nhùng nguyén tàc quyèn lue xuàt phàt tu phàp luàt ma pbàp luàt
lai chinh là nhùng quy tàc giao tiép mang tinh tdng thè, là tàp
quàn phd bién dugc nàng lén thành pbàp luàt lai khóng ngimg
hoàn thién de dàp ùmg kjp thdi vdi sy phàt trién eùa xà hdi.
Càc luàt già La Ma chia luàt phàp thành tu phàp va cdng
phàp. Su phàn chia phàp luàt nhu vày dugc mot luàt già nói tiéng
in Unpian tièn hành làn dàu tién. Òng coi tu phàp là càc quy
pham bào ve quyèn Igi cùa tùng cà nhàn, eòn còng phàp tbì bào
ve cóng quyén. Càc quy pham cùa tu pbàp cùng dugc càc luàt
già chia thành ba loai co bàn: luàt tu nbién, luàt dàn toc va luàt
cóng dàn. Mói loai nói trén co nbùmg dói tugng diéu chinh riéng
biét. Hp cho ràng quyèn ty nhién kbàc vdi quyén dàn tdc d chd
quyén dàn toc dya trén sy thùa nhàn chung, eòn quyén ty nbién
dya trén sy càn tbièt ty nhién; quyén cóng dàn là quyèn tich cyc
do mói dàn toc quy djnh nhàn danh nhà nude cùa minh. Tuy
nhién, sy phàn chia này khdng dugc luàn chùng rò ràng.
Nhùng quyén nàng mang tinh tu nhièn dugc càc luàt già coi
là co sd cùa càc quyén cdn lai. Theo bg tbì quyèn cd tài san va
quyén bào ve tài san thóng qua bành vi khòi kién là quyén ty
nhién co bàn. Hành vi bào ve tài san dugc nhà nude thùa nhàn va
tòn trpng. Song bp lai cho ràng khòng phài ai cùng eó quyén
nàng nói trén vì ràng chi eó nbirng nguòi ty do mói dugc nhà
nuc7C thùa nhàn là nhùng nguòi co nàng lue phàp luàt.
Sy phàn biét ve vj tri phàp li cùa tàng lóp lao khó song trong
nhà nude La Ma thè hién rat rò net trong càc quy pham cùa luàt
tu nhién ma nhiéu luàt già La Ma dà eó cóng hoàn thién.
Trong càc quy pham cùa luàt cóng dàn eó sy phàn biét nàng
lue phàp luàt cùa càc cóng dàn La Ma. Hp coi nò lé nhu là cóng
315
cy biét nói, mot thù tài san cùa chù nò nhu nhùng tdi san kbàc.
Hp kbàng djnh; "Nò lé khóng con là nguòi... Nò lé hoàc sue vàit
cùng vày". Ben canh dò cùng eó mot vài nhà luàt hpc La MS
thùa nhàn ràng diéu này trai vói bàn tinh cùa con nguòi va xa la
vói phàp luàt ty nhién, hp cho ràng càn giàm nhe phàn nào càc
dao luàt bà khic vói nò lé.
Cùng vói qua trình phàt trién cùa thiét che nhà nuóc, càc
luàt già La Ma dàn dàn dà xa ròi vói nhiìng nguyén tdc làp phàp
ma hp dà ra sue tuyén truyén truóc dò, chàng han nguyén tàc
"quan khóng dugc làm luàt". Tu dò khàng djnh quyén lyc tóii
thugng cùa càc vi hoàng de, thùa nhàn sue manh chi phòi phàp
luàt cùa nhirng nguòi dùng dàu nhà nuóc - dùng trén pbàp luàt.
Y nghìa quan trpng nhàt trong tu tuòng ve phàp luàt cùa càc
luàt già La Ma là sy khàng dinh myc dich diéu chinh cùa nò •
Theo hp, mot trong nhùng myc dich quan trpng cùa phàp luàt là
sy bào dàm tinh sinh Igi cùa tài san (già tri liru thòng cùa tài san)..
Tràch nhiém thyc hién phàp luàt eùa càc cóng dàn chinh lai
hucmg vào myc dich nói trén, cho nén tòn trpng phàp luàt chinhi
là tón trpng quyén nàng cùa minh.
Cd thè ndi tu tudng chù dao cùa càc luàt già La Ma là tur
tudng pbàp tri, lày myc dich bào ve che dd tu bum làm nén tàng
ve li luàn chinh trj phàp luàt ndi chung. Song dièu han che trong
tu tudng cùa hp là d cho hp dà bién bd cho che dò nd lé, bién he»
cho chinh sàch xàm lugc cùa nhà nude La Ma vd khàng djnhi
quyén lyc khdng gidi han cùa càc hoàng de La Ma. Chàng han,,
Unpian dà viét: "Òng hoàng mudn gì tbì dd là phàp luàt vì Ig:
nhàn dàn dà trao quyén cho Hoàng de". F. Engels dà nhàn xét;:
"Cdn ddi vdi càc dang khàc cùa càc nhà tu tudng thi bg vuìi
316
mùng vói nhùng tràt tu mc7i va soan thào cho càc hoàng de mdt
bò luàt thòi nàt nhàt tu truóc dén nay"'.
Vili. Tir tu-dng chinh tri cùa Thién Chùa giào co dai
Su khùng hoàng cùa che dò chiém bum nò lé ngày càng tàng
dà dàn tói su cùng cuc cùa quàn chùng lao dóng. Nhirng ngudi
ndng dàn va thg thù còng bi phà san va bièn thành "nhùmg ngudi
nghèo khd ty do" khdng cdn phuong tién sinh sdng. Dàc biét là
tình cành khdn cùng cùa nhiìng ngudi nd le bj chù nd bdc Idt tàn
nhàn. Ò nhiéu noi eùa de quóc La Ma dà bùng nò càc cuòc khdi
nghìa cùa nò lé va nhàn dàn bi àp bue, nhung tàt cà bp déu bj nhà
nucVc chiém hùu nò lé dàn àp dà man. Sy bàt lyc cùa quàn chùng
nhàn dàn trong cupe dàu tranh vdi bpn bdc Ipt dà dàn tdi sy già
tiìng tàm li tin nguòng, sy tìm kiém "niém an ùi Unir thàn" trong
tdn giào.
Vào thè ki 1, tu sy xào trpn tin nguòng eó xua vdi triét hpc
Hi Lap dugc thi dàn hda dà làm xuàt bién Tbièn Chùa giào. Ò
giai doan dàu cùa sy phàt trién cùa minh (thè ki 1 - dàu thè ki li),
nd ed it diéu gidng vdi càc hge thuyét sau này cùa giào bòi.
F. Engels nhàn xét ràng: "Thién Chùa giào xuàt hién nhu là mot
phong trào cùa quàn chùng bj àp bue: Ban dàu nd nhu là tdn giào
cùa ngudi nd lé va ngudi dugc trà ty do, nghèo khd va càc dàn
ttSc khdng ed quyén, bi chinh phyc hoàc d rài ràc khàp La Ma" .
' Xem: "Lich su càc hge ihuyél chinh trj trén thè giài", Sdd, tr. 104.
^ KMax va F,Engels, Toàn tàp, tàp 22, Bàn tiéng Nga, NXB, Chinh tri Quoc
già, M. 1962, tr,476.
317
Trong càc tàc phàm so khai cùa giào li Thién Chùa giào
"Khài thj cùa Tbành Jean" va "Apoca Lipxit" dugc viét vào
nhùng nàm 68 - 69 va càc tàc phàm khàc dd ndi lèn sy edm hòn
lù "hodng de - thù vàt", bgn quan chùc, nhà giàu, thuang nhàn.
Nhùmg tin dò Thién Chùa giào buoi bình minh dà uóc mo tiéu
diét de che La Ma va thiét làp "Vuomg quóc ngàn nàm". Vucmg
quóc ày theo sy mó tà cùa Thành Jean là mot vuomg quóc hình
vuòng, mói chiéu 2227km, xày dyng toàn bang dà quy, co thù dò
là Jeruzalem mói. Ò dò, Thién Chùa va tin dò song chung, khòng
con dói khàt, khó cyc nùa. Co song lón chày giùa tbành, hai ben
bò song cày eòi xum xuè, mói ndm co trai 12 làn, trai tbì de no
long, ld thi chùa bàch bénh...
Do bj nhà nuóc dàn àp nén càc tin dò Thién Chùa dà tàp hgp
nhau lai thành càc cóng xà, noi mgi thành vién binh dàng vdi
nhau. Hg trao cho còng xà tài san cùa minh va tò chùc càc bua
dn uòng cùng nhau bdng chi phi chung. Viéc nhiìng tin dò Tbièn
Chùa giào bi xua.duói càn tbièt pbài song doàn két dd tao nén bé
théng trg giùp làn nhau giùa cac cóng dóng va dan tói sy tbòng
nhàt dàc biét trong so hùu eùa cóng xà. Dén thè ki I, II, mang
luói cóng xd này dà trai dai khàp La Ma.
Tuy cuong quyét phé phàn che dò chiém hiru nò lé ò La Ma
nhung càc tin dò Thién Chùa giào lai càm thày bàt lyc, khóng thè
tiéu diét dugc che dg ày. Vì vày, khi thày càc cuòc khòi nghTa
cùa nhàn dàn bi thàt bai, hp ehi con biét ty an ùi bang hi vpng
hào huyén vào sy giùp dò cùa "su già nhà Tròi" (mexxia), ngudi
eó tràch nhiém tiéu diét "Vuomg quóc àc quy" va thiét làp
"Vuomg quóc ngàn nàm". Trong sy chò dori "su già giàng tran",
càc tin dò huòng tói sy "xa lành tòi àc" trong càc cóng xà cùa
minh. Chinh vì diéu này ma Engels dà nhàn xét ring ljch su cùa
318
Thién Chùa giào nguyén thùy eó net tuorng ty vdi phong trào
cóng nhàn hién dai. Cà hai phong trào déu cd vù cho mot cupe
giài phóng nhùng ngudi lao dóng khòi dga day, dau khó trong
tuong lai. Song khàc d chd: Dao Thién Chùa chuyén cudc giài
phdng dò sang kièp sau, tue là sau khi ngudi ta chét con phong
trào cóng nhàn tbì dàt cupe giài phóng dò trong thè gidi hién dai.
trong mot cupe càch mang xà bòi.
Tu thè ki thù 1, càc cóng xà eó thém nhùng nguòi xuàt thàn
tu giai càp thóng tri. Nhùng nguòi này dà dàn dàn tiéu diét tinh
thdn càch mang dàn chù cùa Tbièn Chùa giào cuòi buoi so khai
va thòi phòng nhùng net thàn bi cùa nò. Tu giùa thè ki thù lì trò
di, nò ngày càng trò thành tón giào cùa giai càp thóng trj. Che dò
dàn chù cùa nò bj thù tiéu, viéc diéu bành hi càc eiàm myc va
cha xù chiém doat tao nén mot tàng lóp thugng luu ben trén càc
tin dò, dò là "giói thày tu" (giói tàng lù). Càc cha dao cùa càc
còng xà dà tao nén nbirng mói quan bé chat che vói nhau va dà
làp nén nhà thò ó khàp mpi xù. Tràch nhiém chinh cùa càc tin dò
là tuàn thù giói tàng lù theo nguyén tàc: "Ra ngoài nhà thò sè
khóng dugc cùu rói". Dóng thòi, giói càm dàu giào bòi dà de ra
càc thuyét mói nhu "khóng cbòng cài àc bang cài àc", "bay
thirong ké ghét ta, càu nguyén cho ké nói xàu ta". Hg con tuyén
bó ràng néu phé phàn de che La Ma là pham vào "trpng tòi".
Thay cho nhùng tu tuòng eùa Tbièn Chùa giào thòi kì so khai ve
"ding cùru thè sàp tói" va tbièt làp "Vucmg quéc ngàn nàm", nhà
thò dà néu lén tu tuòng ve viéc "Chùa Jesu dà giàng thè" truóc
dò va dà "giài thoàt tinh thàn cho nhàn loai" cùng nhu giào dièu
ve "sy bàt diét cùa linh hòn" ma sau khi chét tin dò sè dugc lèn
thién duòng hay xuóng dja ngyc tùy thuóc vào viéc bp dà man
thù càc nghi lé tón giào phùc tap dugc dàt ra thòi dò ra sao. Tu
319
bò tinh thàn càch mang cùa Tbièn Chùa giào thòi kì so khai, giói
càm quyén giào bòi dà tuyén bó sy bàt còng xà bòi, che dò nò lé,
nhd nuóc va phàp luàt eùa de che La Ma déu là do "y Chùa".
"Mgi linh hòn déu phài tuàn thù chinh quyèn tói cao - nhà thò
ràn day - bòi vì khòng co chinh quyén nào khdng do Chùa sinh
ra". Sue manh tdi thugng, vuomg quyén, nguyén tàc ve sy thdng
tri, tàt cà là thudc ve Thuong de. Ciing vày, càc bé tdi pbài tuàn
theo càc ménh lénh cùa vua - hién thàn cùa Thugng de. Càc vi
quàn vuong trén trai dàt cd mdt sue manh hgp phàp; sue manh
này khóng dugc thi hành mot càch chuyén che, cùng khóng duge
ich ki vì ràng Thugng de dòi hòi ó hg mot sy chùng minh
nghièm khàc. Do dò, nhà vua phài biét tòn trpng phàp luàit, song
trong sy tón kinh dói vói Thugng de, khóng buòng thà minh cho
sy xa hoa, cho thù khoài lac, ve mgi phuomg dién phài chùi y dén
Igi ich cùa nhàn dàn ma Thugng de dà uy thdc. Le còng bd.ng cùa
nguòi qudn vuong do dò sè dugc Thugng de gidng phùc va sè
dugc biéu hién bang sy phón vinh cùa nhàn dàn va sy duy tri
triéu dai. Do vày, tu thè ki thù IV, Nhà nuóc La Md dà ra chi dy
tha dao, cdc hodng de phdi chièu long Giào bòi, thàm chi yéu càu
sy ùng ho cùa nò, càu két chat che vói nò de dàn àp nhàn cdàn lao
dòng. Duói thòi Hoàng de Conxtantin, Thién Chùa giào dugc
tuyén bó ban dàu là tón giào bình quyén (313) con sau dó> là tòn
giào thóng soài (324). De cùng eó che dò chiém hùu nò le, Giào
bòi dà dua ra càc hge thuyét cùa minh nhàm bién giài cho sy bàt
cóng xà bòi, nhà nuóc va phàp luàt cùa giai càp bóc Ipt. Tur thè kì
thù IV - V, gidi càm quyèn Giào hpi bàt dàu ddi hdi vi tri dàc
quyén. dàc Igi. Hpc thuyét chinh tri thàn quyén xuàt biién thè
hién khuynh hudng cùa gidi tdng lù mudn ndm quyén thdmg trj d
de che La Ma. Dai dién cho khuynh hucmg ndy là Saint Jean
320
Chrysostome, Saint Ambroise ma dién hình nhàt là Saint
Augustin (354 - 430), giàm muc Hippone (Bàc Phi). Òng viét
khoàng 233 cudn sàch ldn nhd ma dàng ké nhàt là cuón "Thành
bang cùa Thugng de". Trong tàc phàm này. óng dà luàn giài ve
mói quan he giùa nhà thò va nhà nude. Nhà nude va nhà thd dà
hòa bình vdi nhau, dà lién két chat che vdi nhau de chdng lai sy
tan rà cùa che dò nd lé.
Augustin dà trình bay ve sy này sinh va song song tdn tai
cùa hai thành bang; tbành bang cùa Chùa va tbành bang cùa thè
gidi trong dd tàt nbién uu thè phài thudc ve tbành bang cùa
Thugng de. Òng chi ra sy tdn tai tàt yéu cùa hai thành bang:
Thành bang cùa cài tdt va tbành bang cùa cài xàu, chùng luòn
luón dàu tranh vdi nhau. Ddi sdng hién tai là mdt cupe chién dàu
lién tyc va hda bình vình cùu chi cd thè cd trong tuong lai. Òng
viét: "Hai tình yéu dà xày dyng nén hai thành bang: tình yéu bàn
thàn minh bj day tdi chd khdng biét dén Thugng de, dd là thành
bang ha gidi, cdn tình yéu Thugng de bi day tdi mùc khdng biét
dén bàn thàn minh, dd là thành bang cùa Thugng de. Thành bang
này tu làm vinh dy bàn thàn minh, thành bang kia dàt vinh quang
cùa minh d Thugng de, chimg eù tu luomg tàm cùa minh. Mdt
tbành bang ddi hdi sy vinh quang cùa minh d nhùng con ngudi,
thành bang kia dàt sy vinh quang thàn thiét nhàt d Thugng de,
ngudi làm chimg cùa luong tàm cùa minh. Mdt thành bang trong
su kiéu ngao ve vinh quang cùa minh, bude di ngàng cao dàu;
thành bang kia ndi vdi Thugng de: Ngudi là vinh quang cùa tdi,
chinh ngudi là ngudi nàng cao dàu tói. Tbành bang này, trong
càc ngudi chù cùa minh, trong càc chién thing cùa minh ddi vdi
càc dàn tdc kbàc ma nd chinh phuc, de minh bi thdng tri bdi dye
vgng thdng tri cùa minh. Thành bang kia là dai biéu cùa chùng
321
ta, nhùng cdng dàn thdng nhàt trong sy tu thién, nd bpc tuong ho
ngudi này vdi ngudi kia, nhùmg ngudi cai tri giàm hd, nhùng
thàn dàn vàng Idi (Quyén XIV, Chuomg 23).
Tàc phàm này con chi rò ràng: nguòi ta khóng dugc làn lón
thành bang nhàn loai va nhà nude, thành bang Thugng de vd nhà
thò. Cgng dóng Ca Dóc giào cùng bao góm mot tò chùc vàt chat
cùa nhd nuóc, theo nhùng luàt cùa sàch Phùc àm...
Augustin cho ràng: con nguòi theo bàn chat ty nhién, co thè
song mot minh va dóc làp. Song theo mot luàt thù hai, ty nbién
day con nguòi di dén két hgp nhau lai, theo mot tràt ty chung.
Do dò, sè là ty nhién, con nguòi phài lién minh vói nhau de cùng
buòng hòa bình, bay de kiém tìm sy an ninh cbòng nhùng nguy
hiém ben ngoài, chi it bàn nàng xà bòi sinh ra ò hg bit diu tu
mòi lién bé già dinh, còng dòng huyét thòng. Càc cóng dàn luón
luòn là nhùng yéu tò va nhùng màm móng cùa tbành bang. Hg
két hgp vói nhau truóc hét de hình thành già dinh vén là cà nhàn
cùa thành bang. Òng li giài ve mòi quan bé giùa Thugng de, riha
nuóc va nhàn dàn nhu sau; "Khòng eó Thugng de thi khòng ed
cdng bdng, khdng cd cdng bang tbì khdng cd phdp quyln, khóng
cd phdp quyén tbì khdng cd nhàn dàn; khdng cd nhàn dàn tbì
khdng cd nhà nude". Gidng Cicero, óng néu lén dinh nghìa ve
nhàn dàn: "Nhàn dàn là sy lién hgp cùa mot sé dòng hgp li; nd
doàn két va cùng mdt trai tim de hudng tby chung càc vàt ma tó
chùc lién hgp dd yéu thich".
Augustin rat quan tàm nghién cim vàn di quyln uy. Theo
òng, trong già dinh, quyén uy cao nhàt thuòc vi nguòi cha.
Quyén chinh tri cùng sinh ra tu quyén uy già dinh. Quàn vucmg
sinh ra tu long yéu mén nhò nhiìng phàm chat cùa hg. Hg nàm
quyén lyc khòng pbài tu bàn thàn hp; khóng phài tu dòng màu,
322
cùng khóng tu nhùng cupe bó phièu bau ma tu Thugng de là
nguòi dà ùy thàc cho mói dàn toc bang càch trao quyén chi huy.
Augustin dà phàc hpa lén li thuyét phàp quyèn thàn linh tbièn
ménh. Li thuyét này eó thè tòm tàt nhu sau: Thugng de dà tao ra
con nguòi theo kiéu xà bòi còng dàn va do dò, quyén lyc là càn
thiét dói vói xà bòi. Nbùmg hành dóng cùa con nguòi lai dem dén
cho quyén lue nhùmg bình thùc cy thè va hgp phàp. Con nguòi do
bàn chat ty nhién càn dén xà bòi va xà bòi càn dén mot quyén uy.
Do dò, quyèn uy là càn tbièt va sièu viét, nhung sy chi djnh nguòi
thyc hién va viéc xàc làp hình thùc cu thè là dà dupc dinh san va
mang sy trung gian ùong nhùng hành dòng cùa con nguòi.
Do dò, coi quyén lyc thuòc so hùu cà nhàn là mot sai làm co
bàn. Nò dàn dén phà vò sy dóng minh xà bòi, dà bién quyén lyc
thành vàt cùa bàn thàn, dà àn càp sy ty do va àp dàt cho càc cóng
dàn mot cài àcb sàt. Dóng thòi nò dàn dén nhùng giàc móng
chién tranh va chinh phuc. Tinh thàn biéu chién dà bién cài thành
bang chi huy theo luàt pbàp tbành cài thành bang dòe tài, nò chi
là biéu hién cùa nhùmg thèm khàt cyc dò.
Su ménh cùa quyén lyc là làm cho cóng bang ngy tri, chinh
trong myc dich dò ma uy lyc dà dugc dem lai cho óng vua. Bàn
thàn cóng bang co truóc quyén lyc, khóng thay dói, vình bing,
tòi thugng chung trong khóng gian va trong thòi gian, nò àp dàt
cho tàt cà càc y thùc. Theo Augustin, uy lyc khóng pbài là mot
dièu xàu ma so vói cóng bang, nò khòng phài là cài thù nhàt md
là cài thù hai. Quyén lyc, bàn thàn nò eó tàt cà cài phài sg néu
tàch xa sy cóng bing. Òng viét: "Càc vuong quóc khóng eó cóng
bang là gì néu khóng phài là nhùng viéc tham nhùng. cuóp bóc".
Vdy cóng bang nim ó dàu? Nò cót ó chò làm bón phàn cùa minh
vói sy dùng dàn nhàt, trà lai cho moi nguòi cài ma minh mie ng.
323
Saint Augustin quan niém ve quyén uy nhu ld viéc thyc thi
mot "chùc vy". Nò bao góm ba phàn sy.
Truóc tién là nhiém vu chi huy. Nguòi dugc trao quyén này
cd thè àp dàt y chi cùa minh. Song khdng phài ai mudn chi huy
ciing dugc. Viéc thyc thi quyèn uy khdng chàp nhàn sy tàm
thudng cùa tri thùc, cùng khdng chàp nhàn sy ti tién cùa tinh càch,
khdng chàp nhàn sy mém yéu cùa y chi ma ngugc lai, ddi hdi tàm
cao cùa nhàn quan, dc quyét doàn ciìng nhu tinh cuomg nghi
khdng thè lung lay. Viéc chi huy khóng chi là mot vinh du ma con
là gành nàng. Quyén lyc vùa co nhirng dièm cao sang, hào
nhoàng, eó dja vj cao nhàt song ciing eó nhirng net nguy hiém va
nàng né nhàt. Ngudi chi huy trudc bèt phài chi huy minh truóc khi
chi huy nhirng ngudi khàc. Hg hi dàt dudi nhùng y dd dàng sg. sy
Idi cudn cùa tinh ngao man, dye vpng thdng tri. Hp phài ludn nhàc
minh ring Thugng de là duy nhàt vì dai, ring nhùng thàn dàn ma
hp chi huy ciing là nhirng con ngudi nhu hp, bp khóng dugc ty
cho minh là cd bàn chat cao hon nhirng ngudi ày.
Thù hai là nhiém vy tìm hiéu va phdng hi. Bing nhiém vy
này, quyén uy bào dàm sy yèn bình va hanh phùc ma nhùmg con
ngudi dugc tàp hgp lai nhàm tdi. Bdn phàn cùa nguòi dùng dàu
là thày va thày trudc ddng thdi cho nhùmg ngudi phy thudc minh
biét cài tdt ddi vdi hp va thda man nhùng ddi hdi ve Igi ich cùa
hp. Do dd, càn pbài phàn biét nhirng Igi ich thàt sy cùa nhà nude
va thda man nd. Ngudi thù lình phài trành xa tinh khdng diéu dg
trong tàt cà nbùmg hình thùc cùa nd va phài àp dàt sy dièu dp.
Phài trành cho nhàn dàn khdi sa vào sy phdng tùng, hudng tby
tryy lac va chinh ngudi thù lình cùng phài lành xa nhiìng diéu dd
vì chùng là nhirng nguyén nhàn dàn dén sy thoài hda, suy yéu
cùa nhà nude va cudi cùng là sy nd dich. Mot dàn tdc lao vào sy
324
rruy lac, dàm minh trong nhùng hudng thu lac thù là dàn dén sy
chin muói cho thàt bai va sè trd thành nd dich khi ké thù dàu tièn
cjd mat. Phài thù tiéu càc phong tue này sinh tu su giàu eò, nguy
hiém cho dàn toc, vi ràng eùa cài giàu co dàn dén su bàt cóng,
tinh ich ki, sy bóc lòt ngudi nghèo va sy khinh miei hp. Thay cho
vice lày sy giàu cd làm muc dich, ngudi dùng dàu nhà nude pbài
chàn lai nhùmg qua lam ve eùa cài, àp dàt cho nhùng ngudi giàu
nghìa vu ddi vdi ngudi nghèo va nghìa vu dói vdi nhà nude. Òng
nhàn manh dén màt trai cùa nbirng cupe chinh phuc. Chinh
nhùng cupe chinh phyc này dà dàn dén su thoài hòa cùa La Ma.
Augustin cho ràng due hanh, phong tue là co sd ldn cùa tbành
bang nén ngudi thù lình phài gay dyng cho nhàn dàn minh nhùng
due hanh nhu gidi ban nhùng khàt vpng, dep bcirt sy qua lam ve
cùu cài, càm chi sy sa dpa, tiét dd ve thué khda...
Nhiém vy thù ba cùa ngudi thù lình là pbài cd vàn cho nhàn
dàn minh. Hp pbài dàt quyén uy cùa bp vào viéc phuc vy nhàn
dàn hp. Cd thè thày càc quan diém cùa kinh Phùc àm thè hién
khà rò trong làp luàn cùa Augustin. Theo óng, chi huy là mot màt
cùa long tu thién; thàn dàn là nhirng nguòi anh em nén viéc àp
dàt y chi dòi vdi hp cùng là diéu tdt vì de thyc hién dupc viéc chi
huy hp. Do dd, "quyén uy phài dugc chàp nhàn nhu là mot sy
phyc vy va dugc yéu thich nhy là mdt viéc làm phùc". Vdi sy
cdng bang làm gdc va viéc tu thién làm nggn, thành bang tao ra
hanh phùc cho càc cdng dàn. Cuomg lình eùa Augustin ve tbành
bang là tràt ty, doàn két, hda bình, tràt ty giành dugc bang doàn
két va doàn kèt dugc thyc hién bing hda binh.
Augustin khdng chù y lim dén bình thùc cùa quyén lyc (tue
là hình thùc nhà nude). Theo dng, càc bdn phàn trén dugc àp dàt
cho tàt cd mgi ngudi dimg dàu nhà nude dù hình thùc cùa quyén
325
lyc là thè nào. Do vày, hình thùc nhà nude là it quan trgng, cót
yéu là ngudi nàm quyèn lyc khdng kéo nhùmg ngudi bi cai tr:
dén nhùng hành vi phi dao due, bàt cdng hay tàn nhan. Mo
chinh phù sè là tdt (it ra là cd thè chàp nhàn, vdi diéu kién là ve
màt dao due va tdn giào) néu nd kinh trgng Thugng de va tón
trgng con ngudi.
Ddi vdi Augustin, ngudi dugc chgn làm vua khdng phài là
ngudi ldo tbành nhàt ma pbài là ngudi tdt nhàt, ngudi ludn bào
ve sy cdng bang bdi vì vua bàt cdng sè là mdt bao chùa. Nhà
nude ma khdng biét dén pbàp quyén tbì khdng chi là nhà nude
thoài hda ma cdn là nhà nude ty tièu diét. Néu ngoai trù viéc duy
tri sy cdng bang va tdn trgng tdn giào, tàt cà càc che dg chinh tri
là ngang nhau, cd cùng quyèn uy, cùng nhiìng quyén nhàt dinh
va cùng ddi hdi cd sy phyc tùng.
Ve mdi quan he giùa nhà nude va nhà thd, Augustin cho
ring, quyén lyc nhà nude va quyén lyc nhà thd là rat khdc nhau
vd ddc làp vdi nhau. Mdi loai quyén lyc chi phy thudc vào bàn
thàn minh va vào Thugng de, vàn ddng trén nhirng phuomg di^n
khàc nhau. Do vày, mpi sy can thiép cùa quyén lyc này vào
quyén lyc khàc vùa là pham tdi vùa là nguy hiém cho Igi ich
chung bodc cho chinh nd.
Nhd nude khdng cd nghìa vy cung càp tién bac cho nhd thd
ma chi là bào bd chdng nhiìng ké thù cùa nhd thd. Òng kéu gpi
nhà nude bào bp nhà thd chdng nhùng kè nghich dao, chéng
nhimg ngudi Do Thài, chdng nhùng di giào. Tu dd, dng néu lén
nguyén tic ve quyén can thiép cùa nhà nude vào viéc chdng lai
sy ddi nghich ve y thùc bé. Nhà thd chàp nhàn sy cai tri cùa nhà
nude ké cà nhiìng sai làm, kbiém khuyét cùa nd. Cài ma nhà thd
mang lai cho nhà nude là cài chù yéu cho sy tdn tai cùa nhà
326
nucTC. dd là phàm hanh eùa càc còng dàn. Nhà thd phài là mot
trudng hge ve tu càch còng dàn va ve tinh nhàn ài.
Càc vucTng triéu eùa nhàn loai ducrc tao nén bc7Ì Thién ménh
thàn linh va trai qua qua trình bièn dói tàt yéu. Co mot dòng lyc
nào dò kéo càc nhà nude va càc binh thùc chinh tri ndi tiép nhau,
tu hinh thùc này sang hình thùc khàc. Càc quy luàt này dugc
sinh ra tu Thugng de.
Li tudng chinh tri cùa Augustin là mot nhàn loai thdng nhàt
nhurng dugc phàn chia thành càc qudc già nhó. Vì theo òng,
chinh tàm ròng ldn cùa de qudc La Ma dà là mot trong nhirng
yéu tó suy dói cùa nò, vì ring tàm róng ldn dò dà dàn dén sy
thoài hóa cùa càc phong tyc va cùa càc co quan hành chinh vì
chùng bi thièu sy kiém soàt va vì té bòi ló.
Nói chung, Augustin dàt long tin sàu sàc vào càc hoàng de
Thién Chùa giào va cùng chù y dén viéc dóng nhàt nhà nuóc vói
nhà thò tbòng qua viéc tuyén bó vai trò cùa nhà nuóc nhu là diéu
mong muón cùa Thugng de là de duy tri tràt ty va khàng dinh sy
tàt yéu pbài phyc tùng càc tbièt che ày de vàng theo nhirng so
phàn thién ménh ngay cà khi càc vua chùa bay càc hoàng de thay
dói tòn giào hay là nguòi phi dao. Òng kbàng djnh ràng che dò
nò lé cùng là do Chùa dinh. Màc dù mgi nguòi bình dàng theo ty
nhién nhung "ké nò lé phài là nò lé vì nhùng tói lói eùa minh",
"ké nò lé phài là nò lé vì eó lòi" truóc Chùa va bdi vày nd lé phài
hoàn toàn cam chiù phyc vy chù cùa minh. Theo dng, sd hiìu cà
nhàn. bàt cdng xà hpi, sy tdn tai kè giàu, ngudi nghèo là "y
Chùa". Òng viét: "Ai dà tao ra nhùng thù dd? Chùa! Sinh ra
ngudi giàu là de giùp ngudi nghèo, sinh ra ngudi nghèo là de thù
thàch ngudi giàu...".
327
Màc dù cd sy luòng ly giùa bai loai nhà nude: nhà nude thè
tyc cùa tran gian va nhà nude cùa Thién Chùa, Augustin van
khing dinh quan diém ring Giào hdi là hién thàn thè tyc Tbièn
dudng cùa Chùa, là sy tdi cao cùa nhà nude thè tyc, ngudi dùrug
dàu Giào hdi thdng tri nhùng ngudi thdng tri nhà nude. Nguòi
thdng tri nhà nude cd thè pham sai làm, nhung ngudi trj vì cCia
nhà tbd tbì khdng thè. Ldi le va sy cai tri cùa ngudi dimg dàu
nhà thd khdng thè sai trai, vì ngài là hién thàn cùa Chùa trén tràìn
gian. Dù ràng Augustin sg nhà nude thè tyc, nhìn thày nbùrag
mdi nguy hiém cùa nd ddi vdi tàm hdn cùa con ngudi, nhunig
dng khdng thè hoàn toàn tuyét ddi quay lung lai vdi nhà nuóc
này va phé phàn nd hoàn toàn tdi Idi. Sy khinh thuòmg eòi tràin
cùa rdiiìng nguòi Co Dóc giào truóc óng dd khóng hoàn toàn che
ngy dugc óng, dù cuóc song tu vién cùa óng là rat ly tuòng. Òmg
cùng nhàn thùc ra ràng hàu hét nguòi ta khóng thè dat dugc liy
tuòng dò va do dò phài làm nhiìng dièu tòt nhàt dói vói vai tirò
cùa thành vièn cùa mot nhà nuóc thè tyc. Trong nhà nuóc thè tyic
dò cóng ly vàn phài dugc ngy tri.
328
Chu-ong 5
CÀC HOC THUYÉT
CHINH TRI TAY AU TRUNG CÓ
I. Khài quàt chung
Sau khi che dò chiém hùu nò lé La Ma sup dò vào thè ky VVI, ó Tày Au dà xuàt hién càc nhà nuóc, che dò phong kién din
bình thành. Nén tàng cùa che dò phong kién là so hùu ruòng dàt cùa
lành chùa phong kién. Xà hói chia tbành bai giai càp chinh; càc
chùa phong kién nàm hàu hét ruòng dàt va nóng dàn bi bàn cùng
hoà, lé thuòc vào càc chùa phong kién. Tói thè ky IX, chù nghìa
phong kién hình thành xong ò tàt cà càc nuóc ò Tày Au. Dóng thòi
vào thòi gian này, Tày Àu bi chia nhó thành càc quóc già phong
kién, khòng lé thuóc vào chinh quyén trung uong tàp quyén chiém
hùu móng dàt kbàc nbau. "Co càu dàng càp eùa che dò chiém hùu
rupng dàt va càc dòi bò ve vù trang gin lién vói co càu dàng càp dò,
dà dem lai cho quy toc quyén lyc dói vói nóng nò".
Trong xà bòi phong kién d Tày Àu, nhà thd Co Ddc giào cd
vi tri dàc biét. Vdi tiém nàng chiém gàn mot phàn ba dàt dai, gidi
' K, Marx va F. Engels: Toàn làp, tiéng Viét. NXB Su thàt. Ha Npi, 1996,
T,3, tr, 45.
329
tàng lù, thày tu trd thành dàng càp dàu tién cùa xd hpi phong
kién. Vdi sue manh kinh tè va chinh tri cùa minh nhà thd ddng
vai trd thdng soài trong he tu tudng cùa xà bòi phong kién. Giào
hpi can thiép vào ddi sdng chinh tri - xà hdi va tuyén bd dàc
quyèn, dàc Igi cùa càc lành chùa phong kién, sy àp bue bàt cdng
trong xà bòi là do "Chùa dà an bài". Nhà thd Thién Chùa giào su
dyng càc Idi kéu ggi "phyc tùng chinh quyèn", "nd lé cam chiù
khuàt phuc càc dng chù cùa minh" ma càc giào sì thdi nd lé dà su
dyng, nhdm tbièt làp tràt ty phong kién.
Nhàn xét ve bé tu tudng thdi trung ed, F. Engels viét;
"Trong tay bgn giào sì, chinh tri va luàt hge, cùng nhu tàt cà càc
ngành khoa hpc khàc vàn chi là nhùmg ngành cùa khoa hpc thàn
hpc vd nhiìng nguyén ly thdng tri tbàn bpc cùng dugc àp dyng
cho chinh tri va luàt hoc". Kinh Thành cùng cd hiéu lyc trudc
mpi toà àn nhu là phàp luàt, khoa hpc luàt hpc trong mdt thdi
gian ddi vdn cdn dàt dudi sy giàm hd cùa thàn hpc...".'
Nhu vày, tu tudng thàn quyèn nhu mdt "dàm mày mù day
dàc" bao trùm trén bd Tày Àu trong tàt cà càc lình vyc ddi song
xà bòi.
IL Càc hoc thuyét chinh tri tiéu biéu
/. Hoc thuyét thàn quyén
Vdi sue manh kinh té, chinh tri va sy théng tri ve tinh thin
cùa minh, nhà thd Tbièn Chùa giào muu toan bit càc lành chùa
phong kién quy tdc, va toàn xà bòi phài quy phuc va lé thudc vào
' K.Marx va F. Engels: Tuyén /(ip..tiéng Vi?t, NXB Su th^t. Ha NQÌ, T II,
tr. 205-206.
330
minh. Càc giào bòi tich cuc tuyén truyén càc hcic thuyét thàn
quyén nhàm thóng tri thè gicri. Mot trong nhùng hpc thuyét dugc
phó bién róng rài là "hoc thuyét màt trdi va màt tràng", trong dd
cho ràng "mài tràng toà sàng nhd màt trdi, vuong quyén cbdi
sàng nhd giào hoàng". Thuyét ly "bai guom" cùng dugc phd bién
róng rài, theo dò nhà vua eó dugc guom bau cùa minh - là chinh
quyén. nhò eó giào bòi va do dò cùng phài phuc tùng giào hói.
Viéc su dung càc hoc thuyét thàn quyén vào muc dich chinh
tri. trong cupe dàu tranh giành quyén binh giùa càc giào hoàng
La Ma va càc hoàng de dò chinh là cupe dàu tranh giùa càc tàp
doàn phong kién thóng tri kbàc nbau. Nhung cà nhà thò va giói
phong kién déu eó myc tièu chóng lai càc phong trào dàu tranh
cùa quàn chùng nhàn dàn bi àp bue. Nhà thò Thién Chùa giào
giùp dò phong kién quy toc dàn àp càc cupe khòi nghìa nóng
dàn, con càc hoàng de tbì ùng bó nhà thò dàu tranh cbòng càc
phong trào tà dao.
Thomas Aquinas (1225-1274) nhà tu tuòng Giào bòi vì dai
cuòi cùng trong thòi trung eó, muón hòa làn tu tuòng cùa Aristotle
veri eùa Augustin. Òng là nhà tu tuòng lón nhàt eùa Thién Chùa
giào dòng Dóminich, dà co gang bién minh cho nhirng giào diéu
Thién Chùa giào nhàm kbàng dinh tu tuòng mói cho che dò phong
kién, cbòng lai sy phé phàn cùa phài tà giào thè ky X - XIII. Òng
sinh ra tai làu dai Roccasecca cùa già dinh trong Tbành phó
Aquino, khoàng giùa duòng Roma va Napoli.
Tàc phàm nói tiéng nhàt cùa Thomas Aquinas là "Tc'mg luàn
ve Thàn hoc" (Summa Tbeologia) là mot trong nhùmg eóng trình
day dù va bé thóng nhàt ve thàn hpc tìmg duge viét ra tu truóc
cho dén nay. Nguòi ta tbuong vi sy pbùc tap va dò sg cùa nò vói
mot nhà thò kiéu Gothic. Thomas Aquinas cho ràng, thè giói dugc
331
xày dyng trén co so tòn ti tràt ty thành thàn, trong dò càc hình
thùc tòi cao tao sue song cho hình thùc thàp nhàt. Dùng dàu tón
ti tràt ty dò là Chùa, thyc thè quy dinh nguyén tdc phuc tùng cùa
ding càp duói dòi vói dàng càp trén. Vói lógich dò, Thomas
Aquinas quan niém xd bòi cùng phdi dugc xày dung trén co sd
ké dudi phài phyc tùng ngudi trén. Chinh d day dng dà thàn
tbành hoà che dg ding càp phong kién.
Òng cho ring con ngudi ve bàn chat là mgt thyc thè chinh
tri va cd muu càu vi tri trong xà bòi. Myc dich cùa nhà nude theo
dng là Igi ich cùa cdng ddng. Diéu này chi cd thè dat dugc khi xà
bòi hgp nhàt vùmg cbàc cd khà nàng bào ve trudc ké thù. Vì vày,
mdt nhà nude quàn chù, trong dd luàt phàp là trung tàm, là bình
thùc tdt nhàt cùa cai tri, nhung nhà nude này cai tri khdng bang
càch dàn àp càc thành vién cùa nd. Ndi loan chdng chinh quyén
theo dng khdng bao gid là hgp ly. Óng cho rdng bàt cu mdt su
thay ddi càch thdng tri nào cùng phài dugc tièn hành mdt càch
hgp phàp, vì sy cai tri càn cd ngudn gdc linh thiéng eùa nd. Néu
mdt thành vièn khdng thè dat duge sy bdi thuòmg hgp phàp cho
sy bàt bình cùa minh, tbì vàn de dd tùy thudc vào Chùa. Cudi
cùng Ngài sè giài quyét tdt dep vàn de này. Òng cho ràng, nhd
thd phdi ld càp cao hon nhà nude, ngudi thdng tri cùa nhà nude
phài tuàn theo ngudi thdng tri nbd thd. Nhd nude dugc xem nhu
ld mot thiét che dugc thiét Idp mdt cdch thàn thành va cd dugc
quyèn lue ddi vdi con ngudi thdng qua Giào hdi cùa Chùa. Ldng
trung thành tdi thugng cùa con ngudi ddi vdi Giào hdi, ddi vói
Chùa cùng là ldng trung thành ddi vdi nhà nude, vì nhà nude cd
dugc quyén lyc thdng qua Giào bòi.
Ld mdt nhd duy tdm, Thomas Aquinas phàn biét thàn luàt va
nhàn luàt. Thàn luàt chi ra con duòng "dat tdi sy cyc lac chdn
332
thién dudng", cdn nhàn luàt quy dinh tràt ty ddi sdng xà bòi noi
tran tyc. Trong tàc phàm "Thàn hoc toàn thu" Thomas Aquinas
dà phàn chia phàp luàt thành bdn loai:
- "Luàt vình cùu" dugc Thomas Aquinas ggi là "chinh tri tue
cùa Chùa diéu hành thè gidi", va khàng dinh ràng luàt này là co
sd ty nhièn va xà bòi, cùa tràt ty toàn thè gidi.
- "Luàt tu nhién" dugc coi là "su phàn chièu cùa luàt vình
cùru bang ly tri con ngudi" vào bao góm mong muón ty bào tón,
ké tue dòng gióng va quy luàt chung .song cùa con ngudi,
- "Nhàn luàt" (luàt bành vàn hay ggi là luàt thyc dinh là
pbàp luàt phong kién bién bành duge eoi là sy phàn ành cdc ddi
hdi cùa luàt ty nbién, khdng duge phàn ty nbién.
- "Thàn luàt hay luàt bào ùng" duge Thomas Aquinas dành
cho Kinh Thành.
Thomas Aquinas quan niém: nhàn luàt khdng duge màu
thuàn vdi luàt ty nhién. Nhà càm quyén khdng dugc càm tbàn
dàn duge sdng, hdn nhàn va sinh de, cdn ddi vdi quàn dich, lao
ddng va suu thué, tbì do Chùa phong kién quy dinh. Quan niém
dùng "luàt ty nhién" de han che pbàp luàt thành vàn dd phdn dnh
nhùmg quan bé xd bòi phong kién, trong dd Chùa phong kién
khdng dupc giét nd lé nhu chù nò giét nò le trudc day. Song
ddng thdi hpc thuyét này cùng nhàm bào ve trai ty phong kién d
chd nd bién minh cho sy chuyén quyén cùa phong kién trong
viéc xàc dinh nghìa vu phong kién. Thomas Aquinas luàn giài
ring de trành "bao loan" thi phài phyc tùng "nhàn luàt", "kè
dudi" phài phyc tùng "bé trén" dd là do thién dinh.
De bào ve che dò nhà tbd Tbièn Chùa giào nhim thu phyc
giai càp phong kién quy tdc, Thomas Aquinas cho ring, khi mdt
333
nhà quàn chù vi pham càc dao luàt cùa nhà thd tbì cd quyér làt
dd dng ta, cdn càc thàn dàn cd nghìa vy tuàn thù giào bòi.
Nhiìng luàn thuyét cùa Thomas Aquinas ve nhà nude cjng
nhàm myc dich dd, bào ve che dd nhà thd Tbièn Chùa giào. "3àn
chat cùa chinh quyén" tue là tràt ty diéu bành va tuàn thù U cJo
Chùa dinh; chinh vdi y nghìa này Thomas Aquinas dà luàn giài
thuyét giào cùa tdng dd Paven "mpi chinh quyén là do Chia".
Song, Thomas tiép tyc thuyét ly, ràng khdng pbài vì thè ma mSi
vi quàn chù quy tdc déu cd thè tryc tiép trd thành thành tiiàn;
cùng do dd khdng pbài mpi hành ddng cùa vi quàn chù déu rramg
"tinh chat tbành thàn". Mdt quàn cdng cd thè trd tbành ké tièim
quyén, chuyén che, dién rd. Trong trudng hgp này, luàn dién ve
tinh hgp phàp cùa ngudn gdc va viéc su dung quyén lyc cùa cuàm
cdng này thudc ve nhà thd. Do dd, hpc thuyét cùa Thonas
Aquinas ve "ba yéu td" quyén lyc dà tao nén sy bién giài tinh ite
cho bpc thuyét thàn quyén.
Thomas Aquinas phàn biét càc thè che quàn chù, quy tdic,
tàp doàn thdng tri va chuyén quyén vdi bièn dang là nén dàn chiù.
Coi che dd quàn chù là hình thùc cao nhàt, Aquinas uu tién chio
nhà nude vdi "hình thùc két hgp" giùa thiét che quàn chù, qiuy
tgc va dàn chù. Ly tudng cùa dng là che dò quàn chù phong tièn
vdi vai trd khà ìón cùa hdi ddng càc dai phong kién (bao gdn cà
"cdc Giao hoàng"); càc yéu td dàn chù dugc Thomas Aquinas ccoi
là nhà thd ed khà nàng kéu ggi thàn dàn làt dd "tén ddc tài" klhi
càn thiét.
Ò My va nhiéu nude khàe nhùmg ngudi theo chù n?hiìa
Thomas Aquinas dà sàng làp ra "Chù nghìa Thomas Aqunjas
mdi", dua ra hpc thuyét giào quyèn dya trén co tu tudng cùia
334
- Xem thêm -
.PDF 
316 
1081 
76 
