng 2.4: Toång saûn phaåm noäi ñòa (GDP) cuûa Ñaø Naüng giai ñoaïn 2001–2005 30 - Baûng 2.5: Toác ñoä taêng GDP cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá TP. Ñaø Naüng 30 - Baûng 2.6: Kim ngaïch xuaát khaåu cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá TP. Ñaø Naüng 31 - Baûng 2.7: Lao ñoäng laøm vieäc trong caùc doanh nghieäp coù voán FDI 32 - Baûng 2.8: Soá löôïng caùc doanh nghieäp trong caùc KCN taïi Ñaø Naüng 42 - Baûng 2.9: Caùc KCN, KCX taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø Bình Döông 42 - Baûng 2.10: Giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp cuûa Thaønh phoá Ñaø Naüng 46 - Baûng 2.11: Giaù cöôùc thueâ taøu taïi thò tröôøng Ñaø Naüng vaø TP. Hoà Chí Minh 47 - Baûng 2.12: Keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh du lòch cuûa Ñaø Naüng 48 - Baûng 2.13: Trình ñoä löïc löôïng lao ñoäng cuûa TP. Ñaø Naüng 52 DANH MUÏC HÌNH VEÕ Trang - Hình 1.1: Caùc ñieàu kieän veà moâi tröôøng ñaàu tö cuûa Trung Quoác 7 6 DANH MUÏC CAÙC HOÄP TIEÂU ÑIEÅM Trang - Hoäp 1: Döï aùn khu nghæ maùt Furama 36 - Hoäp 2: Quyeát ñònh ñaàu tö cuûa caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi 37 - Hoäp 3: Quyeát taâm xaây döïng caàu Soâng Haøn cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng 39 - Hoäp 4: 10 naêm xaây döïng ñoâ thò Ñaø Naüng – "ñöôïc" gì, "maát" gì? 43 - Hoäp 5: Söï yeáu keùm cuûa caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng taïi Ñaø Naüng 45 - Hoäp 6: Baùo ñoäng oâ nhieãm moâi tröôøng taïi thaønh phoá Ñaø Naüng 46 - Hoäp 7: Baø Naø – Ñeå chôi hay ñeå nghæ? 49 - Hoäp 8: Ñi du lòch tìm thaáy cô hoäi kinh doanh 50 7 LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. YÙ nghóa vaø tính caáp thieát cuûa ñeà taøi Trong quaù trình coâng nghieäp hoùa – hieän ñaïi hoùa (CNH-HÑH), voán ñaàu tö luoân ñöôïc xem laø vaán ñeà nan giaûi ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Laøm theá naøo huy ñoäng ñöôïc nguoàn voán (caû nguoàn voán beân trong laãn nguoàn voán beân ngoaøi) ñeå ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa coâng cuoäc CNH-HÑH luoân laø thaùch thöùc ñoái vôùi caùc nöôùc treân con ñöôøng thoaùt ra khoûi ñoùi ngheøo. Vì leõ ñoù, cuoäc caïnh tranh giöõa caùc nöôùc cuõng nhö caùc ñòa phöông trong moät quoác gia nhaèm thu huùt nguoàn voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ngaøy caøng trôû neân gay gaét hôn bao giôø heát. Keå töø naêm 1997, sau khi ñöôïc taùch ra töø tænh Quaûng Nam – Ñaø Naüng, Ñaø Naüng ñaõ trôû thaønh thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông, ñöôïc xaùc ñònh laø haït nhaân cuûa vuøng kinh teá troïng ñieåm mieàn Trung vaø Taây Nguyeân; vaø ñaõ ñöôïc Chính phuû chính thöùc coâng nhaän laø ñoâ thò loaïi 1. Nghò quyeát 33 cuûa Boä Chính trò veà xaây döïng vaø phaùt trieån thaønh phoá Ñaø Naüng trong thôøi kyø CNH-HÑH ñaát nöôùc ñaõ neâu roõ raèng: " Ñaø Naüng naèm ôû vò trí trung ñoä caû nöôùc, coù vò trí troïng yeáu caû veà kinh teá – xaõ hoäi, an ninh – quoác phoøng; laø ñaàu moái giao thoâng quan trong veà ñöôøng boä, ñöôøng saét, ñöôøng bieån vaø ñöôøng haøng khoâng; cöûa ngoõ chính ñi ra bieån Ñoâng cuûa caùc tænh mieàn Trung – Taây Nguyeân vaø caùc nöôùc tieåu vuøng Meâ-Koâng". Do vaäy, neáu coù moät chính saùch phaùt trieån ñuùng ñaén vôùi nhöõng böôùc ñi thích hôïp, Ñaø Naüng seõ phaùt huy ñöôïc theá maïnh saün coù, taïo ñoäng löïc vaø laøm ñoøn baåy thuùc ñaåy kinh teá phaùt trieån, "trôû thaønh moät trong nhöõng ñoâ thò lôùn cuûa caû nöôùc; laø trung taâm kinh teá – xaõ hoäi lôùn cuûa mieàn Trung vôùi vai troø laø trung taâm coâng nghieäp, thöông maïi, du lòch vaø dòch vuï" . Ñeå thöïc hieän ñöôïc caùc muïc tieâu ñeà ra, thaønh phoá Ñaø Naüng caàn phaûi coù moät nguoàn voán raát lôùn. Trong khi khaû naêng tích luõy voán noäi boä cuûa ñòa phöông coøn 8 Xuaát phaùt töø thöïc tieãn ñoù, toâi ñaõ choïn ñeà taïi "Hoaøn thieän moâi tröôøng ñaàu tö nhaèm ñaåy maïnh hoaït ñoäng thu huùt voán FDI taïi thaønh phoá Ñaø Naüng" vôùi mong muoán ñöôïc nghieân cöùu vaø phaân tích caùc thöïc traïng veà moâi tröôøng ñaàu tö, töø ñoù ñeà xuaát ra caùc giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän moâi tröôøng ñaàu tö taïi thaønh phoá Ñaø Naüng. 2. Muïc tieâu nghieân cöùu Ñeà taøi taäp trung nghieân cöùu moät soá vaán ñeà cô baûn sau: - Hoaït ñoäng thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taïi thaønh phoá Ñaø Naüng trong nhöõng naêm qua (2001-2005) - Thöïc traïng moâi tröôøng ñaàu tö trong hoaït ñoäng thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taïi thaønh phoá Ñaø Naüng ôû moät soá khía caïnh sau: • Moâi tröôøng chính trò – xaõ hoäi • Moâi tröôøng phaùp lyù – haønh chính • Moâi tröôøng cô sôû haï taàng • Moâi tröôøng kinh teá – taøi nguyeân 9 • Moâi tröôøng taøi chính • Moâi tröôøng lao ñoäng - Phaân tích ma traän SWOT thoâng qua caùc ñieåm maïnh, ñieåm yeáu, cô hoäi vaø thaùch thöùc cuûa moâi tröôøng ñaàu tö ñeå töø ñoù thaáy ñöôïc nhöõng taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng naøy ñeán hoaït ñoäng thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuûa thaønh phoá trong thôøi gian qua. - Caên cöù vaøo muïc tieâu vaø ñònh höôùng phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa thaønh phoá noùi chung cuõng nhö hoaït ñoäng thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi noùi rieâng cuûa thaønh phoá trong nhöõng naêm tôùi; vaø döïa vaøo ma traän SWOT ñeå ñöa ra nhöõng giaûi phaùp nhaèm caûi thieän moâi tröôøng ñaàu tö trong hoaït ñoäng thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi cho thaønh phoá Ñaø Naüng. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu - Ñoái töôïng nghieân cöùu Moâi tröôøng ñaàu tö laø moät vaán ñeà raát roäng; tuy nhieân, trong phaïm vi ñeà taøi naøy, luaän vaên chæ taäp trung nghieân cöùu moâi tröôøng ñaàu tö lieân quan ñeán hoaït ñoäng thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taïi thaønh phoá Ñaø Naüng. - Phaïm vi nghieân cöùu: • Khoâng gian: Thaønh phoá Ñaø Naüng vaø moät soá ñòa phöông khaùc coù lieân quan. • Thôøi gian: Soá lieäu ñöôïc caäp nhaät töø naêm 2001 – 2005, vì ñaây laø thôøi ñieåm Ñaø Naüng baét ñaàu thöïc hieän quaù trình quy hoaïch phaùt trieån toång theå thaønh phoá giai ñoaïn 2001 – 2010. 4. Tính môùi cuûa luaän vaên Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi khoâng coøn laø vaán ñeà môùi meû trong giai ñoaïn hieän nay. Keå töø khi Luaät Ñaàu tö nöôùc ngoaøi ra ñôøi, vaán ñeà naøy ñaõ thu huùt ñöôïc söï 10 - "Caùc nhaân toá aûnh höôûng vaø giaûi phaùp ñaåy maïnh thu huùt ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam" cuûa TS. Trieäu Hoàng Caåm (2003) - "Moät soá giaûi phaùp hoaøn thieän coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi hoaït ñoäng ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh" cuûa TS. Traàn Ñaêng Long (2002) - "Vaán ñeà chuyeån giaù taïi caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam" cuûa TS. Nguyeãn Thò Lieân Hoa (2003) - "Moät soá giaûi phaùp ñaåy maïnh thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taïi thaønh phoá Ñaø Naüng" cuûa Th.S Phaïm Minh Nhöït (2005) … Nhìn chung, caùc coâng trình treân ñaõ taäp trung vaøo nghieân cöùu nhöõng yeáu toá aûnh höôûng hay lieân quan ñeán hoaït ñoäng ñaàu tö, vaø phaàn nhieàu laø ñöùng treân bình dieän cuûa caû nöôùc Vieät Nam, hoaëc moät soá tænh thaønh ñi ñaàu trong hoaït ñoäng thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi nhö Thaønh phoá Hoà Chí Minh hay Bình Döông…( ngoaïi tröø nghieân cöùu cuûa Th.S Phaïm Minh Nhöït); tuy nhieân, caùc taùc phaåm treân laïi chöa ñi saâu vaøo nghieân cöùu moâi tröôøng ñaàu tö cuûa caùc ñòa phöông cuï theå, moät trong nhöõng yeáu toá raát quan troïng trong hoaït ñoäng thu huùt doøng voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi hieän nay cuûa caùc ñòa phöông treân caû nöôùc. Luaän vaên taäp trung vaøo moät maûng cuûa hoaït ñoäng ñaàu tö – ñoù chính laø moâi tröôøng ñaàu tö trong hoaït ñoäng thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi treân ñòa baøn thaønh phoá Ñaø Naüng; nghieân cöùu caùc yeáu toá caáu thaønh moâi tröôøng ñaàu tö, töø ñoù neâu ra nhöõng giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän moâi tröôøng ñaàu tö. Ñaây laø nhöõng ñieåm môùi cuûa luaän vaên phaàn lôùn chöa ñöôïc ñeà caäp trong caùc coâng trình nghieân cöùu maø ngöôøi vieát ñaõ tieáp caän. 11 5. Phöông phaùp nghieân cöùu Trong quaù trình trieån khai caùc vaán ñeà ñaët ra, luaän vaên ñaõ söû duïng ñan xen caùc phöông phaùp nghieân cöùu. - Phöông phaùp chuyeân gia: töø nhöõng chuyeân gia vaø nhöõng caù nhaân coù kinh nghieäm, thoâng qua caùc cuoäc gaëp gôõ, ngöôøi vieát ñaõ thöïc hieän phoûng vaán, tieáp caän caùc tö lieäu, soá lieäu thöïc teá ñeå coù nhöõng ñònh höôùng giaûi quyeát ñeà taøi. - Phöông phaùp so saùnh, ñoái chieáu: Ñoái töôïng nghieân cöùu laø moâi tröôøng ñaàu tö phaûi ñaët trong söï lieân hoaøn cuûa chieán löôïc kinh teá thaønh phoá; vieäc so saùnh, ñoái chieáu giöõa caùc ñòa phöông trong lónh vöïc thu huùt ñaàu tö vaø caùc khía caïnh cuûa moâi tröôøng ñaàu tö ñeå ruùt ra ñöôïc nhöõng kieán giaûi vaø höôùng ñi ñuùng trong vieäc xaây döïng moâi tröôøng ñaàu tö cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng. - Phöông phaùp phaân tích thoáng keâ vaø toång hôïp: töø vieäc thu thaäp nhöõng soá lieäu, döõ lieäu veà hoaït ñoäng thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi treân ñòa baøn thaønh phoá Ñaø Naüng vaø caùc ñòa phöông coù lieân quan cuõng nhö nhöõng thoâng tin veà chính saùch – chieán löôïc cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng, luaän vaên tieán haønh phaân tích nhaèm ñöa ra nhöõng kieán giaûi. - Beân caïnh ñoù, luaän vaên coøn söû duïng phöông phaùp quan saùt thöïc teá ñeå coù caùi nhìn cuï theå vaø ñònh höôùng cho nhöõng soá lieäu, chieán löôïc roài ñöa ra nhöõng giaûi phaùp phuø hôïp vôùi thöïc teá moâi tröôøng ñaàu tö cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng. - Trong quaù trình tieán haønh, luaän vaên vaän duïng keát hôïp taát caû caùc phöông phaùp neâu treân ñeå coù caùi nhìn cuï theå vaø roõ raøng nhaát coù theå. 12 6. Noäi dung Chöông 1: Nhöõng cô sôû lyù luaän veà moâi tröôøng ñaàu tö Chöông naøy taäp trung tìm hieåu khaùi nieäm veà ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi, moâi tröôøng ñaàu tö, caùc yeáu toá caáu thaønh moâi tröôøng ñaàu tö … ñeå laøm neàn taûng cô sôû lyù luaän cho vieäc phaân tích moâi tröôøng ñaàu tö aûnh höôûng nhö theá naøo trong hoaït ñoäng thu huùt voán FDI cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng. Chöông 2: Phaân tích thöïc traïng moâi tröôøng ñaàu tö trong hoaït ñoäng thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taïi thaønh phoá Ñaø Naüng töø naêm 2001 ñeán nay. - Khaùi quaùt ñoâi neùt veà thaønh phoá Ñaø Naüng. - Ñieåm qua hoaït ñoäng thu huùt voán FDI cuûa Ñaø Naüng trong thôøi gian töø 2001- 2005. Töø ñoù, ruùt ra keát luaän veà nhöõng thuaän lôïi, khoù khaên, cô hoäi cuõng nhö thaùch thöùc cuûa moâi tröôøng ñaàu tö vôùi hoaït ñoäng thu huùt voán FDI treân ñòa baøn thaønh phoá Ñaø Naüng. Chöông 3: Caùc giaûi phaùp hoaøn thieän moâi tröôøng ñaàu tö nhaèm ñaåy maïnh hoaït ñoäng thu huùt voán FDI cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng. - Tìm hieåu nhöõng quan ñieåm, muïc tieâu cuõng nhö nhöõng caên cöù laøm neàn taûng cho vieäc cuûng coá vaø hoaøn thieän moâi tröôøng ñaàu tö taïi thaønh phoá Ñaø Naüng. Treân cô sôû nhöõng phaân tích, ñaùnh giaù veà moâi tröôøng ñaàu tö, ngöôøi vieát xaây döïng ma traän SWOT laøm cô sôû ñeà ra nhöõng giaûi phaùp hoaøn thieän moâi tröôøng ñaàu tö trong thôøi gian ñeán (2006-2010) cho thaønh phoá Ñaø Naüng. - Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp hoaøn thieän moâi tröôøng ñaàu tö nhaèm ñaåy maïnh hoaït ñoäng thu huùt voán FDI vaøo thaønh phoá Ñaø Naüng trong thôøi gian ñeán. 13 Chöông 1: NHÖÕNG CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ MOÂI TRÖÔØNG ÑAÀU TÖ 1.1 Nhöõng vaán ñeà veà ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi 1.1.1 Khaùi nieäm veà ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi Khaùi nieäm veà ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ñöôïc nhieàu toå chöùc kinh teá treân theá giôùi ñöa ra nhaèm muïc ñích giuùp caùc quoác gia trong vieäc hoaïch ñònh caùc chính saùch kinh teá vó moâ veà hoaït ñoäng ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Coù nhieàu caùch tieáp caän khaùc nhau ñoái vôùi khaùi nieäm ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi. Theo IMF trong baùo caùo Caùn caân thanh toaùn haøng naêm ñaõ ñöa ra khaùi nieäm veà ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi nhö sau: ”Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi laø ñaàu tö coù lôïi ích laâu daøi cuûa moät doanh nghieäp taïi moät nöôùc khaùc (nöôùc nhaän ñaàu tö – hosting country), khoâng phaûi laø taïi nöôùc maø doanh nghieäp ñang hoaït ñoäng (nöôùc ñi ñaàu tö – sourcing country) vôùi muïc ñích quaûn lyù moät caùch coù hieäu quaû doanh nghieäp". Vôùi Vieät Nam, sau nhieàu laàn söûa ñoåi boå sung, Luaät Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ñaõ ñöôïc ñoåi laïi teân goïi môùi laø Luaät Ñaàu tö coù hieäu löïc ngaøy 01/07/2006; maø theo quy ñònh cuûa khoaûn 2, ñieàu 3, chöông I cuûa Luaät naøy thì ñaàu tö tröïc tieáp ñöôïc hieåu laø hình thöùc ñaàu tö do nhaø ñaàu tö boû voán ñaàu tö vaø tham gia quaûn lyù hoaït ñoäng ñaàu tö. Nhö vaäy, qua caùc ñònh nghóa treân, coù theå ruùt ra moät keát luaän: ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi laø hình thöùc maø nhaø ñaàu tö boû voán ñaàu tö vaø tham gia quaûn lyù hoaït ñoäng ñaàu tö nhaèm muïc ñích kinh doanh coù laõi. 1.1.2 Caùc hình thöùc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam Hieän nay, taïi Vieät Nam coù 3 hình thöùc ñaàu tö chuû yeáu sau: a. Doanh nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi Ñaây laø doanh nghieäp thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi, do nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi thaønh laäp taïi nöôùc chuû nhaø, töï quaûn lyù vaø töï chòu traùch nhieäm veà keát 14 Doanh nghieäp lieân doanh b. Doanh nghieäp lieân doanh laø doanh nghieäp ñöôïc thaønh laäp do caùc chuû ñaàu tö nöôùc ngoaøi goùp voán chung vôùi caùc toå chöùc, caù nhaân trong nöôùc treân cô sôû hôïp ñoàng lieân doanh. Caùc beân cuøng tham gia ñieàu haønh doanh nghieäp, phaân chia lôïi nhuaän cuõng nhö chòu ruûi ro theo tyû leä goùp voán töông öùng giöõa caùc beân. Loaïi hình doanh nghieäp naøy laø coâng ty traùch nhieäm höõu haïn; tuøy thuoäc vaøo quy moâ cuûa voán ñaàu tö vaø lónh vöïc ñaàu tö maø thôøi haïn ñaàu tö cho moãi lieân doanh seõ khaùc nhau. c. Hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh Laø doanh nghieäp hôïp doanh theo kieåu hôïp ñoàng hay coøn ñöôïc xem laø vaên baûn kyù keát giöõa hai hay nhieàu beân quy ñònh traùch nhieäm vaø phaân chia keát quaû kinh doanh cho moãi beân ñeå tieán haønh ñaàu tö kinh doanh maø khoâng caàn thaønh laäp phaùp nhaân. d. Moät soá hình thöùc ñaàu tö ñaëc thuø - Xaây döïng – kinh doanh – chuyeån giao (BOT) - Xaây döïng – chuyeån giao – kinh doanh (BTO) - Xaây döïng – chuyeån giao (BT) Nhìn chung, caû ba hình thöùc treân ñeàu coù nhöõng ñaëc ñieåm chung sau: - Chæ ñöôïc kyù vôùi cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn - Ñaàu tö vaøo haï taàng cô sôû cuûa Vieät Nam: xaây döïng caàu ñöôøng, caàu, caûng, saân bay, caùc coâng trình ñieän nöôùc … - Ñöôïc höôûng nhieàu öu ñaõi cuûa chính phuû Vieät Nam veà tieàn thueâ ñaát, thueá caùc loaïi, thôøi gian ñaàu tö daøi, taïo ñieàu kieän cho nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi thu hoài voán vaø coù lôøi hôïp lyù 15 - Heát thôøi haïn hoaït ñoäng cuûa giaáy pheùp, chuû ñaàu tö phaûi chuyeån giao khoâng boài hoaøn coâng trình cho chính phuû Vieät Nam trong tình traïng hoaït ñoäng bình thöôøng. 1.1.3 Vai troø cuûa ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi trong neàn kinh teá hieän nay 1.1.3.1 Ñoái vôùi nöôùc chuû ñaàu tö - Giuùp thaâm nhaäp vaøo nhöõng thò tröôøng môùi maø vaãn coù theå ñaït ñöôïc lôïi nhuaän cao nhôø taän duïng vieäc söû duïng coù hieäu quaû nguoàn voán ñaàu tö, caùc lôïi theá saûn xuaát saün coù cuûa nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö vaø môû roäng thò tröôøng tieâu thuï. - Xaây döïng ñöôïc thò tröôøng cung caáp nguyeân vaät lieäu oån ñònh. - Phaân taùn vaø giaûm bôùt ruûi ro cuûa vieäc taäp trung saûn xuaát vaø kinh doanh trong phaïm vi moät quoác gia. - Haïn cheá ñöôïc caùc raøo caûn thöông maïi, caùc haøng raøo baûo hoä maäu dòch do moät soá caùc quoác gia ñaët ra; thoâng qua con ñöôøng ñaàu tö, caùc nhaø ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi coù theå tranh thuû ñöôïc nhöõng öu ñaõi cuûa nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö. 1.1.3.2 Ñoái vôùi nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö - Goùp phaàn boå sung nguoàn voán ñaàu tö, thuùc ñaåy nhanh toác ñoä phaùt trieån kinh teá. - Giaûi quyeát coâng aên, vieäc laøm, ñaåy luøi naïn thaát nghieäp, töø ñoù goùp phaàn naâng cao ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân, taêng thu nhaäp quoác daân. - Giuùp caùc nöôùc ngheøo, keùm phaùt trieån chuyeån dòch cô caáu kinh teá, caûi thieän cô sôû haï taàng cuûa neàn kinh teá maø nguoàn voán trong nöôùc khoâng ñuû khaû naêng ñaùp öùng. - Giuùp caùc nöôùc ngheøo phaàn naøo tieáp thu vaø theo kòp vôùi trình ñoä coâng ngheä, trình ñoä quaûn lyù, trình ñoä nguoàn nhaân löïc … töø caùc nöôùc tieân tieán thoâng qua caùc hôïp ñoàng chuyeån giao coâng ngheä. 1.1.3.3 Ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng 16 - Ñöôïc xem laø nguoàn voán ñoùng goùp vaø boå sung quan troïng cho hoaït ñoäng ñaàu tö vaø phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, voán FDI giaûi quyeát moät phaàn ñaùng keå nhu caàu voán ñang bò thieáu huït traàm troïng vaø goùp phaàn naâng cao hieäu quaû söû duïng voán cuûa thaønh phoá. - Goùp phaàn tích cöïc vaøo vieäc duy trì toác ñoä taêng tröôûng kinh teá, ñaåy maïnh xuaát khaåu, môû roäng thò tröôøng xuaát khaåu vaø taêng thu cho ngaân saùch cuûa thaønh phoá. - Tieáp thu coâng ngheä, kyõ thuaät tieân tieán, hoïc hoûi kinh nghieäm quaûn lyù, toå chöùc … ñaåy nhanh quaù trình phaùt trieån ngang baèng vôùi hai ñaàu ñaát nöôùc; thuùc ñaåy quaù trình hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá khu vöïc. - Caùc doanh nghieäp FDI goùp phaàn giaûi quyeát vieäc laøm, taïo ra thu nhaäp cho ngöôøi lao ñoäng vaø goùp phaàn naâng cao trình ñoä cuûa ngöôøi lao ñoäng. - Goùp phaàn ñaùng keå vaøo vieäc söû duïng coù hieäu quaû caùc nguoàn taøi nguyeân ñang saün coù cuûa ñòa phöông. - Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi coøn ñöôïc xem laø ñoäng löïc goùp phaàn laøm cho moâi tröôøng kinh doanh cuûa Ñaø Naüng noùi rieâng vaø khu vöïc mieàn Trung theâm phaàn soâi ñoäng. 1.2 Moâi tröôøng ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi 1.2.1 Khaùi nieäm 1.2.1.1 Moâi tröôøng ñaàu tö Moâi tröôøng ñaàu tö laø toång hoøa caùc yeáu toá veà phaùp luaät, kinh teá, chính trò, vaên hoùa, xaõ hoäi vaø caùc yeáu toá: cô sôû haï taàng, naêng löïc thò tröôøng, caû caùc lôïi theá cuûa moät quoác gia coù lieân quan, aûnh höôûng tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp ñeán hoaït ñoäng ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc taïi moät quoác gia [47,74]. Theo World Bank, moâi tröôøng ñaàu tö ñöôïc ñònh nghóa nhö sau: “moâi tröôøng ñaàu tö laø taäp hôïp caùc yeáu toá ñaëc thuø cuûa ñòa phöông ñang ñònh hình cho caùc cô hoäi vaø ñoäng löïc ñeå doanh nghieäp ñaàu tö coù hieäu quaû, taïo vieäc laøm vaø môû roäng saûn xuaát” [27,26]. 17 Nhö vaäy, moâi tröôøng ñaàu tö ñöôïc xem laø toång hoøa hoaëc taäp hôïp cuûa nhieàu yeáu toá coù theå laøm taêng khaû naêng sinh laõi (hoaëc ruûi ro) cho caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Vaán ñeà ñaët ra laø ta phaûi tìm hieåu taát caû caùc yeáu toá caáu thaønh cuûa moâi tröôøng ñaàu tö ñeå hoaøn thieän noù, thu huùt nhieàu hôn nöõa caùc nhaø ñaàu tö ñeán vaø laøm aên. 1.2.1.2 Moâi tröôøng ñaàu tö bình ñaúng vaø caïnh tranh a. Moâi tröôøng ñaàu tö bình ñaúng Ñaàu tö laø moät trong nhöõng hoaït ñoäng chính cuûa quaù trình hoäi nhaäp kinh teá. Söï hoäi nhaäp kinh teá quoác teá trong hoaït ñoäng ñaàu tö ñöôïc thöïc hieän thoâng qua hai nguyeân taéc cô baûn laø: nguyeân taéc toái hueä quoác vaø nguyeân taéc ñoái xöû quoác gia. Vaø moät moâi tröôøng ñaàu tö bình ñaúng seõ hoaït ñoäng döïa treân hai nguyeân taéc naøy. - Nguyeân taéc ñoái xöû quoác gia trong hoaït ñoäng ñaàu tö – Nguyeân taéc NT (National Treatment): nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö FDI cam keát giaønh caùc ñieàu kieän ñaàu tö thuaän lôïi (öu ñaõi) cho caùc nhaø ñaàu tö caùc nöôùc khaùc ñeán ñaàu tö ôû nöôùc mình, khoâng keùm hôn nhöõng ñieàu kieän nhaø ñaàu tö noäi ñòa ñöôïc höôûng. - Nguyeân taéc Toái hueä quoác trong hoaït ñoäng ñaàu tö – Nguyeân taéc MFN (Most Favoured Nations): moät nöôùc seõ giaønh caùc ñieàu kieän thuaän lôïi (öu ñaõi) cho caùc nhaø ñaàu tö cuûa moät nöôùc khaùc, khoâng keùm hôn nhöõng öu ñaõi maø hoï ñaõ giaønh cho caùc nhaø ñaàu tö ôû nöôùc thöù 3 khaùc khi hoï tieán haønh ñaàu tö treân laõnh thoå quoác gia mình. Veà thöïc chaát, hai nguyeân taéc naøy ñeàu höôùng ñeán moät muïc ñích chung laø taïo ra moâi tröôøng kinh doanh bình ñaúng, moâi tröôøng ñaàu tö bình ñaúng giöõa caùc nhaø ñaàu tö. Söï bình ñaúng naøy theå hieän ôû vieäc taát caû caùc doanh nghieäp thuoäc caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc nhau ñeàu phaûi ñöôïc ñaûm baûo quyeàn lôïi nhö nhau tröôùc caùc yeâu caàu, quy ñònh cuûa phaùp luaät, cuõng nhö phaûi thöïc hieän ñaày ñuû nghóa vuï maø phaùp luaät quy ñònh trong quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình. Ñoù chính laø tính minh baïch cuûa 18 Nhö vaäy, coù theå noùi raèng bình ñaúng trong hoaït ñoäng ñaàu tö ñöôïc xem laø “moâi tröôøng soáng” cuûa doanh nghieäp. Moät moâi tröôøng ñaàu tö toát, thoâng thoaùng seõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp noùi chung; ngöôïc laïi moâi tröôøng ñaàu tö bò “oâ nhieãm”, “ñi maéc nuùi, veà maéc soâng” seõ laø nhöõng trôû ngaïi, haïn cheá doanh nghieäp phaùt trieån [48,20]. b. Moâi tröôøng ñaàu tö caïnh tranh Tính caïnh tranh cuûa moâi tröôøng ñaàu tö chính laø söï so saùnh moâi tröôøng ñaàu tö khaùc nhau ôû nhöõng tieâu chí nhö nhau. Moâi tröôøng ñaàu tö thay ñoåi khoâng chæ giöõa caùc nöôùc maø ngay caû trong noäi boä moät nöôùc. Ñieàu naøy xuaát hieän chính do söï khaùc bieät trong caùch thöùc quaûn lyù cuûa caùc quoác gia noùi chung cuõng nhö trong chính saùch vaø haønh vi quaûn lyù cuûa töøng ñòa phöông noùi rieâng. Theo Baùo caùo veà Moâi tröôøng kinh doanh toaøn caàu cuûa WB, ñeå thaønh laäp moät doanh nghieäp môùi, nhaø ñaàu tö ôû nöôùc caûi caùch nhaát laø Canada chæ maát 3 ngaøy vôùi vieäc thöïc hieän 2 thuû tuïc; vaø ôû nöôùc ít caûi caùch nhaát laø Angola, nhaø ñaàu tö phaûi maát 146 ngaøy vôùi 14 thuû tuïc môùi thaønh laäp xong doanh nghieäp cuûa mình; coøn ôû Vieät Nam, con soá naøy laø 50 ngaøy vôùi 11 thuû tuïc [27,61]. 19 Ngoaøi ra, coøn coù söï khaùc bieät raát lôùn trong nhöõng ñieàu kieän veà moâi tröôøng ñaàu tö ñaõ dieãn ra trong phaïm vi moät quoác gia. Hình 1.1 Caùc ñieàu kieän veà moâi tröôøng ñaàu tö cuûa Trung Quoác 25 20 Thôøi gian baéc ñieän thoaïi (ngaøy) 15 10 Thôøi gian laøm thuû tuïc HQ nhaäp khaåu (ngaøy) 5 0 Baéc Kinh Thaønh Ñoâ Quaûng Chaâu Thöôïng Haûi Thieân Taân (Nguoàn: Baùo caùo phaùt trieån theá giôùi 2005–Moâi tröôøng ñaàu tö toát hôn cho moïi ngöôøi)[27] 1.2.2 Caùc yeáu toá caáu thaønh moâi tröôøng ñaàu tö 1.2.2.1 Yeáu toá chính trò – xaõ hoäi - Söï oån ñònh chính trò laø yeáu toá haáp daãn haøng ñaàu vôùi caùc nhaø ñaàu tö. Chính phuû nöôùc sôû taïi caàn coù moät chính saùch hôïp lyù ñeå oån ñònh chính trò vaø giöõ cho xaõ hoäi oån ñònh trong moät thôøi gian daøi. Ñaëc bieät laø ñöôøng loái ñoái ngoaïi côûi môû höõu haûo seõ thu huùt ñöôïc söï quan taâm, taùn ñoàng, uûng hoä cuûa caùc quoác gia trong vuøng, cuoán huùt hoï cuøng tham gia vaøo coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá cuûa nöôùc mình. Noäi chieán seõ khoâng chæ thieâu ñoát caû voán laãn laõi maø hôn nöõa coøn uy hieáp ñeán tính maïng cuûa chuû ñaàu tö. Chieán tranh vaø caùc daïng baïo löïc traøn lan seõ ñaët daáu chaám heát cho taát caû caùc khoaûn ñaàu tö. Nhö vaäy, oån ñònh chính trò laø ñieàu kieän tieân quyeát ñeå ñaûm baûo caùc cam keát cuûa chính phuû ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö veà sôû höõu voán ñaàu tö, caùc chính saùch öu tieân ñaàu tö, ñònh höôùng ñaàu tö, cô caáu ñaàu tö cuûa nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö.