Tài liệu Hiểu biết về tai biến mạch máu não và nhu cầu tìm kiếm những thông tin của người nhà bệnh nhân tại khoa thần kinh bệnh viện lão khoa năm 2015

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG KHOA KHOA HỌC SỨC KHỎE BỘ MÔN ĐIỀU DƯỠNG ĐẶNG THỊ KIM NHUNG Mã sinh viên: B00394 HIỂU BIẾT VỀ TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO VÀ NHU CẦU TÌM KIẾM THÔNG TIN CỦA NGƯỜI NHÀ BỆNH NHÂN TẠI KHOA TÂM THẦN KINH BỆNH VIỆN LÃO KHOA NĂM 2015 ĐỀ TÀI TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN HỆ VLVH HÀ NỘI - 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG KHOA KHOA HỌC SỨC KHỎE BỘ MÔN ĐIỀU DƯỠNG ĐẶNG THỊ KIM NHUNG Mã sinh viên: B00394 HIỂU BIẾT VỀ TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO VÀ NHU CẦU TÌM KIẾM THÔNG TIN CỦA NGƯỜI NHÀ BỆNH NHÂN TẠI KHOA TÂM THẦN KINH BỆNH VIỆN LÃO KHOA NĂM 2015 ĐỀ TÀI TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN ĐIỀU DƯỠNG HỆ VLVH Hướng dẫn khoa học: ThS Trần Đình Thắng HÀ NỘI - 2015 Thang Long University Library LỜI CÁM ƠN Tôi xin gửi lời cảm ơn tới Đảng ủy, Ban giám hiệu, Phòng đào tạo trường Đại học Thăng Long đã tạo mọi điều kiện cho tôi trong quá trình học tập khóa học. Với tất cả lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Thạc sĩ Trần Đình Thắng, khoa Hồi sức tích cực Bệnh viện Lão khoa Trung Ương đã tận tâm dìu dắt, hướng dẫn cho tôi trong học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cám ơn Đảng ủy, Ban giám đốc, Phòng kế hoạch tổng hợp Bệnh viện Lão khoa Trung ương, Tập thể cán bộ- nhân viên Khoa tâm thần kinh nơi tôi đang công tác và thực hiện đề tài.. Tôi xin được gửi lời cảm ơn đến các thầy cô đã giảng dạy trong chương trình học Cử nhân Điều dưỡng tại Đại học Thăng Long những người đã truyền đạt cho tôi những kiến thức hữu ích về ngành điều dưỡng làm cơ sở cho tôi thực hiện tốt luận văn này. Tôi xin cảm ơn quý đồng nghiệp và các đối tượng nghiên cứu đã nhiệt tình cộng tác để tôi có được số liệu cho công trình nghiên cứu này. Cuối cùng tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến gia đình đã luôn tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập cũng như nghiên cứu và thực hiện luận văn. Xin trân trọng cảm ơn. Đặng Thị Kim Nhung LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác, nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. Tác giả Luận văn ĐẶNG THỊ KIM NHUNG Thang Long University Library CÁC CHỮ VIẾT TẮT PHCN Phục hồi chức năng TBMMN Tai biến mạch máu não TCYTTG Tổ chức Y tế thế giới MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................................1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU..................................................................3 1.1. Đặc điểm dịch tễ học của tai biến mạch máu não ............................................3 1.1.1. Đặc điểm giải phẫu tuần hoàn não ............................................................3 1.1.2. Định nghĩa tai biến mạch máu não .............................................................5 1.1.3. Phân loại tai biến mạch máu não ................................................................6 1.1.4. Tình hình tai biến mạch máu não trên Thế giới và Việt Nam. ...................6 1.2. Tình hình di chứng và tàn tật do tai biến mạch máu não ..................................7 1.2.1. Trên thế giới ...............................................................................................7 1.2.2. Tại Việt Nam ..............................................................................................8 1.3. PHCN cho bệnh nhân liệt nửa người do TBMMN ...........................................8 1.3.1. Định nghĩa ..................................................................................................8 1.3.2. Mục đích của phục hồi chức năng ở bệnh nhân tai biến mạch não............8 1.3.3. Nguyên tắc phục hồi chức năng ở bệnh nhân tai biến mạch não. ..............8 1.3.4. Nhu cầu phục hồi chức năng ở bệnh nhân tai biến mạch não. ...................9 1.4 Tình hình nghiên cứu về hiểu biết của người dân về tai biến mạch máu não trong nước và thế giới ............................................................................................10 1.5 Quy trình chăm sóc bệnh nhân bị TBMMN ....................................................10 1.5.1 Nhận định ..................................................................................................10 1.5.2 Chẩn đoán điều dưỡng...............................................................................10 1.5.3 Lập kế hoạch chăm sóc .............................................................................11 1.5.4 Thực hiện kế hoạch chăm sóc( theo kế hoạch đã đề ra) ............................11 1.5.5 Lượng giá ..................................................................................................11 CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................12 2.1. Địa điểm nghiên cứu .......................................................................................12 2.2. Thời gian nghiên cứu ......................................................................................12 2.3. Đối tượng nghiên cứu .....................................................................................12 2.3.1. Đối tượng ..................................................................................................12 2.3.2. Tiêu chuẩn lựa chọn và loại trừ ................................................................12 Thang Long University Library 2.4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................12 2.4.1. Thiết kế nghiên cứu ..................................................................................12 2.4.2. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu........................................................................13 2.5. Các biến số và chỉ số nghiên cứu....................................................................13 2.6. Kỹ thuật và công cụ thu thập số liệu...............................................................14 2.7. Quản lý, xử lý và phân tích số liệu .................................................................14 2.8. Hạn chế sai số .................................................................................................15 2.9. Đạo đức nghiên cứu ........................................................................................15 CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..............................................................16 3.1. Thông tin chung về đối tượng nghiên cứu ......................................................16 3.2. Đánh giá hiểu biết của người nhà chăm sóc bệnh nhân về bệnh TBMN..............18 3.2.1. Hiểu biết về định nghĩa nguyên nhân TBMMN .......................................18 3.2.2. Hiểu biết về yếu tố nguy cơ của bệnh TBMMN .....................................19 3.2.3. Hiểu biết về các biện pháp dự phòng bệnh ..............................................20 3.2.4. Hiểu biết về dấu hiệu cảnh báo và xử trí khi gặp bệnh nhân TBMMN ...21 3.3. Đối tượng chủ động tìm hiểu thông tin về TBMMN......................................23 CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN ......................................................................................25 4.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu ....................................................25 4.2. Đánh giá hiểu biết của đối tượng nghiên cứu về TBMMN ............................25 4.2.1. Hiểu biết đúng về định nghĩa nguyên nhân TBMMN ..............................25 4.2.2. Hiểu biết về lựa chọn yếu tố nguy cơ cao bệnh TBMMN .......................26 4.2.3. Hiểu biết về những dấu hiệu cảnh báo và xử trí khi gặp bệnh nhân TBMMN. ............................................................................................................27 4.2.4. Hiểu biết về dự phòng TBMMN ..............................................................28 4.2.5. Hiểu biết về chăm sóc bệnh nhân tại bệnh viện và gia đình. ...................29 4.3. Mong muốn, nhu cầu tiếp cận kiến thức và nâng cao hiểu biết về TBMMN của người thân bệnh nhân. .....................................................................................29 KẾT LUẬN ..............................................................................................................32 KHUYẾN NGHỊ......................................................................................................33 TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH SÁCH NGƯỜI NHÀ BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU TẠI KHOA TÂM THẦN KINH BỆNH VIỆN LÃO KHOA TRUNG ƯƠNG DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Một số thông tin chung về đối tượng nghiên cứu .................................16 Bảng 3.2. Hiểu biết về phân loại nguyên nhân bệnh .............................................18 Bảng 3.3. Đặc điểm liên quan hiểu biết đúng phân loại nguyên nhân bệnh với trình độ học vấn và giới tính của người nhà BN ...................................18 Bảng 3.4. Phân bố lựa chọn các yếu tố nguy cơ của bệnh TBMMN ....................19 Bảng 3.5. Phân bố lựa chọn những biện pháp dự phòng TBMMN .......................20 Bảng 3.6 Hiểu biết về những biến chứng nặng sau TBMMN ..............................22 Bảng 3.7. Nguồn cung cấp thông tin bệnh TBMMN.............................................23 Bảng 3.8. Những nội dung thông tin cần thiết cung cấp .......................................24 Thang Long University Library DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1: Hiểu biết về mức độ nguy hiểm của bệnh TBMMN ............................19 Biểu đồ 3.2: Hiểu biết về khả năng dự phòng bệnh TBMMN ..................................20 Biểu đồ 3.3: Tỷ lệ hiểu biết về những dấu hiệu cảnh báo cơn TBMMN ..................21 Biểu đồ 3.4: Tỷ lệ hiểu biết về cách xử trí khi gặp đối tượng có dấu hiệu TBMMN .....21 Biểu đồ 3.5: Hiểu biết về chăm sóc BN tại bệnh viện và tại gia đình ......................22 Biểu đồ 3.6: Tỷ lệ đối tượng chủ động tìm hiểu thông tin bệnh TBMMN ...............23 Biểu đồ 3.7: Những phương pháp truyền đạt thông tin bệnh TBMMN hiệu quả .....24 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH Hình ảnh 1: Giải phẫu tuần hoãn não ..........................................................................3 Hình ảnh 2: Hình ảnh tổn thương mạch não gây tai biến ...........................................5 Thang Long University Library ĐẶT VẤN ĐỀ Tai biến mạch máu não là một trong những bệnh lý thường gặp ở người cao tuổi. Bệnh do nhiều nguyên nhân khác nhau, có thể gây tử vong hoặc để lại nhiều di chứng nặng nề, đặc biệt là các di chứng về vận động. Đó là gánh nặng không chỉ đối với người bệnh, gia đình mà còn ảnh hưởng đến cả cộng đồng và quốc gia của họ [1] Theo công bố của Tổ chức Y tế thế giới năm 1996, tai biến mạch máu não là nguyên nhân gây tử vong hàng thứ ba sau ung thư và tim mạch. TBMMN hay còn gọi là đột quỵ não ở vùng Đông nam Á có tỷ lệ hiện mắc 500-690/100.000 dân, cao hơn ở Hoa Kỳ và Pháp [2] Đột quỵ có nhiều triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng. Trong đó, liệt nửa người là triệu chứng hay gặp và cũng là nguyên nhân chủ yếu gây ra các biến chứng thứ phát nguy hiểm khác. Trong điều trị tai biến mạch não, vấn đề đặt ra không chỉ kéo dài sự sống, mà phải nâng cao chất lượng cuộc sống. Muốn vậy, ngoài việc luyện tập thể chất, tinh thần, người bệnh còn phải lo bảo vệ sức khoẻ chống bệnh tật. Ngày nay với sự tiến bộ không ngừng của y học, nhiều phương tiện chẩn đoán và phương pháp điều trị hiện đại đã giúp cho việc dự phòng, điều trị và phục hồi chức năng có hiệu quả cao hơn, cải thiện đáng kể tiên lượng của người bệnh. Tuy nhiên, khả năng dự phòng và phục hồi của người bệnh phụ thuộc rất nhiều vào nhận thức của bệnh nhân và người thân trong gia đình trong việc hiểu biết những kiến thức về tai biến mạch máu não phục vụ cho việc chăm sóc và phòng ngừa bệnh. Đặc biệt, việc hiểu biết của thân nhân bệnh nhân về bệnh lý này sẽ giúp có những phản ứng xử trí đúng đắn trong trường hợp phát hiện người bệnh tai biến mạch máu não tại cộng đồng, giảm thiểu nguy cơ tử vong và những di chứng nặng nề sau tai biến mạch não. Hiện nay, trong chuyên ngành điều dưỡng chưa có nhiều nghiên cứu về nhận thức của người thân bệnh nhân. Vì vậy, để đánh giá sự hiểu biết của thân 1 nhân người bệnh, đồng thời nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc, phòng bệnh trong cộng đồng, chúng tôi tiến hành đề tài nghiên cứu: “HIỂU BIẾT VỀ TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO VÀ NHU CẦU TÌM KIẾM THÔNG TIN CỦA NGƯỜI NHÀ BỆNH NHÂN TẠI KHOA TÂM THẦN KINH BỆNH VIỆN LÃO KHOA NĂM 2015’ với hai mục tiêu: 1. Mô tả sự biểu biết về bệnh TBMMN của người nhà bệnh nhân tại khoa Tâm thần kinh Bệnh viện Lão khoa trung ương. 2. Mô tả nhu cầu tìm kiếm thông tin của người nhà bệnh nhân về bệnh lý tai biến mạch não. 2 Thang Long University Library CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. Đặc điểm dịch tễ học của tai biến mạch máu não 1.1.1. Đặc điểm giải phẫu tuần hoàn não [2] Hình ảnh 1: Giải phẫu tuần hoãn não[2] * Não được tưới máu bởi 2 hệ động mạch: + Hệ động mạch cảnh cung cấp máu cho khoảng 2/3 trước của bán cầu đại não. Động mạch cảnh trong chia làm 4 ngành tận: động mạch não trước, động mạch não giữa, động mạch thông sau và động mạch mạch mạc trước. Mỗi loại động mạch lại chia 2 loại ngành: - Ngành nông cung cấp máu cho vỏ não. - Ngành sâu đi vào trong não. Có 2 nhánh sâu quan trọng là động mạch Hubuer (nhánh của động mạch não trước) và động mạch thể vân ngoài còn gọi là động mạch Charcot (nhánh của động mạch não giữa). Đặc điểm quan trọng của hệ động mạch này là hệ thống nông và sâu độc lập 3 nhau. Các nhánh nông có nối thông với nhau, còn các nhánh sâu có cấu trúc như nhánh tận. + Hệ động mạch sống nền: Hệ động mạch này phân bố máu cho thân não, tiểu não, mặt dưới của thuỳ thái dương và thùy chẩm. * Phân bố máu cho thân não, gồm 3 nhóm: - Nhóm các động mạch trung tâm đi vào sâu theo đường giữa. - Nhóm các động mạch vòng ngắn đi vào theo đường trước bên. - Nhóm các động mạch vòng dài đi bao quanh mặt bên của thân não và đi sâu theo đường sau bên. * Phân bố máu cho tiểu não gồm 3 động mạch: - Động mạch tiểu não trên. - Động mạch tiểu não trước dưới. - Động mạch tiểu não sau dưới. * Phân bố cho thuỳ chẩm và mặt dưới thuỳ thái dương là động mạch não sau, đây là một nhánh động mạch tận. * Tuần hoàn não có 3 hệ thống nối thông quan trọng. - Hệ thống nối thông các động mạch lớn trước não, giữa động mạch cảnh trong, động mạch cảnh ngoài và giữa các động mạch đốt sống. - Hệ thống tạo đa giác Willis gồm động mạch thông trước, động mạch não trước, động mạch thông sau và động mạch não sau. - Hệ thống ở quanh vỏ não với sự nối thông giữa các nhánh nông của các động mạch não. * Đặc điểm sinh lý và chuyển biến của tuần hoàn não. + Tiêu thụ oxy và glucose của não: Não tiêu thụ O2 trung bình 3,3 – 3,8ml/100g/phút, tiêu thụ glucose của não trung bình 5,6mg/100g não/phút. + Lưu lượng tuần hoàn não: Lưu lượng tuần hoàn não trung bình ở người lớn là: 49,8 ± 5,4ml/100g não/ phút. Trong đó, ở chất xám là 79,7 ± 10,7/100g não/ phút, chất trắng là 20,5± 2,5ml/100g não/ phút. + Đặc điểm chuyển hoá của não và điều hoà tuần hoàn não. - Khi lượng máu qua não xuống 20ml/100g/1phút về lâm sàng chưa có dấu hiệu gì, từ dưới 20ml/100g/1 phút thì ion K+ thoát ra khỏi tế bào não và ion Na+, 4 Thang Long University Library Ca++ di chuyển vào trong tế bào và tế bào não bị huỷ hoại (do Ca++ hoạt hoá men tạo gốc tự do). - Năng lượng hoạt động của tế bào não là do sự oxy hoá glucose, khi thiếu máu, thiếu oxy, sự chuyển hoá chỉ tạo ra một lượng thấp ATP và nồng độ axit lactic tăng gây toan hóa vùng thiếu máu và sẽ làm huỷ hoại tế bào não. - Khi xảy ra thiếu máu cục bộ ở não, sẽ gây dãn các vi mạch tại vùng thiếu máu do các chất chuyển hoá gây ra. Lúc này lượng máu não biến đổi theo huyết áp toàn thân. Hậu quả là nếu huyết áp hạ thì làm máu lên não giảm làm tăng thêm thiếu máu cục bộ và nếu huyết áp tăng, máu lên não nhiều sẽ làm tăng quá trình thẩm thấu của hàng rào máu não gây phù não hoặc biến đổi ổ nhồi máu lúc đầu thành nhồi máu xuất huyết. 1.1.2. Định nghĩa tai biến mạch máu não Theo Tổ chức Y tế Thế giới: “ Tai biến mạch máu não là dấu hiệu phát triển nhanh trên lâm sàng của một rối loạn khu trú chức năng của não kéo dài trên 24 giờ thường do nguyên nhân mạch máu. Như vậy trên lâm sàng đây là những biểu hiện bệnh lý bao gồm phần lớn các trường hợp chảy máu trong não, chảy máu dưới nhện, nhồi máu não và không đề cập đến trường hợp thiếu máu não thoáng qua hoặc bệnh lý mạch máu não lan toả khởi đầu lặng lẽ ” [8]. Hình ảnh 2: Hình ảnh tổn thương mạch não gây tai biến[2] 5 1.1.3. Phân loại tai biến mạch máu não Tai biến mạch máu não gồm hai loại chính: * Nhồi máu hoặc thiếu máu cục bộ: Là tình trạng khi một mạch máu bị tắc nghẽn, khu vực não mà mạch máu đó cung cấp bị thiếu máu và hoại tử. Phân ra 3 loại thiếu máu não cục bộ: + Cơn thiếu máu não thoáng qua: Tai biến phục hồi trong 24 giờ. + Thiếu máu não cục bộ hồi phục: Tai biến phục hồi trên 24 giờ và không để lại di chứng. + Thiếu máu não cục bộ: Thời gian phục hồi kéo dài, để lại di chứng hoặc tử vong. * Chảy máu não: Là một dạng TBMMN do mạch máu bị vỡ dẫn tới máu thoát khỏi mạch máu chảy vào nhu mô não. Có thể chảy máu ở nhiều vị trí trong não như vùng bao trong, vùng nhân xám trung ương, thuỳ não, tiểu não. 1.1.4. Tình hình tai biến mạch máu não trên Thế giới và Việt Nam. * Thế giới. Tai biến mạch máu não là một bệnh thường gặp, theo Tổ chức điều trị dự phòng TBMMN Châu Âu (1993) số người mắc TBMMN lần đầu dao động trong phạm vi từ 141- 219/ 100.000 dân [5]. Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (1999) ước tính mỗi năm có khoảng 500.000 người Mỹ bị tai biến mạch não lần đầu hoặc tái phát, trong đó có khoảng 150.000 trường hợp tử vong, chiếm 1/10 tổng số tử vong do mọi nguyên nhân. Chi phí điều trị PHCN tai biến mạch máu não ở Hoa Kỳ xấp xỉ 40 tỷ đô la Mỹ [3], [5], [13]. Tại Pháp, tỷ lệ mắc tai biến mạch máu não ở người trẻ từ 10-30/100.000 dân/ năm, chiếm 5% toàn bộ các trường hợp tai biến mạch máu não. Ở Châu Á, nhiều nghiên cứu cho thấy các nước có nền công nghiệp phát triển cao như: Nhật Bản, Hàn Quốc,.... có tỷ lệ bệnh nhân bị tai biến mạch máu não tương đương với các nước phát triển ở châu Âu, Mỹ. Còn các nước khác tình hình tai biến mạch máu não đang tăng lên, có nơi ở mức nghiêm trọng [27]. 6 Thang Long University Library Theo tài liệu của TCYTTG ( Murray,1996), năm 1990 ước tính có tới 2,1 triệu người tử vong vì TBMMN tại châu Á, bao gồm 1,3 triệu người ở Trung Quốc, 448.000 người ở Ấn Độ [7]. * Việt Nam Trong những năm gần đây, ở nước ta TBMMN đang có chiều hướng gia tăng, cướp đi sinh mạng của nhiều người hoặc để lại di chứng nặng nề gây thiệt hại to lớn cho gia đình và xã hội. Theo Nguyễn Văn Đăng, tại khoa Thần kinh Bệnh viện Bạch Mai từ 1991 đến năm 1993 có 631 trường hợp tai biến mạch máu não, tăng gấp 2,5 lần so với thời kỳ 1986-1989 và tỷ lệ mới mắc là 53,2/100.000 dân/năm.[3] Theo Lê Văn Thành, Phạm Ngọc Rao là 44,4%, tỷ lệ tử vong do TBMMN là 21,4%, còn theo Ngô Đăng Thục, từ năm 1981 - 1983 số bệnh nhân TBMMN tăng lên 2,3 lần [12]. 1.2. Tình hình di chứng và tàn tật do tai biến mạch máu não 1.2.1. Trên thế giới Theo TCYTTG có từ 1/4 – 2/3 số người sống sót sau tai biến mạch máu não trở thành tàn tật vĩnh viễn, còn theo Hakett (1992) cho biết 61% người bệnh sống sót sau tai biến mạch máu não để lại di chứng, 50% số người phải phụ thuộc vào người khác trong sinh hoạt hàng ngày [9]. Theo Davies các di chứng thường gặp trong tai biến mạch máu não như: Đau khớp vai bên liệt do không cử động được hết tầm chiếm 45% bệnh nhân liệt nửa người. Gập khớp khuỷu do cơ gập khuỷu ngắn lại chiếm 73%, gập khớp cổ tay ở phía lòng bàn tay do mất chức năng, gập phía lưng bàn tay và duỗi các ngón tay chiếm 92%, quay sấp cổ tay bên liệt chiếm 75%. Khớp gối bên liệt luôn duỗi gây đi lại khó khăn chiếm 88%. Gân Achille ngắn lại gây “bàn chân rủ” chiếm 94% [1],[10]. Theo Dombovy (1986), 40% người bệnh khả năng mức trung bình, 40% người bệnh giảm khả năng nặng, 10% phải ở lâu dài trong các trung tâm PHCN. 7 1.2.2. Tại Việt Nam Theo Nguyễn Văn Đăng (1987) [4]. + 92,62% người bệnh tai biến mạch máu não có di chứng về vận động + 27,69% có di chứng nặng + 68,42% có di chứng nhẹ và vừa. Theo Cao Minh Châu nghiên cứu thấy di chứng về vận động chiếm tỷ lệ cao như: Gập phía lòng khớp cổ tay chiếm 87,95%; Gập phía lòng khớp cổ chân chiếm 96,39% [1] 1.3. PHCN cho bệnh nhân liệt nửa người do TBMMN 1.3.1. Định nghĩa PHCN bao gồm các biện pháp y học, kinh tế xã hội học, giáo dục và kỷ thuật phục hồi làm giảm tối đa sự giảm chức năng và tàn tật, bảo đảm cho người tàn tật hội nhập hoặc tái hội nhập xã hội. PHCN không chỉ huấn luyện người tàn tật thích nghi với môi trường sống mà còn tác động vào môi trường và xã hội, tạo nên khối thống nhất cho quá trình tái hội nhập. PHCN là trả lại chức năng cho người tàn tật hay giúp họ xử trí tốt hơn với tình trạng tàn tật của mình để thích nghi với cuộc sống ở nhà và ở cộng đồng [9]. 1.3.2. Mục đích của phục hồi chức năng ở bệnh nhân tai biến mạch não. - Giúp bệnh nhân tự mình di chuyển và đi từ nơi này đến nơi khác, bao gồm cả việc hướng dẫn người bệnh sử dụng các dụng cụ trợ giúp cho vận động và đi. - Giúp bệnh nhân tự làm được những công việc trong đời sống và sinh hoạt hàng ngày. - Giúp bệnh nhân thích nghi với những di chứng còn lại. - Giúp bệnh nhân trở lại với nghề cũ, hoặc có nghề mới thích hợp với hoàn cảnh hiện tại của bệnh nhân. 1.3.3. Nguyên tắc phục hồi chức năng ở bệnh nhân tai biến mạch não. - PHCN nên bắt đầu càng sớm càng tốt sau TBMMN, khi tình trạng toàn thân cho phép. - Tập vận động phải cân xứng 2 bên, không sử dụng vận động bên lành bù trừ hoặc thay thế cho bên liệt. 8 Thang Long University Library - Điều chỉnh trương lực cơ trở lại bình thường, hoặc gần bình thường bằng kỹ thuật kích thích hay ức chế. - Sử dụng các kỹ thuật tạo thuận lợi trong tập luyện giúp người bệnh cảm nhận vận động bình thường. - Sử dụng các bài tập liên quan, gần gũi với cuộc sống sinh hoạt thường ngày của người bệnh. - Phát huy tính tích cực, chủ động của người bệnh và gia đình trong tập luyện, hướng dẫn người bệnh và gia đình để họ có thể thực hiện các bài tập vận động. Sau khi ra viện người bệnh cần tiếp tục tập luyện tại nhà với sự giúp đỡ của người thân trong gia đình. 1.3.4. Nhu cầu phục hồi chức năng ở bệnh nhân tai biến mạch não. Tai biến mạch máu não là một trong các bệnh để lại nhiều di chứng và gây tàn phế nhiều nhất. Do vậy nhu cầu PHCN của người bệnh này rất lớn. Bao gồm những chức năng cơ bản mà người tàn tật không thể thực hiện được phải phụ thuộc một phần hoặc toàn bộ vào người khác, trong khi những người cùng tuổi, cùng giới, cùng hoàn cảnh có thể thực hiện được. Như những nhu cầu tự chăm sóc trong sinh hoạt hàng ngày (ăn, uống, mặc ...), nhu cầu giao tiếp (nói, ra hiệu, viết), nhu cầu vận động (ngồi, đi, đứng), nhu cầu hội nhập xã hội (tham gia các hoạt động gia đình và xã hội ...). * Tiêu chuẩn phân loại nhu cầu phục hồi chức năng Người tàn tật có 23 nhu cầu phục hồi, TCYTTG đã chia thành các nhóm sau: Nhóm nhu cầu phục hồi chức năng trong sinh hoạt: Khả năng có thể tự ăn uống, tắm giặt, vệ sinh cá nhân ... Nhóm nhu cầu phục hồi chức năng về vận động: Tự đứng lên, ngồi xuống, vận động tay chân, đi lại trong nhà và quanh phố. Nhóm nhu cầu phục hồi chức năng về giao tiếp: Có thể giao tiếp được qua nói, đọc, sử dụng các dấu hiệu. Nhóm nhu cầu phục hồi chức năng trong hội nhập xã hội: Đây là nhóm nhu cầu cao nhất của con người, ngưới tàn tật có thể tham gia các hoạt động của gia đình và cộng đồng, có việc làm và có thu nhập, được mọi người trong gia đình và xã hội tôn trọng. 9 1.4 Tình hình nghiên cứu về hiểu biết của người dân về tai biến mạch máu não trong nước và thế giới Vũ Anh Nhị và cộng sự nghiên cứu trên thân nhân và bệnh nhân TBMMN tại khoa Thần kinh bệnh viện Chợ Rẫy năm 2003 cho thấy đã số là lớn tuổi, tăng huyết áp, đái tháo đường, hút thuốc, tăng lipid máu, tiền căn TBMMN và béo phì là các yếu tố nguy cơ. 72% trả lời não là cơ quan tổn thương ở bệnh nhân TBMMN, 13.5% nghĩ rằng TBMMN là do ngã, 32,5% không biết TBMMN là do tắc hay vỡ mạch máu và nhiều người không biết TBMMN có thể phòng ngừa. [14] Linda S. Williams và cộng sự (Khoa Thần kinh - Đại học Y khoa Ấn Độ nghiên cứu 67 bệnh nhân được phỏng vấn; 96% đã có một đột quỵ thiếu máu cục bộ và 4% xuất huyết não. Mặc dù 38% bệnh nhân nhận biết được những dấu hiệu cảnh báo đột quỵ, chỉ có 25% chính xác giải thích các triệu chứng của họ. Bệnh nhân bị đột quỵ trước khi có nhiều khả năng để giải thích một cách chính xác các triệu chứng của họ (45% so với 5%; P = 0,03) nhưng không có khả năng trình bày (8% so với 39%; P = 0,35). 86% các bệnh nhân trình bày hơn 3 giờ sau khi khởi phát đột quỵ nghĩ rằng triệu chứng của họ không nghiêm trọng 9% (n = 5) đến cơ sở y tế sớm bằng xe cứu thương (81% so với 38%; P = .003). [15] 1.5 Quy trình chăm sóc bệnh nhân bị TBMMN 1.5.1 Nhận định + Toàn trạng: DHST, thể trạng, BMI, mức độ ý thức… + Hô hấp: nhịp thở, đường thở, kiểu thở, xem BN có tự thở được hay ko + Tim mạch: HA, xem có rối loạn nhịp tim, tần số + Tiêu hóa: có căng chướng bụng ko?, tự ăn được hay ăn qua sonde dạ dầy + Tiết niệu: có đái ỉa tự chủ ko, có đặt sonde đái hay ko + Thần kinh, tâm thần: có liệt thần kinh sọ hay các dây thần kinh khác ko?; yếu hay liệt nửa người 1 bên, rối loạn ngôn ngữ ko?; + Cơ- xương- khớp: đau mỏi cơ, khớp ko? + Các kết quả cận lâm sàng: ( tham khảo hồ sơ bệnh án) 1.5.2 Chẩn đoán điều dưỡng 1 số chẩn đoán có thể gặp: + khả năng di chuyển bị hạn chế liên quan đến yếu nửa người 10 Thang Long University Library