GVHD: LEÂ VAÊN NHAÏN
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Pháön
MÅÍ ÂÁÖU
1. LÊ DO CHOÜN ÂÃÖ TAÌI.
Thæûc nghiãûm laì mäüt phæång phaïp ráút cáön thiãút vaì quan troüng khäng thãø thiãúu
trong ngaình váût lê hoüc. Thæûc nghiãûm åí phæång diãûn cuía caïc nhaì khoa hoüc, âaî giuïp
hoü kiãøm nghiãûm vaì khàóng âënh tênh âuïng âàõn cuía caïc âënh luáût cå baín, cuîng nhæ
baïc boí âæåüc nhæîng tæ tæåíng sai láöm. Coìn thæûc nghiãûm åí cæång vë cuía chuïng ta, seî
giuïp chuïng ta hiãøu roî baín cháút caïc váún âãö maì coï thãø khi nghiãn cæïu lyï thuyãút chuïng
ta chæa phaït hiãûn âæåüc.
Tiãúp xuïc nhiãöu våïi thæûc nghiãûm, âoï laì cå häüi cho chuïng ta laìm quen våïi caïch
thiãút kãú, chãú taûo dung cuû thê nghiãûm. Tæïc laì coï thãø chuyãøn âäøi mäüt mä hçnh thê
nghiãûm lyï thuyãút thaình mäüt thê nghiãûm thæûc sæû. Nhåì thæûc nghiãûm maì ta tin tæåíng
hån vaìo lê thuyãút. Âäi khi tæì thæûc nghiãûm ta coï thãø phaït hiãûn nhæîng yï tæåíng måïi cho
näüi dung âang nghiãn cæïu, hoàûc mäüt näüi dung måïi naìo âoï.
Cuû thãø hån laì, trong daûy hoüc váût lyï hiãûn nay vaì huåïng sàõp tåïi thæûc nghiãûm
âang ráút âæåüc chuï troüng; Kãø caí báûc âaûi hoüc vaì phäø thäng caïc thê nghiãûm ngaìy caìng
âæåüc tàng cæåìng âãø khàóng âënh tênh thæûc tãú cuía män hoüc naìy.
Trong chæång trçnh hoüc âæåüc phán bäú cho ngaình sæ phaûm váût lyï cuía chuïng
täi coï khaï nhiãöu thê nghiãûm vãö caïc pháön cå, nhiãût, âiãûn, quang. Song thæûc tãú, nãúu
khäng bàõt tay vaìo thiãút kãú mäüt thê nghiãûm, chuïng täi khäng thãø tháúy hãút nhæîng kiãún
thæïc, phæång phaïp, thuí thuáût âæåüc váûn duûng trong âoï. Thæûc ra, chuïng täi coìn ráút
yãúu vãö pháön thæûc nghiãûm, vç váûy chuïng täi quyãút âënh âi sáu hån vãö pháön naìy. Hån
næîa nhiãût vaì âiãûn laì hai maíng kiãún thæïc ráú t gáö n guî i våï i phäø thäng. Chuï n g täi
hy voü n g ràò n g khi thæû c hiãû n âãö taì i : ’’HIÃÛ U ÆÏ N G CHUYÃØ N ÂÄØ I NHIÃÛ T
ÂIÃÛ N ‘’ seî giuï p chuï n g täi hiãø u roî hån vãö lyï thuyãú t vaì thæû c nghiãû m trong
lénh væû c maì mçnh nghiãn cæï u , âãø phuû c vuû cho viãû c giaí n g daû y sau naì y .
1.1 Hoaìn caính thæûc tãú.
Phoìng thê nghiãûm ‘’Cå-Nhiãût âaûi cæång’’, hiãûn âang coï thiãút bë vãö âäüng cå
nhiãût, maïy laìm laûnh vaì chuyãøn âäøi nhiãût âiãûn nhæng chæa triãøn khai. Âãø âaïp æïng
nhu cáöu naìy, âãö taìi cuía chuïng täi bao gäöm hai baìi thê nghiãûm :
- Baìi 1: Âäüng cå nhiãût vaì maïy laìm laûnh.
- Baìi 2: Chuyãøn âäøi nhiãût âiãûn.
Trong âoï, baìi 1 coï sæû hæåïng dáùn theo taìi liãûu cuía haîng Pascä, baìi coìn laûi våïi
sæû giuïp âåî cuía tháöy hæåïng dáùn, chuïng täi tæû thiãút kãú.
Vç âáy laì pháön thæûc nghiãûm vaì thiãút kãú thê nghiãûm nãn chuïng täi khäng coï
nhiãöu taìi liãûu chè dáùn maì pháön låïn våïi sæû hæåïng dáùn cuía tháöy, chuïng täi tæû laìm láúy.
SVTH: Vuõ Thò Truùc Haø – Nguyeãn Thò Thu Höông
Trang 1
Luaän Vaên Toát Nghieäp
GVHD: LEÂ VAÊN NHAÏN
1.2. Muûc âêch cuía âãö taìi.
Xaïc âënh hiãûu suáút cuía âäüng cå nhiãût (hiãûu æïng Seebeck), hiãûu suáút cuía maïy
laìm laûnh (hiãûu æïng Peltier).
Xaïc âënh pháön nàng læåüng bë máút maït trong quaï trçnh laìm viãûc cuía maïy hiãûu
æïng nhiãût. Tæì âoï xaïc âënh hiãûu suáút thæûc so våïi hiãûu suáút Carnot.
Chæïng minh mäúi liãn hãû giæîa nguyãn lyï I vaì nguyãn lyï II nhiãût âäüng læûc hoüc
bàòng thê nghiãûm træûc quan.
Kiãøm chæïng laûi hiãûu æïng Seebeck vaì hiãûu æïng Peltier bàòng thê nghiãûm træûc quan.
1.3. Giåïi haûn cuía âãö taìi.
Nhiãût nàng laì mäüt daûng nàng læåüng, noï coï thãø chuyãøn tæì daûng naìy sang daûng
khaïc, tæì váût naìy sang váût khaïc khi täön taûi sæûû chãnh lãûch nhiãût âäü. Nhiãût thæåìng âæåüc
chuyãøn thaình cå nàng trong caïc âäüng cå nhiãût: âäüng cå âäút trong, tua bin håi,âäüng
cå phaín læûc,... nhiãût nàng chuyãøn træûc tiãúp thaình âiãûn nàng trong caïc âäüng cå nhæ:
tæì thuyí âäüng ,pin nhiãût âiãûn, pin nhiãût âiãûn tæí, pin nhiãn liãûu, ... ngoaìi ra nhiãût nàng
coìn âæåüc duìng phäø biãún våïi muûc âêch cung cáúp hoàûc láúy nhiãût nhæ trong viãûc âiãöu
hoaì nhiãût âäü, båm nhiãût, tuí laûnh... Nhæng trong pháön âãö taìi cuía chuïng täi chè nghiãn
cæïu âãún hoaût âäüng cuía âäüng cå nhiãût, maïy laìm laûnh, pin nhiãût âiãûn.
2. CAÏC GIAÍ THUYÃÚT CUÍA ÂÃÖ TAÌI.
Cäú nghiãn cæïu lê thuyãút, thiãút kãú thê nghiãûm vaì caíi tiãún duûng cuû thê nghiãûm âãø:
- Chæïng minh mäúi liãn hãû giæîa nguyãn lê I vaì nguyãn lê I mäüt caïch træûc quan.
- Khaío saït quaï trçnh laìm laûnh cuía maïy hiãûu æïng nhiãût vaì thiãút bë Peltier.
- Khaío saït quaï trçnh laìm viãûc cuía âäüng cå nhiãût.
3. CAÏC PHÆÅNG PHAÏP VAÌ PHÆÅNG TIÃÛN THÆÛC HIÃÛN ÂÃÖ TAÌI.
Trong pháön nghiãn cæïu âãö taìi, chuïng täi sæí duûng nhæîng taìi liãûu liãn quan âãún
pháön lyï thuyãút nhiãût hoüc vaì âiãûn hoüc âãø laìm cå såí cho pháön thæûc nghiãûm. Do âoï
phæång phaïp chuí yãúu cuía chuïng täi laì phæång phaïp thæûc nghiãûm. Âãø tiãún haình thê
nghiãûm chuïng täi âaî sæí dung maïy hiãûu æïng nhiãût, thiãút bë Peltier vaì mäüt säú thiãút bë
coï liãn quan.
4. CAÏC BÆÅÏC THÆÛC HIÃÛN ÂÃÖ TAÌI.
Âãö taìi thæûc hiãûn trong thåìi gian saïu thaïng, tæì thaïng 09/02 âãún 04/03 vaì chia
ra laìm caïc mäúc thåìi gian sau:
- 15/09/02 - 15/10/02 : Xaïc âënh nhiãûm vuû troüng tám cuía âãö taìi; Tçm caïc
nguäön tæ liãûu tham khaío gäöm saïch hæåïng dáùn.
- 15/10/02 - 15/11/02 : Âoüc saïch vaì nghiãn cæïu caïc pháön lyï thuyãút coï liãn quan.
- 15/11/02 - 15/03/02 : Laìm thê nghiãûm , viãú t lyï thuyãú t , ruï t ra kãút luáû n
vaì viãú t hai baì i thæû c haì n h.
- 15/03/02 - 30/04/03 : Viãút luáûn vàn vaì sæía chæîa hoaìn chènh âãö taìi. Chuáøn bë
näüi dung vaì baïo caïo täøng kãút âãö taìi.
SVTH: Vuõ Thò Truùc Haø – Nguyeãn Thò Thu Höông
Trang 2
GVHD: LEÂ VAÊN NHAÏN
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Pháön
NÄÜI DUNG
A - CÅ SÅÍ LYÏ THUYÃÚT.
Tæì khoaï:
- Nhiãût âäüng læûc hoüc.
- Taïc nhán.
- Nguäön nhiãût.
- Chu trçnh thuáûn nghëch.
- Chu trçnh báút thuáûn nghëch.
- Hiãûu suáút âäüng cå nhiãût.
- Hãû säú båm nhiãût.
- Entropy.
- Hiãûu âiãûn thãú tiãúp xuïc.
- Cäng thoaït.
- Hiãûn tæåüng nhiãût âiãûn .
- Pin nhiãût âiãûn.
Toïm tàõt näüi dung:
Trong váût lyï noïi chung, ta coï âënh luáût baío toaìn nàng læåüng chi phäúi moüi hoaût
âäüng trong tæû nhiãn vaì trong âåìi säúng. Trong pháön nhiãût hoüc, thç âënh luáût baío toaìn
nàng læåüng âæåüc diãùn taí båíi nguyãn lyï I nhiãût âäüng læûc hoüc.
Màût khaïc, trong tæû nhiãn caïc quaï trçnh nhiãût chè xaíy ra theo mäüt chiãöu. Tæïc
laì, nhiãût chè coï thãø truyãön tæì nåi coï nhiãût âäü cao sang nåi coï nhiãût âäü tháúp hån maì
khäng coï quaï trçnh ngæåüc laûi . Nãúu nhæ nguyãn lyï I chè chuï yï âãún màût âënh læåüng cuía
caïc quaï trçnh thç nguyãn lyï thæï II coìn cho biãút âãún âiãöu kiãûn, chiãöu hæåïng vaì mæïc âäü
chuyãøn hoaï nàng læåüng, cháút læåüng nhiãût. AÏp duûng nguyãn lyï II ta tênh âæåüc hiãû u suáút
âäüng cå nhiãût vaì hiãûu suáút cuía maïy laìm laûnh.
Ngoaìi ra ta coìn khaío saït cáúu taûo, nguyãn tàõc hoaût âäüng cuía càûp nhiãût âiãûn âãø
hiãøu roî nguyãn lyï I vaì nguyãn lyï II thäng qua quaï trçnh chuyãøn âäøi nhiãût âiãûn.
1. NGUYÃN LYÏ THÆÏ NHÁÚT NHIÃÛT ÂÄÜNG LÆÛC HOÜC.
Træåïc khi âi vaìo nghiãn cæïu näüi dung nguyãn lyï thæï nháút cuía nhiãût âäüng læûc
hoüc, ta xeït mäüt säú khaïi niãûm cå baín sau.
1.1. Cäng vaì nhiãût.
Trong tæû nhiãn coï hai hçnh thæïc truyãön nàng læåüng:
SVTH: Vuõ Thò Truùc Haø – Nguyeãn Thò Thu Höông
Trang 3
Luaän Vaên Toát Nghieäp
GVHD: LEÂ VAÊN NHAÏN
- Mäüt laì, daûng truyãön nàng læåüng laìm tàng mæïc âäü chuyãøn âäüng coï tráût tæû cuía
mäüt váût. Âiãöu naìy xaíy ra khi coï tæång taïc giæîa caïc váût vé mä. Daûng truyãön nàng læåüng
naìy laì cäng.
- Hai laì, nàng læåüng âæåüc trao âäøi træûc tiãúp giæîa caïc phán tæí chuyãøn âäüng häùn
loaûn cuía nhæîng váût tæång taïc våïi nhau. Khi hãû âæåüc trao âäøi nàng læåüng nhæ váûy
mæïc âäü chuyãøn âäüng häùn loaûn cuía caïc phán tæí cuía hãû thay âäøi, do âoï näüi nàng cuía
hãû tàng lãn hay giaím âi. Ngæåì i ta goüi daûng truyãön nàng læåüng naìy laì nhiãût.
Cäng vaì nhiãût laì nhæîng âaûi læåüng duìng âãø âo mæïc âäü trao âäøi nàng læåüng,
cäng coï thãø biãún thaình nhiãût vaì ngæåüc laûi.
Cäng vaì nhiãût laì hai haìm cuía quaï trçnh.
1.2. Näüi nàng laì haìm âån giaï cuía traûng thaïi.
Traûng thaïi cuía hãû âæåüc xaïc âënh båíi mäüt säú âáöy âuí vaì âäüc láûp caïc thäng säú
traûng thaïi. Do taïc duûng cuía ngoaûi váût hãû coï thãø biãún âäøi tæì traûng thaïi naìy sang traûng
thaïi khaïc. Nhæng åí mäùi traûng thaïi chè æïng våïi mäüt giaï trë näüi nàng.
Giaí sæí hãû åí mäüt traûng thaïi naìo âoï. ÆÏng våïi traûng thaïi naìy, hãû coï nhiãöu giaï trë
cuía näüi nàng : U, U ’, U ‘’ ... ta coï thãø khai thaïc pháön nàng læåüng:
U1 = U - U ‘ ≠ 0
U2 = U - U ‘ ‘ ≠ 0, maì hãû khäng hãö thay âäøi. Nhæ váûy ta âaî thu âæåüc
nàng læåüng tæì hæ vä, traïi våïi âënh luáût baío toaìn vaì chuyãøn hoaï nàng læåüng. Cho nãn,
æïng våïi mäùi traûng thaïi, chè coï mäüt giaï trë cuía näüi nàng maì thäi. Näüi nàng laì haìm âån giaï
cuía traûng thaïi.
1.3. Nguyãn lyï thæï nháút nhiãût âäüng læûc hoüc.
Coï nhiãöu caïch phaït biãøu nguyãn lyï I nhiãût âäüng læûc hoüc khaïc nhau, báy giåì ta
xeït mäüt säú caïch sau :
1.3.1. Xeït træåìng håüp hãû biãún âäøi tæì traûng thaïi (1) sang traûng
thaïi (2) chè do sæû trao âäøi nhiãût vaì cäng.
Goüi U1 : Näüi nàng cuía hãû åí traûng thaïi (1).
U2 : Näüi nàng cuía hãû åí traûng thaïi (2).
∆Q : Nhiãût læåüng do ngoaûi váût truyãön cho hãû.
∆A′ : Cäng maì ngoaûi váût thæûc hiãûn lãn hãû.
Theo âënh luáût baío toaìn vaì chuyãøn hoaï nàng læåüng, ta coï biãún thiãn näüi nàng :
∆U = U 2 − U 1 = ∆Q + ∆A′ .
Caïc âaûi læåüng åí hai vãú âæåüc âo bàòng cuìng mäüt âån vë (J).
U laì haìm âån giaï cuía traûng thaïi nãn ∆U xaïc âënh .
∆Q vaì ∆A′ coï thãø coï giaï trë khaïc nhau tuyì thuäüc vaìo quaï trçnh trao âäøi. Âàóng
thæïc naìy luän thoaí maîn. Vãú traïi coï giaï trë xaïc âënh thç vãú phaíi cuîng váûy.Ta phaït biãøu
nguyãn lyï thæï nháút dæåïi daûng :
SVTH: Vuõ Thò Truùc Haø – Nguyeãn Thò Thu Höông
Trang 4
GVHD: LEÂ VAÊN NHAÏN
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Caïch 1 : Nãúu do sæû trao âäøi nhiãût vaì thæûc hiãûn cäng cuía ngoaûi váût, hãû chuyãøn tæì
traûng thaïi xaïc âënh (1) sang traûng thaïi xaïc âënh (2) thç trong moüi caïch chuyãøn traûng
thaïi coï thãø xaíy ra, täøng nhiãût læåüng trao âäøi vaì cäng thæûc hiãûn laì khäng âäøi.
1.3.2. Hãû quaí.
Træåìng håüp hãû thæûc hiãûn mäüt chu trçnh, sau khi biãún âäøi hãû laûi tråí laûi traûng
thaïi ban âáöu: U2 =U1; ∆U = 0 thç ∆Q + ∆A′ = 0 .
Caïch 2 : Nãúu hãû thæûc hiãûn chu trçnh, näüi nàng cuía hãû khäng âäøi, täøng nhiãût læåüng
trao âäøi vaì cäng thæûc hiãûn trong chu trçnh bàòng khäng.
Nãúu ngoaìi nhiãût vaì cäng, coìn coï taïc duûng khaïc cuía ngoaûi váût tham gia vaìo
viãûc biãún âäøi traûng thaïi (âiãûn træåìng, tæì træåìng, âiãûn tæì træåìng ... ) thç quy vãö täøng
cäng dæång ∑ ∆Ai .
i
Ta coï ∆U = U 2 − U 1 = ∑ ∆Ai = mäü t giaï trë khäng âäø i våï i moü i quaï trçnh
i
coï thãø xaí y ra .
U0 : näüi nàng traûng thaïi ban âáöu.
U2 = U0 +
∑ ∆A .
i
i
Váûy : näüi nàng æïng våïi mäüt traûng thaïi cuía hãû âæåüc xaïc âënh sai keïm mäüt
hàòng säú cäüng.
1.3.3. Âäüng cå vénh cæíu loaûi 1.
Trong âäüng cå hãû thæûc hiãûn chu trçnh:
∆U = 0 . Váûy ∑ ∆Ai . = 0.
i
Trong täøng cäng tæång âæång bàòng 0 phaíi coï cäng ám do hãû nháûn cuía ngoaûi
váût, vaì phaíi coï cäng dæång do hãû sinh cho ngoaûi váût, taïch riãng pháön cäng dæång ra,
pháön naìy phaíi bàòng nàng læåüng maì hãû tiãu thuû nàng læåüng.
Khäng coï loaûi âäüng cå naìo sinh cäng maì khäng tiãu thuû nàng læåüng, hay
pháön nàng læåüng âaî tiãu thuû coï giaï trë nhoí hån giaï trë cäng maì hãû sinh ra. Loaûi âäüng
cå naìy goüi laì âäüng cå vénh cæíu loaûi 1.
Caïch 3 : Khäng thãø thæûc hiãûn âäüng cå vénh cæíu loaûi 1.
1.3.4. Biãøu thæïc giaíi têch cuía nguyãn lyï I.
Xeït biãún âäøi nhoí vãö traûng thaïi cuía hãû, ta viãút :
dU = δQ + δA′
Khi hãû biãún âäøi tæì traûng thaïi (1) sang traûng thaïi (2) ta coï:
2
2
2
1
1
1
∫ dU = ∫ δQ + ∫ δA′ .
vç U laì haìm âån giaï traûng thaïi nãn :
SVTH: Vuõ Thò Truùc Haø – Nguyeãn Thò Thu Höông
Trang 5
GVHD: LEÂ VAÊN NHAÏN
Luaän Vaên Toát Nghieäp
2
∫ dU = U
2
− U1
1
dU laì vi phán toaìn pháön.
2
2
1
1
∫ δA′ vaì ∫ δQ coï thãø láúy giaï trë khaïc nhau tuyì theo quaï trçnh diãùn biãún cuía hãû
tæì (1) âãún (2).
Do âoï, δQ, δA khäng phaíi laì vi phán toaìn pháön.
Nãn khäng âæåüc viãút :
2
∫ δQ = Q
2
− Q1 .
1
2
∫ δA′ = A′ − A′ .
2
1
1
Maì phaíi hiãøu
2
∫ δQ
: täøng nhiãût læåüng trao âäøi trong quaï trçnh.
1
2
∫ δA′ : täøng cäng maì hãû nháûn tæì ngoaûi váût trong quaï trçnh.
1
Maì δQ = dU + δA . Theo âënh luáût III Niutån thç : − δA′ = δA : cäng maì hãû taïc
duûng lãn ngoaûi váût.
Khi âoï :
δQ = dU + δA .
Âáy laì biãøu thæïc giaíi têch cuía nguyãn lyï 1.
dU : biãún thiãn näüi nàng læåüng cuía hãû.
δA : cäng thæûc hiãûn lãn ngoaûi váût.
δQ : nhiãût læåüng ngoaûi váût truyãön cho hãû.
l Chuï yï:
dU > 0 : näüi nàng hãû tàng .
dU < 0 : näüi nàng hãû giaím.
δQ > 0 : hãû nháûn nhiãût cuía ngoaûi váût.
δQ < 0 : hãû truyãön nhiãût cuía ngoaûi váût.
δA > 0 : hãû thæûc hiãûn cäng lãn ngoaûi váût.
δA < 0 : hãû nháûn cäng lãn ngoaûi váût.
Vç U laì haìm traûng thaïi, nãn âäü biãún thiãn cuía noï khäng phuû thuäüc vaìo quaï
trçnh,do âoï vi phán dU laì mäüt vi phán toaìn pháön. Coìn cäng vaì nhiãût laì nhæîng haìm
cuía quaï trçnh nãn vi phán δA vaì δQ cuía chuïng khäng phaíi laì vi phán toaìn pháön. Âãø
âån giaín ta kê hiãûu δ ≡ d .
SVTH: Vuõ Thò Truùc Haø – Nguyeãn Thò Thu Höông
Trang 6
GVHD: LEÂ VAÊN NHAÏN
Luaän Vaên Toát Nghieäp
1.4. Nhiãût dung riãng cuía khê lyï tæåíng.
1.4.1. Nhiãût dung riãng cuía mäüt cháút báút kyì.
Laì mäüt âaûi læåüng váût lyï coï giaï trë bàòng nhiãût læåüng cáön truyãön cho mäüt âån vë
khäúi læåüng cháút âoï âãø laìm nhiãût âäü tàng lãn 1 0 C.
Kê hiãûu : c.(chæî nhoí).
1.4.2Nhiãût dung riãng phán tæí cuía mäüt cháút báút kyì.
Laì mäüt âaûi læåüng váût lyï coï giaï trë bàòng nhiãût læåüng cáön truyãön cho 1 kilämol
khê âãø laìm tàng nhiãût âäü lãn 1 0c .
Kê hiãûu : C.
Ta coï C = µ c.
µ : khäúi læåüng tênh bàòng kg cuía 1 kilämol.
Cho dQ : nhiãût læåüng cáön truyãön cho 1 kilämol khê âãø laìm tàng dT 0 thç :
C=
dQ .
dT
Ta coï thãø laìm tàng nhiãût âäü trong âiãöu kiãûn âàóng têch hay âàóng aïp.
Nãúu âàóng têch, ta coï:
dQ
CV =
dT
V
Luïc naìy, toaìn bäü nhiãût læåüng laìm tàng näüi nàng cuía khê.
i
2
dQ
Nãú u laì âàó n g aï p thç CP = , luï c naì y nhiãû t læåü n g truyãö n cho khê
dT P
dQ = dU0 , khi âoï CV = R .
gäö m hai pháö n :
Mäüt pháön tàng näüi nàng.
Mäüt pháön sau khi biãún thaình näüi nàng seî duìng âãø sinh cäng thàõng ngoaûi læûc
âãø tàng thãø têch. Theo nguyãn lyï thæï nháút thç:
dQ = dU 0 + dA
dU dA
CP = 0 +
dT P dT P
Ngæåìi ta chæïng minh âæåüc CP = CV + R thç
CP = i + 2 R.
2
våïi R = 8,31.103 J/ kmol.âäü.
1.5. Cäng thæûc hiãûn trong caïc quaï trçnh.
1.5.1 Nháûn xeït chung .
Xeït quaï trçnh chuáøn cán bàòng diãùn taí bàòng âæåìng cong C 1C2. Tênh cäng trong
quaï trçnh naìy.
SVTH: Vuõ Thò Truùc Haø – Nguyeãn Thò Thu Höông
Trang 7
GVHD: LEÂ VAÊN NHAÏN
Luaän Vaên Toát Nghieäp
P
C1
C2
P
O
dV
V1
V2
V
Hçnh 1.
dA = PdV = diãûn têch gaûch cheïo .
(1)
(V2 )
(2)
V1
A = ∫ dA =
∫( )PdV =
S(V1C1C 2V2 ) .
dA , A : dæång hay ám tuyì vaìo chiãöu biãøu diãùn cuía quaï trçnh.
Nãúu : dV > 0 vaì V2 > V1 thç dA > 0; A > 0.
Nãúu : dV < 0 vaì V 2 < V1 thç dA < 0; A < 0.
Chuï yï:
Nãúu caïc quaï trçnh âæåüc thæûc hiãûn caìng gáön âuïng laì thuáûn nghëch bao nhiãu
thç ta caìng låüi vãö cäng báúy nhiãu.
1.5.2. Tênh cäng trong caïc quaï trçnh.
Dæûa vaìo hai cäng thæïc : dA = PdV.
dQ = dU + dA.
a. Quaï trçnh âàóng têch.
V = const ⇒ dV = 0
dA = PdV = 0 ⇒ A = ∫ dA = 0 .
(1)
(2)
b. Quaï trçnh âàóng aïp.
P = const, nãn:
(V2 )
(V2 )
(v1 )
(V1 )
A = ∫ PdV = P ∫ dV =P(V2 -V1).
c. Quaï trçnh âàómg nhiãût.
T = const.
Theo phæång trçnh traûng thaïi:
PV =
M
M T .
RT = const ⇒ P =
R
µ
µ V
dA = PdV.
V2
MRT
A = ∫ dA =
µ
V1
A=
M
V
RT ln 2 .
µ
V1
V2
dV
∫V
V1
=
MTR
(ln V2 − ln V1 ) .
µ
(3)
SVTH: Vuõ Thò Truùc Haø – Nguyeãn Thò Thu Höông
Trang 8
GVHD: LEÂ VAÊN NHAÏN
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Màût khaïc, P1V1 =P2V2 . (âënh luáût Bäi-Mariät).
V2 P1
=
V1 P2
Khi âoï (3) tråí thaình:
A=
P
M
RT ln 1 .
P2
µ
(4)
Hån næîa: P1V1 = P2V2 = M RT nãn (3) coï thãø viãút:
µ
A = P1V1 ln
V2
P
= P2V2 ln 1 .
V1
P2
(5)
Nãúu ta xeït dQ = dU + dA.
Våïi dU 0 = i RdT .
2
T = const thç dT = 0 nãn dU 0 = 0. dQ =dA, nãúu dA < 0 (hãû nháûn cäng cuía
ngoaûi váût) thç dQ < 0 (hãû phaíi truyãön nhiãût cho ngoaûi váût: toaí nhiãût).
Nhæ váûy: Trong quaï trçnh âàóng nhiãût, nãúu hãû nháûn cäng thç phaíi toaí nhiãût.
Ngæåüc laûi, hãû maì sinh cäng thç phaíi nháûn nhiãût. dA > 0 ⇒ dQ > 0. Quaï trçnh naìy
âoìi hoíi cäng thæûc hiãûn vaì nhiãût trao âäøi phaíi bàòng nhau. Muäún váûy thaình dáùn nhiãût
phaíi lyï tæåíng.
d. Âoaûn nhiãût.
Quaï trçnh naìy nhiãût khäng trao âäøi våïi bãn ngoaìi: dQ = 0.
Xeït biãøu thæïc : dQ = dU + dA.
Ta coï : dU + dA = 0
dA = - dU
Nãúu : dA > 0 (hãû sinh cäng) thç dU < 0 (näüi nàng hãû giaím).
Nãúu : dA < 0 (hãû nháûn cäng) thç dU > 0 (näüi nàng hãû tàng).
Váûy trong quaï trçnh âoaûn nhiãût, sæû thay âäøi näüi nàng cuía hãû laì do sæû trao âäøi
nàng læåüng giæîa hãû vaì ngoaûi váût dæåïi mäüt hçnh thæïc duy nháút laì hçnh thæïc cäng.
Muäún laì âoaûn nhiãût, hãû phaíi caïch ly tuyãût âäúi våïi ngoaûi váût, thaình bçnh phaíi
hoaìn toaìn khäng dáùn nhiãût. Caïc quaï trçnh thæûc chè gáön âuïng laì âoaûn nhiãût.
Sau âáy ta tênh cäng : A = dA = − dU .
∫
dU =
∫
M
dU 0 .
µ
dU0 = CVdT.
dU =
M
CV dT .
µ
SVTH: Vuõ Thò Truùc Haø – Nguyeãn Thò Thu Höông
Trang 9
GVHD: LEÂ VAÊN NHAÏN
Luaän Vaên Toát Nghieäp
T
⇒ A=
2
M
M
CV ∫ dT = − CV (T1 − T2 )
µ
µ
T1
T2
M
A = CV T1 1 − .
µ
T1
(6)
1.5.3. Cäng thæûc hiãûn cuía chu trçnh.
Hãû thæûc hiãûn chu trçnh goüi laì taïc nhán.
Chu trçnh âæåüc biãøu diãùn bàòng mäüt âæåìng cong kheïp kên.
Vê duû : Daîn vaì neïn khê.
P
B
C
D
E
o
H
G
V
Hçnh 2.
Daîn nåí :
Quaï trçnh BCD, cäng taïc nhán thæûc hiãûn A1 = S( BCDGH ) > 0
Neïn:
Cäng taïc nhán nháûn cuía ngoaûi váût A2 = S( DEBHG ) > 0
A = A1 + A2 = hiãûu giæîa hai diãûn têch = diãûn têch giåïi haûn båíi âæåìng cong
kheïp kên (BCDEB).
Täøng quaït thç cäng thæûc hiãûn trong mäüt chu trçnh coï daûng:
A = ∫ dA = ∫ PdV
Nãúu A > 0 thç taïc nhán sinh cäng cho ngoaûi váût.
Nãúu A < 0 thç taïc nhán nháûn cäng cuía ngoaûi váût.
Theo nguyãn lyï thæï nháút nhiãût âäüng læûc hoüc ta coï: dQ = dU + dA.
Våïi chu trçnh thç U2 - U1 = dU = 0.
Váûy ta coï : dQ = dA.
Nãúu dA > 0 thç dQ > 0: nãúu taïc nhán sinh cäng thç phaíi nháûn nhiãût cuía ngoaûi
váût, âäüng cå nhiãût .
Nãúu dQ < 0 thç dA < 0 : nãúu taïc nhán truyãön nhiãût cho ngoaûi váût thç noï phaíi
nháûn cäng cuía ngoaûi váût, maïy laìm laûnh .
Âäüng cå nhiãût vaì maïy laìm laûnh âãöu âæåüc goüi laì maïy nhiãût.
SVTH: Vuõ Thò Truùc Haø – Nguyeãn Thò Thu Höông
Trang 10
GVHD: LEÂ VAÊN NHAÏN
Luaän Vaên Toát Nghieäp
2. NGUYÃN LYÏ THÆÏ HAI NHIÃÛT ÂÄÜNG LÆÛC HOÜC .
Bäø sung cho nguyãn lyï thæï nháút thç nguyãn lyï thæï hai nhiãût âäüng læûc hoüc xaïc
âënh thãm âiãöu kiãûn, chiãöu hæåïng vaì mæïc âäü chuyãøn hoaï nàng læåüng. Näiü dung laì
mäüt nhæng tuyì theo âàûc âiãøm cuía âäúi tæåüng nghiãn cæïu maì coï nhiãöu caïch phaït biãøu
khaïc nhau.
2.1. Âäüng cå vénh cæíu loaûi 2.
Theo nguyãn lyï thæï nháút nhiãût âäüng læûc hoü c thç taïc nhán muäún sinh cäng A
thç phaíi nháûn nhiãût læåüng Q cuía ngoaûi váût. Váún âãö âàût ra laì trong thæûc tãú coï phaíi
toaìn bäü nhiãût læåüng Q maì taïc nhán âaî nháûn âãöu âæåüc duìng âãø sinh cäng A hay
khäng ?
Nãúu bàòng caïch naìo âoï, ta coï thãø chãú taûo mäüt âäüng cå maì coï thãø biãún toaìn bäü
Q thaì n h cäng A. Tæï c Q = A trong mäù i chu trçnh, thç âäü n g cå áú y goü i laì
âäü n g cå vénh cæí u loaû i 2.
Maïy nháûn nhiãût læåüng Q 1 âãø sinh cäng A = Q 1. Thæûc tãú khäng thãø naìo chãú
taûo âæåüc âäüng cå nhæ váûy. Âäüng cå naìo cuîng phaíi tuán theo nguyãn tàõc sau :
Trong mäùi chu trçnh, âäüng cå nháûn nhiãût læåüng Q 1 cuía ngoaûi váût (nguäön
noïng), duìng Q1 âãø sinh cäng A, pháön coìn laûi Q2 = A - Q1 thaíi cho nguäön nhiãût khaïc
⇒ Q1 − Q2 = A
(nguäön laûnh ).
Tæì âoï, ta phaït biãøu nguyãn lyï thæï 2 mäüt caïch âënh tênh nhæ sau :
Caïch 1: Ta khäng thãø thæûc hiãûn mäüt chu trçnh maì sao cho kãút quaí duy nháút cuía noï
laì taïc nhán sinh cäng do nhiãût láúy tæì mäüt nguäön.
Caïch 2: Khäng thãø thæûc hiãûn âäüng cå vénh cæíu loaûi 2 .
2.2. Hiãûu suáút cuía âäüng cå nhiãût.
Theo nguyãn lyï thæï 2, taïc nhán phaíi laìm viãûc våïi hai nguäön nhiãût:
Nguäön noïng: coï nhiãût âäü cao T1 låïn hån nhiãût âäü cuía taïc nhán, coï nhiãûm vuû
truyãön cho taïc nhán nhiãût læåüng Q 1. Taïc nhán sinh cäng A.
Nguäön laûnh: coï nhiãût âäü T 2 < T1 vaì nhoí hån nhiãût âäü cuía taïc nhán, coï nhiãûm
vuû nháûn nhiãût læåüng Q2 do taïc nhán thaíi ra åí mäùi chu trçnh.
Så âäö:
T1 nguäön noïng
Q1
Taïc nhán
Q2
T2 nguäön laûnh
A
Hçnh 3.
SVTH: Vuõ Thò Truùc Haø – Nguyeãn Thò Thu Höông
Trang 11
GVHD: LEÂ VAÊN NHAÏN
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Viãûc chãú taûo maïy nhiãût âoìi hoíi giaï trë cäng A caìng gáön giaï trë Q 1 bao nhiãu
thç caìng täút báúy nhiãu.
Tyí säú η = A = Q1 − Q2 âæåüc goüi laì hiãûu suáút cuía âäüng cå nhiãût. Nãúu η caìng
Q1
gáön bàòng 1 thç caìng täút.
Q1
2.3. Chu trçnh Caïcnä (taïc nhán laì khê lê tæåíng).
2.3.1. Mä taí chu trçnh.
P
khê lê
tæåíng
Nguoànnhieät
Hçnh 4.
O
Hçnh 5.
V
Chu trçnh Caïcnä
Cho mäüt xylanh coï pittäng âæûng khê lê tæåíng.Thaình bçnh vaì pittäng coï nhiãût
lê tæåíng. Âaïy bçnh laì mäüt nàõp cuîng caïch nhiãût täút.
Luïc keïo nàõp ra, khê trong xylanh tiãúp xuïc våïi nguäön nhiãût.
Luïc âáûy nàõp laûi, khê trong xylanh ngàn caïch våïi nguäön nhiãût.
Chu trçnh gäöm 4 quaï trçnh diãùn biãún nhæ sau:
1. Cho xylanh tiãúp xuïc våïi nguäön noïng, nhiãût âäü T 1.
Taûi traûng thaïi (1) khê coï caïc thäng säú (P1,V1,T1).
Thæûc hiãûn quaï trçnh âàóng nhiãût tæì traûng thaïi (1) sang traûng thaïi (2),
nguäön noïng truyãön cho khê nhiãût læåüng Q 1. Khê giaîn nåí thæûc hiãûn cäng A 1 = Q1.
(Nguyãn lê I).
Taûi traûng thaïi (2) xaïc âënh båíi thäng säú (P 2,V2,T1).
2. Âáûy nàõp âaïy vaìo cho khê giaîn nåí âoaûn nhiãût, âãø chuyãøn tæì traûng thaïi (2)
sang traûng thaïi (3), khê sinh cäng A′ nhiãût âäü thay âäøi tæì T1 âãún T2.
Traûng thaïi (3) xaïc âënh båíi caïc thäng säú (P 3,V3,T2).
3. Keïo nàõp âaïy ra, vaì âãø cho khê tiãúp xuïc våïi nguäön laûnh åí nhiãût âäü T 2 neïn
âàóng nhiãût âãø chuyãøn tæì traûng thaïi (3) sang traûng thaïi (4).
Traûng thaïi (4) xaïc âënh båíi caïc thäng sä ú(P 4,V4,T2). Trong quaï trçnh naìy, khê
bë neïn seî truyãön cho nguäön laûnh T 2 nhiãût læåüng Q2 vaì nháûn cäng A 2= Q2 (nguyãn lê
thæï I).
4. Âáûy nàõp laûi, neïn âoaûn nhiãût âãø cho khê chuyãøn tæì traûng thaïi (4) vãö traûng
thaïi (1) vaì hoaìn táút chu trçnh.
SVTH: Vuõ Thò Truùc Haø – Nguyeãn Thò Thu Höông
Trang 12
GVHD: LEÂ VAÊN NHAÏN
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Trong quaï trçnh naìy khê nháûn cäng A′′ (Q = 0).
Chu trçnh gäöm 4 quaï trçnh xen keî nhau: 2 quaï trçnh âàóng nhiãût vaì 2 quaï trçnh
âoaûn nhiãût vaì âæåüc goüi laì chu trçnh Caïcnä.
2.3.2. Giaín âäö chu trçnh Caïcnä.
Tçm hãû thæï c giæî a caï c thäng säú , V1 ,V 2 ,V 3 ,V 4 thoaí maî n âiãö u kiãû n kheï p
kên chu trçnh.
Xeït quaï trçnh âoaûn nhiãût: (2) → (3):
γ −1
TV γ −1 =hàòng säú; nãn : T1V2γ −1 = T2V3γ −1 hay T2 = V2
T1 V3
Xeït quaï trçnh âoaûn nhiãût : (4) → (1) :
T2V4
γ −1
= T1V1
γ −1
hay T2 = V1
T1 V4
γ −1
So saïnh (7) vaì (8) , ta coï: V2
V
3
γ −1
(7)
(8)
V
= 1
V4
γ −1
Hay V1 = V2 . Âiãöu kiãûn kheïp kên cuía chu trçnh Caïcnä.
V4
V3
2.3.3. Tênh hiãûu suáút.
Chu trçnh Caïcnä laì chu trçnh thuáûn nghëch. Nãúu tiãún haình theo chiãöu thuáûn
(nhæ trãn) ta coï âäüng cå nhiãût. Cäng täøng cäüng trong caí chu trçnh laì :
A = A1 + A2 + A′ + A′′ .
Våïi caïc quaï trçnh âoaûn nhiãût, ta coï:
M
CV (T1 − T2 )
µ
M
A′′ =
CV (T2 − T1 )
µ
A′ =
⇒ A′′ = − A′ hay A′ + A′′ = 0 .
Cäng A = A1 +A2.
Våïi caïc quaï trçnh âàóng nhiãût, ta coï:
M
V
RT1 ln 2 .
µ
V1
V
V
M
M
A2 =
RT2 ln 4 = − RT2 ln 3 .
µ
V3
µ
V4
Trong chu trçnh Caïcnä: V1 = V2 ⇒ V2 = V3 , nãn ta coï thãø viãút:
V4 V3
V1 V4
Váûy A = A1 + A2 = M R(T1 − T2 ). ln V2 .
µ
V1
A1 =
Vç T1 > T2 vaì V2 > V1 nãn A > 0 .
Giaï trë cuía A bàòng säú âo cuía diãûn têch kheïp kên (1-2-3-4) trong âäö thë .
Theo âënh nghéa, ta coï hiãûu suáút cuía chu trçnh Caïcnä;
SVTH: Vuõ Thò Truùc Haø – Nguyeãn Thò Thu Höông
Trang 13
GVHD: LEÂ VAÊN NHAÏN
Luaän Vaên Toát Nghieäp
V
A
M
; Q1 = A1 =
RT1 ln 2 .
Q1
µ
V1
M
V
R(T1 − T2 )ln 2
V1 T1 − T2 .
váûy η = µ
=
M
V
T1
RT1 ln 2
µ
V1
η=
(9)
Kãút luáûn :
Hiãûu suáút cuía âäüng cå nhiãût laìm viãûc theo chu trçnh Caïcnä, våïi taïc nhán laì
khê lê tæåíng, chè phuû thuäüc nhiãût âäü tuyãût âäúi cuía nguäön nhiãût: noïng vaì laûnh .
η caìng låïn nãúu nhiãût âäü nguäön noïng vaì nguäön laûnh chãnh lãûch nhau caìng nhiãöu.
2.4. Maïy laìm laûnh.
Laì loaûi âäüng cå laìm viãûc theo chu trçnh Caïcnä, thæûc hiãûn theo chiãöu ngæåüc
laûi, nghéa laì: taïc nhán nháûn cäng A cuía ngoaûi váût, âäöng thåìi nháûn nhiãût læåüng Q 2 cuía
nguäön laûnh T 2 , sau âoï thaíi nhiãût læåüng Q 1 cho nguäön noïngT 1.
Så âäö
Nguäön noïng T1
Q1
Taïc nhán
Q2
A
Nguäön laûnh T2
Hçnh 6.
A vaì Q2 træåïc tiãn coï taïc duûng laìm tàng näüi nàng cuía taïc nhán. Âãø tråí laûi
traûng thaïi ban âáöu (tæïc âaût 1 chu trçnh) taïc nhán phaíi truyãön mäüt pháön näüi nàng
trong nguäön noïng T1:
A= Q1 - Q2
Q 1 = Q2 + A ⇒
Toïm laûi : Maïy laìm laûnh tiãu thuû cäng A, âãø truyãön nhiãût læåüng Q 2 tæì nguäön laûnh T 2
sang nguäön noïng T 1. Váûy hiãûu suáút cuía noï laì :
η1 =
Q2
A
Coï thãø viãút :
η1 =
Q2
1 Q
⇒ = 1 −1
Q1 − Q2
η1 Q2
SVTH: Vuõ Thò Truùc Haø – Nguyeãn Thò Thu Höông
Trang 14
GVHD: LEÂ VAÊN NHAÏN
Luaän Vaên Toát Nghieäp
maì η = Q1 − Q2 = 1 − Q2 ⇒ Q1 = 1 .
Q1
Q1
1−η
Q2
T1 − T2
1
1
1 +η −1
η
1−η
T2
T1
=
−1 =
=
⇒ η1 =
=
=
T
T
−
η1 1 − η
1−η
1−η
η
T1 − T2
1
2
T1
váûy : η1 = T2 .
(10)
T1 − T2
1−
.
2.5.Âënh lê Caïcnä.
Tæì nguyãn lê thæï hai ta coï thãø chæïng minh âæåüc âënh lê Caïcnä sau âáy:
“ Hiãûu suáút cuía táút caí caïc âäüng cå thuáûn nghëch chaûy theo chu trçnh Caïcnä
våïi cuìng nguäön noïng vaì nguäön laûnh âãöu bàòng nhau vaì khäng phuû thuäüc vaìo taïc
nhán cuîng nhæ caïch chãú taûo maïy. Hiãûu suáút cuía âäüng cå khäng thuáûn nghëch thç nhoí
hån hiãûu suáút cuía âäüng cå thuáûn nghëch”.
Giaí thiãút ràòng ta coï hai âäüng cå thuáûn nghëch I vaì II chaûy theo chu trçnh
Caïcnä, våïi cuìng nguäön noïng vaì nguäön laûnh. Nãúu nhiãût chuïng láúy åí nguäön noïng âãöu
laì Q1vaì nhiãût nhaí cho nguäön laûnh, âäúi våïi âäüng cå I laì I Q2′ âäúi våïi âäüng cå II laì
II
Q2′ , thç hiãûu suáút cuía chuïng láön læåüt laì:
I
Q′
ηI = 1 − 2 .
Q1
II
Q2′
.
η II = 1 −
Q1
T1
T2
Âäüng cå gheïp.
Hiãûu suáút η1 vaì η 2 seî khaïc nhau nãúu Q2′ vaì II Q2′ khaïc nhau.
I
Giaí sæï I Q2′ > II Q2′ , ta suy ra : η I > η II nghéa laì trong chu trçnh, âäüng cå I nhaí
cho nguäön laûnh êt nhiãût hån nhæng laûi sinh cäng nhiãöu hån so våïi âäüng cå II.
Ta chæïng minh ràòng khäng thãø xaíy ra âiãöu âoï.
Vç caïc âäüng cå laì thuáûn nghëch, nãn ta coï thãø thæûc hiãûn mäüt âäüng cå gheïp
gäöm âäüng cå I chaûy theo chu trçnh thuáûn gheïp våïi âäüng cå II chaûy theo chu trçnh
ngæåüc nhæ hçnh veî. trong mäüt chu trçnh, âäüng cå I láúy cuía nguäön noïng nhiãût læåüng
Q1 vaìì nhaí cho nguäön laûnhnhiãût læåüng I Q2′ vaì sinh cäng coï giaï trë bàòng Q 1- I Q2′ , âäüng
cå II láúy nguäön laûnh nhiãût læåüng
cäng coï giaï trë bàòng :
II
II
Q2′ , nhaí cho nguäön noïng nhiãût læåüng Q1 vaì sinh
Q2′ - Q1. Kãút quaí laì sau mäüt chu trçnh, âäüng cå naìy khäng
trao âäøi nhiãût våïi nguäön noïng, nháûn cuía nguäön laûnh nhiãût læåüng
sinh cäng täøng cäüng:
(Q1- I Q2′ ) + ( II Q2′ - Q1) =
II
II
Q2′ - I Q2′ > 0 vaì
Q2′ - I Q2′ > 0.
SVTH: Vuõ Thò Truùc Haø – Nguyeãn Thò Thu Höông
Trang 15
GVHD: LEÂ VAÊN NHAÏN
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Näüi nàng cuía caí hai âäüng cå khäng thay âäøi båíi vç chuïng thæûc hiãûn nhæîng
chu trçnh.
Nhæ váûy âäüng cå gheïp khäng vi phaûm nguyãn lyï thæï I. Sau mäüt chu trçnh,
toaìn bäü nhiãût nháûn âæåüc âãöu sinh cäng; nhæng noï vi phaûm nguyãn lyï thæï II, vç noï
sinh cäng maì chè bàòng nhiãût trao âäøi våïi mäüt nguäön nhiãût (laûnh).
Do âoï, khäng thãø coï âäüng cå naìy, nghéa laì khäng xaíy ra træåìng håüp: η I > η II
nhæ giaí thiãút âaî nãu.
Ta laûi giaí sæí η I < η II . Lyï luáûn hoaìn toaìn tæång tæû nhæ trãn, nhæng trong
træåìng håüp naìy ta laûi cho âäüng cå I chaûy theo chu trçnh ngæåüc laûi. Kãút quaí laì ta tháúy
cuîng khäng xaíy ra træåìng håüp naìy.
Vç váûy, bàõt buäüc ta phaíi âi âãún kãút luaûn laì: η I = η II , nghéa laì: âäúi våïi âäüng cå
chaûy theo chu trçnh Caïcnä thuáûn nghëch, coï nhiãût âäü nguäön noïng vaì nguäön laûnh nhæ
nhau, nãúu biãút hiãûu suáút cuía âäüng cå naìo âoï thç ta coï thãø xaïc âënh âæåüc hiãûu suáút cuía
báút kyì âäüng cå naìo khaïc.
ÅÍ trãn ta âaî xaïc âënh âæåüc hiãûu suáút cuía chu trçnh Caïcnä thuáûn nghëch âäúi
våïi khê lyï tæåíng . Do kãút luáûn trãn ta tháúy âoï cuîng laì hiãûu suáút cuía chu trçnh Caïcnä
thuáûn nghëch âäúi våïi báút kyì cháút taïc nhán naìo:
η = 1−
T2
.
T1
(11)
Báy giåì ta chæïng minh ràòng xaïc âënh hiãûu suáút cuía âäüng cå chaûy theo chu
trçnh Caïcnä khäng thuáûn nghëch nhoí hån hiãûu suáút cuía âäüng cåchaûy theo chu trçnh
Caïcnä thuáûn nghëch.
Giaï sæí caí hai âäüng cå naìy cuìng láúy åí nguäön noïng nhiãût læåüng Q 1. Âäüng cå
khäng thuáûn nghëch nhaí cho nguäön laûnh nhiãût læåüng Q ‘ 2. Hiãûu suáút cuía noï laì:
η=
A′ Q1 − Q2′
=
.
Q1
Q1
(12)
Trong chu trçnh khäng thuáûn nghëch, ngoaìi viãûc nhaí nhiãût cho nguäön laûnh taïc
nhán coìn máút nàng læåüng do truyãön nhiãût cho nhæîng váût khaïc vaì chäúng laûi ma saït,
nãn cäng coï êch sinh ra nhoí hån trong chu trçnh thuáûn nghëch. Nhæ váûy:
η KTN < ηTN .
Âäúi våïi chu trçnh Caïcnä
:
η KTN < 1 −
T2
.
T1
(13)
Gäüp hai biãøu thæïc (12) vaì (13) ta coï:
η ≤ 1−
T2
.
T1
(14)
Trong âoï dáúu = æïng våïi chu trçnh Caïcnä thuáûn nghëch, coìn dáúu < æïng våïi chu
trçnh Caïcnä khäng thuáûn nghëch.
SVTH: Vuõ Thò Truùc Haø – Nguyeãn Thò Thu Höông
Trang 16
GVHD: LEÂ VAÊN NHAÏN
Luaän Vaên Toát Nghieäp
Ta cuîng coï thãø chæïng minh ràòng, hiãûu suáút cuía mäüt chu trçnh thuáûn nghëch
báút kyì khäng thãø låïn hån hiãûu suáút cuía chu trçnh Caïcnä thuáûn nghëch khi thæû c hiãûn
giæîa hai nguäön nhiãût T 1 vaì T2 laì nhæ nhau.
Tæì âënh lyï Caïcnä, ta ruït ra máúy nháûn xeït quan troüng sau âáy:
Nhiãût khäng thãø biãún hoaìn toaìn thaình cäng. Thæûc váûy, ngay våïi mäüt âäüng cå
lyï tæåíng chaûy theo chu trçnh Caïcnä thuáûn nghëch, hiãûu suáút cuîng chè bàòng
1−
T2
nghéa laì luän nhoí hån 1, vç T1 khäng thãø bàòng vä cuìng vaì T 2 khäng thãø
T1
bàòng 00 K.
Tæì η < 1 ta suy ra A’
- Xem thêm -