Tài liệu Hiệu quả huy động vốn của ngân hàng sacombank chi nhánh đông đô

Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành tốt bài khóa luận tốt nghiệp này, ngoài sự cố gắng của bản thân, em còn nhận được sự giúp đỡ của các thầy cô trong khoa Tài chính – Ngân hàng, trường Đại học Thương Mại và các anh, chị cán bộ nhân viên Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín – chi nhánh Đông Đô. Qua đây, em xin gửi lời cảm ơn tới các thầy cô trong khoa Tài chính - Ngân hàng, cũng như các anh, chị cán bộ nhân viên Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín – chi nhánh Đông Đô đã tạo điều kiện, nhiệt tình giúp đỡ em trong thời gian thực tập. Đặc biệt em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Thầy ThS Lê Xuân Dũng, người đã trực tiếp, tận tình hướng dẫn em, để em có thể hoàn thành được bài khóa luận này. Em xin chân thành cảm ơn ! Nguyễn Thị Thu Hiền Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU........................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài:...................................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu..............................................................................................................1 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................................1 4. Phương pháp nghiên cứu:.......................................................................................................1 5. Bố cục luận văn:......................................................................................................................2 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HUY ĐỘNG VỐN VÀ HIỆU QUẢ HUY ĐỘNG VỐN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI........................................................................................3 1.1. Khái quát chung về NHTM..................................................................................................3 1.1.1. Khái niệm NHTM và vai trò của NHTM..........................................................................3 1.1.2. Các nghiệp vụ cơ bản của NHTM....................................................................................4 1.2. Nguồn vốn của Ngân hàng thương mại...............................................................................5 1.2.1. Khái niệm nguồn vốn của ngân hàng thương mại............................................................5 1.2.2. Cơ cấu vốn của Ngân hàng thương mại............................................................................6 ngân hàng khác...........................................................................................................................6 1.3. Huy động vốn của NHTM...................................................................................................6 1.3.1. Khái niệm huy động vốn của NHTM...............................................................................6 1.3.2. Các hình thức huy động vốn của NHTM..........................................................................6 1.3.3. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả huy động vốn của NHTM..............................................10 1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động huy động vốn của NHTM...................................11 1.4.2. Yếu tố chủ quan..............................................................................................................13 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HUY ĐỘNG VỐN CỦA NGÂN HÀNG TMCP SACOMBANK CHI NHÁNH ĐÔNG ĐÔ..............................................................................15 2.1. Giới thiệu khái quát về ngân hàng TMCP Sacombank chi nhánh Đông Đô.....................15 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của ngân hàng Sacombank chi nhánh Đông Đô......15 2.1.2. Chức năng nhiệm vụ và đặc điểm hoạt động của Sacombank Đông Đô........................15 2.1.3. Tổ chức bộ máy quản lý..................................................................................................16 2.1.4. Kết quả kinh doanh của ngân hàng TMCP Sacombank chi nhánh Đông Đô.................17 2.2. Phương pháp thu thập và xử lý dữ liệu về huy động vốn của NHTMCP Sacombank Chi nhánh Đông Đô.........................................................................................................................20 2.2.1. Thu thập dữ liệu..............................................................................................................20 2.2.2. Xử lý dữ liệu...................................................................................................................21 Nguyễn Thị Thu Hiền Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng 2.3. Phân tích và đánh giá dữ liệu sơ cấp về hiệu quả huy động vốn của NHTMCP Sacombank Chi nhánh Đông Đô..................................................................................................................21 2.4. Phân tích đánh giá dữ liệu thứ cấp về thực trạng hiệu quả huy động vốn của ngân hàng TMCP Sacombank chi nhánh Đông Đô....................................................................................24 2.4.1. Nguồn vốn huy động.......................................................................................................24 2.4.2. Cơ cấu nguồn vốn huy động...........................................................................................27 2.4.3. Chi phí huy động vốn......................................................................................................34 2.4.4. Đánh giá mức độ đảm bảo tính thanh khoản của chi nhánh...........................................36 CHƯƠNG 3: CÁC KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NHẰM TĂNG CƯỜNG HIỆU QUẢ HUY ĐỘNG VỐN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN SACOMBANK CHI NHÁNH ĐÔNG ĐÔ.........................................................................................................38 3.1. Các kết luận và phát hiện qua nghiên cứu thực trạng huy động vốn của NH TMCP Sacombank chi nhánh Đông Đô...............................................................................................38 3.1.1. Những thành tựu đạt được..............................................................................................38 3.1.2. Những hạn chế và nguyên nhân......................................................................................39 3.2. Giải pháp nhằm tăng cường HĐV tại NH Sacombank Đông Đô......................................42 3.3. Một số kiến nghị...................................................................................................................46 3.3.1. Kiến nghị đối với chính phủ và ngân hàng nhà nước Việt Nam.............................................46 3.3.2. Kiến nghị đối với NH Sacombank Việt Nam.......................................................................47 KẾT LUẬN................................................................................................................................49 Nguyễn Thị Thu Hiền Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng DANH MỤC BẢNG BIỂU STT Tên bảng biểu Trang 1 Bảng 2.1. Kết quả kinh doanh Ngân hàng Sacombank Đông Đô 20 2 ( từ năm 2009- 2011) Bảng 2.2: Một số hệ số tài chính của Ngân hàng Sacombank- 21 3 Đông Đô Bảng 2.3. Biến động huy động vốn theo cơ cấu của NH 26 4 Sacombank chi nhánh Đông Đô (từ năm 2009-2011) Bảng 2.4. Vốn huy động của NHTMCP Sacombank chi nhánh 29 5 Đông Đô( năm 2009-2011) Bảng 2.5. Cơ cấu nguồn vốn huy động theo đối tượng của NH 29 6 Sacombank Đông Đô (từ năm 2009-2011) Bảng 2.6. Bảng cơ cấu nguồn vốn huy động theo loại tiền của 31 7 NH Sacombank chi nhánh Đông Đô (từ năm 2009-2011) 33 Bản g 2.7. Bản g cơ cấu ngu ồn vốn huy độn g theo thời gian của NH Nguyễn Thị Thu Hiền Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng Sac omb ank chi nhá nh Đôn g Đô (Từ năm 200 9201 1) 8 Bảng 2.8. Bảng cơ cấu nguồn vốn huy động theo kỳ hạn của NH 35 9 10 Sacombank Đông Đô (Từ năm 2009-2011) Bảng 2.9. Chi phí huy động vốn bình quân (Từ năm 2009-2011) Bảng 2.10. Tình hình thu nhập từ vốn huy động 38 39 11 (Từ năm 2009-2011) Bảng 2.11. So sánh nguồn vốn và dư nợ(Từ năm 2009-2011) 41 Nguyễn Thị Thu Hiền Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ STT Tên sơ đồ, biểu đồ 1 Sơ đồ 1: Cơ cấu tổ chức 19 2 Biểu đồ 2.1: Tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận NHTMCP Sacombank Đông Đô (2009-2011) 20 3 Biểu đồ 2.2. Cơ cấu nguồn vốn theo đối tượng huy động 29 4 Biểu đồ 2.3. Cơ cấu nguồn vốn theo loại tiền 32 5 Biểu đồ 2.4. Cơ cấu nguồn vốn huy động theo thời gian 34 6 Biểu đồ 2.5. Cơ cấu nguồn vốn huy động theo kỳ hạn 36 Nguyễn Thị Thu Hiền Trang Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Chữ viết tăt 1 2 Ngân hàng Thương Mại Ngân hàng Thương Mại Cổ Phần NHTM NHTMCP 3 4 5 6 Ngân hàng Nhà nước Vốn chủ sở hữu Ngân hàng Trung Ương Chính Phủ NHNN VCSH NHTW CP Nguyễn Thị Thu Hiền Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng LỜI NÓI ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: Hệ thống Ngân hàng Việt Nam đã và đang đóng một vai trò đặc biệt quan trọng trong việc huy động và phân bổ vốn cho nền kinh tế. Trong điều kiện nền kinh tế Việt Nam đang hội nhập, để có thể duy trì, tăng khả năng cạnh tranh và nâng cao vị thế của mình trên thị trường, các Ngân hàng thương mại đòi hỏi phải có số vốn đủ lớn với dịch vụ đa dạng và cơ cấu hợp lý. Tuy nhiên, trên thực tế lượng vốn các Ngân hàng huy động được là chưa lớn, mặt khác không ít Ngân hàng đang phải đối mặt với tình trạng mất cân đối trong cơ cấu vốn. Vậy, vấn đề nâng cao hiệu quả huy động vốn luôn là mục tiêu cấp bách đối với hệ thống các Ngân hàng trong mọi thời kỳ. Chi nhánh Ngân hàng Sacombank Đông Đô là Chi nhánh cấp 1 Ngân hàng Sacombank Việt Nam. Hoạt động trong môi trường cạnh tranh mới, Chi nhánh gặp phải nhiều khó khăn. Hoạt động huy động vốn của Chi nhánh, dù đã có những thành công nhất định, không phải không còn hạn chế. Nếu không tăng cường huy động vốn, Chi nhánh sẽ rất khó giữ được vị thế và tiếp tục phát triển. Do đó, để nâng cao hiệu quả hoạt động, lành mạnh hóa tình hình tài chính, nâng cao sức cạnh trang, việc nghiên cứu những vấn đề mang tính lý luận, phân tích đánh giá thực trạng và từ đó đề ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả huy động vốn tại Chi nhánh Ngân hàng Sacombank Đông Đô là vấn đề có ý nghĩa thực tiễn trong điều kiện hiện nay, nên đề tài “Hiệu quả huy động vốn của Ngân hàng Sacombank Chi nhánh Đông Đô” được chọn để nghiên cứu làm đề tài khóa luận tốt nghiệp. 2. Mục đích nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về hiệu quả huy động vốn của Ngân hàng thương mại - Phân tích, đánh giá thực trạng hiệu quả huy động vốn của Ngân hàng Sacombank chi nhánh Đông Đô - Đề xuất các giải phát nhằm nâng cao hiệu quả huy động vốn tại Ngân hàng Sacombank Chi nhánh Đông Đô 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu là hiệu quả huy động vốn của Ngân hàng thương mại trong nền kinh tế thị trường. - Phạm vi nghiên cứu là hiệu qủa huy động vốn tại NHTMCP Sacombank chi nhánh Đông Đô, thời gian từ năm 2009 đến năm 2011. 4. Phương pháp nghiên cứu: Nguyễn Thị Thu Hiền 1 Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, các phương pháp chủ yếu được sử dụng trong quá trình viết khóa luận là: thống kê, tổng hợp, phân tích, so sánh, điều tra … 5. Bố cục luận văn: Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục bảng biểu, tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn gồm 3 chương: Chương I: Cơ sở lý luận về huy động vốn và hiệu quả huy động vốn của ngân hàng thương mại Chương 2: Thực trạng huy động vốn của ngân hàng TMCP Sacombank chi nhánh Đông Đô Chương 3: Các kết luận và đề xuất giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả hoạt động huy động vốn tại ngân hàng TMCP Sacombank chi nhánh Đông Đô Nguyễn Thị Thu Hiền 2 Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HUY ĐỘNG VỐN VÀ HIỆU QUẢ HUY ĐỘNG VỐN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Khái quát chung về NHTM 1.1.1. Khái niệm NHTM và vai trò của NHTM  Khái niệm NHTM Ngày nay, hệ thống ngân hàng của hầu hết các nước trên thế giới là ngân hàng hai cấp trong đó có Việt Nam: NHTW là chủ thể thực hiện chức năng quản lý nhà nước trong lĩnh vực tiền tệ, là ngân hàng phát hành, ngân hàng của các ngân hàng và là ngân hàng của chính phủ còn các NHTM thực hiện chức năng kinh doanh tiền tệ. Ở mỗi quốc gia khác nhau, hình thành một khái niệm khác nhau về NHTM. Ở Việt Nam, Pháp lệnh Ngân hàng ban hành ngày 23/5/1990 xác định : “ Ngân hàng thương mại là một tổ chức kinh doanh tiền tệ mà hoạt động chủ yếu và thường xuyên là nhận tiền gửi từ khách hàng với trách nhiệm hoàn trả và sử dụng số tiền đó để cho vay, thực hiện các nghiệp vụ chiết khấu và làm phương tiện thanh toán’’. Luật các TCTD được bổ sung sửa đổi năm 2004, điều 20 giải thích: “ TCTD là doanh nghiệp được thành lập theo qui định của luật này và các qui định khác của pháp luật để hoạt động ngân hàng.” và “ Hoạt động ngân hàng là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận tiền gửi, sử dụng số tiền này để cấp tín dụng và cung ứng các dịch vụ thanh toán”.  Vai trò của ngân hàng thương mại trong nền kinh tế thị trường Trong nền kinh tế thị trường, nền kinh tế đã đạt đến trình độ cao của kinh tế hàng hoá, ngân hàng đóng vai trò quan trọng, nó là hệ thống thần kinh, hệ thống tuần hoàn của toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Nền kinh tế chỉ có thể cất cánh, phát triển với tốc độ cao nếu có một hệ thống ngân hàng vững mạnh. Ngân hàng và nền kinh tế có mối quan hệ hữu cơ lẫn nhau. Do đó, vai trò của ngân hàng thương mại được thể hiện ở một số mặt sau: - NHTM là nơi cung cấp vốn cho nền kinh tế NHTM chính là người đứng ra tiến hành khơi thông nguồn vốn nhàn rỗi ở mọi tổ chức, cá nhân, mọi thành phần kinh tế … hình thành nên quỹ cho vay và sử dụng chúng để đáp ứng nhu cầu vốn cho nền kinh tế. Là một kênh phân phối vốn có hiệu quả NHTM đã tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có khả năng mở rộng sản xuất kinh doanh cải tiến qui trình công nghệ, từ đó nâng cao năng suất lao động để có thể đứng vững trước sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt của thị trường. Với khả năng cung cấp vốn, NHTM đã trở thành một trong những điểm khởi đầu cho sự phát triển kinh tế của mỗi quốc gia. Nguyễn Thị Thu Hiền 3 Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng - NHTM là cầu nối giữa doanh nghiệp với thị trường Để đáp ứng đủ nhu cầu vốn, các doanh nghiệp không thể chỉ trông chờ vào vốn tự có mà phải biết khai thác các nguồn vốn khác tài trợ cho hoạt động của mình. Nguồn vốn tín dụng của NHTM sẽ giúp doanh nghiệp giải quyết được khó khăn đó. Như vậy, ngân hàng chính là cầu nối đưa doanh nghiệp đến với thị trường giúp doanh nghiệp tìm kiếm được đầu vào, bôi trơn hoạt động sản xuất kinh doanh làm cho nó phát huy hiệu quả một cách tốt nhất trên thị trường, giúp doanh nghiệp và thị trường gần nhau hơn cả về không gian và thời gian. - NHTM là công cụ để nhà nước điều tiết vĩ mô nền kinh tế Nếu NHTW có nhiệm vụ xây dựng và thực thi chính sách tiền tệ thông qua các công cụ như: thị trường mở, dự trữ bắt buộc, lãi suất,… thì các NHTM một mặt chịu sự tác động trực tiếp của các cộng cụ này mặt khác nó còn tham gia điều tiết gián tiếp vĩ mô nền kinh tế thông qua mối quan hệ với các tổ chức kinh tế, cá nhân về các hoạt động tài chính tín dụng. Nói cách khác, thông qua hoạt động của NHTM với các chủ thể khác trong nền kinh tế, mọi thông tin có liên quan đến việc hoạch định chính sách tiền tệ sẽ được phản hồi lại NHTW, giúp NHTW có thể hoạch định các chính sách kinh tế vĩ mô phù hợp trong từng thời kỳ để đảm bảo thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng và phát triển ổn định. - NHTM là cầu nối nền tài chính quốc gia với nền tài chính quốc tế Áp lực cạnh tranh buộc nền kinh tế của mỗi quốc gia khi mở cửa hội nhập phải có tiềm lực lớn mạnh và toàn diện về mọi mặt mà quan trọng nhất là tài chính. Thông qua NHTM với hàng loạt các nghiệp vụ không ngừng được hoàn thiện và phát triển như: thanh toán quốc tế, kinh doanh ngoại hối, uỷ thác đầu tư, … Hệ thống NHTM trong nước đã điều tiết tài chính trong nước phù hợp với sự vận động của nền tài chính quốc tế, đưa nền tài chính trong nước bắt kịp với nền tài chính quốc tế. 1.1.2. Các nghiệp vụ cơ bản của NHTM NHTM hiện đại hoạt động với ba nghiệp vụ chính đó là: nghiệp vụ huy động vốn, nghiệp vụ sử dụng vốn và các nghiệp vụ trung gian khác. Ba nghiệp vụ này có quan hệ mật thiết, tác động hỗ trợ thúc đẩy nhau cùng phát triển, tạo nên uy tín và thế mạnh cạnh tranh cho các NHTM, các nghiệp vụ này đan xem lẫn nhau trong quá trình hoạt động của Ngân hàng, tạo nên một chỉnh thể thống nhất trong quá trình hoạt động kinh doanh của NHT  Huy động vốn Đây là nghiệp vụ cơ bản, đầu tiên chủ yếu của ngân hàng thương mại, mà qua các nghiệp vụ này thì các nghiệp vụ khác của ngân hàng thương mại mới có khả năng thực hiện được. Ngân hàng thương mại có thể huy động vốn nhàn rỗi trong xã hội bằng cách nhận tiền gửi của các cá nhân và các tổ chức kinh tế qua các hình thức như tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi Nguyễn Thị Thu Hiền 4 Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng không kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm. Ngoài ra khi cần thêm vốn, ngân hàng có thể huy động vốn bằng cách phát hành các chứng chỉ tiền gửi, các trái phiếu ngân hàng hay vay vốn của ngân hàng nhà nước và các tổ chức tín dụng khác. Tuy nhiên, ngân hàng phải thu hút vốn trên cơ sở vốn tự có. Vốn tự có được coi là nền tảng cơ bản để chống đỡ các rủi ro trong kinh doanh. Tỷ trọng giữa vốn huy động và vốn tự có được quy định cụ thể trong luật ngân hàng mỗi nước, ở Việt nam các ngân hàng thương mại không được phép huy động vốn quá 20 lần vốn tự có.  Nghiệp vụ sử dụng vốn Đây là nghiệp vụ kinh doanh mang lại lợi nhuận chủ yếu cho ngân hàng thương mại. Ngân hàng thương mại dùng vốn huy động để cho vay từ đó thu lợi nhuận trên cơ sở chênh lệch lãi suất giữa vốn huy động và voón cho vay. Thực hiện nghiệp vụ này, các ngân hàng thương mại đã thực hiện chức năng kinh doanh của mình nhưng đồng thời cũng đóng góp lợi ích cho xã hội như mở rộng vốn đầu tư, gia tăng sản phẩm xã hội, cải thiện đời sông nhân dân ...Tín dụng có ý nghĩa quan trọng đối với nền kinh tế thông qua hoạt động cho các ngành, các lĩnh vực trong nền kinh tế như công nghiệp, nông nghiệp, xây dựng cơ bản...đồng thời, đây cũng là hoạt động chứa đựng nhiều rủi ro nhất, do vậy hạn chế rủi ro tín dụng là vấn đề bức thiết luôn được các ngân hàng quan tâm .  Các hoạt động khác Ngoài các nghiệp vụ cơ bản trên, ngân hàng thương mại còn tiến hành các hoạt động dịch vụ để đáp ứng mọi nhu cầu của khách hàng và tăng lợi nhuận cho ngân hàng như: - Dịch vụ thanh toán và chuyển tiền. - Dịch vụ môi giới và đại lý, uỷ thac mua bán chứng khoán. - Dịch vụ bảo quản và quản lý tài sản, chứng từ có giá . - Dịch vụ trung gian mua bàn trên thị trường ngoại hối . Thông qua các hoạt động này, ngân hàng nhận được khoản thu nhập dưới hình thức và hoa hồng. Có thể nói rằng, các nghiệp vụ của ngân hàng có quan hệ chặt chẽ với nhau . Nghiệp vụ huy động vốn quyết định quy mô phạm vi hoạt động của ngân hàng. Nghiệp vụ cho vay ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng và nó chỉ có thể thực hiện trên cơ sở nguồn vốn được huy động. Ngiệp vụ trung gian phát triển sẽ thu hút được thêm nhiều khách hàng, tạo điều kiện mở rộng hoạt động huy động tiền gửi và cho vay. Mỗi nghiệp vụ đều là tiền đề, điều kiện để duy trì và phát triển các nghiệp vụ khác. 1.2. Nguồn vốn của Ngân hàng thương mại 1.2.1. Khái niệm nguồn vốn của ngân hàng thương mại Ngân hàng thương mại là một tổ chức trung gian tài chính với các chức năng cơ bản là: trung gian tín dụng, trung gian thanh toán và chức năng tạo tiền.Để thực hiện được các chức năng này và đi vào hoạt động một cách có hiệu quả và có lợi nhuận thì đòi hỏi ngân Nguyễn Thị Thu Hiền 5 Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng hàng thương mại phải có một lượng vốn hoạt động nhất định. Các nhà kinh tế đã đưa ra khái niệm về vốn của NHTM như sau: “ Vốn của ngân hàng thương mại là những giá trị tiền tệ do bản thân ngân hàng thương mại tạo lập hoặc huy động được dùng để cho vay, đầu tư hoặc thực hiện các dịch vụ kinh doanh khác ”. 1.2.2. Cơ cấu vốn của Ngân hàng thương mại  Vốn chủ sở hữu Để bắt đầu hoạt động ngân hàng, chủ ngân hàng phải có một lượng vốn nhất định. Đây là loại vốn ngân hàng có thể sử dụng lâu dài, hình thành nên trang thiết bị, nhà cửa cho ngân hàng. Vốn chủ sở hữu bao gồm : (i) Nguồn vốn bổ sung trong quá trình hoạt động, (ii) Các quỹ, (iii) Nguồn vay nợ có thể chuyển đổi thành cổ phần, (iv) Nguồn vốn hình thành ban đầu.  Vốn huy động Tiền gửi là nguồn tiền quan trọng, chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng nguồn tiền của ngân hàng. Để gia tăng tiền gửi trong môi trường cạnh tranh và để có được nguồn tiền có chất lượng ngày càng cao. Nguồn này gồm: (i) Tiền gửi thanh toán, (ii) Tiền gửi có kỳ hạn của doanh nghiệp, các tổ chức xã hội, (iii) Tiền gửi tiết kiệm của dân cư, (iv) Tiền gửi của các ngân hàng khác.  Vốn vay Tiền gửi là nguồn quan trọng nhất của NHTM. Tuy nhiên, khi cần ngân hàng thường vay mượn thêm. Nguồn này gồm : (i) Vay Ngân hàng nhà nước (NHNN), (ii) Vay các tổ chức tín dụng khác, (iii) Vay trên thị trường vốn  Vốn khác Phần lớn các nguồn khác ngân hàng không phải trả lãi. Tuy nhiên, chi phí để có và duy trì chúng là rất đáng kể. Cụ thể : (i) Nguồn uỷ thác, (ii) Nguồn trong thanh toán, (iii) Nguồn khác. 1.3. Huy động vốn của NHTM 1.3.1. Khái niệm huy động vốn của NHTM Huy động vốn là nghiệp vụ tiếp nhận nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi từ các tổ chức, cá nhân bằng nhiều hình thức khác nhau để hình hành nên nguồn vốn phục vụ cho các hoạt động của ngân hàng 1.3.2. Các hình thức huy động vốn của NHTM Một hoạt động không thể thiếu của các ngân hàng thương mại là tiến hành huy động vốn để ngân hàng đi vào hoạt động. Quá trình huy động vốn đó hầu như đều giống nhau ở các ngân hàng nhưng để phân loại các hình thức huy động thì lại rất khác nhau. Điều này còn phụ Nguyễn Thị Thu Hiền 6 Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng thuộc vào các tiêu chí được lựa chọn để phân loại.  Phân loại theo thời gian Phân loại theo thời gian có ý nghĩa quan trọng đối với ngân hàng vì nó liên quan mật thiết đến tính an toàn và khả năng sinh lợi của nguồn vốn huy động cũng như thời gian phải hoàn trả khách hàng. Theo thời gian, hình thức huy động được chia thành: - Huy động vốn ngắn hạn Đây là hình thức huy động chủ yếu trong các ngân hàng thương mại thông qua việc phát hành các công cụ nợ ngắn hạn trên thị trường tiền tệ và các nghiệp vụ nhận tiền gửi ngắn hạn, tiền gửi thanh toán....Phần lớn số vốn này được dùng để cho vay ngắn hạn ( trong vòng 1 năm ) hoặc được chuyển hoán kỳ hạn để thực hiện cho vay trung hạn. Do thời gian ngắn nên lãi suất huy động ngắn hạn thường thấp, tuy nhiên tính ổn định lại kém. - Huy động vốn trung hạn Đây là nguồn huy động vốn ngân hàng qua phát hành các công cụ nợ trung hạn trên thị trường vốn hoặc nhận tiền gửi trung hạn (từ trên 1 đến 5 năm). Vốn huy động này ngân hàng có thể sử dụng tương đối dài và thuận tiện. Tuy nhiên lãi suất huy động nguồn này thường cao hơn nguồn ngắn hạn. Nguồn huy động trung hạn rất quan trọng và cần thiết để ngân hàng thực hiện các hoạt động đầu tư, thay đổi công nghệ và cho vay trung, dài hạn với lãi suất cao. - Huy động vốn dài hạn Đây là hoạt động huy động vốn dài hạn của ngân hàng trên thị trường vốn, với nguồn huy động này ngân hàng có thể sử dụng dễ dàng, có tính ổn định cao ( từ 5 năm trở lên ). Do vậy lãi suất mà ngân hàng phải trả cũng rất cao.  Phân loại theo đối tượng huy động - Huy động vốn từ dân cư Đây là một khu vực huy động đầy tiềm năng cho các ngân hàng. Ngân hàng huy động từ các khoản tiền nhàn rỗi của dân chúng và sau đó chuyển đến cho những người cần vốn để mở rộng đầu tư, kinh doanh. Nguồn huy động từ dân cư thường khá ổn định . - Huy động vốn từ các doanh nghiệp và các tổ chức xã hội Đây là nguồn huy động được đánh giá là rất lớn, chiếm tỷ trọng cao trong tổng nguồn vốn. Để tiết kiệm thời gian và chi phí trong thanh toán, các doanh nghiệp dù lớn hay nhỏ hầu hết đều có tài khoản trong ngân hàng. Các doanh nghiệp khi bán được hàng hoá đều gửi tiền vào ngân hàng và rút ra khi cần. Chu kỳ rút tiền của các doanh nghiệp và các tổ chức xã hội Nguyễn Thị Thu Hiền 7 Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng không giống nhau. Vì vậy ngân hàng luôn có trong tay một khoản tiền lớn mà mình có thể sử dụng một cách tương đối thuận lợi. Tuy nhiên độ lớn của khoản tiền này phụ thuộc nhiều vào các dịch vụ, các tiện ích mà ngân hàng mang lại khi khách hàng sử dụng các dịch vụ. Điều này khiến cho việc huy động vốn từ các doanh nghiệp và các tổ chức xã hội gắn liền với việc mở rộng, cải tiến các dịch vụ ngân hàng. - Huy động vốn từ các ngân hàng và các tổ chức tín dụng khác Trong quá trình hoạt động các ngân hàng thường có các khoản tiền gửi ở lẫn nhau để thuận tiện trong giao dịch, thanh toán... Ngoài ra việc vay lẫn nhau giữa các ngân hàng cũng làm tăng nguồn vốn huy động. Điều này tuy không thường xuyên song là cần thiết trong hoạt động kinh doanh của mỗi ngân hàng thương mại. Khi xuất hiện việc thiếu hụt dự trữ hay khả năng thanh toán bị đe doạ... các ngân hàng thương mại có thể vay lẫn nhau. Quá trình vay này là một thoả thuận tín dụng giữa hai bên. Quá trình tăng vốn huy động này có thể được thực hiện ở trên thị trường nội tệ hay thị trường ngoại tệ. Trong số những người cho ngân hàng vay có một người đặc biệt. Đó là ngân hàng trung ương. Ngân hàng trung ương đóng vai trò là người cho vay cuối cùng để cứu cho các ngân hàng thương mại khỏi các trục trặc xảy ra. Huy động vốn từ các ngân hàng và các tổ chức tín dụng khác tuy cũng khá dễ dàng nhưng số lượng thường không nhiều và chi phí huy động thường cao hơn. Do vậy, hình thức này các ngân hàng sử dụng không nhiều.  Phân loại theo bản chất các nghiệp vụ huy động vốn Hình thức phân loại này là hình thức chủ yếu được các ngân hàng thương mại sử dụng hiện nay. Phân loại theo nghiệp vụ huy động vốn rõ ràng tạo sự thuận tiện cho ngân hàng khi tiến hành huy động. Các hình thức huy động bao gồm: - Huy động vốn qua nghiệp vụ nhận tiền gửi + Huy động tiền gửi không kỳ hạn Đây là phần tiền huy động tương đối quan trọng ở những nước phát triển có tỷ lệ thanh toán không dùng tiền mặt cao. Mục đích của các khoản tiền gửi này không phải là để lấy lãi mà chủ yếu dùng để thanh toán. Khách hàng gửi tiền phần lớn là những tổ chức kinh tế, các doanh nghiệp, các cá nhân làm ăn buôn bán phải thanh toán tiền hàng hoá, dịch vụ liên tục. Người gửi tiền có thể rút tiền ra bất cứ lúc nào hoặc để trả cho người thứ ba. Hình thức rút có thể là tiền mặt hay lấy qua hình thức thanh toàn bằng séc. Đặc biệt người gửi tiền có thể không cần trực tiếp đến ngân hàng lấy mà có thể rút qua các máy rút tiền tự động ( máy ATM. Với mục đích chủ yếu khi gửi tiền là để sử dụng các dịch vụ ngân hàng nên mức lãi suất mà ngân hàng trả cho người gửi tiền là rất thấp, thậm chí không phải trả lãi. Nguyễn Thị Thu Hiền 8 Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng + Huy động tiền gửi có kỳ hạn Là các tiền gửi của các tổ chức kinh tế, cá nhân gửi vào ngân hàng và rút ra sau một thời hạn nhất định. Khoản này thường gắn với các tổ chức kinh tế có chu kỳ kinh doanh gần như xác định, thời gian thanh toán tiền ổn định, ít có sự biến động. Phần tiền gửi này ngân hàng sử dụng dễ dàng nên mức lãi suất mà ngân hàng phải trả cũng cao hơn. Người gửi tiền ngoài mục đích sử dụng các dịch vụ ngân hàng còn có mục đích kiếm lời. Do đó, sự thay đổi lãi suất sẽ có tác động rất nhanh và rõ nét đối với nguồn vốn huy động của ngân hàng. Ở Việt Nam, hình thức tiền gửi có kỳ hạn bằng các chứng chỉ tiền gửi ( mà chúng ta vẫn gọi là kỳ phiếu ngân hàng có mục đích ) với các thời hạn 3 tháng, 6 tháng, 1 năm, 2 năm... ngày càng phổ biến, đã và đang phát huy vai trò hay việc tạo vốn cho các ngân hàng. + Huy động tiền gửi tiết kiệm Đây là hình thức phổ biến nhất, lâu đời nhất của các ngân hàng thương mại. Bao gồm các loại sau: o Tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn. Hình thức này gần giống như huy động tiền gửi không kỳ hạn. Tuy nhiên so với tiền gửi không kỳ hạn thì số dư của phần này ổn định hơn, ít biến động hơn nên ngân hàng phải trả lãi suất cao hơn. o Tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn: Đây là loại hình tiết kiệm phổ biến nhất, quen thuộc nhất ở nước ta. Người gửi tiền gửi vào ngân hàng và rút ra sau những thời hạn xác định: 3 tháng, 6 tháng... Người gửi không được rút trước, nếu rút trước hạn thì sẽ bị phạt. Đây là những khoản tiền có tính ổn định rất cao nên ngân hàng phải trả khách hàng với lãi suất gần như là cao nhất. Tuy nhiên, ở nước ta hiện nay, để tăng sức cạnh tranh, thu hút được vốn các ngân hàng đã rất linh hoạt trong việc khách hàng rút ra trước thời hạn. Có ngân hàng thì tính lãi cho khách hàng với lãi suất không kỳ hạn, có ngân hàng vẫn tính với lãi suất đó với số ngày gửi thực tế... o Tiền gửi tiết kiệm có thời hạn dài. Loại hình này khá phổ biến ở những nước phát triển nhưng ở nước ta còn khá mới mẻ. Người gửi có thể gửi tiền vào bất cứ lúc nào và chỉ được rút ra khi đến hạn ( thời hạn tương đối dài ). Loại hình này giúp cho ngân hàng có nguồn vốn ổn định để có thể đầu tư trung và dài hạn. - Vốn vay Hình thức này ngày càng chiếm vai trò quan trọng trong môi trường kinh doanh đầy biến động như hiện nay. Các ngân hàng thương mại có thể vay từ nhiều nguồn: Nguyễn Thị Thu Hiền 9 Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng + Vay từ các tổ chức tín dụng Đó là các khoản vay thông thường mà các ngân hàng vay lẫn nhau trên thị trường liên ngân hàng hay thị trường tiền tệ. Các ngân hàng thường xây dựng các mối quan hệ tốt để khi thiếu hụt vốn có thể vay lẫn nhau chứ không vay ngân hàng trung ương. + Vay từ ngân hàng trung ương Khi ngân hàng thương mại xảy ra tình trạng thiếu hụt dự trữ bắt buộc hay mất khả năng thanh toán thì người cuối cùng mà các ngân hàng có thể cầu cứu là ngân hàng trung ương. Ngân hàng trung ương cho vay dưới hình thức tái chiết khấu thương phiếu. Các ngân hàng thương mại có thể mang các thương phiếu lên ngân hàng trung ương để vay. Tuy nhiên việc vay này cũng có một số khó khăn do ngân hàng trung ương chỉ cho ngân hàng thương mại một hạn mức tái chiết khấu và việc cho vay này lại nằm trong định hướng của chính sách tài chính quốc gia. - Phát hành các công cụ nợ Đây là hình thức huy động vốn có hiệu quả khá cao của các ngân hàng thương mại. Trong qúa trình hoạt động, ở những thời điểm nhất định, ngân hàng thấy cần phải huy động thêm vốn trước những cơ hội kinh doanh đầy hấp dẫn. Để vay trên thị trường, ngân hàng có thể phát hành kỳ phiếu và trái phiếu. Trái phiếu ngân hàng là một giấy tờ có giá, xác nhận khoản nợ của khách hàng đối với người chủ ngân hàng với những cam kết như thanh toán một số tiền xác định vào một ngày xác định trong tương lai với thời hạn xác định cho trước. Trái phiếu được phát hành trong toàn bộ hệ thống ngân hàng, chủ yếu là để huy động vốn trung và dài hạn. Kỳ phiếu: kỳ phiếu ngân hàng là một loại giấy tờ nhận nợ ngắn hạn do ngân hàng phát hành nhằm huy động vốn trong dân, chủ yếu là để phục vụ cho những kế hoạch kinh doanh xác định của ngân hàng như một dự án, một chương trình kinh tế... - Các hình thức khác Để tăng cường huy động vốn nhàn rỗi từ dân cư, các tổ chức kinh tế, các doanh nghiệp, các ngân hàng thương mại còn sử dụng các hình thức khác về dịch vụ xã hội: làm dịch vụ bảo lãnh, đại lý phát hành chứng khoán, trung gian thanh toán, đầu mối trong hợp đồng đồng tài trợ... Nền kinh tế càng phát triển, các dịch vụ trên càng mang lại cho ngân hàng những nguồn huy động lớn giúp cho ngân hàng có thể kinh doanh một cách an toàn và hiệu quả. 1.3.3. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả huy động vốn của NHTM  Quy mô nguôồn vôốn và tôốc độ tăng trưởng nguôồn vôốn Nguyễn Thị Thu Hiền 10 Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng Quy mô vốn năm i Tốc độ tăng trưởng vốn năm i = x 100 Quy mô vốn năm i - 1 Tốc độ tăng trưởng > 100: vốn của Ngân hàng tăng. Tốc độ tăng trưởng < 100: quy mô vốn của Ngân hàng giảm.  Cơ cấu nguồn vốn huy động Một yếu tố quan trọng khác được đưa ra để đánh giá khả năng huy động vốn của NHTM là cơ cấu vốn. Cơ cấu vốn được phản ánh thông qua tỷ trọng của từng loại vốn trong tổng vốn của Ngân hàng. Quy mô của loại vốn i được sử dụng để tính tỷ trọng của nó trong tổng vốn huy động. Quy mô của loại vốn i Tỷ trọng của loại vốn i = Tổng vốn huy động  Chi phí huy động vôốn Chi phí huy động vốn = Lãi trả cho nguồn vốn huy động + Chi phí khác  Đảm bảo khả năng thanh khoản của NH Hoạt động chính của ngân hàng thương mại là huy động vốn để sử dụng nhằm thu lợi nhuận. Theo đó ngân hàng sẽ chuyển hoá nguồn vốn - tiền gửi, tiền vay, vốn của chủ - thành các loại tài sản như ngân quỹ, tiền cho vay, chứng khoán, các tài sản khác theo một phương thức thích hợp, nhằm thoả mãn các mục tiêu mà ngân hàng đặt ra. 1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động huy động vốn của NHTM Trong cả môi trường tự nhiên và xã hội, mỗi sự vật, hiện tượng đều có những tác động đến sự vật, hiện tượng khác và đồng thời cũng phải chịu những tác động ngược trở lại. Việc huy động vốn của các ngân hàng cũng vậy. Vấn đề đặt ra cho chúng ta là phải nhận thức được những yếu tố tác động đến việc huy động vốn. Những tác động này rất phong phú, đa dạng. Dựa vào bản chất của các tác động ta chia các yếu tố đó thành những yếu tố khách quan và các yếu tố chủ quan.  Yếu tố khách quan Đây là các yếu tố mà khi tác động đến ngân hàng sẽ không thể chống được, đó là các rủi ro không thể tránh. Ngân hàng chỉ có thể nhận thức, dự báo và tìm cách giảm thiểu các rủi ro khi nó xảy ra. Nguyễn Thị Thu Hiền 11 Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng  Pháp luật, chính sách của Nhà nước Pháp luật được đặt ra là để điều chỉnh mọi quan hệ xã hội. Do vậy tất cả mọi hoạt động của ngân hàng đều chịu sự điều chỉnh của luật pháp. Cụ thể là Luật các tổ chức tín dụng (1997), Pháp lệnh ngân hàng, hợp tác xã tín dụng và công ty tài chính (1990), Luật ngân hàng Nhà nước Việt Nam (1998), các văn bản pháp luật khác như: chỉ thị, thông tư...Lĩnh vực hoạt động của ngân hàng là vô cùng quan trọng trong nền kinh tế, vì vậy các hoạt động của ngân hàng luôn được Nhà nước quản lý chặt chẽ bằng các văn bản pháp quy. Mỗi văn bản đều có ảnh hưởng sâu sắc đến hoạt động của Ngân hàng, cụ thể là hoạt động huy động vốn. Các quy định của pháp luật đòi hỏi các ngân hàng thương mại luôn phải tuân thủ. Pháp luật quy định số tiền huy động của ngân hàng không được lớn hơn 20 lần vốn chủ sở hữu. Hay thông qua tỷ lệ dự trữ bắt buộc chính phủ điều chỉnh việc cung ứng tiền cho nền kinh tế. Việc điều chỉnh tỷ lệ dự trữ bắt buộc hay lãi suất tái chiết khấu là tuỳ theo định hướng phát triển của từng thời kỳ. Các chính sách đầu tư, ưu đãi, ưu tiên phát triển mũi nhọn... cũng ảnh hưởng sâu sắc tới việc huy động vốn của ngân hàng thương mại. Nói chung bất cứ ngân hàng thương mại nào khi cần huy động vốn đều phải xem xét các quy định của luật pháp.  Tình hình chính trị – kinh tế – xã hội trong và ngoài nước Có thể nói đây là yếu tố khách quan đối với tất cả các ngành nghề kinh tế, không riêng gì ngân hàng. Sự ổn định chính trị cả trong và ngoài nước có tác động rất rõ. Các cuộc bãi công, biểu tình, sụp đổ chính phủ luôn kéo theo tình trạng huy động vốn của ngân hàng bị trì trệ bởi người dân không còn tin tưởng. Ngược lại, sự đồng tâm, nhất trí, ổn định trong bộ máy lãnh đạo sẽ làm cho các ngân hàng thương mại huy động vốn được dễ dàng. Nền kinh tế ở vào trạng thái tăng trưởng hay suy thoái đã tác động tới việc huy động vốn của ngân hàng. Ở tình trạng tăng trưởng, người dân cần nhiều vốn để đầu tư mở rộng quy mô, trang thiết bị. Các ngân hàng phải huy động nhiều vốn và càng có điều kiện để huy động do tích luỹ được nhiều hơn. Ngược lại ở tình trạng suy thoái, sản xuất đình trệ, đầu tư bị thu hẹp, ngân hàng huy động vốn khó khăn.  Tâm lý, thói quen tiêu dùng của người gửi tiền Tập quán tiêu dùng của người dân có tầm ảnh hưởng rất quan trọng đối với việc huy động vốn của ngân hàng. Rõ ràng ở những vùng, người dân thường có thói quen gửi tiền vào ngân hàng thì ngân hàng sẽ huy động được dễ dàng hơn nhiều ở những vùng người dân thường hay cất trữ tiền trong nhà bằng vàng, bất động sản... Đồng thời ngay thói quen thanh toán khi mua hàng hoá cũng góp phần làm tăng hay giảm nguồn vốn huy động của ngân hàng. Ở nhiều nước phát triển, việc thanh toán không dùng tiền mặt là phổ biến, hầu như người dân Nguyễn Thị Thu Hiền 12 Lớp: 44H2 Trường Đại Học Thương Mại Khoa Tài chính ngân hàng nào cũng có tài khoản trong ngân hàng và ngân hàng là cái gì đó không thể thiêú trong cuộc sống. Ngược lại, ở một số nước, thói quen thanh toán bằng tiền mặt vẫn còn ăn sâu thì nguồn vốn huy động của ngân hàng sẽ gặp khó khăn. Các tập quán tiêu dùng này khó có thể được thay đổi ngay một sớm một chiều. Do đó để mở rộng nguồn huy động, các ngân hàng phải nỗ lực hết mình: cải cách quy trình, thủ tục, phát triển chính sách khách hàng... 1.4.2. Yếu tố chủ quan  Chiến lược kinh doanh của ngân hàng Chiến lược kinh doanh có thể nói là đường lối, phương hướng hoạt động cho một ngân hàng. Mỗi ngân hàng có một chiến lược kinh doanh khác nhau. Điều này phụ thuộc vào từng điểm mạnh, điểm yếu, khả năng cũng như hạn chế của ngân hàng. Chiến lược kinh doanh xác định quy mô huy động có thể mở rộng hay thu hẹp, cơ cấu vốn có thể thay đổi về tỷ lệ các loại nguồn, chi phí hoạt động có thể tăng hay giảm . Chiến lược kinh doanh có liên quan đến huy động vốn bao gồm: Chính sách về giá cả, lãi suất tiền gửi, tỷ lệ hoa hồng và phí dịch vụ. Đây là các yếu tố quan trọng. Với việc lãi suất huy động tăng thì sẽ dẫn đến nguồn vốn vào ngân hàng tăng, rất lớn. Nhưng đồng thời thì hiệu quả của việc huy động vốn có thể giảm do chi phí huy động tăng. Do đó số lượng nguồn vốn huy động được sẽ phụ thuộc chủ yếu vào chiến lược kinh doanh hay đúng hơn là phụ thuộc vào chính bản thân ngân hàng.  Năng lực và trình độ của cán bộ ngân hàng Không chỉ riêng ngân hàng mà trong bất cứ hoạt động nào, ngành nghề nào, yếu tố con người cũng phải được đặt lên hàng đầu. Các cán bộ nhân viên ngân hàng có năng lực sẽ phán đoán, xử lý chính xác các tình huống sẽ làm cho các hoạt động huy động vốn được thực hiện một cách tốt đẹp. Trình độ của cán bộ ngân hàng cao sẽ làm cho các thao tác nghiệp vụ được thực hiện nhanh chóng và hiệu quả. Thái độ trong tiếp xúc của nhân viên với khách hàng cũng rất quan trọng. Nó có thể lôi kéo khách hàng làm tăng nguồn vốn huy động đồng thời cũng có thể làm khách hàng rơì bỏ gây ra những hậu quả vô cùng nghiêm trọng trong hoạt động của ngân hàng, trước hết là trong khâu huy động vốn. Các nhân viên ngân hàng là những người mang hình ảnh cho cả ngân hàng. Do đó, để tăng cường huy động vốn thì một điều cực kỳ quan trọng là các nhân viên ngân hàng phải có đủ những tiêu chí của một nhân viên ngân hàng chuyên nghiệp: Hiểu biết khách hàng, Hiểu biết nghiệp vụ, Hiểu biết quy trình, Hoàn thiện phong cách phục vụ.  Uy tín của ngân hàng Đó là hình ảnh của ngân hàng trong lòng khách hàng, là niềm tin của khách hàng đối Nguyễn Thị Thu Hiền 13 Lớp: 44H2