Tài liệu Hoàn thiện công tác tổ chức kế toán phi sx và phương pháp tính giá sp

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HOÀ CHÍ MINH -------------------- CAO THÒ CAÅM VAÂN HOAØN THIEÄN COÂNG TAÙC TOÅ CHÖÙC KEÁ TOAÙN CHI PHÍ SAÛN XUAÁT VAØ PHÖÔNG PHAÙP TÍNH GIAÙ THAØNH SAÛN PHAÅM CUÛA CAÙC DOANH NGHIEÄP DEÄT MAY TP. HOÀ CHÍ MINH Chuyeân ngaønh: Keá toaùn Maõ soá: 60.34.30 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: PGS-TS. PHAÏM VAÊN DÖÔÏC THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH – NAÊM 2006 i LÔØI CAM ÑOAN Luaän vaên vôùi ñeà taøi “Hoaøn thieän coâng taùc keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø phöông phaùp tính giaù thaønh saûn phaåm cuûa caùc doanh nghieäp deät may Tp.HCM” laø do toâi nghieân cöùu thöïc hieän. Caùc soá lieäu trích daãn trong luaän vaên laø nhöõng soá lieäu thu thaäp thöïc teá taïi caùc coâng ty. Toâi xin chòu traùch nhieäm hoaøn toaøn veà lôøi cam ñoan cuûa mình. Tp. Hoà Chí Minh, ngaøy …… thaùng …… naêm 2007 Taùc giaû Cao Thò Caåm vaân ii LÔØI CAÛM ÔN Toâi xin chaân thaønh caûm ôn Thaày PGS TS. Phaïm vaên Döôïc ñaõ taän tình höôùng daãn trong thôøi gian toâi thöïc hieän ñeà taøi. Toâi xin chaân thaønh caûm ôn taäp theå nhaân vieân Phoøng keá toaùn caùc coâng ty ñaõ hoã trôï cho toâi trong quaù trình thu thaäp soá lieäu ñeå phaân tích. Toâi xin chaân thaønh caùm ôn caùc ñoàng nghieäp taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Coâng nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ giuùp ñôõ vaø taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho toâi hoaøn thaønh Luaän vaên. iii MUÏC LUÏC LÔØI CAM ÑOAN..........................................................................................................i LÔØI CAÛM ÔN ............................................................................................................. ii MUÏC LUÏC.................................................................................................................. iii DANH MUÏC CAÙC BAÛNG...................................................................................... viii NHÖÕNG CHÖÕ VIEÁT TAÉT TRONG LUAÄN VAÊN ...................................................ix LÔØI MÔÛ ÑAÀU ..............................................................................................................x Chöông 1: LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ CHI PHÍ SAÛN XUAÁT VAØ GIAÙ THAØNH SAÛN PHAÅM ..............................................................................................1 1.1. Khaùi nieäm veà chi phí saûn xuaát vaø giaù thaønh saûn phaåm...................................1 1.1.1. Khaùi nieäm veà chi phí saûn xuaát .................................................................1 1.1.2. Khaùi nieäm veà giaù thaønh saûn phaåm...........................................................1 1.1.3. Phaân bieät giöõa chi phí saûn xuaát vaø giaù thaønh saûn phaåm ..........................2 1.2. Phaân loaïi chi phí saûn xuaát ..................................................................................2 1.2.1. Phaân loaïi chi phí theo chöùc naêng.............................................................2 1.2.2. Phaân loaïi chi phí theo caùch öùng xöû..........................................................3 1.2.3. Phaân loaïi ñeå ra quyeát ñònh kinh doanh ....................................................3 1.2.4. Phaân loaïi chi phí saûn xuaát theo noäi dung kinh teá vaø khoaûn muïc giaù thaønh ..................................................................................................4 1.2.4.1. Phaân loaïi chi phí saûn xuaát theo noäi dung kinh teá cuûa chi phí.....4 1.2.4.2. Phaân loaïi chi phí theo khoaûn muïc giaù thaønh ..............................4 1.3. Caùc heä thoáng tính giaù thaønh saûn phaåm ............................................................5 1.3.1. Heä thoáng keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm theo chi phí thöïc teá...................................................................................5 1.3.2. Heä thoáng keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm theo chi phí thöïc teá keát hôïp vôùi chi phí öôùc tính......................................6 iv 1.3.3. Heä thoáng keá toaùn chi phí vaø tính giaù thaønh saûn phaåm theo chi phí ñònh möùc ...............................................................................8 1.3.4. Phaân bieät söï khaùc nhau giöõa caùc Heä thoáng keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm:.....................................................................9 1.4. Caùc phöông phaùp tính giaù thaønh saûn phaåm ...................................................10 1.4.1. Phöông phaùp heä soá.................................................................................10 1.4.2. Phöông phaùp tyû leä ..................................................................................11 1.4.3. Phöông phaùp tính giaù thaønh theo ñôn ñaët haøng .....................................12 1.4.4. Phöông phaùp loaïi tröø saûn phaåm phuï ......................................................12 1.4.5. Phöông phaùp phaân böôùc .........................................................................13 1.4.5.1. Phöông aùn khoâng tính giaù thaønh baùn thaønh phaåm (keát chuyeån song song chi phí).................................................13 1.4.5.2. Phöông phaùp phaân böôùc coù tính giaù thaønh baùn thaønh phaåm cuûa töøng giai ñoaïn saûn xuaát (phöông aùn keát chuyeån chi phí tuaàn töï) .....................................................................................14 1.5. Ñaùnh giaù, tính giaù vaø phaân boå chi phí saûn xuaát .............................................15 1.5.1. Ñaùnh giaù saûn phaåm dôû dang ..................................................................15 1.5.1.1. Ñaùnh giaù saûn phaåm dôû dang cuoái kyø theo chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp ..........................................................15 1.5.1.2. Ñaùnh giaù saûn phaåm dôû dang cuoái kyø theo saûn löôïng hoaøn thaønh töông ñöông ...........................................................16 1.5.1.3. Ñaùnh giaù saûn phaåm dôû dang theo 50% chi phí cheá bieán ..........16 1.5.1.4. Ñaùnh giaù saûn phaåm dôû dang cuoái kyø theo chi phí ñònh möùc ....16 1.5.2. Tính giaù saûn xuaát phuï ............................................................................17 1.5.2.1. Tröôøng hôïp khoâng coù söï cung caáp, dòch vuï giöõa caùc phaân xöôûng phuï ........................................................................17 1.5.2.2. Tröôøng hôïp giöõa caùc boä phaän phuïc vuï coù söï chuyeån giao saûn phaåm cho nhau ...................................................................18 1.5.3. Phaân boå chi phí saûn xuaát ........................................................................20 1.5.3.1. Phaân boå giaùn tieáp......................................................................20 1.5.3.2. Phaân boå tröïc tieáp ......................................................................21 v 1.5.3.3. Phaân boå baäc thang ....................................................................21 1.5.3.4. Phaân boå theo möùc ñoä hoaït ñoäng...............................................21 Chöông 2: THÖÏC TRAÏNG VEÀ COÂNG TAÙC TOÅ CHÖÙC KEÁ TOAÙN CHI PHÍ SAÛN XUAÁT VAØ TÍNH GIAÙ THAØNH SAÛN PHAÅM CUÛA CAÙC DOANH NGHIEÄP DEÄT MAY TP.HCM .............................................23 2.1. Ñaëc ñieåm veà tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp Deät - May Tp.HCM .............................................................................................................23 2.1.1. Quaù trình phaùt trieån Ngaønh Deät May ....................................................23 2.1.1.1. Nhöõng thuaän lôïi cuûa ngaønh Deät may Vieät Nam.......................25 2.1.1.2. Nhöõng khoù khaên cuûa ngaønh Deät may Vieät Nam......................26 2.1.2. Ñaëc ñieåm qui trình coâng ngheä ...............................................................27 2.1.3. Ñaëc ñieåm saûn phaåm vaø tình hình tieâu thuï ..............................................28 2.2. Thöïc traïng khaûo saùt veà coâng taùc toå chöùc keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm cuûa caùc doanh nghieäp deät may Tp.HCM .......29 2.2.1. Thöïc traïng coâng taùc keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm taïi coâng ty coå phaàn deät may Thaønh coâng ..............................29 2.2.1.1. Qui moâ saûn xuaát kinh doanh.....................................................29 2.2.1.2. Ñaëc ñieåm quy trình coâng ngheä .................................................30 2.2.1.3. Toå chöùc boä maùy keá toaùn ...........................................................30 2.2.1.4. Quy trình taäp hôïp chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm ..................................................................................31 2.2.1.5. Nhaän xeùt toå chöùc coâng taùc keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm cuûa coâng ty coå phaàn deät may Thaønh coâng...............................................................................36 2.2.2. Coâng ty TNHHNN moät thaønh vieân Deät Vieät thaéng...............................37 2.2.2.1. Qui moâ saûn xuaát kinh doanh.....................................................37 2.2.2.2. Ñaëc ñieåm qui trình coâng ngheä ..................................................37 2.2.2.3. Toå chöùc boä maùy keá toaùn ...........................................................38 2.2.2.4. Quy trình taäp hôïp chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm ..................................................................................38 vi 2.2.2.5. Nhaän xeùt toå chöùc coâng taùc keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm cuûa coâng ty...................................41 2.2.3. Coâng ty Deät May Gia Ñònh....................................................................43 2.2.3.1. Qui moâ saûn xuaát kinh doanh.....................................................43 2.2.3.2. Ñaëc ñieåm qui trình coâng ngheä ..................................................43 2.2.3.3. Toå chöùc boä maùy keá toaùn ...........................................................43 2.2.3.4. Quy trình taäp hôïp chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm ..................................................................................44 2.2.3.5. Nhaän xeùt toå chöùc coâng taùc keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm cuûa coâng ty...................................46 2.3. Ñaùnh giaù chung veà coâng taùc keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø phöông phaùp tính giaù thaønh saûn phaåm cuûa caùc doanh nghieäp deät may Tp.HCM.............46 2.3.1. Veà coâng taùc toå chöùc keá toaùn chi phí saûn xuaát ........................................46 2.3.2. Veà phöông phaùp phaân loaïi chi phí .........................................................47 2.3.3. Veà heä thoáng taøi khoaûn söû duïng..............................................................48 2.3.4. Veà phöông phaùp xaùc ñònh chi phí ..........................................................49 2.3.4.1. Chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp..............................................49 2.3.4.2. Veà chi phí tieàn löông ................................................................50 2.3.4.3. Chi phí saûn xuaát chung .............................................................51 2.3.5. Veà phöông phaùp haïch toaùn ....................................................................52 2.3.5.1. Ñoái vôùi hoaït ñoäng saûn xuaát chính.............................................52 2.3.5.2. Ñoái vôùi hoaït ñoäng saûn xuaát phuï ...............................................53 2.3.6. Veà vieäc kieåm tra phaân tích caùc bieán ñoäng cuûa chi phí saûn xuaát ............53 2.3.7. Veà heä thoáng bieåu maãu baùo caùo .............................................................53 2.4. Söï caàn thieát phaûi hoaøn thieän coâng taùc keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø phöông phaùp tính giaù thaønh saûn phaåm cuûa caùc doanh nghieäp deät may......54 Chöông 3: MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NHAÈM HOAØN THIEÄN COÂNG TAÙC TOÅ CHÖÙC KEÁ TOAÙN CHI PHÍ SAÛN XUAÁT VAØ PHÖÔNG PHAÙP TÍNH GIAÙ THAØNH SAÛN PHAÅM CUÛA CAÙC DOANH NGHIEÄP DEÄT MAY TP. HCM .............................................................................56 vii 3.1. Caùc quan ñieåm hoaøn thieän ...............................................................................56 3.1.1. Quan ñieåm veà muïc tieâu hoaøn thieän .......................................................56 3.1.2. Quan ñieåm veà coâng taùc keá toaùn chi phí saûn xuaát ..................................57 3.1.2.1. Toå chöùc coâng taùc keá toaùn chi phí saûn xuaát ...............................57 3.1.2.2. Toå chöùc boä phaän keá toaùn quaûn trò ............................................58 3.1.2.3. Löïa choïn tieâu thöùc phaân boå chi phí ..........................................58 3.1.2.4. Xaây döïng heä thoáng chi phí ñònh möùc .......................................59 3.1.2.5. Phöông phaùp xaùc ñònh chi phí...................................................59 3.1.2.6. Ñoái töôïng taäp hôïp chi phí vaø söû duïng taøi khoaûn ......................60 3.1.2.7. Phöông phaùp ñaùnh giaù SP dôû dang vaø tính giaù thaønh saûn phaåm ..................................................................................61 3.1.2.8. Heä thoáng soå saùch, chöùng töø, bieåu maãu baùo caùo .......................61 3.2. Caùc giaûi phaùp hoaøn thieän .................................................................................61 3.2.1. Naâng cao nhaän thöùc cuûa ngöøôøi lao ñoäng trong doanh nghieäp ...............61 3.2.2. Nhaän dieän chi phí saûn xuaát ....................................................................61 3.2.3. Phaân loaïi chi phí saûn xuaát ......................................................................62 3.2.4. Veà taäp hôïp chi phí saûn xuaát ...................................................................63 3.2.5. Coâng taùc tính giaù thaønh saûn phaåm .........................................................64 3.2.6. Coâng taùc toå chöùc keá toaùn chi phí saûn xuaát .............................................64 3.2.7. Phöông phaùp xaùc ñònh caùc yeáu toá chi phí saûn xuaát ................................65 3.2.8. Heä thoáng taøi khoaûn söû duïng vaø phöông phaùp haâch toaùn .......................68 3.2.8.1. Hoaøn thieän Heä thoáng taøi khoaûn söû duïng ..................................68 3.2.8.2. Hoaøn thieän veà phöông phaùp haïch toaùn ....................................69 3.2.9. Heä thoáng chöùng töø vaø heä thoáng baùo caùo................................................72 3.2.10.Phöông phaùp kieåm soaùt chi phí..............................................................74 3.3. Caùc giaûi phaùp kieán nghò ...................................................................................75 3.3.1. Giaûi phaùp ñoái vôùi nhaø nöôùc ...................................................................75 3.3.2. Giaûi phaùp ñoái vôùi ngaønh deät may ..........................................................76 3.3.3. Giaûi phaùp ñoái vôùi caùc coâng ty Deät May.................................................77 3.3.4. Giaûi phaùp veà coâng taùc ñaøo taïo ...............................................................79 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ........................................................................................xv viii DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Sô ñoà 1.1: Moái quan heä giöõa chi phí saûn xuaát vaø giaù thaønh saûn phaåm .....................2 Sô ñoà 1.2: Sô ñoà haïch toaùn Heä thoáng keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm theo chi phí thöïc teá ..................................................................5 Sô ñoà 1.3: Sô ñoà haïch toaùn Heä thoáng keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaÙ thaønh saûn phaåm theo chi phí thöïc teá keát hôïp vôùi öôùc tính................................7 Sô ñoà 1.4: Sô ñoà haïch toaùn Heä thoáng keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaÙ thaønh saûn phaåm theo chi phí ñònh möùc ..............................................................8 Baûng 2.1: Giaù trò kim ngaïch xuaát khaåu haøng deät may Vieät Nam ..........................24 Baûng 2.2: Soá löôïng cô sôû SX coâng nghieäp phaân theo ngaønh coâng nghieäp taïi Tp.HCM .................................................................................................25 Sô ñoà 3.1: Sô ñoà haïch toaùn chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp .................................69 Sô ñoà 3.2: Sô ñoà taäp haïch toaùn chi phí nhaân coâng tröïc tieáp ...................................70 Sô ñoà 3.3: Sô ñoà haïch toaùn chi phí saûn xuaát chung.................................................70 Sô ñoà 3.4: Sô ñoà toång hôïp haïch toaùn chi phí saûn xuaát ............................................71 Sô ñoà 3.5: Sô ñoà haïch toaùn hoaït ñoäng saûn xuaát phuï...............................................72 ix NHÖÕNG CHÖÕ VIEÁT TAÉT TRONG LUAÄN VAÊN • CP: Chi phí • CPSX: Chi phí saûn xuaát • CPNVLTT: Chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp • CPNCTT: Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp • CPSXC: Chi phí saûn xuaát chung • GIAÙ VOÁN HB: Giaù voán haøng baùn • CPSXDDÑK: Chi phí saûn xuaát dôû dang ñaàu kyø • CPSXDDCK: Chi phí saûn xuaát dôû dang cuoái kyø • CPTT keát hôïp ÖT: Chi phí thöïc teá keát hôïp vôùi öôùc tính • CPÑM: Chi phí ñònh möùc • NVLTT: Nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp • NCTT: Nhaân coâng tröïc tieáp • SPPV: Saûn phaåm phuïc vuï • SLSP: Soá löông saûn phaåm • Z: Giaù thaønh saûn phaåm • CNTTSX: Coâng nhaân tröïc tieát saûn xuaát • TSCÑ: Taøi saûn coá ñònh • XN : Xí nghieäp • SX: Saûn xuaát • VL: Vaät lieäu • TTSX: Tröïc tieáp saûn xuaát x LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ngaønh deät may Vieät Nam ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån vaø taêng tröôûng ngoaïn muïc. Hieän taïi, ñaây laø moät trong nhöõng ngaønh xuaát khaåu muõi nhoïn cuûa Vieät Nam. Theo Thöù tröôûng Boä Coâng nghieäp Buøi Xuaân Khu, Vieät Nam luoân coi deät may laø moät ngaønh quan troïng trong quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá. Nhieàu doanh nghieäp Deät May ñaõ ñaït ñöôïc möùc taêng tröôûng ñaùng keå phaàn lôùn caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc sau coå phaàn hoùa ñaõ kinh doanh ngaøy caøng coù laõi. Trong ñoù, caùc doanh nghieäp deät may Tp.HCM ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp ñaùng keå vaøo quaù trình phaùt trieån cuûa ngaønh deät may Vieät Nam. Trong nhöõng naêm qua, ñeå duy trì söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån nhaèm naâng cao naêng löïc caïnh tranh, nhieàu doanh nghieäp ñaõ maïnh daïn thöïc hieän nhieàu chính saùch ñoåi môùi. Trong ñoù, hoaøn thieän Heä thoáng keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm laø moät noäi dung quan troïng ñöôïc quan taâm. Nhìn chung, muïc tieâu cuoái cuøng cuûa moãi doanh nghieäp saûn xuaát laø höôùng tôùi vieäc giaûm giaù thaønh vaø naâng cao chaát löôïng saûn phaåm. Do vaäy, heä thoáng keá toaùn chi phí saûn xuaát phaûi ñöôïc toå chöùc phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm ngaønh ngheà, vôùi qui moâ saûn xuaát cuûa doanh nghieäp. Heä thoáng keá toaùn chi phí saûn xuaát hoaøn thieän seõ trôû thaønh coâng cuï höõu hieäu giuùp doanh nghieäp kieåm soaùt chi phí ñaùnh giaù chính xaùc traùch nhieäm caùc boä phaän saûn xuaát, kòp thôøi chaán chænh sai soùt ngay trong quaù trình hoaït ñoäng nhaèm ñöa doanh nghieäp ñaït muïc tieâu chieán löôïc ñeà ra. Chi phí saûn xuaát laø moät chæ tieâu quan troïng ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû quaûn lyù hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp, laø moät trong nhöõng moái quan taâm haøng ñaàu cuûa nhaø quaûn lyù bôûi vì lôïi nhuaän thu ñöôïc nhieàu hay ít, chòu aûnh höôûng tröïc tieáp cuûa nhöõng chi phí ñaõ chi ra. Do vaäy, caùc nhaø quaûn trò ñeàu höôùng tôùi vieäc ñeà ra caùc giaûi phaùp nhaèm kieåm soaùt toát ñöôïc caùc khoaûn chi phí, nhaän dieän, phaân xi tích caùc chi phí phaùt sinh ñeå coù nhöõng quyeát ñònh ñuùng ñaén trong quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Muoán thöïc hieän ñöôïc ñieàu ñoù ñoøi hoûi doanh nghieäp phaûi coù moät heä thoáng keá toaùn chi phí saûn xuaát hoaøn thieän, cung caáp kòp thôøi caùc thoâng tin phuïc vuï cho caùc quyeát ñònh cuûa nhaø quaûn trò. Ngoaøi ra, vieäc aùp duïng moät phöông phaùp tính giaù thaønh phuø hôïp cuõng seõ trôû thaønh coâng cuï hoã trôï cho doanh nghieäp trong vieäc ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Nhö vaäy, vieäc hoaøn thieän heä thoáng keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø phöông phaùp tính giaù thaønh saûn phaåm ñöôïc xem laø moät trong nhöõng vaán ñeà quan troïng hieän nay nhaèm naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp deät may noùi chung vaø caùc doanh nghieäp deät may Tp.HCM noùi rieâng. Chính vì theá toâi ñaõ choïn ñeà taøi: “Hoaøn thieän coâng taùc keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø caùc phöông phaùp tính giaù thaønh saûn phaåm cuûa caùc doanh nghieäp deät may Tp.HCM” 2. Muïc ñích nghieân cöùu Treân cô sôû lyù luaän veà keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø caùc phöông phaùp tính giaù thaønh saûn phaåm vaø thöïc teá khaûo saùt moät soá doanh nghieäp deät may taïi Tp.HCM ñeå ñeà ra caùc giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän vaø naâng cao chaát löôïng coâng taùc keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm cuûa caùc doanh nghieäp deät may Tp.HCM. 3. Phöông phaùp nghieân cöùu Phöông phaùp chuû yeáu ñöôïc aùp duïng ñoù laø phöông phaùp duy vaät bieän chöùng laø phöông phaùp ñöôïc söû duïng xuyeân suoát trong quaù trình nghieân cöùu ñeå hoaøn thaønh luaän vaên. Ngoaøi ra, thoâng qua khaûo saùt thöïc tieãn luaän vaên ñi saâu phaân tích, heä thoáng ñeå choïn loïc caùc vaán ñeà lyù luaän vaø thöïc tieãn phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thöïc teá cuûa ngaønh deät may Vieät Nam hieän nay noùi chung vaø caùc doanh nghieäp deät may Tp.HCM noùi rieâng. 4. Nhöõng ñoùng goùp môùi cuûa luaän vaên xii Treân cô sôû nghieân cöùu lyù thuyeát vaø khaûo saùt thöïc tieån ñeà xuaát caùc giaûi phaùp ñeå hoaøn thieän keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm cuûa caùc doanh nghieäp deät may taïi Tp.HCM. 5. Boá cuïc luaän vaên Luaän vaên goàm coù 3 chöông: Chöông 1: Lyù luaän chung veà chi phí saûn xuaát vaø giaù thaønh saûn phaåm Chöông 2: Thöïc traïng veà coâng taùc toå chöùc keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø phöông phaùp tính giaù thaønh saûn phaåm cuûa caùc doanh nghieäp deät may Tp.HCM Chöông 3: Moät soá giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän coâng taùc toå chöùc keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø phöông phaùp tính giaù thaønh saûn phaåm cuûa caùc doanh nghieäp deät may Tp.HCM 1 Chöông 1 LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ CHI PHÍ SAÛN XUAÁT VAØ GIAÙ THAØNH SAÛN PHAÅM 1.1. Khaùi nieäm veà chi phí saûn xuaát vaø giaù thaønh saûn phaåm 1.1.1. Khaùi nieäm veà chi phí saûn xuaát Chi phí laø moät phaïm truø kinh teá quan troïng gaén lieàn vôùi saûn xuaát vaø löu thoâng haøng hoùa. Ñoù laø nhöõng hao phí lao ñoäng xaõ hoäi ñöôïc bieåu hieän baèng tieàn trong quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh. Theo keá toaùn taøi chính, chi phí ñöôïc nhaän thöùc nhö nhöõng khoaûn phí toån phaùt sinh gaén lieàn vôùi hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp ñeå ñaït ñöôïc moät loaïi saûn phaåm dòch vuï nhaát ñònh. Theo keá toaùn quaûn trò, chi phí coù theå laø doøng phí toån thöïc teá gaén lieàn vôùi hoaït ñoäng haèng ngaøy khi toå chöùc thöïc hieän, kieåm tra, ra quyeát ñònh, chi phí cuõng coù theå laø doøng phí toån öôùc tính ñeå thöïc hieän moät hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, nhöõng phí toån maát ñi do choïn löïa phöông aùn, hy sinh cô hoäi kinh doanh. Maëc duø nhaän thöùc veà chi phí coù theå khaùc nhau veà quan ñieåm, hình thöùc theå hieän nhöng nhìn chung chi phí laø giaù trò cuûa caùc nguoàn löïc veà taøi nguyeân, vaät chaát, lao ñoäng phaùt sinh gaén lieàn vôùi muïc ñích saûn xuaát kinh doanh. 1.1.2. Khaùi nieäm veà giaù thaønh saûn phaåm Giaù thaønh laø chi phí saûn xuaát tính cho moät khoái löôïng saûn phaåm, dòch vuï hoaøn thaønh nhaát ñònh. Giaù thaønh ñöôïc xem laø thöôùc ño möùc chi phí tieâu hao phaûi buø ñaép sau moãi chu kyø saûn xuaát kinh doanh, laø moät coâng cuï quan troïng ñeå doanh nghieäp kieåm soaùt tình hình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. 2 Giaù thaønh laø moät chæ tieâu toång hôïp phaûn aùnh chaát löôïng toaøn boä hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh vaø quaûn lyù kinh teá taøi chính taïi doanh nghieäp. 1.1.3. Phaân bieät giöõa chi phí saûn xuaát vaø giaù thaønh saûn phaåm Nhìn chung, chi phí saûn xuaát vaø giaù thaønh saûn phaåm ñeàu coù cuøng baûn chaát kinh teá ñoù laø hao phí lao ñoäng soáng vaø lao ñoäng vaät hoùa nhöng laïi khaùc nhau veà thôøi kyø, phaïm vi, giôùi haïn. Chi phí saûn xuaát laø chi phí ñaàu vaøo cho quaù trình saûn xuaát cuûa doanh nghieäp, coøn giaù thaønh saûn phaåm laø chi phí ñaàu ra cuûa quaù trình saûn xuaát ñoù. Chi phí saûn xuaát gaén vôùi thôøi kyø phaùt sinh chi phí coøn giaù thaønh saûn phaåm gaén vôùi khoái löôïng saûn phaåm lao vuï saûn xuaát hoaøn thaønh. Sơ đồ 1.1. Moái quan heä giöõa chi phí saûn xuaát vaø giaù thaønh saûn phaåm Chi phí saûn xuaát dôû dang ñaàu kyø Chi phí saûn xuaát phaùt sinh trong kyø Chi phí saûn xuaát phaùt sinh trong kyø Toång giaù thaønh saûn phaåm = Chi phí saûn xuaát dôû dang ñaàu kyø + 1.2. Phaân loaïi chi phí saûn xuaát 1.2.1. Phaân loaïi chi phí theo chöùc naêng Chi phí thieät haïi trong saûn xuaát Chi phí saûn xuaát phaùt sinh trong kyø _ Chi phí saûn xuaát dôû dang cuoái kyø Chi phí saûn xuaát dôû dang cuoái kyø Caên cöù vaøo muïc ñích cuûa chi phí chi ra trong moät thôøi kyø nhaát ñònh ñeå thöïc hieän caùc chöùc naêng trong saûn xuaát kinh doanh, chi phí ñöôïc phaân chia thaønh caùc khoaûn muïc khaùc nhau bao goàm: chi phí saûn xuaát laø nhöõng chi phí lieân quan ñeán quaù trình cheá taïo saûn phaåm trong moät thôøi kyø nhö chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp, chi phí nhaân coâng tröïc tieáp, chi phí saûn xuaát chung vaø chi phí ngoaøi saûn xuaát laø 3 nhöõng chi phí lieân quan ñeán tieâu thuï saûn phaåm vaø quaûn lyù chung toaøn doanh nghieäp nhö chi phí baùn haøng, chi phí quaûn lyù doanh nghieäp. Caùch phaân loaïi chi phí theo chöùc naêng hoaït ñoäng laø cô sôû ñeå doanh nghieäp thöïc hieän keá hoaïch hoùa chi phí kinh doanh, cung caáp thoâng tin ñeå kieåm soaùt thöïc hieän chi phí theo ñònh möùc, phaân boå chi phí kinh doanh cho caùc ñoái töôïng chòu phí, kieåm tra tình hình thöïc hieän keá hoaïch chi tieâu cuûa töøng khoaûn muïc chi phí vaø taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc tính giaù thaønh saûn phaåm. 1.2.2. Phaân loaïi chi phí theo caùch öùng xöû Phaân loaïi chi phí theo caùch öùng xöû cuûa hoaït ñoäng, chi phí ñöôïc chia thaønh 3 loaïi: Chi phí khaû bieán, chi phí baát bieán vaø chi phí hoãn hôïp. Ñoái vôùi chi phí hoãn hôïp söû duïng caùc phöông phaùp thích hôïp ñeå phaân tích thaønh chi phí khaû bieán vaø chi phí baát bieán. Bao goàm caùc phöông phaùp: Cöïc ñaïi cöïc tieåu, bình phöông beù nhaát, ñoà thi phaân taùn. Ñaây laø caùch phaân loaïi cho ta thaáy khi möùc ñoä hoaït ñoäng thay ñoåi thì chi phí seõ thay ñoåi nhö theá naøo. Caùch phaân loaïi naøy giuùp doanh nghieäp quaûn trò chi phí ôû caùc möùc hoaït ñoäng khaùc nhau cuûa khoái löôïng saûn phaåm saûn xuaát, cung caáp thoâng tin cho caùc quyeát ñònh kinh doanh cuûa nhaø quaûn trò. 1.2.3. • Phaân loaïi ñeå ra quyeát ñònh kinh doanh Chi phí tröïc tieáp – Chi phí giaùn tieáp: Caên cöù vaøo moái quan heä tröïc tieáp hay giaùn tieáp vôùi ñoái töôïng chòu chi phí Caùch phaân loaïi naøy coù yù nghóa quan troïng trong vieäc toå chöùc taäp hôïp chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm. Ñoàng thôøi, ñaây cuõng laø cô sôû ñeå doanh nghieäp thöïc hieän quaûn lyù, kieåm soaùt chi phí trong phaân tích baøo caùo boä phaän chi phí. • Chi phí kieåm soaùt ñöôïc – Chi phí khoâng kieåm soaùt ñöôïc: Laø nhöõng khaùi nieäm chi phí phaûn aùnh phaïm vi quyeàn haïn cuûa nhaø quaûn trò ñoái vôùi nhöõng khoaûn chi phí phaùt sinh trong phaïm vi quyeàn haïn cuûa mình. 4 Caùch phaân loaïi naøy nhaèm ñaùnh giaù tính traùch nhieäm ñöôïc phaân quyeàn ñoái vôùi caùc caáp ñoä quaûn trò Chi phí chìm: Laø nhöõng chi phí ñaõ phaùt sinh ôû caùc quyeát ñònh quaù khöù. • Muïc ñích cuûa caùch phaân loaïi naøy nhaèm nhaän dieän thoâng tin thích hôïp vaø khoâng thích hôïp vôùi caùc quyeát ñònh trong kinh doanh. Chi phí cô hoäi: Laø lôïi ích cuûa caùc phöông aùn loaïi boû ñeå löïa choïn phöông aùn • coù tính thoûa maõn cao hôn. Muïc ñích cuûa caùch phaân loaïi naøy nhaèm nhaän dieän thoâng tin thích hôïp ñeå nhaø quaûn trò löïa choïn caùc quyeát ñònh kinh doanh thích hôïp. 1.2.4. Phaân loaïi chi phí saûn xuaát theo noäi dung kinh teá vaø khoaûn muïc giaù thaønh 1.2.4.1. Phaân loaïi chi phí saûn xuaát theo noäi dung kinh teá cuûa chi phí Theo caùch phaân loaïi naøy toaøn boä chi phí ñöôïc phaân chia thaønh caùc yeáu toá nhö sau: chi phí nguyeân vaät lieäu, chi phí nhaân coâng, chi phí khaáu hao taøi saûn coá ñònh, chi phí dòch vuï mua ngoaøi, chi phí khaùc baèng tieàn. Nhìn chung, nhöõng chi phí coù cuøng noäi dung kinh teá seõ ñöôïc xeáp vaøo moät yeáu toá chi phí khoâng phaân bieät chi phí naøy phaùt sinh ôû ñaâu, phuïc vuï cho muïc ñích gì trong hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Caùch phaân loaïi naøy hoã trôï cho doanh nghieäp thöïc hieän vieäc laäp keá hoaïch saûn xuaát vaøo ñaàu nieân ñoä keá toaùn ñoàng thôøi cuõng laø cô sôû ñeå doanh nghieäp laäp baùo caùo saûn xuaát theo yeáu toá chi phí vaøo cuoái kyø, giuùp cho doanh nghieäp thaáy ñöôïc tyû troïng cuûa töøng khoaûn muïc trong toaøn boä chi phí phaùt sinh trong quaù trình saûn xuaát laøm cô sôû phaân tích bieán ñoäng chi phí saûn xuaát, xaây döïng chi phí ñònh möùc cuõng nhö laäp döï toaùn chi phí cho kyø sau. 1.2.4.2. Phaân loaïi chi phí theo khoaûn muïc giaù thaønh Chi phí saûn xuaát cuûa doanh nghieäp ñöôïc chia thaønh: Chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp, chi phí nhaân coâng tröïc tieáp, chi phí saûn xuaát chung. 5 Muïc ñích caùch phaân loaïi naøy giuùp kieåm soaùt chi phí phaùt sinh vaø laøm cô sôû ñeå xaùc ñònh giaù thaønh saûn phaåm. 1.3. Caùc heä thoáng tính giaù thaønh saûn phaåm 1.3.1. Heä thoáng keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm theo chi phí thöïc teá Moâ hình keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh theo chi phí thöïc teá ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû taäp hôïp toaøn boä chi phí saûn xuaát phaùt sinh thöïc teá trong kyø ñeå xaùc ñònh giaù thaønh saûn phaåm. Chi phí saûn xuaát thöïc teá laø bieåu hieän baèng tieàn cuûa toaøn boä hao phí maø doanh nghieäp phaûi tieâu duøng trong moät kyø ñeå thöïc hieän quaù trình saûn xuaát saûn phaåm. Chi phí saûn xuaát thöïc teá thöôøng ñöôïc thu thaäp sau quaù trình saûn xuaát ñaõ xaûy ra taïi moät kyø saûn xuaát nhaát ñònh. Chi phí saûn xuaát thöïc teá laø cô sôû ñeå xaùc ñònh giaù thaønh thöïc teá cuûa saûn phaåm. Sô ñoà 1.2: Sô ñoà haïch toaùn Heä thoáng keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaÙ thaønh saûn phaåm theo chi phí thöïc teá CP NVL TT CPSXDD CPSXDDK CP Thöïc teá (1) CP NVL TT THAØNH PHAÅM CP Thöïc teá (4) GIAÙ VOÁN HB CP Thöïc teá (5) CP Thöïc teá (2) CP SXC CP Thöïc teá (3) CPSXDDCK (1) Keát chuyeån chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp ñeå xaùc ñònh keát quaû kinh doanh (2) Keát chuyeån chi phí nhaân coâng tröïc tieáp ñeå xaùc ñònh keát quaû kinh doanh 6 (3) Keát chuyeån chi phí saûn xuaát chung ñeå xaùc ñònh keát quaû kinh doanh (4) Nhaäp kho thaønh phaåm töø saûn xuaát (5) Keát chuyeån giaù voán haøng baùn trong kyø Coù theå noùi, ñaây laø moâ hình cho ta keát quaû chính xaùc veà giaù thaønh saûn xuaát cuûa saûn phaåm, phaûn aùnh trung thöïc caùc chi phí phaùt sinh maø doanh nghieäp ñaõ söû duïng vaøo quaù trình saûn xuaát vaø caáu thaønh neân giaù thaønh saûn phaåm. Tuy nhieân, chi phí saûn xuaát thöïc teá chæ ñöôïc thu thaäp sau khi keát thuùc moät quaù trình saûn xuaát do ñoù thoâng tin veà chi phí saûn xuaát vaø giaù thaønh saûn phaåm thöôøng khoâng ñöôïc cung caáp kòp thôøi cho caùc nhaø quaûn trò phuïc vuï cho quaù trình quaûn lyù cuõng nhö ra quyeát ñònh kinh doanh. 1.3.2. Heä thoáng keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm theo chi phí thöïc teá keát hôïp vôùi chi phí öôùc tính Nhaèm cung caáp thoâng tin veà giaù thaønh ñôn vò phuïc vuï kòp thôøi cho vieäc ñöa ra caùc quyeát ñònh trong kinh doanh cuûa caùc nhaø quaûn trò, trong thöïc teá caùc doanh nghieäp khoâng theå chôø ñeán cuoái kyø keá toaùn môùi xaùc ñònh chi phí saûn xuaát. Caùc chi phí phaùt sinh trong quaù trình saûn xuaát saûn phaåm coù theå thu thaäp ngay sau khi nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh xaûy ra nhö chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp, chi phí nhaân coâng tröïc tieáp ñöôïc xaùc ñònh theo chi phí thöïc teá. Nhöõng chi phí maø khi ñeán kyø tính giaù thaønh chöa thu thaäp ñöôïc ñaày ñuû nhö caùc chi phí ñieän, nöôùc… laø nhöõng chi phí thuoäc khoaûn muïc chi phí saûn xuaát chung, doanh nghieäp thöïc hieän öôùc tính vaø phaân boå vaøo chi phí saûn xuaát phuø hôïp cho töøng ñoái töôïng chòu phí theo coâng thöùc: 7 CPSX = cöôùc tính Ñôn giaù phaân boå x Möùc ñoä hoaït ñoäng thöïc teá (saûn phaåm, CPSX döï toaùn Ñôn giaù phaân boå chi phí saûn xuaát chung soá giôø lao ñoäng, soá giôø maùy) Toång chi phí SXC döï toaùn = Möùc ñoä hoaït ñoäng choïn laøm caên cöù phaân boåå (toång soá giôø maùy...) Sô ñoà 1.3: Sô ñoà haïch toaùn Heä thoáng keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaÙ thaønh saûn phaåm theo chi phí thöïc teá keát hôïp vôùi öôùc tính Error! CP NVL TT CPSXDD CP Thöïc teá CPSXDD THAØNH PHAÅM GIAÙ VOÁN HB CPTT keát hôïp ÖT CPTT keát hôïp ÖT (4) (5) (1) CP NVL TT CP Thöïc teá (2) CP SXC CP öôùc tính (3) CPSXDDCK (1) Keát chuyeån chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp ñeå xaùc ñònh keát quaû kinh doanh (2) Keát chuyeån chi phí nhaân coâng tröïc tieáp ñeå xaùc ñònh keát quaû kinh doanh (3) Phaân boå chi phí saûn xuaát chung öôùc tính ñeå xaùc ñònh keát quaû kinh doanh (4) Nhaäp kho thaønh phaåm töø saûn xuaát (5) Keát chuyeån giaù voán haøng baùn trong kyø Do chi phí saûn xuaát chung trong kyø ñöôïc öôùc tính neân vaøo cuoái kyø keá toaùn xaùc ñònh möùc cheânh leäch giöõa thöïc teá vaø öôùc tính vaø tieán haønh ñieàu chænh. Neáu möùc cheânh leäch nhoû, keá toaùn thöïc hieän ñieàu chænh khoaûn phaân boå thöøa (thieáu) vaøo giaù voán haøng baùn trong kyø.