Tài liệu Hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại bệnh viện đa khoa trung ương thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH LÊ THANH HUỆ HOÀN THIỆNCÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEOCƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNHTẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TRUNG ƢƠNG THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH LÊ THANH HUỆ HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TRUNG ƢƠNG THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. VĂN BÁ THANH THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng: Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực và chƣa từng đƣợc sử dụng hoặc công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã đƣợc cám ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đƣợc ghi rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Lê Thanh Huệ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và nghiên cứu tại trƣờng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến Ban Giám hiệu, phòng QLĐT Sau đại học của Trƣờng Đại học kinh tế & QTKD Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn. Tôi bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo PGS.TS Văn Bá Thanh, ngƣời đã tận tình chỉ bảo, hƣớng dẫn, giúp tôi có những định hƣớng đúng đắn trong suốt quá trình thực hiện luận văn này. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới Ban Giám đốc, cán bộ và nhân viên các phòng ban của Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyênđã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi nghiên cứu thực tế vấn đề, chia sẻ các ý kiến, kinh nghiệm một cách chân thành trong quá trình tôi thực hiện và hoàn thành luận văn. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2015 Tác giả luận văn Lê Thanh Huệ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................ vi DANH MỤC BẢNG .................................................................................................vii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ...................................................................... ix MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết nghiên cứu của đề tài ....................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ............................................................................... 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài .......................................................... 3 4. Đóng góp dự kiến của đề tài ................................................................................... 3 5. Kết cấu của luận văn ............................................................................................... 4 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÓ THU VÀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI CÁC BỆNH VIỆN CÔNG ............................................... 5 1.1. Tổng quan về đơn vị sự nghiệp có thu ................................................................. 5 1.1.1. Khái niệm đơn vị sự nghiệp có thu ............................................................ 5 1.1.2. Đặc điểm đơn vị sự nghiệp có thu ............................................................. 6 1.1.3. Vai trò của đơn vị sự nghiệp có thu ........................................................... 7 1.1.4. Phân loại đơn vị sự nghiệp có thu .............................................................. 8 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính bệnh viện công .............................................. 9 1.2.1. Quản lý tài chính bệnh viện ....................................................................... 9 1.2.2. Quản lý tài chính bệnh viện công ............................................................ 10 1.2.3. Cơ chế tự chủ tài chính đối với bệnh viện công ...................................... 13 1.2.4. Nội dung quản lý tài chính bệnh viện công theo cơ chế tự chủ tài chính ...... 18 1.2.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý tài chính bệnh viện công ......................... 27 1.3. Cơ sở thực tiễn về quản lý tài chính bệnh viện công theo cơ chế tự chủ tài chính ở Trung Quốc và Việt Nam ........................................................................ 32 1.3.1. Những đổi mới trong cơ chế quản lý tài chính bệnh viện ở Trung Quốc ....... 32 1.3.2. Những đổi mới trong cơ chế quản lý tài chính bệnh viện ở Việt Nam ........... 35 1.2.3. Một số đánh giá và các bài học kinh nghiệm .................................................. 37 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iv Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................... 39 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................ 39 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu.................................................................................... 39 2.2.1. Phƣơng pháp chọn điểm nghiên cứu ....................................................... 39 2.2.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu .................................................................. 40 2.2.3. Phƣơng pháp xử lý số liệu ....................................................................... 40 2.2.4. Phƣơng pháp phân tích số liệu................................................................. 41 2.2.5. Hệ thống chỉ tiêu chủ yếu dùng trong nghiên cứu................................... 43 Chƣơng 3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TRUNG ƢƠNG THÁI NGUYÊN ......................................................................................... 44 3.1. Khái quát về hoạt động của Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên ....... 44 3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển .............................................................. 44 3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên .................................................................................. 45 3.1.3. Chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của các bộ phận .............................. 49 3.1.4. Kết quả hoạt động của Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên ........ 49 3.2. Thực trạng quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên ....... 52 3.2.1. Đặc điểm quản lý tài chính của Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên ...................................................................................................... 52 3.2.2. Thực trạng việc khai thác các nguồn tài chính của Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên ......................................................................... 57 3.2.3. Thực trạng sử dụng các nguồn tài chính của Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên .................................................................................. 63 3.2.4. Thực trạng công tác tổ chức quản lý tài chính ở Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái nguyên .......................................................................... 72 3.3. Kết quả công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên .................................................................... 84 3.3.1. Những thành công trong công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên ........................ 87 3.3.2. Những hạn chế trong công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên ............................... 88 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ v Chƣơng 4. PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TRUNG ƢƠNG THÁI NGUYÊN ...................... 94 4.1. Định hƣớng phát triển Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên ............... 94 4.1.1. Định hƣớng phát triển chung của ngành y tế .......................................... 94 4.1.2. Định hƣớng phát triển Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên .......... 95 4.2. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên theo cơ chế tự chủ tài chính ....................................................... 96 4.2.1. Giải pháp khai thác nguồn thu................................................................. 96 4.2.2. Giải pháp sử dụng nguồn thu ................................................................ 102 4.2.3. Giải pháp về quyết toán ......................................................................... 105 4.2.4. Giải pháp về kiểm tra tài chính ............................................................. 106 4.3. Kiến nghị .......................................................................................................... 107 4.3.1. Đối với Nhà nƣớc .................................................................................. 107 4.3.2. Đối với ngành Y tế ................................................................................ 108 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 110 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 111 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Diễn giải BHYT Bảo hiểm y tế BV Bệnh viện BVĐK Bệnh viện đa khoa BVĐKTWTN Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên CBCCVC Cán bộ công chức viên chức ĐVSN Đơn vị sự nghiệp KBNN Kho bạc Nhà nƣớc KCB Khám chữa bệnh NSNN Ngân sách Nhà nƣớc PT Phẫu thuật TCKT Tài chính kế toán TSCĐ Tài sản cố định TTB Trang thiết bị TWTN Trung ƣơng Thái Nguyên VP Viện phí XDCB Xây dựng cơ bản Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vii DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Đội ngũ nhân lực của Bệnh viện ĐKTW Thái Nguyên tính đến 31/12/2014 ........................................................................................... 48 Bảng 3.2: Tình hình thực hiện một số chỉ tiêu chuyên môn của Bệnh viện ĐKTWThái Nguyên năm 2014 ........................................................... 51 Bảng 3.3: Kinh phí NSNN cấp cho Bệnh viện ĐKTW Thái Nguyên giai đoạn năm 2012-2014 ........................................................................... 58 Bảng 3.4: Cơ cấu nguồn kinh phí NSNN cấpgiai đoạnnăm 2012-2014 .............. 58 Bảng 3.5: Tỷ lệ chi NSNN cho y tế so với GDP từ năm 2009 đến 2013 ............ 59 Bảng 3.6: Nguồn thuViện phí vàBHYT của Bệnh viện ĐKTW Thái Nguyên giai đoạn năm 2012-2014 ...................................................... 60 Bảng 3.7: Nguồn thu khác của Bệnh viện ĐKTW Thái Nguyên giai đoạn năm 2012-2014 .................................................................................... 61 Bảng 3.8: Tổng hợp các nguồn thu của Bệnh viện ĐKTW Thái Nguyên giai đoạn năm 2012-2014 .................................................................... 62 Bảng 3.9: Tình hình thực hiện chi NSNN tại Bệnh viện ĐKTW Thái Nguyên giai đoạn năm 2012-2014 ...................................................... 65 Bảng 3.10: Tổng hợp thực hiện chi từ nguồn viện phí, BHYT và thu khác tại Bệnh viện ĐKTW Thái Nguyên giai đoạn năm 2012-2014 .......... 69 Bảng 3.11: Báo cáo kinh phí sử dụng chi lƣơng và lƣơng tăng thêm giai đoạn năm 2012-2014 ........................................................................... 74 Bảng 3.12: Bảng quyết toán thu-chi của Bệnh viện ĐKTWThái Nguyên giai đoạn năm 2012-2014 .................................................................... 81 Bảng 3.13: Báo cáo thực hiện trích lập và sử dụng các quỹ sự nghiệp tại Bệnh viện ĐKTW Thái Nguyên giai đoạn năm 2012-2014 ............... 83 Bảng 3.14: Cơ cấu các khoản chi của Bệnh viện ĐKTWThái Nguyên giai đoạn năm 2012-2014 ........................................................................... 86 Bảng 4.1: Dự toán nguồn thu của Bệnh viện ĐKTW Thái Nguyên giai đoạn năm 2015-2017 ........................................................................... 98 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ viii Bảng 4.2: Dự toán chi của Bệnh viện ĐKTW Thái Nguyên giai đoạn năm 2015-2017 ..........................................................................................104 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ix DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 3.1. Cơ cấu tổ chức Bệnh viện ĐKTW Thái Nguyên ............................ 48 Biểu đồ 3.1. Tổng hợp các nguồn thu của Bệnh viện ĐKTW Thái Nguyên giai đoạn năm 2012-2014................................................................ 63 Biểu đồ 3.2. Tình hình thực hiện chi NSNN tại Bệnh viện ĐKTW Thái Nguyên giai đoạn năm 2012-2014 .................................................. 65 Biểu đồ 3.3. Tổng hợp thực hiện chi từ nguồn viện phí, BHYT và thu khác tại Bệnh viện ĐKTW Thái Nguyên giai đoạn năm 2012-2014 ...... 70 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết nghiên cứu của đề tài Trƣớc đây ở nƣớc ta, y tế là một lĩnh vực dịch vụ công hoàn toàn do Nhà nƣớc đứng ra cung cấp, các bệnh viện công chỉ đơn thuần là cơ quan hành chính sự nghiệp đƣợc bao cấp toàn bộ. Do vậy đầu tƣ từ ngân sách nhà nƣớc dù đã cố gắng tăng lên hàng năm nhƣng cũng rất hạn chế, dẫn đến tình trạng các bệnh viện công quá tải, hiệu quả hoạt động thấp, cơ sở vật chất thiếu thốn và xuống cấp, đội ngũ y bác sĩ, nhân viên thiếu động lực, không đáp ứng đƣợc đầy đủ và có chất lƣợng nhu cầu khám chữa bệnh đang ngày càng tăng lên của nhân dân. Trong nền kinh tế thị trƣờng, y tế đƣợc xã hội hoá và trở thành một ngành dịch vụ trong hệ thống kinh tế quốc dân có đóng góp quan trọng vào GDP của đất nƣớc và phục vụ các nhu cầu có tính chất phúc lợi xã hội, trong đó hệ thống bệnh viện công lập đƣợc xem nhƣ xƣơng sống của hệ thống y tế. Chi tiêu cho các bệnh viện công chiếm tỷ lệ đáng kể trong tổng chi tiêu y tế. Một trong những thay đổi căn bản trong ngành y tế là việc áp dụng cơ chế tự chủ tài chính đối với các bệnh viện công lập. Theo quan điểm mới, bệnh viện công là một đơn vị sự nghiệp có thu, có chức năng cung cấp các dịch vụ y tế cho nhân dân, nhƣng khác với các đơn vị kinh doanh dịch vụ nói chung và bệnh viện tƣ nói riêng ở chỗ, hoạt động cung cấp dịch vụ của bệnh viện công không đặt mục tiêu lợi nhuận làm mục tiêu quan trọng nhất. Chính sách giao quyền tự chủ cho các bệnh viện công lập theo NĐ 10/2002/NĐ-CP và sau này là NĐ 43/2006/NĐ-CP đƣợc hy vọng sẽ làm tăng hiệu quả hoạt động, tiết kiệm chi phí, tăng nguồn thu cho bệnh viện đồng thời nâng cao khả năng đáp ứng của cơ sở y tế đối với nhu cầu khám chữa bệnh thực tế của nhân dân. Cơ chế tự chủ tài chính đòi hỏi quản lý tài chính trong bệnh viện công vừa phải đảm bảo hiệu quả tài chính, vừa phải đảm bảo mục tiêu công bằng trong chăm sóc sức khoẻ, hƣớng tới mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớc. Thực hiện đồng thời các mục tiêu trên không phải là dễ dàng đối với các bệnh viện công lập vốn trƣớc đây đã hàng chục năm hoạt động Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 2 trong cơ chế bao cấp. Do đó đổi mới quản lý tài chính bệnh viện công trở thành yêu cầu tất yếu để có thể thích ứng với cơ chế tự chủ tài chính. Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên là bệnh viện công có quy mô lớn thuộc tuyến Trung ƣơng đặt tại địa phƣơng, đơn vị chủ quản trực tiếp là Bộ Y tế, có nhiệm vụ khám chữa bệnh, chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân các tỉnh khu vực miền núi phía Bắc. Bệnh viện đã chuyển sang hoạt động theo cơ chế tự chủ tài chính từ năm 2007. Có thể nói, cũng nhƣ nhiều bệnh viện công lập khác công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên theo cơ chế tự chủ tài chính bƣớc đầu đã tạo ra những tác động nhất định trong cung ứng, sử dụng và chi trả dịch vụ y tế. Tuy nhiên vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập trong việc đảm bảo và nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực tài chính để thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ của bệnh viện. Thực tiễn đó càng đòi hỏi cấp thiết phải hoàn thiện việc quản lý tài chính tại bệnh viện. Xuất phát từ vị trí công tác của mình, học viên đã lựa chọn đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện đa khoa Trung ương Thái Nguyên” để làm luận văn thạc sĩ, với mong muốn tiếp tục nghiên cứu, tìm ra các giải pháp quản lý tài chính hữu hiệu cho bệnh viện nơi học viên đang công tác, nhằm góp phần phát triển bệnh viện và đáp ứng ngày càng tốt hơn các yêu cầu thực tiễn đặt ra cho bệnh viện trong những năm tới. 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên. Từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn vềcông tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện công. - Phản ánh thực trạng công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chínhtại Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 3 - Xác định các yếu tố tác động đến công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên. - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chínhtại Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 3.1. Đối tượng nghiên cứu Quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên, tập trung chủ yếu vào quản lý các nguồn thu-chi NSNN, thu-chi sự nghiệp thƣờng xuyên. Không nghiên cứu quản lý tài sản, thiết bịcủa bệnh viện. 3.2. Phạm vi nghiên cứu 3.2.1. Phạm vi về nội dung Đề tài nghiên cứu các vấn đề liên quan tới cơ chế tự chủ tài chính đối với bệnh viện công, tập trung vào công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên, và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao công tác quản lý tài chính ở Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên. 3.2.2. Phạm vi về thời gian Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên giai đoạn năm 2012-2014. 3.2.3. Phạm vi về không gian Đề tài đƣợc thực hiện tại Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên. 4. Đóng góp dự kiến của đề tài 4.1. Về lý luận Tổng hợp và hệ thống hóa những lý luận cơ bản về quản lý tài chính công. Tổng kết những kinh nghiệm quản lý tài chính hiện đang áp dụng trong nƣớc và trên thế giới. Rút ra bài học quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính đối với bệnh viện công Việt Nam. 4.2. Về thực tiễn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 4 Phân tích, đánh giá một cách có luận cứ khoa học về thực trạng công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính ở Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên. Từ đó đƣa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện hơn công tác quản lý tài chính, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và hoàn thành các nhiệm vụ chuyên môn của Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 4 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về đơn vị sự nghiệp có thu và quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chínhtại các bệnh viện công. Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn Chƣơng 3: Thực trạng công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên. Chƣơng 4: Phƣơng hƣớng và giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 5 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÓ THU VÀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI CÁC BỆNH VIỆN CÔNG 1.1. Tổng quan về đơn vị sự nghiệp có thu 1.1.1. Khái niệm đơn vị sự nghiệp có thu Đơn vị sự nghiệp là những tổ chức đƣợc thành lập để thực hiện các hoạt động sự nghiệp, đó là những hoạt động cung cấp dịch vụ công cho xã hội nhằm duy trì và đảm bảo sự hoạt động bình thƣờng của xã hội, những hoạt động này mang tính chất phục vụ là chủ yếu, không vì mục tiêu lợi nhuận. Đơn vị sự nghiệp có thu là các đơn vị, cơ quan của Nhà nƣớc thành lập hoạt động nhằm duy trì phát triển sự nghiệp giáo dục đào tạo, y tế, văn hóa, thể thao, nghiên cứu khoa học, nghiên cứu giống, vật nuôi, cây trồng, trạm, trại, nông lâm thủy lợi, nhằm cung cấp dịch vụ công cho xã hội mà không vì mục đích sinh lợi. Trong quá trình hoạt động các cơ quan này đƣợc Nhà nƣớc cho phép thu các loại phí nhƣ: học phí, viện phí... để bù đắp một phần hay toàn bộ chi phí hoạt động, tăng thu nhập cho cán bộ công nhân viên chức và bổ sung tái tạo chi phí hoạt động thƣờng xuyên của đơn vị. Nhƣ vậy, hoạt động sự nghiệp có thu bao gồm hoạt động của các cơ sở chủ yếu sau: - Các cơ sở giáo dục công lập thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, bao gồm các hoạt động giáo dục và đào tạo của các trƣờng từ mầm non cho đến đại học có sử dụng kinh phí từ NSNN. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 6 - Các hoạt động khám chữa bệnh, phòng bệnh, điều dƣỡng và phục hồi chức năng của các bệnh viện, trung tâm y tế dự phòng, trung tâm điều dƣỡng và phục hồi chức năng. - Các hoạt động của các đoàn nghệ thuật, trung tâm chiếu phim, nhà văn hóa, thƣ viện, bảo tàng, đài phát thanh truyền hình, trung tâm thông tin, báo chí, xuất bản. - Các hoạt động của các trung tâm huấn luyện thể dục thể thao, câu lạc bộ thể dục thể thao. - Các hoạt động của các tổ chức nghiên cứu và phát triển khoa học công nghệ và môi trƣờng. - Các hoạt động của các trung tâm chỉnh hình, kiểm dịch an toàn lao động. - Các dịch vụ tƣ vấn, dịch vụ giải quyết việc làm của các trung tâm tƣ vấn và trung tâm giới thiệu việc làm. - Các hoạt động của các đơn vị sự nghiệp kinh tế, bao gồm: nông, lâm, ngƣ nghiệp, giao thông, công nghiệp, địa chính, khí tƣợng thủy văn. 1.1.2. Đặc điểm đơn vị sự nghiệp có thu Đơn vị sự nghiệp có thu đƣợc tự chủ tài chính, đƣợc chủ động sử dụng kinh phí để thực hiện nhiệm vụ, đƣợc ổn định kinh phí hoạt động thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc cấp đối với đơn vị sự nghiệp tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động và đơn vị NSNN đảm bảo toàn bộ kinh phí hoạt động. Đƣợc vay tín dụng ngân hàng để mở rộng và nâng cao chất lƣợng hoạt động sự nghiệp, tổ chức cung ứng dịch vụ và tự chịu trách nhiệm trả nợ vay theo quy định của pháp luật. Đƣợc quản lý sử dụng tài sản nhà nƣớc theo quy định đối với đơn vị hành chính sự nghiệp. đối với tài sản cố định sử dụng vào sản xuất và cung ứng dịch vụ, thực hiện trích khấu hao thu hồi vốn theo chế độ áp dụng cho các doanh nghiệp nhà nƣớc. Số tiền trích khấu hao tài sản cố định và tiền thu do thanh lý tài sản thuộc NSNN đƣợc để lại đầu tƣ tăng cƣờngcơ sở vật chất, đổi mới trang thiết bị của đơn vị. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 7 Đƣợc mở tài khoản tiền gửi ngân hàng để phản ánh các khoản thu, chi của hoạt động sản xuất, cung ứng dịch vụ. Mở tài khoản tại KBNN để phản ánh các khoản kinh phí thuộc NSNN. Đƣợc chủ động sử dụng số biên chế đƣợc cấp có thẩm quyền giao, sắp xếp và quản lý lao động phù hợp với chức năng nhiệm vụ của đơn vị. Đƣợc chủ động xây dựng tiêu chuẩn, định mức và chế độ chi tiêu nội bộ để đảm bảo hoạt động thƣờng xuyên phù hợp với hoạt động đặc thù của đơn vị. Tăng cƣờng công tác quản lý, sử dụng kinh phí tiết kiệm có hiệu quả trên cơ sở định mức kinh tế kỹ thuật và chế độ chi tiêu tài chính hiện hành của nhà nƣớc. Đơn vị sự nghiệp có thu đƣợc xác định quỹ lƣơng, tiền công để trả cho ngƣời lao động trên cơ sở mức lƣơng tối thiểu chung do nhà nƣớc quy định. Phần thu nhập tăng thêm do thủ trƣởng đơn vị tự quyết định đối với đơn vị sự nghiệp tự đảm bảo toàn bộ chi phí hoạt động, tối đa không quá 3 lần quỹ tiền lƣơng cấp bậc, chức vụ trong năm đối với đơn vị sự nghiệp tự đảm bảo một phần chi phí hoạt động,và không quá 2 lần đối với đơn vị sự nghiệp đƣợc NSNN đảm bảo toàn bộ chi phí hoạt động, sau khi đã thực hiện trích lập quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp. Kinh phí NSNN bảo đảm hoạt động thƣờng xuyên và các khoản thu sự nghiệp, cuối năm chƣa chi hết đơn vị đƣợc chuyển sang năm sau để tiếp tục sử dụng. Hàng năm, sau khi trang trải các khoản chi phí, nộp thuế và các khoản nộp khác theo quy định, phần chênh lệch thu lớn hơn chi (nếu có)đơn vị đƣợc trích lập các quỹ nhƣ sau: Trích tối thiểu 25% để lập Quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp, trả thu nhập tăng thêm cho ngƣời lao động, phần còn lại trích lập Quỹ khen thƣởng, Quỹ phúc lợi, Quỹ dự phòng ổn định thu nhập. Trong đó, Quỹ khen thƣởng và Quỹ phúc lợi mức trích tối đa không quá 3 tháng tiền lƣơng, tiền công và thu nhập tăng thêm bình quân thực hiện trong năm. 1.1.3. Vai trò của đơn vị sự nghiệp có thu Các lĩnh vực giáo dục đào tạo, y tế, văn hóa, thông tin, thể dục, thể thao, khoa học công nghệnhằm cung cấp sản phẩm, dịch vụ công cho xã hội không nhằm mục đích sinh lời. Sản phẩm, dịch vụ công đƣợc cung ứng nhằm đáp ứng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 8 lợi ích chung và lâu dài cho cộng đồng, xã hội bởi việc sử dụng nó mang lại lợi ích chi nhiều ngƣời, nhiều đối tƣợng. Đó là những sản phẩm, dịch vụ đặc biệt nhƣ đạo đức, sức khỏe, trình độ văn hóa, kiến thức khoa học là những sản phẩm có giá trị vô hạn. Mặt khác, trong quá trình hoạt động đƣợc nhà nƣớc cho phép thu các loại phí nhƣ học phí, viện phí... để bù đắp một phần hoặc toàn bộ chi phí hoạt động thƣờng xuyên của đơn vị, nhằm tăng thu nhập cho ngƣời lao động trong đơn vị đồng thời giảm bớt gánh nặng cho nhà nƣớc. Đó chính là sự tồn tại tất yếu của các đơn vị sự nghiệp có thu nhƣ các đơn vị: trƣờng học, bệnh viện, trung tâm thể dục thể thao, viện nghiên cứu khoa học. 1.1.4. Phân loại đơn vị sự nghiệp có thu Việc phân loại các đơn vị sự nghiệp có thu dựa trên nhiều tiêu thức khác nhau, tùy theo từng tiêu thức mà đơn vị sự nghiệp có thu đƣợc chia thành các loại sau: - Căn cứ vào vị trí, đơn vị sự nghiệp có thu gồm: + Đơn vị sự nghiệp có thu ở Trung ƣơng nhƣ đài tiếng nói Việt Nam, đài truyền hình Việt Nam, các bệnh viện, trƣờng học do các Bộ ngành, cơ quan ở trung ƣơng quản lý. + Đơn vị sự nghiệp có thu ở địa phƣơng nhƣ đài phát thanh, truyền hình ở các địa phƣơng, các bệnh viện, trƣờng học do địa phƣơng quản lý. - Căn cứ vào chủ thể thành lập, đơn vị sự nghiệp có thu gồm: + Đơn vị sự nghiệp có thu công lập là đơn vị do các cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền trực tiếp ra quyết định thành lập. + Đơn vị sự nghiệp có thu ngoài công lập (bán công, dân lập, tƣ nhân) do cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền cho phép thành lập, đăng ký hoặc công nhận. + ĐVSN có thu của các tổ chức xã hội, xã hội-nghề nghiệp thành lập. + Đơn vị sự nghiệp có thu do các tổng công ty thành lập. - Căn cứ vào lĩnh vực hoạt động sự nghiệp, đơn vị sự nghiệp có thu gồm: + Đơn vị sự nghiệp giáo dục đào tạo, y tế, văn hóa thông tin, phát thanh truyền hình, thể dục thể thao, khoa học công nghệ, môi trƣờng, kinh tế và đơn vị sự nghiệp có thu khác. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 9 - Theo Nghị định 43/2006/N-CP căn cứ vào nguồn thu sự nghiệp, đơn vị sự nghiệp đƣợc phân loại để thực hiện quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính nhƣ sau: Mức tự đảm bảo chi phí hoạt động thƣờng xuyên Tổng số nguồn thu sự nghiệp = của đơn vị (%) x 100% Tổng số chi hoạt động thƣờng xuyên + Đơn vị sự nghiệp có thu tự đảm bảo toàn bộ chi phí hoạt động cho hoạt động thƣờng xuyên: là các đơn vị có nguồn thu sự nghiệp đảm bảo toàn bộ chi phí hoạt động thƣờng xuyên, NSNN không phải cấp kinh phí hoạt động cho đơn vị, mức tự đảm bảo chi phí hoạt động bằng hoặc lớn hơn 100%. + ĐVSN có thu tự đảm bảo một phần chi phí hoạt động thƣờng xuyên: là đơn vị có nguồn thu sự nghiệp chƣa tự trang trải toàn bộ chi phí hoạt động thƣờng xuyên cho đơn vị, mức kinh phí tự đảm bảo chi phí cho hoạt động thƣờng xuyên của đơn vị từ 10% đến dƣới 100%. + ĐVSN có thu thấp: là đơn vị sự nghiệp không có nguồn thu kinh phí hoạt động thƣờng xuyên theo chức năng, nhiệm vụ do NSNN đảm bảo toàn bộ kinh phí hoạt động nếu mức tự đảm bảo chi phí hoạt động thƣờng xuyên từ 10% trở xuống. 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính bệnh viện công 1.2.1. Quản lý tài chính bệnh viện Chính phủ Việt Nam đã trao quyền tự chủ cho các bệnh viện công nhƣ một phần trong quá trình mở rộng cải cách hành chính công với mục đích cải thiện kết quả hoạt động của các bệnh viện này cũng nhƣ giảm bớt gánh nặng đối với ngân sách nhà nƣớc. Nghị định 10/2002/CP-NĐ năm 2002 đã cho phép các bệnh viện và đơn vị có thu thuộc các lĩnh vực khác nhau có quyền tự chủ trong sử dụng nguồn thu ngoài ngân sách với điều kiện phải tuân theo một số quy định. Năm 2006, Chính phủ đã ban hành Nghị định 43/2006/NĐ-CP thay thế Nghị định 10. Nghị định 43 đƣợc áp dụng cho tất cả các bệnh viện công. Cùng lúc, Chính phủ đã khuyến khích các bệnh viện thực hiện “xã hội hóa nguồn vốn” nhằm huy động nguồn đầu tƣ ngoài ngân sách từ các tổ chức tƣ nhân và các cá nhân, bao gồm cả cán bộ bệnh viện để triển khai các hoạt động dịch vụ đáp ứng nhu cầu đa dạng của các tầng lớp nhân dân, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/