BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
HUỲNH HỮU THỌ
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
TP. Hồ Chí Minh – Năm 2000
LÔØI NOÙI ÑAÀU
Ñeå quaûn lyù toát moïi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp ñieàu tröôùc tieân nhaø quaûn
trò doanh nghieäp caàn coù laø moät heä thoáng kieåm soaùt noäi boä höõu hieäu ,bôûi leõ theo
nhö COSO ( Committe of Sponsoring organisations - UÛy ban hoã trôï caùc toå chöùc
cuûa Myõ ) noù laø : “ Moät quaù trình bò chi phoái bôûi caùc nhaø quaûn lyù vaø moïi thaønh
vieân khaùc cuûa toå chöùc , vaø ñöôïc thieát keá nhaèm ñaûm baûo moät caùch hôïp lyù laø caùc
hoaït ñoäng coù hieäu quaû vaø hieäu naêng, tính trung thöïc cuûa caùc thoâng tin ,vaø tính
tuaân thuû luaät phaùp”. Hay theo CICA ( Canadian
institute of Chartered
Accountants – Vieän giaùm ñònh vieân keá toaùn Canada ) thì heä thoáng kieåm soaùt
chính laø:” Caùc yeáu toá cuûa moät toå chöùc nhaèm phoái hôïp hoaït ñoäng cuûa nhöõng con
ngöôøi ñeå cuøng goùp phaàn thöïc hieän caùc muïc ñích laø caùc hoaït ñoäng coù hieäu quaû vaø
hieäu naêng, tính trung thöïc cuûa caùc thoâng tin , vaø tính tuaân thuû luaät phaùp” . Qua ñoù
coù theå khaúng ñònh raèng moät heä thoáng kieåm soaùt höõu hieäu laø ñieàu kieän caàn thieát
cuûa baát kyø moät toå chöùc naøo vaø neáu nhö noù ñaït ñeán söï hoaøn haûo thì ñoù laø öôùc mô
cuûa taát caû caùc nhaø quaûn lyù.
ÔÛ nöôùc ta töø laâu heä thoáng kieåm soaùt taïi caùc toå chöùc ôû nôi naøy , nôi khaùc
cuõng ñöôïc caùc nhaø quaûn lyù chuù taâm xaây döïng ñeå ngaøy caøng hoaøn thieän . Tuy
nhieân khaùi nieäm heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuõng nhö vai troø quan troïng cuûa noù
ñoái vôùi söï thaønh coâng cuûa moät doanh nghieäp môùi ñöôïc bieát ñeán gaàn ñaây khi cô
cheá thò tröôøng hình thaønh cuøng vôùi söï thaâm nhaäp cuûa taát yeáu cuûa vieäc kieåm toaùn.
Caøng ngaøy heä thoáng kieåm soaùt noäi boä caøng ñöôïc moïi nhaø quaûn lyù quan taâm moät
caùch saâu saéc . Cô quan Kieåm toaùn nhaø nöôùc Vieät nam cuõng ñaõ ñöa vaøo heä thoáng
chuaån möïc cuûa mình chuaån möïc “Nghieân cöùu heä thoáng kieåm soaùt noäi boä” ñaõ noùi
leân taàm quan troïng cuûa noù.
Xuaát phaùt töø nhöõng suy nghó treân ,nhaèm goùp phaàn hình thaønh moät heä
thoáng kieåm soaùt noäi boä coù tính hieäu löïc cao cho caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc neân
luaän vaên cuûa toâi choïn vieát veà ñeà taøi naøy. Tuy nhieân do ñaây laø moät noäi dung quaù
roäng lôùn vì coù theå hình thaønh ôû moïi toå chöùc , ôû moïi ngaønh ngheà .. neân toâi xin
ñöôïc pheùp giôùi haïn baøi vieát cuûa mình trong phaïm vi ñeà taøi : “ Hoaøn thieän heä
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
1
thoáng kieåm soaùt noäi boä cho caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc kinh doanh xaêng daàu
treân ñòa baøn tænh Caàn Thô .”
Ñeà taøi naøy ñöôïc nghieân cöùu döôùi söï höôùng daãn vaø giuùp ñôõ taän tình cuûa
Tieán só Nguyeãn Khaéc Huøng . Trong quaù trình nghieân cöùu do trình ñoä cuûa baûn
thaân coøn nhöõng haïn cheá nhaát ñònh neân baøi vieát chaéc chaén coøn nhieàu thieáu soùt, do
vaäy raát mong nhaän ñöôïc töø quyù Thaày , Coâ vaø caùc baïn söï caûm thoâng cuøng vôùi
nhöõng yù kieán ñoùng goùp quyù baùu.
] ^
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
2
PHAÀN MOÄT
CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT
TRONG TOÅ CHÖÙC
1. KHAÙI NIEÄM VEÀ HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ:
Theo nghóa roäng kieåm soaùt noäi boä ñöôïc hieåu laø moät quaù trình bò aûnh
höôûng bôûi Ban giaùm ñoác, Hoäi ñoàng quaûn trò vaø caùc caù nhaân khaùc cuûa moät ñôn vò ,
noù ñöôïc thieát keá ñeå ñöa ra moät söï baûo ñaûm hôïp lyù veà vieäc ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu
theo phaïm truø sau :
- Tính hieäu löïc vaø hieäu quaû cuûa caùc hoaït ñoäng.
- Ñoä tin caäy cuûa baùo caùo taøi chính.
- Tính tuaân thuû phaùp luaät vaø caùc quy ñònh hieän haønh .
Phaïm truø thöù nhaát ñeà caäp ñeán caùc muïc tieâu hoaït ñoäng cô baûn cuûa doanh
nghieäp , bao goàm söï hoaït ñoäng , muïc ñích kieám lôøi vaø vieäc baûo veä caùc nguoàn
löïc. Phaïm truø thöù hai lieân quan ñeán vieäc chuaån bò caùc baùo caùo taøi chính coù ñoä tin
caäy cao, goàm caùc baùo caùo quaûn trò noäi boä , caùc baùo caùo taøi chính toång hôïp vaø caùc
soá lieäu taøi chính ñöôïc trích töø caùc baùo caùo taøi chính naøy, ñoù laø soá lieäu thanh toaùn
laõi , soá lieäu baùo caùo tröôùc coâng luaän. Phaïm truø thöù ba ñeà caäp ñeán söï tuaân thuû
phaùp luaät vaø caùc quy ñònh hieän haønh aùp duïng ñoái vôùi doanh nghieäp.
Theo baùo caùo cuûa COSO thì traùch nhieäm ñoái vôùi kieåm soaùt noäi boä laø cuûa
Ban giaùm ñoác vaø Hoäi ñoàng quaûn trò cuûa doanh nghieäp. Caùc kieåm toaùn vieân noäi
boä khoâng chòu traùch nhieäm veà kieåm soaùt noäi boä (KSNB) . Vai troø cuûa caùc Kieåm
toaùn vieân noäi boä (KTVNB) laø phaûi ñaùnh giaù tính hieäu löïc cuûa heä thoáng KSNB vaø
ñöa ra caùc kieán nghò veà vieäc caûi tieán tính hieäu löïc cuûa heä thoáng KSNB cho Hoäi
ñoàng quaûn trò doanh nghieäp.
2. CAÙC BOÄ PHAÄN CAÁU THAØNH HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ :
Cuõng theo COSO thì moâ hình KSNB bao goàm naêm thaønh phaàn coù moái lieân
heä chaët cheõ vôùi nhau ñoù laø:
- Moâi tröôøng kieåm soaùt ;
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
3
- Ñaùnh giaù ruûi ro ;
- Caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt ;
- Thoâng tin lieân laïc ; vaø
- Vieäc theo doõi (giaùm saùt).
Moâi tröôøng kieåm soaùt
Söï kieåm soaùt cuûa moät toå chöùc phuï thuoäc raát nhieàu vaøo thaùi ñoä cuûa ngöôøi
quaûn lyù ñoái vôùi vaán ñeà kieåm soaùt . Neáu ngöôøi quaûn lyù cao nhaát trong ñôn vò tin
raèng kieåm soaùt laø moät vaán ñeà quan troïng , caùc thaønh vieân khaùc trong ñôn vò cuõng
seõ caûm thaáy ñieàu ñoù vaø seõ heát söùc toân troïng caùc quy ñònh kieåm soaùt . Ngöôïc laïi ,
neáu ngöôøi quaûn lyù chæ hoâ haøo kieåm soaùt nhöng khoâng thöïc taâm chuù yù , caùc muïc
tieâu kieåm soaùt chaéc chaén khoâng ñaït ñöôïc .
Caùc nhaân toá cuûa moâi tröôøng kieåm soaùt bao goàm tính ñoàng boä , giaù trò ñaïo
ñöùc vaø naêng löïc cuûa moïi ngöôøi ; nguyeân lyù quaûn lyù vaø phongcaùch ñieàu haønh;
caùch thöùc uûy quyeàn vaø giao phoù traùch nhieäm cuûa hoäi ñoàng quaûn trò ; söï chuù yù vaø
phöông höôùng hoaït ñoäng do Ban Giaùm ñoác ñöa ra. Ñeå tìm hieåu vaø ñaùnh giaù moâi
tröôøng kieåm soaùt cuûa moät toå chöùc , caàn chuù yù caùc nhaân toá sau:
+ Trieát lyù quaûn lyù vaø phong caùch hoaït ñoäng .
+ Cô caáu toå chöùc.
+ Phöông phaùp uûy quyeàn .
+ Söï tham gia cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban kieåm soaùt .
+ Trình ñoä vaø phaåm chaát ñoäi nguõ caùn boä nhaân vieân.
+ Chính saùch nhaân söï.
+ Söï trung thöïc vaø caùc giaù trò ñaïo ñöùc.
Trieát lyù quaûn lyù vaø phong caùch hoaït ñoäng cuûa caùc nhaø quaûn lyù cao caáp coù
aûnh höôûng raát lôùn ñeán moâi tröôøng kieåm soaùt cuûa toå chöùc bao goàm nhöõng vaán ñeà
nhö khaû naêng nhaän thöùc vaø giaùm saùt ruûi ro trong kinh doanh , nhaän thöùc vaø thaùi
ñoä ñoái vôùi vieäc laäp baùo caùo taøi chính hay aùp duïng caùc phöông phaùp keá toaùn , söû
duïng caùc keânh thoâng tin chính thöùc hay khoâng chính thöùc.
Cô caáu toå chöùc laø boä maùy thöïc hieän caùc hoaït ñoäng ñeå ñaït caùc muïc tieâu
cuûa toå chöùc. Xaây döïng cô caáu toå chöùc cuûa ñôn vò laø phaân chia noù thaønh nhöõng boä
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
4
phaän vôùi chöùc naêng vaø quyeàn haïn cuï theå. Moät cô caáu toå chöùc hôïp lyù laø moät ñieàu
kieän ñaûm baûo caùc thuû tuïc kieåm soaùt phaùt huy taùc duïng.
Phöông phaùp uûy quyeàn laø caùch thöùc ngöôøi quaûn lyù uûy quyeàn cho caáp döôùi
moät caùch chính thöùc. Caàn coù nhöõng uûy quyeàn roõ raøng baèng vaên baûn seõ giuùp cho
coâng vieäc ñöôïc tieán haønh deã daøng vaø traùnh ñöôïc söï laïm duïng.
Söï tham gia cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban kieåm soaùt seõ laøm cho moâi
tröôøng kieåm soaùt ñöôïc toát hôn do söï kieåm soaùt cuûa noù ñeán caùc hoaït ñoäng cuûa
ngöôøi quaûn lyù.
Trình ñoä vaø phaåm chaát cuûa caùn boä nhaân vieân . Moät toå chöùc chæ coù theå ñaït
ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa mình neáu caùn boä nhaân vieân ôû moïi caáp ñaûm baûo veà kieán
thöùc vaø kyõ naêng caàn thieát . Moät khía caïnh cuõng khoâng keùm phaàn quan troïng laø
phaåm chaát cuûa caùn boä nhaân vieân . Khi thieáu yeáu toá naøy , caùc thuû tuïc kieåm soaùt
duø chaët cheõ ñeán ñaâu cuõng khoâng thöïc hieän ñöôïc trong thöïc teá.
Caùc chính saùch veà nguoàn nhaân löïc bao goàm nhöõng vaán ñeà nhö chính saùch
tuyeån duïng , chính saùch ñaøo taïo sau tuyeån duïng , chính saùch khen thöôûng vaø kyû
luaät…Caùc chính saùch naøy aûnh höôûng quyeát ñònh ñeán trình ñoä vaø phaåm chaát ñoäi
nguõ nhaân vieân ñôn vò.
Söï trung thöïc vaø caùc giaù trò ñaïo ñöùc. Ñeå taïo ñöôïc nhöõng yù thöùc naøy trong
ñoäi nguõ caùn boä nhaân vieân cuûa toå chöùc , caùc nhaø quaûn lyù cao caáp caàn phaûi xaây
döïng , ban haønh vaø thoâng tin roäng raõi caùc höôùng daãn veà nhöõng nguyeân taéc ñaïo
ñöùc , haïnh kieåm lieân quan ñeán moïi caáp baäc trong toå chöùc . Nhaø quaûn lyù coøn phaûi
töï mình laøm göông cho caáp döôùi veà vieäc tuaân thuû caùc nguyeân taéc naøy. Moät vaán
ñeà cuõng raát quan troïng laø phaûi loaïi boû nhöõng ñoäng cô daãn ngöôøi nhaân vieân ñeán
sai phaïm nhö vieäc yeâu caàu nhaân vieân phaûi hoaøn thaønh coâng vieäc trong moät thôøi
gian quaù ngaén coù theå daãn ñeán söï doái traù hoaëc baùo caùo khoâng trung thöïc.
Moâi tröôøng kieåm soaùt coù moät aûnh höôûng raát quan troïng ñeán quaù trình thöïc
hieän vaø keát quaû cuûa caùc thuû tuïc kieåm soaùt . Caùc thuû tuïc kieåm soaùt coù theå seõ
khoâng ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa mình hoaëc chæ coøn laø hình thöùc trong moät moâi
tröôøng kieåm soaùt yeáu keùm. Ngöôïc laïi ,moät moâi tröôøng kieåm soaùt toát coù theå haïn
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
5
cheá ñöôïc phaàn naøo söï thieáu soùt cuûa caùc thuû tuïc kieåm soaùt . Tuy nhieân moâi tröôøng
kieåm soaùt khoâng theå thay theá cho caùc thuû tuïc kieåm soaùt caàn thieát.
Ñaùnh giaù ruûi ro
Ñaùnh giaù ruûi ro laø vieäc nhaän daïng vaø phaân tích caùc ruûi ro lieân quan ñeán
vieäc ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa doanh nghieäp . Caùc ruûi ro ñöôïc ñaùnh giaù naøy bao
goàm caû ruûi ro beân trong vaø ruûi ro beân ngoaøi . Vieäc ñaùnh giaù caùc ruûi ro taïo ra cô
sôû cho vieäc xaùc ñònh xem nhöõng ruûi ro ñoù ñöôïc xöû lyù nhö theá naøo.
Döôùi moät goùc ñoä naøo ñoù , kieåm soaùt bao goàm vieäc nhaän daïng , ñaùnh giaù
vaø quaûn lyù caùc ruûi ro coù theå phaùt sinh . Kinh doanh laø chaáp nhaän ruûi ro . Trong
thöïc teá , khoâng coù bieän phaùp naøo coù theå giaûm ñöôïc ruûi ro xuoáng baèng khoâng .
Vaán ñeà laø caùc nhaø quaûn lyù phaûi quyeát ñònh raèng ruûi ro naøo coù theå chaáp nhaän vaø
phaûi laøm gì ñeå quaûn lyù caùc ruûi ro. Ñeå coù theå laøm ñöôïc vieäc naøy ngöôøi quaûn lyù
caàn phaûi :
* Thieát laäp caùc muïc tieâu cuûa toå chöùc, keå caû muïc tieâu chung cuûa toå chöùc vaø
muïc tieâu rieâng cho töøng hoaït ñoäng . Vieäc xaùc ñònh muïc tieâu raát quan troïng trong
vieäc ñaùnh giaù ruûi ro vì moät söï kieän chæ laø ruûi ro ñoái vôùi toå chöùc khi noù gaây aûnh
höôûng xaáu ñeán muïc tieâu cuûa toå chöùc. Do ñoù coù nhöõng söï kieän laø ruûi ro ñoái vôùi toå
chöùc naøy nhöõng khoâng laø ruûi ro ñoái vôùi toå chöùc khaùc .
* Nhaän daïng vaø phaân tích ruûi ro khieán cho muïc ñích khoâng theå thöïc hieän.
Caùc ruûi ro coù theå phaùt sinh töø moâi tröôøng hoaït ñoäng (söï caïnh tranh, söï tieán boä kyõ
thuaät, caùc chính saùch nhaø nöôùc …) vaø töø caùc chính saùch cuûa ñôn vò ( chính saùch
môû roäng thò tröôøng , chính saùch ñoåi môùi kyõ thuaät .. ).
Caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt
Caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt laø nhöõng chính saùch, thuû tuïc ñaûm baûo cho vieäc
ñöa ra moät haønh ñoäng caàn thieát ñoái vôùi caùc ruûi ro ñaõ ñöôïc xaùc ñònh trong quaù
trình ñaùnh giaùù caùc ruûi ro. Chuùng bao goàm moät soá loaïi chính nhö sau :
- Phaân chia traùch nhieäm ñaày ñuû .
- UÛy quyeàn ñuùng ñaén cho caùc nghieäp vuï vaø hoaït ñoäng .
- Baûo veä taøi saûn vaät chaát vaø thoâng tin.
- Kieåm tra ñoäc laäp.
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
6
- Phaân tích raø soaùt .
Phaân chia traùch nhieäm ñaày ñuû .
Ñöôïc thöïc hieän thoâng qua vieäc phaân chia traùch nhieäm thöïc hieän moät
nghieäp vuï cho nhieàu ngöôøi, nhieàu boä phaän cuøng tham gia. Muïc ñích laø khoâng theå
cho moät caù nhaân hay boä phaän naøo ñoù coù theå kieåm soaùt ñöôïc moïi maët cuûa moät
nghieäp vuï. Khi ñoù, thoâng qua cô caáu toå chöùc, coâng vieäc cuûa moät nhaân vieân naøy
ñöôïc kieåm soaùt töï ñoäng bôûi coâng vieäc cuûa moät nhaân vieân khaùc. Phaân chia traùch
nhieäm laøm giaûm ruûi ro xaûy ra caùc sai soùt nhaàm laãn cuõng nhö caùc haønh vi gian
laän.
Phaân chia traùch nhieäm thöôøng ñöôïc ñeà caäp ñeán nhö laø söï taùch bieät giöõa
caùc chöùc naêng sau:
+ Chöùc naêng keá toaùn vaø chöùc naêng hoaït ñoäng : Boä phaän thöïc hieän caùc
nghieäp vuï trong ñôn vò khoâng ñöôïc ghi cheùp soå saùch keá toaùn , vì khi ñoù hoï coù theå
ghi cheùp vaø baùo caùo sai leäch ñeå caûi thieän keát quaû hoaït ñoäng cuûa mình . thí duï boä
phaän baùn haøng maø kieâm vieäc ghi cheùp keá toaùn , boä phaän naøy coù theå seõ ghi cheùp
baùo caùo thoåi phoàng doanh thu cuûa ñôn vò.
+ Chöùc naêng keá toaùn vaø chöùc naêng baûo quaûn taøi saûn: Caùc nhaân vieân keá
toaùn khoâng ñöôïc giao nhieäm vuï giöõ taøi saûn vì coù theå tham oâ taøi saûn vaø che giaáu
haønh vi naøy baèng caùch söûa chöõa laïi soå saùch keá toaùn .
+ Chöùc naêng xeùt duyeät nghieäp vuï vaø chöùc naêng baûo quaûn taøi saûn: Ngöôøi
xeùt duyeät nghieäp vuï khoâng neân kieâm nhieäm vieäc giöõ caùc taøi saûn lieân quan vì seõ
taêng ruûi ro laïm duïng taøi saûn.
Ngoaøi ra trong töøng nghieäp vuï cuï theå cuõng coù nhöõng yeâu caàu khaùc veà
phaân chia traùch nhieäm ñeå haïn cheá gian laän vaø sai soùt . Tuy nhieân caàn chuù yù raèng
vieäc phaân chia traùch nhieäm coù theå bò voâ hieäu hoùa do caùc nhaân vieân thoâng ñoàng
vôùi nhau.
UÛy quyeàn ñuùng ñaén cho caùc nghieäp vuï vaø hoaït ñoäng.
Taát caû caùc nghieäp vuï ñeàu phaûi ñöôïc uûy quyeàn cho moät ngöôøi chòu traùch nhieäm
. Khi baát kyø ai trong ñôn vò cuõng coù theå mua hay chi duøng taøi saûn thì söï hoãn ñoän
seõ xaûy ra ngay. Coù hai möùc ñoä uûy quyeàn:
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
7
+ UÛy quyeàn chung lieân quan ñeán vieäc ñöa ra caùc chính saùch , vaø nhöõng
ngöôøi caáp döôùi ñöôïc chæ ñaïo xeùt duyeät caùc nghieäp vuï trong phaïm vi giôùi haïn cuûa
chính saùch. Caùc thí duï veà uûy quyeàn chung nhöa haïn möùc baùn chòu , baûng giaù baùn
coá ñònh ñoái vôùi saûn phaåm dòch vuï , haïn möùc toàn kho toái thieåu….
+ UÛy quyeàn cuï theå lieân quan ñeán vieäc moät caù nhaân xeùt duyeät cuï theå cho
töøng nghieäp vuï . Ñoái vôùi nhöõng nghieäp vuï coù soá tieàn lôùn hoaëc quan troïng , ngöôøi
quaûn lyù seõ yeâu caàu bxeùt duyeät cuï theå ñoái vôùi töøng tröôøng hôïp. Thí duï khoaûn baùn
chòu treân haïn möùc , caùc nghieäp vuï veà xaây döïng cô baûn…
Baûo veä taøi saûn vaät chaát vaø thoâng tin :
Taøi saûn vaät chaát caàn ñöôïc baûo veä ñeå khoâng bò maát maùt , tham oâ, hö hoûng
hay söû duïng laõng phí . Taøi saûn coù theå ñöôïc baûo veä toát thoâng qua haïn cheá vieäc
tieáp caän noù baèng caùch xaây döïng nhaø kho an toaøn , boá trí löïc löôïng baûo veä ñaày ñuû
, caùc thieát bò baûo veä , toå chöùc kieåm keâ ñònh kyø….
Kieåm tra ñoäc laäp:
Laø vieäc kieåm tra cuûa moät ngöôøi khoâng phaûi laø ngöôøi thöïc hieän nghieäp vuï.
Kieåm tra ñoäc laäp giuùp giaûm ñöôïc caùc sai soùt vaø gian laän do söï caåu thaû hoaëc thieáu
naêng löïc cuûa nhaân vieân. Maëc duø söï phaân chia traùch nhieäm ñaõ taïo ra moät söï kieåm
soaùt laãn nhau moät caùch töï nhieân trong hoaït ñoäng, kieåm tra ñoäc laäp vaãn toàn taïi
trong moät soá nghieäp vuï maø ngöôøi quaûn lyù xeùt thaáy troïng yeáu vaø ruûi ro cao.
Phaân tích raø soaùt:
Laø söï so saùnh giöõa hai soá lieäu töø nhöõng nguoàn goác khaùc nhau. Taát caû moïi
khaùc bieät ñeàu caàn laøm roõ.Öu ñieåm cuûa thuû tuïc naøy laø mau choùng phaùt hieän caùc
gian laän , sai soùt hoaëc caùc bieán ñoäng baát thöôøng ñeå kòp thôøi ñoái phoù . Caùc daïng
phaân tích raø soaùt thöôøng gaëp laø:
- Ñoái chieáu ghi cheùp cuûa ñôn vò vôùi soá lieäu beân ngoaøi.
- Ñoái chieáu giöõa soá lieäu toång hôïp vôùi soá lieäu chi tieát.
- Ñoái chieáu giöõa soá lieäu kyø naøy vôùi kyø tröôùc, giöõa thöïc teá vôùi keá hoaïch.
Thoâng tin vaø lieân laïc:
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
8
Heä thoáng thoâng tin , heä thoáng lieân laïc vaø caùc hoaït ñoäng giuùp cho moïi nhaân
vieân trong doanh nghieäp naém ñöôïc vaø trao ñoåi caùc thoâng tin caàn thieát ñeå thöïc
hieän , quaûn lyù vaø kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieâïp.
Heä thoáng thoâng tin trong moät ñôn vò bao goàm nhieàu phaân heä, trong ñoù heä
thoáng thoâng tin keá toaùn laø moät boä phaän quan troïng. Heä thoáng thoâng tin keá toaùn
xeùt veà maët quy trình bao goàm ba boä phaän laø : Chöùng töø , soá saùch vaø baùo caùo.
- Chöùng töø keá toaùn ñoùng moät vai troø quan troïng trong quy trình keá toaùn
noùi rieâng vaø trong heä thoáng kieåm soaùt noäi boä noùi chung , thoâng qua yù nghóa cuûa
noù ñoái vôùi chaát löôïng thoâng tin vaø vieäc baûo veä taøi saûn.
- Soå saùch keá toaùn ñaûm nhaän vai troø ghi cheùp vaø xöû lyù caùc döõ lieäu thoâng
tin. Noù laø moät daáu veát quan troïng cho vieäc kieåm tra vaø ñaùnh giaù caùc thuû tuïc kieåm
soaùt.
- Baùo caùo keá toaùn trong moät doanh nghieäp bao goàm caùc baùo caùo taøi chính
vaø baùo caùo keá toaùn quaûn trò.
Vieäc Giaùm saùt :
Caùc heä thoáng kieåm soaùt noäi boä phaûi ñöôïc theo doõi quaù trình ñaùnh giaù chaát
löôïng cuûa söï hoaït ñoäng cuûa heä thoáng theo thôøi gian. Ñieàu naøy ñöôïc thöïc hieän
thoâng qua caùc hoaït ñoäng quan saùt ñang dieãn ra , qua caùc ñaùnh giaù rieâng bieät hoaëc
thoâng qua vieäc phoái hôïp cuûa caû hai ñieàu lieät keâ treân.
Moâ hình cuûa COSO laø moät phöông phaùp môùi ñoái vôùi caùc heä thoáng KSNB.
Moâ hình tröôùc ñaây nhaán maïnh ñeán caùc kieåm soaùt cöùng nghóa laø taïo ra caùc chính
saùch vaø caùc quy trình , vaø theo doõi vieäc tuaân thuû caùc chính saùch ñoù. Moâ hình
COSO ñöa ra thaønh phaàn cuûa caùc kieåm soaùt meàm baèng caùch bao goàm caû moâi
tröôøng kieåm soaùt vaø caùc thoâng tin , lieân laïc vaø coi chuùng laø caùc thaønh phaàn chuû
choát cuûa moät heä thoáng KSNB. Moâi tröôøng kieåm soaùt laøm vieäc vôùi caùc vaán ñeà
meàm nhö chaát löôïng cuûa toå chöùc , caùc giaù trò ñaïo ñöùc , vaø vieäc giao phoù quyeàn
haønh vaø traùch nhieäm.
3. CAÙC LOAÏI KIEÅM SOAÙT :
Tuøy vaøo caùch phaân loaïi maø coù caùc loaïi kieåm soaùt khaùc nhau.
3.1 Phaân loaïi theo muïc tieâu :
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
9
Trong vieäc öùng duïng caùc thuû tuïc kieåm soaùt , moät vaán ñeà quan troïng laøhieåu
ñöôïc caùc khaùi nieäm veà kieåm soaùt phoøng ngöøa , kieåm soaùt phaùt hieän vaø kieåm soaùt
buø ñaép.
3.1.1 Kieåm soaùt phoøng ngöøa:
Laø caùc thuû tuïc kieåm soaùt ñöôïc thieát keá ñeå ngaên chaën caùc sai phaïm hoaëc
caùc ñieàu kieän ñaãn ñeán sai phaïm. Kieåm soaùt phoøng ngöøa thöôøng ñöôïc tieán haønh
tröôùc khi nghieäp vuï xaûy ra. Kieåm soaùt phoøng ngöøa thöôøng ñöôïc thöïc hieän ngay
trong coâng vieäc haøng ngaøy cuûa nhaân vieân theo chöùc naêng cuûa hoï : Phaân chia
traùch nhieäm , giaùm saùt , kieåm tra tính hôïp lyù , söï ñaày ñuû, söï chính xaùc …
3.1.2 Kieåm soaùt phaùt hieän :
Laø caùc thuû tuïc kieåm soaùt ñöôïc thieát keá nhaèm phaùt hieän caùc sai phaïm hoaëc
caùc ñieàu kieän daãn ñeán sai phaïm . Kieåm soaùt phaùt hieän thöôøng ñöôïc thöïc hieän sau
khi nghieäp vuï ñaõ xaûy ra nhö caùc coâng vieäc ñoái chieáu cuoái kyø chaúng haïn.
Kieåm soaùt phaùt hieän vaø kieåm soaùt phoøng ngöøa coù quan heä boå sung cho
nhau trong vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu kieåm soaùt . Theá maïnh cuûa kieåm soaùt
phoøng ngöøa laø ngaên chaën caùc sai phaïm tröôùc khi xaûy ra do ñoù giaûm ñöôïc thieät
haïi . Nhöng khoâng coù thuû tuïc kieåm soaùt phoøng ngöøa naøo coù theå giaûm ñöôïc ruûi ro
xuoáng baèng khoâng vaø chi phí cho kieåm soaùt phoøng ngöøa trong nhieàu tröôøng hôïp
raát cao. Khi ñoù , kieåm soaùt phaùt hieän seõ giuùp phaùt hieän sai phaïm loït löôùi cuûa
kieåm soaùt phoøng ngöøa , noù goùp phaàn laøm taêng söï chuù yù vaø traùch nhieäm cuûa nhaân
vieân trong quaù trình thöïc hieän kieåm soaùt phoøng ngöøa.
3.1.3 Kieåm soaùt buø ñaép :
Laø khaùi nieäm veà söï buø ñaép moät yeáu keùm veà moät thuû tuïc kieåm soaùt naøy
baèng moät thuû tuïc kieåm soaùt khaùc . Thí duï ñôn vò khoâng thieát keá caùc thuû tuïc kieåm
soaùt veà giao nhaän vaät tö trong noäi boä phaân xöôûng , thay vaøo ñoù laø söï kieåm soaùt
chaët cheõ vieäc nhaäp xuaát cuûa phaân xöôûng.
3.2 Phaân loaïi theo phaïm vi kieåm soaùt :
Goàm coù hai loaïi laø : Kieåm soaùt tröïc tieáp vaø kieåm soaùt chung.
3.2.1 Kieåm soaùt chung :
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
10
Kieåm soaùt chung laø caùc thuû tuïc , chính saùch chung taïo moâi tröôøng chung
cho caùc hoaït ñoäng cuûa keá toaùn. Kieåm soaùt chung coù aûnh höôûng quan troïng tôùi
caùc kieåm soaùt tröïc tieáp. Neáu kieåm soaùt chung toát taïo moâi tröôøng toát cho hoaït
ñoäng keá toaùn thì coù theå haïn cheá nhöõng yeáu keùm cuûa kieåm soaùt tröïc tieáp, laøm cho
kieåm soaùt tröïc tieáp ñaït hieäu quaû cao hôn . Ngöôïc laïi , neáu kieåm soaùt chung yeáu
keùm thì caàn boå sung baèng hoaït ñoäng kieåm soùat tröïc tieáp toát.
Kieåm soaùt chung bao goàm caùc kieåm soaùt toå chöùc hoaït ñoäng keá toaùn nhö
vieäc phaân chia traùch nhieäm theo nguyeân taéc baát kieâm nhieäm , kieåm soaùt vieäc uûy
quyeàn vaø pheâ chuaån caùc nghieäp vuï , kieåm soaùt vieäc söû duïng baûo quaûn soå saùch ,
baùo caùo keá toaùn , kieåm soaùt vieäc truy caäp thoâng tin keá toaùn ….Caùc thuû tuïc kieåm
soaùt chung naøy ñöôïc thieát laäp tuøy theo phöông tieän xöû lyù thoâng tin keá toaùn baèng
tay hay baèng maùy tính.
3.2.2 Kieåm soaùt tröïc tieáp:
Kieåm soaùt tröïc tieáp laø caùc kieåm soaùt lieân quan tôùi moät hoaït ñoäng xöû lyù cuï
theå cuûa keá toaùn . Kieåm soaùt tröïc tieáp thöôøng ñöôïc phaân thaønh : Kieåm soaùt ñaàu
vaøo , kieåm soaùt xöû lyù vaø kieåm soaùt keát quûa cuûa heä thoáng thoâng tin keá toaùn. Caùc
thuû tuïc kieåm soaùt naøy cuõng tuøy thuoäc vaøo phöông tieän xöû lyù thoâng tin keá toaùn
baèng tay hay baèng maùy tính.
4. KEÁT LUAÄN :
Moâ hình cuûa COSO laø moät phöông phaùp môùi ñoái vôùi caùc heä thoáng kieåm
soaùt noäi boä . Noù ñaõ neâu ra khaù chi tieát ,ñaày ñuû veà caùc thaønh phaàn cuûa kieåm soaùt
noäi boä . Tuy nhieân theo hieåu bieát coù haïn cuûa mình toâi nghó raèng ñoái vôùi chuùng ta
moät khi chöa coù ñieàu kieän aùp duïng maïnh, nhanh söï tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ
thuaät vaøo caùc thuû tuïc kieåm soaùt thì yeáu toá con ngöôøi (caû veà phaåm chaát ñaïo ñöùc
vaø naêng löïc) neân ñöôïc hieåu nhö laø moät thaønh phaàn quan troïng nhö naêm thaønh
phaàn kia chöù khoâng laø moät yeáu toá cuûa thaønh phaàn moâi tröôøng kieåm soaùt. Trong
tröôøng hôïp naøy neáu yù thöùc cuûa ñoäi nguõ nhaân vieân quaù keùm thì duø coù thieát laäp caùc
bieän phaùp kieåm soaùt nhö theá naøo cuõng seõ khoâng coù hieäu löïc cuõng nhö khoâng ñaït
hieäu quaû cao.
] ^
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
11
PHAÀN HAI
THÖÏC TRAÏNG VEÀ HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ
TAÏI CAÙC DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC KINH DOANH
NGAØNH XAÊNG DAÀU TREÂN ÑÒA BAØN CAÀN THÔ
Tænh Caàn Thô laø trung taâm kinh teá cuûa khu vöïc Ñoàng baèng soâng Cöûu
Long. Nôi ñaây taäp trung khaù ñoâng daân cö , ñaõ vaø ñang hình thaønh nhieàu khu coâng
nghieäp, khu cheá xuaát , ñaây cuõng laø ñieåm ñaàu moái veà giao thoâng ñöôøng boä cuõng
nhö ñöôøng thuûy trong phaân phoái ,giao dòch thöông maïi cuûa vuøng . Do ñoù taïi Caàn
Thô taäp trung khaù nhieàu doanh nghieäp kinh doanh maët haøng xaêng daàu , loaïi vaät
tö voâ cuøng thieát yeáu ñoái vôùi cuoäc soáng vaø hoaït ñoäng saûn xuaát, dòch vuï . Trong soá
ñoù caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc chieám öu theá nhö: Coâng ty xaêng daàu Haäu Giang ,
Coâng ty Thöông Maïi Caàn Thô , Chi nhaùnh Coâng ty Daàu Khí Saøi Goøn ( Saøi Goøn
Petro ) ; chi nhaùnh Coâng ty Xaêng daàu Haøng Khoâng ( Vinapco ) , Chi nhaùnh Coâng
ty Thöông maïi vaø daàu khí Ñoàng Thaùp, Coâng ty daàu khí Petro MeKong (Thuoäc
Toång Coâng ty daàu khí Vieät nam )… Ñaây laø nhöõng ñôn vò lôùn vaø hieän chieám thò
phaàn khaù cao khoâng nhöõng ôû Caàn Thô maø caû nhieàu tænh khaùc trong khu vöïc. Qua
khaûo saùt thöïc teá veà qui moâ , veà caùch thöùc toå chöùc kinh doanh , veà caùc thuû tuïc
kieåm soaùt ñöôïc hình thaønh…caùc Coâng ty treân coù theå chia ra thaønh hai nhoùm :
- Caùc coâng ty ñaõ coù truyeàn thoáng laâu naêm trong ngaønh xaêng daàu, laø thaønh
vieân cuûa caùc ñôn vò hoaëc caùc Toång coâng ty lôùn, coù heä thoáng kho chöùa khaù hoaøn
chænh vaø ñeàu coù toå chöùc maïng löôùi baùn leû (caùc cöûa haøng) nhö Coâng ty Xaêng daàu
Haäu Giang , Chi nhaùnh Coâng ty daàu khí Saøi Goøn, Coâng ty thöông maïi daàu khí
Ñoàng Thaùp.
- Nhoùm coøn laïi laø nhöõng ñôn vò hoaëc môùi thaønh laäp trong thôøi gian gaàn
ñaây hoaëc ra ñôøi laâu nhöng môùi baét ñaàu kinh doanh xaêng daàu. Thöôøng nhöõng
coâng ty naøy khoâng coù kho maø duøng xaø lan laøm kho chöùa vaø xuaát haøng. Vieäc baùn
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
12
haøng chæ laø baùn sæ taäp trung taïi vaên phoøng trung taâm, khoâng coù caùc cöûa haøng baùn
leõ.
Giöõa hai nhoùm coâng ty naøy taát yeáu seõ coù nhöõng neùt gioáng nhau trong thieát
laäp cô caáu kieåm soaùt noäi boä do kinh doanh cuøng ngaønh haøng. Beân caïnh ñoù do
ñieàu kieän cuï theå cuûa moãi ñôn vò maø coù nhöõng söï khaùc bieät nhö : Qui moâ ; Phöông
thöùc trong nhaäp xuaát toàn kho haøng hoùa (theo lít thöïc teá hay qui ñoåi ra lít ôû nhieät
ñoä chuaån) ; quaûn lyù hao huït ; caùch toå chöùc baùn haøng… Trong quaù trình moâ taû thöïc
traïng veà heä thoáng kieåm soaùt noäi boä , nhöõng vaán ñeà naøo maø haàu heát caùc coâng ty
ñeàu coù thì ñöôïc neâu chung , coøn nhöõng vaán ñeà maø nôi naøy coù nôi khaùc khoâng coù
xin ñöôïc laáy Coâng ty xaêng daàu Haäu Giang vaø Coâng ty Thöông maïi Caàn Thô laøm
cô sôû ñeå neâu ra vaø ñaùnh giaù vì ñaây laø hai ñôn vò coù nhöõng neùt bao quaùt nhaát ñaïi
dieän ñöôïc cho hai nhoùm coâng ty naøy.
1. CAÙC BOÄ PHAÄN CAÁU THAØNH CUÛA HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI
BOÄ :
Qua khaûo saùt thöïc teá heä thoáng kieåm soaùt noäi boä taïi caùc doanh nghieäp naøy
ôû goùc ñoä caùc boä phaän caáu thaønh moät soá vaán ñeà caàn ñöôïc ñeà caäp ñeán goàm :
- Moâi tröôøng kieåm soaùt :
Caùc nhaø quaûn lyù cuûa nhöõng coâng ty naøy raát nhieøu ngöôøi bò haïn cheá veà
naêng löïc do chöa ñöôïc kinh qua caùc tröôøng lôùp ñaøo taïo chính quy . Ñoäi nguõ nhaân
vieân thì soá cuõ laâu naêm coøn khaù nhieàu neân veà trình ñoä caàn ñöôïc ñaøo taïo laïi . Ñaëc
bieät laø nhöõng chuyeân vieân veà kyõ thuaät xaêng daàu raát khan hieám. Coù theå tham
khaûo qua baûng phaân loaïi trình ñoä nhaân vieân. (Baûng 1)
Vôùi ñoäi nguõ nhaân vieân nhö treân nhöng chính saùch ñaøo taïo cuûa caùc doanh
nghieäp naøy chöa coù heä thoáng hay ñònh höôùng roõ raøng , hieän taïi vieäc hoïc taäp naâng
cao trình ñoä laø do töï phaùt cuûa töøng ngöôøi.
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
13
TRÌNH ÑOÄ NHAÂN VIEÂN COÂNG TY
(BAÛNG 1)
Heä ñaøo taïo cuûa caùc
Toång soá
CBCNV Trình ñoä ñaïi hoïc
Teân coâng ty
Toång soá
Trung
Tr. Ñoù
caáp
kyõ sö
nhaø quaûn lyù
Taïi
Chính
chöùc
quy
hoùa daàu
Coâng ty Xaêng
daàu Haäu giang
Cty
300
47
0
65
10
2
120
19
0
26
5
1
40
7
0
11
4
0
Thöông
maïi Caàn Thô
Cty Xaêng Daàu
Ñoàng Thaùp
- Ñaùnh giaù ruûi ro :
+ Nhö chuùng ta ñaõ bieát xaêng daàu laø maët haøng vaät tö chieán löôïc coù nhu caàu
raát lôùn . Hieän taïi kinh doanh xaêng daàu thöôøng ñem laïi lôïi nhuaän cao maët duø söï
caïnh tranh khoâng keùm phaàn gay gaét. Tuy nhieân thò tröôøng naøy chöa heà coù caùc
haõng lôùn cuûa nöôùc ngoaøi tham gia (do nhaø nöôùc chæ cho pheùp kinh doanh daàu
nhôøn chöù chöa coù chuû tröông caáp pheùp ñaàu tö trong lónh vöïc xaêng daàu) . Moät khi
caùc haõng xaêng daàu lôùn naøy (nhö BP : British Petroleum ; Caltex ; Mobil cuûa Myõ ;
hay Shell cuûa Haø lan..) tham gia vaøo thò tröôøng Vieät nam thì moái ñe doïa ñeán vieäc
kinh doanh cuûa nhöõng doanh nghieäp trong nöôùc laø raát lôùn nhöng caùc nhaø quaûn lyù
ôû ñaây ñeàu chöa ñaët ra vaán ñeà naøy nhaèm xaùc ñònh höôùng ñoái phoù.
+ Ñaëc ñieåm cuûa xaêng daàu laø raát deã chaùy (nhö xaêng chæ caàn 45oC laø ñaõ coù
theå boác chaùy) . Nhöng taïi Caàn Thô ngoaøi coâng ty daàu khí Ñoàng Thaùp ñaõ xaây
döïng moät kho chöùa taïi huyeän Chaâu thaønh xa khu daân cö, coøn laïi caùc kho cuûa
nhöõng ñôn vò khaùc ñeàu naèm ngay trong thaønh phoá Caàn thô chen laãn trong khu
daân cö ñoâng ñuùc. Moät vaøi doanh nghieäp thì duøng ngay phöông tieän vaän taûi (Xaø
lan) ñeå laøm kho vaø nôi xuaát haøng taïi caùc beán ñaäu .Qua ñoù coù theå nhaän thaáy roõ
nguy cô hoûa hoïan laø raát cao, haäu quaû cuûa noù khoù theå löôøng heát ñöôïc.
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
14
- Caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt :
+ Nhö treân ñaõ neâu töø ruûi ro coù theå xaûy ra ñoái vôùi xaêng daàu , vieäc baûo quaûn
chuùng vì vaäy raát khoù khaên phöùc taïp . Tuy nhieân ngoaøi nhöõng bieän phaùp thoâng
thöôøng trong phoøng chaùy chöõa chaùy caùc coâng ty naøy chöa coù nhöõng ñònh höôùng
ñeå giaûm thieåu ruûi ro trong laâu daøi (nhö ñaê caùc kho ra ngoaïi oâ, khoâng xuaát haøng
tröïc tieáp töø phöông tieän…)
+ Veà coâng taùc kieåm tra kieåm soaùt taát caû doanh nghieäp ñöôïc tham khaûo
ñeàu khoâng coù kieåm toaùn noäi boä hay ban kieåm soùat coù tính ñoäc laäp khaùch quan
trong hoaït ñoäng neân vieäc kieåm tra ñoäc laäp laø khoâng coù.
- Thoâng tin vaø lieân laïc:
+ Heä thoáng thoâng tin trong ñôn vò maø nhaát laø heä thoáng thoâng tin keá toaùn laø
taøi saûn quyù giaù , vieäc quaûn lyù thoâng tin theå hieän cuï theå qua caùc noäi dung:
ª Chöùng töø keá toaùn : Phaùt sinh vôùi soá löôïng raát lôùn , ñöôïc löu giöõ caån
thaän ñaûm baûo cho vieäc sao luïc veà sau. Veà maët chaát löôïng taïi caùc ñôn vò naøy
nhieàu chöùng töø khoâng ñuû ñieàu kieän theo quy ñònh vaãn ñöôïc duyeät chi nhö Coâng
ty Thöông maïi Caàn thô, coâng ty Daàu khí Ñoàng thaùp, Coâng ty Petromekong caùc
chöùng töø mua vaên phoøng phaåm , coâng cuï vaø moät soá vaät tö ña soá chæ laø nhöõng
baûng keâ thoâng thöôøng. Vieäc quaûn lyù hoùa ñôn baùn haøng sau khi ñaõ phaùt haønh chöa
ñöôïc thöïc hieän nghieâm tuùc nhö taïi coâng ty xaêng daàu Haäu giang tröôøng hôïp khaùch
laáy hoùa ñôn ñeán kho nhöõng sau ñoù khoâng nhaän haøng (coi nhö huûy) nhöng khoâng
traû laïi vaø sau ñoù thaát laïc thöôøng xuyeân xaûy ra coù theå thaáy ñöôïc soá lieäu naøy qua
baûng keâ caùc khoaûn bò phaït haønh chính veà hoùa ñôn qua caùc naêm: (Baûng 2)
Naêm
Soá hoùa ñôn maát
Soá tieàn phaït
Xöû lyù
1997
96
32.000.000 ñ
Coâng ty chòu
1998
59
30.000.000 ñ
Coâng ty chòu
1999
12
11.000.000 ñ
Caù nhaân : 1 trieäu
Coâng ty: 10 trieäu
ª Soå saùch keá toaùn : taïi haàu heát caùc coâng ty ñeàu môû soå ,ghi cheùp ñuùng vôùi
cheá ñoä keá toaùn do nhaø nöôùc ban haønh. Do ñaõ öùng duïng tin hoïc trong quaûn lyù neân
caùc soá lieäu thöôøng chính xaùc.
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
15
ª Baùo caùo taøi chính, baùo caùo quaûn trò :
Baùo caùo taøi chính ñöôïc thöïc hieän theo ñuùng maãu bieåu vaø thôøi haïn do phaûi
noäp cho caùc cô quan chöùc naêng. Rieâng baùo caùo quaûn trò ngoaøi coâng ty xaêng daàu
Haäu giang ñaõ thöïc hieän nhaèm phuïc vuï cho coâng vieäc phaân tích , quaûn lyù taøi
chính, taïi caùc ñôn vò coøn laïi ñeàu chöa quan taâm ñeán khaâu naøy.
- Giaùm saùt :
Do chöa coù söï kieåm tra kieåm soaùt moät caùc ñoäc laäp , khaùch quan (duø chæ ôû
möùc ñoä töông ñoái naøo ñoù ) neân taïi caùc doanh nghieäp naøy caùc thoâng tin veà nhaän
xeùt ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soùat laø khoâng ñuû ñoä tin caäy.
Nhaän xeùt nhöõng toàn taïi yeáu keùm, nguyeân nhaân cuûa toàn taïi ñoù vaø keát
luaän veà caùc thaønh phaàn cuûa heä thoáng kieåm soaùt taïi caùc coâng ty kinh doanh
xaêng daàu ôû Caàn Thô .
- Nhaän xeùt : Töø thöïc tieãn cuûa caùc coâng ty ta coù theå thaáy roõ nhöõng maët haïn
cheá cuûa caùc thaønh phaàn caáu taïo neân heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ôû ñaây:
+ Moâi tröôøng kieåm soaùt yeáu keùm laø do ñoäi nguõ nhaân vieân coù trình ñoä ,
naêng löïc chöa cao . Baûn thaân nhieàu nhaø quaûn lyù khoâng ñöôïc ñaøo taïo qua caùc
tröôøng lôùp chính quy . Coâng taùc ñaøo taïo laïi khoâng ñöôïc quy hoaïch cuï theå caên cöù
vaøo nhu caàu thöïc teá.
+ Caùc nhaø quaûn lyù chöa tính ñeán nhöõng ruûi ro raát deã xaûy ra, do vaäy khoâng
quan taâm ñeán haäu quaû to lôùn maø noù gaây ra veà ñoái thuû caïnh tranh töø nöôùc ngoaøi,
veà baûo quaûn haøng hoùa.
+ Hoaït ñoäng kieåm soaùt : chöa chuù troïng ñeán tính khaùch quan , trung thöïc
,cuûa thoâng tin qua hoaït ñoäng kieåm tra, töø ñoù khoâng toå chöùc neân caùc boä phaän
kieåm soaùt mang tính ñoäc laäp.
+ Thoâng tin lieân laïc :
* Caùc chöùng töø thanh toaùn khoâng ñuùng quy ñònh laø do thuû tuïc kieåm soaùt ôû
khaâu naøy khoâng hieäu quaû , ngöôøi thöïc hieän deã daõi, neå nang. Hoùa ñôn khoâng laáy
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
16
haøng bò maát nhö taïi coâng ty xaêng daàu Haäu giang laø do quy ñònh veà löu chuyeån
chöùng töø chöa hôïp lyù, chöa giao traùch nhieäm cuï theå cho nhaân vieân laøm vieäc naøy.
* Veà baùo caùo quaûn trò: taïi nhieàu ñôn vò nhaø quaûn lyù chöa nhaän thaáy ñöôïc
taàm quan troïng cuûa thoâng tin keá toaùn neân heä thoáng baùo caùo naøy chöa hình thaønh.
- Keát luaän :
Caùc thieáu soùt , yeáu keùm ñöôïc phaân tích treân ñaây roõ raøng caàn coù nhöõng giaûi
phaùp nhaèm laøm cho caùc boä phaän caáu thaønh neân heä thoáng kieåm soaùt noäi boä trôû
thaønh nhöõng teá baøo laønh maïnh ñeå goùp phaàn laøm cho heä thoáng hoaøn haûo hôn.
Trong baøi luaän vaên naøy toâi khoâng tham voïng taûi heát ñöôïc nhöõng noäi dung
roäng lôùn nhö vaäy maø muïc ñích chính laø ñi saâu vaøo phaân tích caùc thuû tuïc kieåm
soaùt (trong caùch phaân loaïi theo muïc tieâu) ñaõ ñöôïc thieát laäp taïi caùc doanh nghieäp
neâu treân . Nhaän xeùt ,ñaùnh giaù tính hieäu löïc hay yeáu keùm cuûa noù töø ñoù coù nhöõng
giaûi phaùp cuï theå cho töøng thuû tuïc kieåm soaùt nhaèm phaùt huy maïnh meõ tính kieåm
tra kieåm soaùt cuûa noù , taïo ra moät heä thoáng goàm nhöõng thuû tuïc kieåm soaùt coù tính
khaû thi vaø hieäu quaû hoaït ñoäng cao. Trong ñoù chuù troïng ñeán caùc loaïi kieåm soaùt
phoøng ngöøa vaø kieåm soaùt phaùt hieän vì thöïc chaát neáu caùc thuû tuïc kieåm soaùt thuoäc
loaïi naøy ñaõ chaët cheõ thì khoâng caàn ñeán nhöõng thuû tuïc kieåm soaùt buø ñaép. Noäi
dung naøy seõ ñöôïc trình baøy trong phaàn tieáp theo.
2. CAÙC LOAÏI KIEÅM SOAÙT :
2.1 . Kieåm soaùt phoøng ngöøa :
2.1.1. Quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm : Ngöôøi söû duïng raát nhaïy caûm vôùi
loaïi vaät tö naøy veà vaán ñeà chaát löôïng , bôûi leõ noù seõ aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán chaát
löôïng hoaït ñoäng cuûa maùy moùc ,ñoä an toaøn vaø quan troïng hôn heát laø aûnh höôûng
ñeán tuoåi thoï cuûa maùy . Trong thöïc teá do söï cheânh leäch veà giaù baùn giöõa caùc maët
haøng xaêng vaø daàu (thoâng qua baûng giaù ) neân taïi caùc boä phaän quaûn lyù kho haøng ,
vaän chuyeån, cöûa haøng baùn leû… thöôøng xaûy ra hieän töôïng pha troän caùc loaïi daàu
giaù thaáp hôn vaøo saûn phaåm coù giaù cao hôn ñeå höôûng cheânh leäch .
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
17
BAÛNG GIAÙ TAÏI THÔØI ÑIEÅM 30/09/2000
Loaïi xaêng daàu
(BAÛNG 3)
Giaù baùn (ñoàng/lít)
- Xaêng thöôøng
5.100 ñ/l
- Xaêng chaát löôïng cao
5.400 ñ/l
- Daàu hoûa
3.800 ñ/l
- Diesel thöôøng
3.800 ñ/l
- Diesel chaát löôïng cao
4.000 ñ/l
Ñeå ñoái phoù vôùi tình traïng naøy caùc ñôn vò kinh doanh xaêng daàu neâu treân
(goïi taét laø caùc coâng ty) thöôøng aùp duïng caùc thuû tuïc kieåm soaùt ñeå phoøng ngöøa
nhö: pha theâm maøu vaøo moät vaøi loaïi ñeå phaân bieät nhö xaêng chaát löôïng cao maøu
xanh laù caây, xaêng thöôøng maøu vaøng . Rieâng diesel coù maøu vaøng ñaäm vaø daàu hoûa
maøu traéng töï nhieân.
ÔÛ Coâng ty Thöông maïi Caàn Thô vieäc duøng xaø lan vaän chuyeån laøm kho
chöùa vaø xuaát haøng thì tình traïng chaát löôïng saûn phaåm keùm do gian laän caøng khoù
kieåm soaùt vì giöõa caùc haàm chöùa haøng ñeàu coù heä thoáng thoâng nhau ñeå söû duïng luùc
caàn thieát neân raát thuaän lôïi cho vieäc pha troän.
2.1.2 . Quaûn lyù vieäc baùn haøng :
Goàm coù hai khaâu : baùn soá löôïng lôùn taïi vaên phoøng trung taâm vaø baùn leû taïi
caùc traïm , caùc cöûa haøng . Xaêng daàu laø maëït haøng haàu heát phaûi nhaäp töø nöôùc ngoaøi
neân raát deã bò aûnh höôûng bôûi thò tröôøng theá giôùi theå hieän qua giaù caû bieán ñoäng
,hay coù thôøi ñieåm haøng khan hieám. Trong thôøi ñieåm haøng hoùa vaø giaù caû khoâng
oån ñònh raát deã xaûy ra tình traïng ngöôøi quaûn lyù kinh doanh laïm duïng quyeàn haïn
ñeå thuû lôïi (trong vieäc duyeät giaù baùn, hay soá löôïng baùn…) . Taïi Coâng ty xaêng daàu
Haäu Giang haèng ngaøy ñeàu coù nieâm yeát giaù baùn. Caùc nhaân vieân kinh doanh caên
cöù vaøo ñoù ñeå giao dòch vôùi khaùch haøng. Tuy nhieân ñaây khoâng phaûi laø giaù baùn duy
nhaát maø tuøy theo ñoái töôïng nhaø quaûn lyù coù theå duyeät giaù baùn thaáp hôn thöôøng laø
ñeå caïnh tranh vôùi ñôn vò khaùc (coù khi cheânh leäch ñeán 100 ñ/lít). Vaøo nhöõng thôøi
ñieåm haøng bò khan hieám do khaâu nhaäp khaåu hoaëc do aûnh höôûng bôûi caùc quyeát
ñònh giaûm saûn löôïng cuûa caùc nöôùc kinh doanh daàu moû (APEC) thì duø giaù baùn coù
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
18
ñuïng traàn quy ñònh (bôûi chính phuû) haøng vaãn baùn ñöôïc (do cung nhoû hôn caàu )
nhöng coâng ty vaãn khoâng thay ñoåi caùch quaûn lyù giaù baùn naøy neân raát deã xaûy ra
tieâu cöïc, thaát thu doanh soá. Nhöõng luùc giaù baùn taêng hoaëc giaûm cuõng laø nhöõng
thôøi ñieåm tieâu cöïc deã xuaát hieän do vieäc thoâng tin veà giaù bò roø ræ , saûn löôïng seõ
taêng ñoät bieán (tröôøng hôïp taêng giaù) nhö thôøi ñieåm taêng giaù vaøo ngaøy 16 thaùng 2
naêm 2000 qua baûng soá lieäu tình hình saûn löôïng caùc ngaøy xung quanh thôøi ñieåm
taêng giaù : (Baûng soá 4)
Ngaøy thaùng
Saûn löôïng baùn
Saûn löôïng baùn
Coâng ty XD Haäu Giang
CTyThöông maïi Caàn Thô
13/02/2000
1.014 m3
278 m3
14/02/2000
5.836 m3
1.255 m3
15/02/2000
4.914 m3
1.302 m3
16/02/2000 (leân giaù)
747 m3
316 m3
17/02/2000
881 m3
300 m3
Caùc cöûa haøng baùn leû thöôøng cuõng ñöôïc qui ñònh hai giaù baùn khaùc nhau cho
cuøng maët haøng (giaù thaáp ñeå baùn cho ngöôøi mua ñi baùn laïi,hoaëc laø khaùch haøng
thöôøng xuyeân ). Chính saùch giaù naøy trong thöïc teá ñaõ ñem ñeán hieäu quaû laø taïo söï
linh ñoäng cho ngöôøi quaûn lyù cöûa haøng trong mua baùn ,saûn löôïng coù taêng leân ,
nhöng noù cuõng deã ñöa ñeán söï gian laän cuûa caùc boä phaän baùn leû khi laäp baùo caùo
baùn haøng trong ñoù ghi taêng soá löôïng baùn giaù sæ vaø giaûm soá löôïïng baùn giaù leû ñeå
höôûng cheânh leäch. Laáy soá lieäu cuï theå ôû cöûa haøng xaêng daàu soá 5,soá 6,soá 14 thuoäc
Coâng ty xaêng daàu Haäu giang . Ñaây laø nhöõng cöûa haøng ôû caùc ñòa baøn khaùc nhau
nhö trung taâm thaønh phoá , ngoaïi oâ vaø ôû huyeän .Löôïng tieâu thuï bình quaân moãi
ngaøy khoaûn 5.000 lít caùc loaïi, ña soá laø ñoå cho xe gaén maùy hai baùnh, hoaëc ghe
(cöûa haøng huyeän) neân giaù baùn laø giaù leû. Nhöng khi laäp baûng keâ haøng baùn thì
löôïng baùn giaù sæ duø raát thaáp khoaûng 10% vaãn ñöôïc taêng leân chieám tyû troïng
khoaûng 40% ñeå höôûng cheânh leäch veà giaù (thöôøng laø 120 ñeán 150ñ/lít). Baûng soá
Luaän vaên toát nghieäp – HV Huyønh Höõu Thoï
19
- Xem thêm -
.PDF 
53 
6 
94 
