tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
Lêi më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Vèn lu«n lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh ho¹t
®éng kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp. Chóng ta cÇn kh¼ng ®Þnh r»ng kh«ng
thÓ thùc hiÖn ®îc c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi nãi chung cña Nhµ níc, còng
nh c¸c môc tiªu kinh doanh cña doanh nghiÖp nãi riªng nÕu nh kh«ng cã vèn.
§èi víi c¸c NHTM víi t c¸ch lµ mét doanh nghiÖp, mét chÕ tµi trung gian ho¹t
®éng trong lÜnh vùc tiÒn tÖ th× vèn l¹i cã mét vai trß hÕt søc quan träng. NHTM
lµ ®¬n vÞ chñ yÕu cung cÊp vèn thu l·i. Nhng ®Ó cung cÊp ®ñ vèn ®¸p øng
nhu cÇu thÞ trêng, ng©n hµng sÏ ph¶i huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi. V× vËy,
c¸c NHTM rÊt chó träng ®Õn vÊn ®Ò huy ®éng vèn ®¸p øng ®Çy ®ñ nhu cÇu
kinh doanh cña m×nh. Cã thÓ nãi ho¹t ®éng huy ®éng c¸c nguån kh¸c nhau
trong x· héi lµ lÏ sèng quan träng nhÊt cña c¸c NHTM.
T¹i ViÖt Nam viÖc huy ®éng vèn (khai th¸c lîng tiÒn t¹m thêi nhµn
rçi trong c«ng chóng, hé gia ®×nh, cña c¸c TCKT-XH hay c¸c TCTD
kh¸c) cña NHTM cßn nhiÒu bÊt hîp lý. §iÒu nµy dÉn tíi chi phÝ vèn cao,
quy m« kh«ng æn ®Þnh, viÖc tµi trî cho c¸c danh môc tµi s¶n kh«ng cßn
phï hîp víi quy m«, kÕt cÊu tõ ®ã lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng sinh lêi, buéc
ng©n hµng ph¶i ®èi mÆt víi c¸c lo¹i rñi ro.v.v. Do ®ã, viÖc t¨ng cêng
huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi víi chi phÝ hîp lý vµ sù æn ®Þnh cao lµ yªu cÇu
ngµy cµng trë nªn cÊp thiÕt vµ quan träng.
§Ó t¨ng cêng huy ®éng vèn ta cÇn nghiªn cøu c¸c h×nh thøc huy
®éng, c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c«ng t¸c huy ®éng vèn nh quy m«,
c¬ cÊu nguån huy ®éng ®ñ lín ®Ó tµi trî cho c¸c danh môc tµi s¶n vµ
kh«ng ngõng t¨ng trëng æn ®Þnh; nguån vèn cã chi phÝ hîp lý; huy ®éng
vèn phï hîp víi sö dông vèn vÒ mÆt kú h¹n; qu¶n lý tèt c¸c lo¹i rñi ro
liªn quan ®Õn ho¹t ®éng huy ®éng vèn. Còng nh ph©n tÝch c¸c nh©n tè
¶nh hëng tíi c«ng t¸c huy ®éng vèn.
1
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
NHTM CP Qu©n ®éi lµ mét ng©n hµng non trÎ. Mêi n¨m ho¹t ®éng kh«ng
ph¶i lµ mét kho¶ng thêi gian dµi, nhng víi tÊt c¶ nh÷ng g× NHTM CP Qu©n ®éi
®· tr¶i qua vµ ®¹t ®îc, ng©n hµng cã quyÒn tù hµo vµ tin tëng vµo sù ph¸t triÓn
cña m×nh trong t¬ng lai. Trong ®Þnh híng ph¸t triÓn, t¨ng cêng huy ®éng
vèn vÉn lµ u tiªn hµng ®Çu. §©y lµ mét ho¹t ®éng v« cïng cÇn thiÕt gãp phÇn
n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh trong ®iÒu kiÖn héi nhËp quèc tÕ, vµ ®Ó ®¶m b¶o
®¸p øng ®ñ nhu cÇu ho¹t ®éng kinh doanh cho Ng©n hµng.
§iÒu nµy cã thÓ thÊy râ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nguån vèn víi chi
phÝ rÎ tõ Bé Quèc Phßng vµ c¸c ®èi tîng trong ngµnh nh c¸c doanh nghiÖp
quèc phßng v.v.. göi t¹i NHTM CP Qu©n ®éi ngµy cµng eo hÑp, kh«ng ®Òu
qua c¸c n¨m. Thªm vµo ®ã lµ sù c¹nh tranh ngµy cµng trë nªn gay g¾t kh«ng
chØ riªng hÖ thèng NHTM mµ cßn tõ sù tham gia ngµy cµng nhiÒu cña c¸c tæ
chøc tµi chÝnh phi ng©n hµng. Tõ ®ã ®ßi hái NHTM CP Qu©n ®éi ph¶i cã
nh÷ng gi¶i ph¸p huy ®éng vèn ®óng ®¾n thÝch hîp míi ®¸p øng ®îc nhu cÇu
vèn cho nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy, ®©y còng lµ ®Ò tµi chuyªn ®Ò tèt nghiÖp ®·
®îc lùa chän: “Gi¶i ph¸p t¨ng cêng huy ®éng vèn t¹i Ng©n hµng
Th¬ng m¹i Cæ phÇn Qu©n ®éi”.
2. Môc ®Ých vµ ý nghÜa nghiªn cøu cña chuyªn ®Ò
XuÊt ph¸t tõ lý luËn vÒ huy ®éng vèn cña NHTM, chuyªn ®Ò sÏ ph©n tÝch,
®¸nh gi¸ thùc tr¹ng nguån vèn, ho¹t ®éng huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi cña NHTM
CP Qu©n ®éi vµ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng cêng huy ®éng vèn ®Ó gãp
phÇn n©ng cao kÕt qu¶ kinh doanh cña NHTM CP Qu©n ®éi.
3. Ph¹m vi nghiªn cøu vµ ®èi tîng nghiªn cøu cña chuyªn ®Ò
§Ò tµi nghiªn cøu tËp trung c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ c«ng t¸c huy ®éng vèn tõ
bªn ngoµi cña NHTM. Ph©n tÝch, ®i s©u nghiªn cøu ho¹t ®éng huy ®éng vèn cña
NHTM CP Qu©n ®éi trªn c¸c khÝa c¹nh: c¸c lo¹i h×nh, quy m«, c¬ cÊu, chi phÝ
vèn vµ sù phï hîp víi sö dông vèn trªn c¬ së c¸c sè liÖu cña ng©n hµng tõ n¨m
2000-2004.
2
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
LuËn v¨n sö dông c¸c ph¬ng ph¸p khoa häc: Ph¬ng ph¸p duy vËt
biÖn chøng, ph¬ng ph¸p duy vËt lÞch sö, ph¬ng ph¸p chØ sè, ph©n tÝch,
so s¸nh vµ tæng hîp, kh¸i qu¸t ho¸ vµ trõu tîng ho¸. Sö dông sè liªu
thèng kª ®Ó luËn chøng.
5. Bè côc cña chuyªn ®Ò
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn luËn v¨n gåm 3 ch¬ng:
Ch¬ng I: Lý luËn chung vÒ ho¹t ®éng huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi trong
NHTM
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi cña NHTM
CP Qu©n ®éi thêi gian qua.
Ch¬ng III: Gi¶i ph¸p t¨ng cêng huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi t¹i NHTMCP
Qu©n ®éi.
3
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
Ch¬ng 1: lý luËn chung vÒ ho¹t ®éng
huy ®éng vèn trong NHTM
1.1. Tæng quan vÒ NHTM
1.1.1. Kh¸i niÖm NHTM
HiÖn nay, tuy kh¸i niÖm vÒ NHTM ë mçi níc cã ®Æc ®iÓm kh¸c nhau
nhng ®Òu thèng nhÊt coi NHTM lµ doanh nghiÖp chuyªn kinh doanh tiÒn tÖ
vµ cung øng nh÷ng dÞch vô tµi chÝnh cho nÒn kinh tÕ, lµ mét trong nh÷ng tæ
chøc tµi chÝnh trung gian, c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian nµy gäi chung lµ
c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh cã chøc n¨ng gièng nhau lµ dÉn vèn tõ n¬i thõa vèn
sang n¬i thiÕu vèn.
ë ViÖt Nam, LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông theo §iÒu 20 cã ghi “ NHTM lµ
lo¹i h×nh TCTD ®îc thùc hiÖn toµn bé ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng
kinh doanh kh¸c cã liªn quan” Trong ®ã “ Ho¹t ®éng ng©n hµng lµ ho¹t ®éng
kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô ng©n hµng víi néi dung thêng xuyªn lµ nhËn
göi, sö dông tiÒn nµy ®Ó cÊp tÝn dông vµ cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n”.
1.1.2. C¸c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña NHTM
Ngay tõ xa xa, víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®· lµm xuÊt
hiÖn nhu cÇu trao ®æi hµng víi nhau. §Ó viÖc trao ®æi nµy ®îc tiÕn hµnh dÔ
dµng vµ thuËn lîi, ngêi ta ®· dïng tiÒn lµm trung gian trao ®æi hµng ho¸. HÖ
qu¶ lµ ®· lµm t¨ng tèc ®é trao ®æi hµng ho¸, kÝch thÝch s¶n xuÊt, ®a x· héi
loµi ngêi ngµy cµng ph¸t triÓn. NÕu kh«ng cã tiÒn ®ãng vai trß trung gian th×
qu¸ tr×nh trao ®æi sÏ v« cïng phøc t¹p.
X· héi ngµy cµng ph¸t triÓn th× vai trß cña tiÒn tÖ ngµy cµng ®îc
ph¸t huy. C¸c NHTM víi chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ ®· biÕt tËn dông
u thÕ, søc m¹nh cña ®ång tiÒn ®Ó sinh lêi. Hä thùc hiÖn kinh doanh tiÒn
tÖ b»ng c¸ch trao ®æi ngo¹i tÖ: Mua, b¸n mét lo¹i tiÒn nµy lÊy mét lo¹i
tiÒn kh¸c vµ hëng phÝ dÞch vô.
4
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
Do kinh doanh trong lÜnh vùc tiÒn tÖ, c¸c NHTM thêng cã kÐt tèt ®Ó
cÊt gi÷ ®¶m b¶o an toµn, v× vËy hä thùc hiÖn cÊt tr÷ hé tiÒn cho mäi ngêi
®Ó lµm t¨ng thu nhËp tõ viÖc thu phÝ, t¨ng kh¶ n¨ng ®a d¹ng c¸c lo¹i tiÒn,
t¨ng quy m« tµi s¶n kinh doanh tiÒn tÖ. ViÖc cÊt tr÷ hé nhiÒu ngêi kh¸c
lµ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn thanh to¸n hé.
Ngoµi ra, hä cßn cho vay lÊy l·i. Ban ®Çu, c¸c ng©n hµng ®· dïng vèn cña
chñ ®Ó tµi trî cho c¸c ho¹t ®éng nhng ®iÒu ®ã kh«ng kÐo dµi. Tõ ho¹t ®éng
thùc tiÔn, c¸c ng©n hµng nhËn thÊy thêng xuyªn cã ngêi göi tiÒn vµo vµ cã
ngêi lÊy tiÒn ra, song tÊt c¶ ngêi göi tiÒn kh«ng rót tiÒn cïng mét lóc, ®· t¹o
sè d thêng xuyªn ë kÐt. Do tÝnh chÊt v« danh cña ®ång tiÒn, ng©n hµng cã
thÓ sö dông t¹m thêi mét phÇn tiÒn göi cña kh¸ch hµng ®Ó cho vay. Ho¹t ®éng
cho vay t¹o nªn lîi nhuËn lín cho ng©n hµng, do vËy c¸c ng©n hµng ®Òu t×m
c¸ch më réng thu hót tiÒn göi ®Ó cho vay b»ng c¸ch tr¶ l·i cho ngêi göi tiÒn.
Nh vËy, tõ viÖc gi÷ hé tiÒn ®Ó thu phÝ, ng©n hµng chuyÓn sang huy ®éng vèn
vµ tr¶ l·i cho viÖc huy ®éng sè tiÒn nhµn rçi, tiÒm tµng trong x· héi. B»ng c¸ch
cung cÊp c¸c tiÖn Ých kh¸c nhau mµ ng©n hµng huy ®éng ®îc ngµy cµng nhiÒu
tiÒn göi, lµ ®iÒu kiÖn ®Ó më réng c¸c ho¹t ®éng cña ng©n hµng.
Bíc chuyÓn m×nh lín nhÊt cña hÖ thèng ng©n hµng b¾t ®Çu tõ thÕ kû 20
khi mµ c¸c ng©n hµng ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc, kü thuËt vµo ho¹t ®éng
cña m×nh. Hµng lo¹t s¶n phÈm míi ra ®êi ®¸p øng mäi nhu cÇu cña kh¸ch
hµng nh b¶o l·nh, cho thuª thiÕt bÞ trung vµ dµi h¹n, uû th¸c t vÊn, m«i giíi
chøng kho¸n.v.v. Ngµy nay, ng©n hµng ®· trë thµnh mét bé phËn kh«ng thÓ
thiÕu cña mçi nÒn kinh tÕ. Nã ®îc coi lµ m¹ch m¸u cña mét quèc gia.
1.1.3. Nguån vèn cña NHTM
NHTM còng nh bÊt cø mét doanh nghiÖp nµo ®Ó tån t¹i vµ ph¸t
triÓn ph¶i cã vèn. Vèn t¸c ®éng ®Õn kÕt cÊu tµi s¶n vµ kh¶ n¨ng sinh lêi,
h¹n chÕ c¸c lo¹i rñi ro trong ho¹t ®éng NHTM. Vèn cña NHTM gåm 2
lo¹i c¬ b¶n nÕu ph©n chia theo h×nh thøc së h÷u lµ vèn chñ së h÷u vµ vèn
nî (vèn huy ®éng tõ bªn ngoµi).
5
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
1.1.3.1. Vèn cña chñ së h÷u
a, Kh¸i niÖm
Vèn chñ së h÷u lµ ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn ®Ó ng©n hµng ®îc luËt ph¸p cho
phÐp ho¹t ®éng vµ ®©y lµ lo¹i vèn ng©n hµng cã thÓ sö dông l©u dµi, h×nh thµnh
nªn trang thiÕt bÞ, nhµ cöa. Nguån h×nh thµnh nªn vèn chñ së h÷u gåm nguån
h×nh thµnh ban ®Çu, nguån vèn bæ sung trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, nguån vay
nî cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi thµnh cæ phÇn vµ c¸c quü.
b, C¸c thµnh phÇn vèn cña chñ së h÷u vµ ®Æc ®iÓm cña chóng
- Vèn ban ®Çu
Vèn ban ®Çu h×nh thµnh khi ng©n hµng b¾t ®Çu ho¹t ®éng víi tÝnh chÊt
së h÷u vµ nguån h×nh thµnh kh¸c nhau. NÕu lµ ng©n hµng t nh©n th× ®ã lµ
vèn do c¸ nh©n tù bá ra; nÕu lµ ng©n hµng thuéc së h÷u Nhµ níc th× do
ng©n s¸ch Nhµ níc cÊp; nÕu lµ ng©n hµng cæ phÇn th× do cæ ®«ng th«ng
qua mua c¸c cæ phÇn (hoÆc cæ phiÕu); nÕu lµ ng©n hµng liªn doanh th× do
c¸c bªn tham gia liªn doanh gãp.
Trêng hîp cña ng©n hµng cæ phÇn cã thÓ ®îc h×nh thµnh tõ cæ
phÇn thêng vµ cæ phÇn u ®·i.
Vèn ban ®Çu thêng ph¶i tu©n thñ c¸c qui ®Þnh cña NHNN. C¸c qui
®Þnh thêng nªu râ sè vèn tèi thiÓu - vèn ph¸p ®Þnh mµ chñ ng©n hµng
cÇn ph¶i cã ®Ó b¾t ®Çu kinh doanh ng©n hµng. NHNN, luËt NHNN cã qui
®Þnh cô thÓ cho tõng lo¹i ng©n hµng trong tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ.
Vèn thêng kh«ng ph¶i hoµn tr¶. C¸c cæ ®«ng cã thÓ b¸n cæ phiÕu
trªn thÞ trêng vèn (thÞ trêng chøng kho¸n). C¸c cæ phÇn thêng ®îc
hëng cæ tøc cao hay thÊp tuú thuéc vµo kÕt qu¶ kinh doanh vµ chÝnh
s¸ch ph©n chia lîi nhuËn cña ng©n hµng.
- Vèn chñ së h÷u h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng
Bao gåm cæ phÇn ph¸t hµnh thªm ( hoÆc ng©n s¸ch cÊp thªm ) trong qu¸
tr×nh ho¹t ®éng, lîi nhuËn tÝch luü, thÆng d vèn, c¸c quÜ ...
6
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
Cæ phÇn ph¸t hµnh thªm, ng©n s¸ch cÊp thªm: Ng©n hµng cã thÓ
ph¸t hµnh thªm cæ phÇn (thêng lµ cæ phÇn u ®·i) hoÆc xin cÊp thªm
vèn tõ ng©n s¸ch ®Ó më réng quy m« ho¹t ®éng, hoÆc ®Ó chèng ®ì rñi ro
trong trêng hîp cÇn ph¶i duy tr× thÞ gi¸ cña cæ phiÕu...
Huy ®éng vèn cæ phÇn tõ c¸n bé c«ng nh©n viªn ng©n hµng m×nh:
H×nh thøc huy ®éng nµy huy ®éng vèn tõ chÝnh nh÷ng c¸n bé c«ng nh©n
viªn trong ng©n hµng m×nh, lµm cho hä trë thµnh nh÷ng cæ ®«ng cña ng©n
hµng vµ g¾n chÆt quyÒn lîi víi quyÒn lîi chung cña ng©n hµng. §©y lµ
h×nh thøc mang tÝnh l©u dµi vµ æn ®Þnh cÇn ®îc chó träng.
Huy ®éng tõ lîi nhuËn bæ sung VCC, c¸c quü dù phßng tµi chÝnh, quü
trî cÊp, quü khen thëng lµ c¸c lo¹i quü kh¸c: NÕu nh lîi nhuËn ®Ó l¹i cña
ng©n hµng ®ñ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu gia t¨ng vèn cña m×nh th× th«ng thêng
®©y chÝnh lµ nguån bæ sung quan träng nhÊt. Nguån bæ sung nµy cã thÓ lÊy
trùc tiÕp tõ c¸c quü nh: Quü dù phßng tµi chÝnh, quü trî cÊp.v.v. MÆc dï
vËy khã nhÊt lµ ph¶i x¸c ®Þnh ®îc khi nµo th× ®îc phÐp trÝch lËp tõ c¸c
quü trªn ®Ó lµm nguån vèn bæ sung, tØ lÖ trÝch lËp ra sao cho hîp lý.
Vèn bæ sung b»ng ph¸t hµnh giÊy nî cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi thµnh
cæ phiÕu: Mét sè ng©n hµng coi cæ phÇn u ®·i cã thêi h¹n, c¸c tr¸i phiÕu
dµi h¹n còng thuéc VCC mÆc dï chóng mang nhiÒu tÝnh chÊt cña mét
kho¶n nî. Tuy nhiªn, phÇn nµy thêng bÞ giíi h¹n vµ kiÓm so¸t chÆt chÏ.
c, Vai trß
Vèn chñ së h÷u chØ chiÕm mét phÇn nhá so víi vèn nî, do ®Æc trng trong
kinh doanh ng©n hµng lµ huy ®éng ®Ó cho vay. Theo quy ®Þnh cña NHNN ViÖt
Nam tû lÖ Vèn chñ së h÷u/tiÒn göi tèi thiÓu lµ 1/20. Tuy chiÕm tû träng nhá,
song Vèn chñ së h÷u cã vai trß rÊt quan träng.
Vèn chñ së h÷u cã vai trß b¶o vÖ ngêi göi tiÒn: Kinh doanh ng©n hµng
thêng xuyªn ®èi ®Çu víi rñi ro. C¸c kho¶n tæn thÊt cña ng©n hµng sÏ ®îc bï
®¾p b»ng vèn chñ së h÷u. Nh vËy, nÕu quy m« vèn chñ së h÷u lín, ngêi göi
tiÒn vµ ngêi cho vay sÏ c¶m thÊy an t©m h¬n vÒ ng©n hµng.
7
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
Vèn chñ së h÷u cã vai trß t¹o lËp t c¸ch ph¸p nh©n vµ duy tr× ho¹t ®éng
cho ng©n hµng: Nh ®· ph©n tÝch ë trªn, ®Ó ho¹t ®éng ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn lµ ng©n
hµng ph¶i cã ®îc sè vèn tèi thiÓu ban ®Çu. Sè vèn nµy ®îc sö dông ®Ó mua s¾m
trang thiÕt bÞ, nhËp c«ng nghÖ, x©y thªm chi nh¸nh, më v¨n phßng ®¹i diÖn...
Ngoµi ra, Vèn chñ së h÷u cã vai trß ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng cña
ng©n hµng: RÊt nhiÒu quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng cña ng©n hµng cã liªn quan
chÆt chÏ víi Vèn chñ së h÷u nh quy m« nguån tiÒn göi ®îc tÝnh theo tû
lÖ víi Vèn chñ së h÷u... V× vËy quy m« vµ cÊu tróc ho¹t ®éng cña ng©n
hµng ®îc ®iÒu chØnh theo vèn chñ së h÷u.
1.1.3.2. Vèn nî
a, Kh¸i niÖm
Kh¸c víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c, vèn nî cña NHTM chiÕm
tû träng lín h¬n nhiÒu so víi vèn cña chñ vµ ®©y lµ lo¹i vèn c¬ b¶n ®Ó tµi
trî cho c¸c danh môc tµi s¶n cña NHTM. Vèn nî ®îc huy ®éng tõ c¸c
nguån tiÒn göi, vay vµ mét sè lo¹i kh¸c.
b, C¸c thµnh phÇn vèn nî vµ ®Æc ®iÓm cña chóng
- TiÒn göi
§Æc ®iÓm chung cña tiÒn göi lµ chóng ph¶i thanh to¸n khi kh¸ch hµng yªu
cÇu ngay c¶ khi ®ã lµ tiÒn göi cã kú h¹n cha ®Õn h¹n.
Quy m« tiÒn göi rÊt lín so víi c¸c nguån kh¸c. Th«ng thêng nguån chiÕm
h¬n 50% tæng nguån vèn vµ lµ môc tiªu t¨ng trëng hµng n¨m cña ng©n hµng.
TiÒn göi lµ ®èi tîng ph¶i dù tr÷ b¾t buéc, do vËy chi phÝ tiÒn göi
thêng cao h¬n l·i tr¶ cho tiÒn göi.
TiÒn göi nhÊt lµ tiÒn göi ng¾n h¹n thêng nh¹y c¶m víi c¸c biÕn ®éng
vÒ l·i suÊt, tû gi¸, thu nhËp vµ nhiÒu nh©n tè kh¸c. L·i suÊt cao lµ yÕu tè
kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp, d©n c göi vµ cho vay. Thu nhËp gia t¨ng lµ
®iÒu kiÖn ®Ó gia t¨ng quy m« vµ thay ®æi kú h¹n nguån tiÒn göi.
8
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
C¸c yÕu tè kh¸c nh ®Þa ®iÓm ng©n hµng, c¸c lo¹i h×nh huy ®éng... ®Òu
¶nh hëng tíi quy m« vµ cÊu tróc cña nguån tiÒn.
- TiÒn vay
Tû träng nguån nµy thÊp h¬n so víi nguån tiÒn göi. Kh¸c víi nhËn tiÒn
göi, ng©n hµng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ®i vay thêng xuyªn chØ vay lóc cÇn thiÕt
vµ hoµn toµn chñ ®éng quyÕt ®Þnh khèi lîng vay phï hîp víi nhu cÇu sö
dông. C¸c kho¶n vay thêng cã thêi h¹n ng¾n, chØ nh»m ®¶m b¶o thanh to¸n
tøc thêi khi nhu cÇu thanh to¸n cña kh¸ch hµng t¨ng cao. H¬n n÷a vay NHNN
phô thuéc rÊt lín vµo chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú.
- Nguån kh¸c
PhÇn lín c¸c nguån nµy ng©n hµng kh«ng ph¶i tr¶ l·i. Tuy nhiªn, chi
phÝ ®Ó cã vµ duy tr× chóng lµ rÊt ®¸ng kÓ. Nh×n chung, c¸c nguån kh¸c
trong ng©n hµng thêng kh«ng lín.
c, Vai trß
Cã thÓ nãi nÕu vèn chñ së h÷u cã vai trß quan träng ®Ó ng©n hµng ®îc ®i
vµo ho¹t ®éng vµ lµ ®Öm ®ì kh«ng thÓ thiÕu cña ng©n hµng th× vèn nî l¹i lµ
yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mçi ng©n hµng.
Trªn c¬ së vèn nî t¹o lËp, ng©n hµng sö dông ®Ó cho vay, ®Çu t vµo
chøng kho¸n, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh, tiÒn göi t¹i ng©n hµng kh¸c vµ
ph¶i ®îc thùc hiÖn dù tr÷ theo quy ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh
to¸n. Qui m«, c¬ cÊu cña c¸c nhãm tµi s¶n nµy ®îc x¸c ®Þnh mét phÇn
c¨n cø vµo qui m«, c¬ cÊu vèn nî.
Thªm vµo ®ã, tÝnh æn ®Þnh vÒ chi phÝ vµ thêi h¹n cña vèn nî quy ®Þnh sè
tiÒn ph¶i dù tr÷ lµ c¬ së c©n nh¾c ®Çu t bao nhiªu vµo chøng kho¸n ng¾n h¹n
nªn cho vay víi thêi h¹n nµo, l·i suÊt bao nhiªu ®Ó phï hîp víi vèn.
Nh vËy, vèn nî cã vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc quyÕt ®Þnh danh
môc tµi s¶n ®Çu t, tõ ®ã ¶nh hëng ®Õn thu nhËp cña NHTM.
9
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
Ngoµi ra, qui m« vµ kÕt cÊu cña vèn nî còng ¶nh hëng rÊt lín ®Õn
sù an nguy ho¹t ®éng cña NHTM. Sù kh«ng phï hîp gi÷a viÖc huy ®éng
vèn tõ bªn ngoµi vµ viÖc sö dông vèn vÒ thêi h¹n, ®é nh¹y c¶m víi l·i
suÊt, qui m« c¸c lo¹i tiÒn cã thÓ dÉn tíi c¸c rñi ro vÒ thanh to¸n, l·i suÊt,
tû gi¸ mµ ng©n hµng ph¶i g¸nh chÞu.
Tãm l¹i, qua nh÷ng vÊn ®Ò ®îc ®Ò cËp ë trªn th× râ rµng vèn cã vai trß
quan träng quyÕt ®Þnh sù sèng cßn cña mét ng©n hµng ®Æc biÖt lµ vèn nî. §Ó
cã ®îc vèn nî th× ho¹t ®éng huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi l¹i cµng cã vai trß
hÕt søc quan träng. Sau ®©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng huy ®éng vèn
tõ bªn ngoµi trong NHTM.
1.2. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi cña NHTM
1.2.1. C¸c h×nh thøc huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi
Tuú theo c¸c tiªu chÝ, môc ®Ých huy ®éng kh¸c nhau cã c¸c h×nh thøc sau:
NÕu ph©n theo lo¹i vèn huy ®éng gåm: huy ®éng tiÒn göi vµ tiÒn vay.
NÕu huy ®éng vèn ph©n theo lo¹i tiÒn: huy ®éng vèn néi tÖ vµ ngo¹i tÖ.
NÕu ph©n theo ph¹m vi huy ®éng: huy ®éng vèn trong níc vµ níc ngoµi.
NÕu theo kú h¹n huy ®éng: huy ®éng vèn ng¾n, trung vµ dµi h¹n.
NÕu ph©n theo ®èi tîng huy ®éng vèn: huy ®éng vèn tõ c¸c c¸ nh©n, hé
gia ®×nh vµ tæ chøc kinh tÕ.
Ngoµi ra, c¸c NHTM cßn huy ®éng tõ c¸c nguån bªn ngoµi kh¸c.
Cô thÓ:
1.2.1.1. Huy ®éng vèn tiÒn göi, vay
a, Huy ®éng vèn tiÒn göi
“Ng©n hµng ®îc nhËn tiÒn göi cña c¸c TCKT, c¸ nh©n vµ c¸c TCTD
kh¸c díi h×nh thøc tiÒn göi kh«ng kú h¹n, tiÒn töi cã kú h¹n vµ tiÒn göi kh¸c”
- §iÒu 45 LuËt c¸c TCTD sè 03/1997/QH10.
10
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
TiÒn göi ph©n lo¹i theo kú h¹n bao gåm :
- TiÒn göi kh«ng kú h¹n (tiÒn göi giao dÞch):
Khi tiÒn mÆt (hoÆc SÐc tõ mét ng©n hµng kh¸c) ®îc göi vµo ng©n hµng
A, nÕu muèn sÏ cã thÓ rót tiÒn ra hoÆc chi tiªu vµo bÊt cø lóc nµo, ng©n hµng A
sÏ s¾p xÕp tiÒn göi ®ã vµo nhãm tiÒn göi kh«ng kú h¹n, nghÜa lµ c¸c kho¶n göi
víi thêi gian kh«ng x¸c ®Þnh. Ngêi võa míi göi tiÒn vµo buæi s¸ng, nÕu cÇn
cã thÓ rót ra ngay vµo buæi chiÒu. NÕu kh«ng cã nhu cÇu sö dông, cã thÓ mêi
b÷a nöa th¸ng hoÆc mét n¨m sau míi rót ra. TÝnh bÊt ®Þnh vÒ thêi gian göi,
cïng víi ®Æc ®iÓm cã thÓ rót ra bÊt cø lóc nµo cÇn ®· lµm cho lo¹i tiÒn göi nµy
cßn cã tªn gäi tiÕng Anh lµ Demand deposit.
TiÒn göi kh«ng kú h¹n cã l·i suÊt thÊp hoÆc kh«ng ®îc tr¶ l·i vµ
bao gåm 2 lo¹i sau:
+ TiÒn göi thanh to¸n: §ã lµ kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n tríc hÕt ®îc
sö dông ®Ó tiÕn hµnh thanh to¸n, chi tr¶ cho c¸c ho¹t ®éng hµng ho¸, dÞch vô
vµ c¸c kho¶n chi kh¸c ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh kinh doanh mét c¸ch thêng
xuyªn, an toµn vµ thuËn tiÖn.
§èi víi tiÒn göi thanh to¸n, viÖc rót tiÒn hoÆc chi tr¶ cho bªn thø ba
thêng ®îc thùc hiÖn b»ng sÐc hay chuyÓn kho¶n.
Tµi kho¶n v·ng lai lµ tµi kho¶n cã lóc d nî, cã lóc d cã.Víi tµi kho¶n
nµy, kh¸ch hµng cßn cã thÓ ®îc ng©n hµng ®¸p øng nhu cÇu tÝn dông trong
mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. §øng trªn gãc ®é ng©n hµng, tiÒn göi
kh«ng kú h¹n lµ mét kho¶n nî mµ ng©n hµng lu«n ph¶i chñ ®éng tr¶ cho
kh¸ch hµng vµo bÊt cø lóc nµo.
+ TiÒn göi kh«ng kú h¹n thuÇn tuý : Lµ c¸c kho¶n tiÒn ®îc ký göi víi
môc ®Ých an toµn tµi s¶n, kh«ng mang tÝnh chÊt phôc vô thanh to¸n. Khi cÇn
thanh to¸n kh¸ch hµng cã thÓ ®Õn ng©n hµng ®Ó chi tiªu. Ng©n hµng ph¶i tho¶
m·n yªu cÇu cña kh¸ch hµng khi hä cã nhu cÇu rót tiÒn vµ chØ ®îc phÐp sö
dông tån kho¶n chi khi ®· ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n chi tr¶.
11
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
- TiÒn göi cã kú h¹n:
Khi göi tiÒn vµo NHTM theo tµi kho¶n göi cã kú h¹n, ®iÒu ng©n hµng
cÇn biÕt tríc tiªn lµ göi víi thêi gian bao l©u. Th«ng thêng ®Þnh kú cã
thÓ lµ 1 th¸ng, 3 th¸ng, 6 th¸ng, 1 n¨m hoÆc h¬n n÷a. T¹i ViÖt Nam, c¸c
kho¶n tiÒn göi cã kú h¹n thêng n»m trong kho¶ng 6 th¸ng ®Õn 24 th¸ng.
Nguyªn nh©n v× c¸c doanh nghiÖp níc ta hÇu hÕt thuéc lo¹i doanh
nghiÖp võa vµ nhá víi sè vèn kh«ng lín vµ tèc ®é quay vßng vèn kh¸
nhanh. Do vËy, hä khã cã thÓ göi víi kú h¹n dµi. H¬n n÷a nÕu göi tiÒn cã
kú h¹n cµng dµi mÆc dï ®îc hëng l·i suÊt cao h¬n nhng khi cã nhu
cÇu rót tiÒn ®ét xuÊt th× kho¶n l·i suÊt mµ ng©n hµng tr¶ sÏ rÊt thÊp, do
ph¶i chÞu l·i suÊt ph¹t v× ®· lµm ¶nh hëng ®Õn kÕ ho¹ch cña ng©n hµng.
L·i suÊt mµ ng©n hµng tr¶ cho tiÒn göi cã kú h¹n thêng lµ cao h¬n
nhiÒu so víi tiÒn göi kh«ng kú h¹n. Lý do ë ®©y lµ, khi ®· thèng nhÊt víi
ng©n hµng r»ng sÏ göi tiÒn trong kho¶ng thêi gian nµo ®ã, cã ®Õn h¬n
80% nh÷ng th©n chñ ®· gi÷ ®îc cam kÕt nãi trªn. Do vËy, NHTM hoµn
toµn yªn t©m sö dông tiÒn göi ®Ó cho vay. Víi kho¶n cho vay æn ®Þnh
nµy, ng©n hµng sÏ kiÕm ®îc nhiÒu lîi nhuËn h¬n. V× thÕ tiÒn thu lao nã
tr¶ còng ph¶i cao h¬n ®Ó kÝch thÝch sù göi tiÒn h¬n n÷a.
Tãm l¹i, ®©y lµ lo¹i tiÒn göi cã sù tho¶ thuËn tríc gi÷a kh¸ch hµng vµ
ng©n hµng vÒ thêi gian rót tiÒn. §¹i bé phËn nguån tiÒn göi nµy cã nguån
gèc tõ tÝch luü vµ xÐt vÒ b¶n chÊt chóng ®îc ký th¸c víi môc ®Ých hëng
l·i. C¸c NHTM nhËn 2 lo¹i tiÒn göi cã kú h¹n tiÒn göi cã kú h¹n vµ tiÒn
göi b¸o rót (tøc khi muèn rót ra ph¶i b¸o tríc).
TiÒn göi cã kú h¹n gi÷ vÞ trÝ trung gian gi÷a tiÒn göi thanh to¸n vµ tiÒn
göi tiÕt kiÖm. §©y lµ nguån tiÒn t¬ng ®èi æn ®Þnh, ng©n hµng cã thÓ sö dông
phÇn lín tån kho¶n vµo kinh doanh. ChÝnh v× vËy, c¸c NHTM lu«n t×m c¸ch
®a d¹ng ho¸ lo¹i tiÒn göi nµy b»ng c¸ch ¸p dông nhiÒu kú h¹n kh¸c nhau vãi
møc l·i suÊt kh¸c nhau nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña mäi kh¸ch hµng.
12
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
- TiÒn göi tiÕt kiÖm : XÐt vÒ b¶n chÊt, ®©y lµ mét phÇn thu nhËp cña
®©n c cha sö dông cho tiªu dïng. C¸c tÇng líp d©n c ®Òu cã c¸c kho¶n
thu nhËp t¹m thêi cha sö dông (c¸c kho¶n tiÒn tiÕt kiÖm). Trong ®iÒu kiÖn
cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi ng©n hµng, hä ®Òu cã thÓ göi tiÕt kiÖm nh»m thùc
hiÖn c¸c môc tiªu b¶o toµn vµ sinh lêi ®èi víi c¸c kho¶n tiÒn tiÕt kiÖm, ®Æc
biÖt lµ nhu cÇu b¶o toµn. Nh»m thu hót ngµy cµng nhiÒu tiÒn tiÕt kiÖm, c¸c
ng©n hµng ®Òu cè g¾ng khuyÕn khÝch d©n c thay ®æi thãi quen gi÷a vµng
vµ tiÒn mÆt t¹i nhµ b»ng c¸ch më réng m¹ng líi huy ®éng, ®a ra c¸c
h×nh thøc huy ®éng ®a d¹ng vµ l·i suÊt c¹nh tranh hÊp dÉn.
- TiÒn göi cña c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c: Nh»m môc ®Ých nhê thanh
to¸n hé vµ mét sè môc ®Ých kh¸c, c¸c TCTD cã thÓ göi tiÒn t¹i ng©n hµng.
Tuy nhiªn, quy m« nguån nµy thêng kh«ng lín.
b, Huy ®éng vèn vay
Vèn ®i vay lµ quan hÖ vay mîn gi÷a NHTM vµ NHTW hoÆc gi÷a c¸c
NHTM víi nhau hay víi c¸c TCTD kh¸c.
C¸c NHTM sÏ ®i vay vèn ®Ó bæ sung vµo vèn huy ®éng cña m×nh khi
ng©n hµng ®· sö dông hÕt vèn kh¶ dông mµ vÉn kh«ng ®ñ vèn ho¹t ®éng, hay
nãi c¸ch kh¸c t¹m thiÕu vèn kh¶ dông.
Trong trêng hîp vèn vay trªn tiÕp tôc kh«ng ®¸p øng ®îc cho ®ñ nhu
cÇu sö dông cña NHTM th× NHTM sÏ ®i vay cña NHTW.
a, Ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸
B¶n chÊt cña nghiÖp vô nµy lµ ng©n hµng chñ ®éng ph¸t hµnh phiÕu nî
nh chøng chØ tiÒn göi, kú phiÕu vµ tr¸i phiÕu ®Ó huy ®éng vèn thêng nh»m
môc ®Ých ®· ®Þnh. VÝ dô ph¸t hµnh kú phiÕu ®Ó cã tiÒn cho vay kh¾c phôc hËu
qu¶ b·o lôt, ®Ó cho vay thu mua n«ng s¶n, ®Ó ®Çu t cho mét dù ¸n...
Trong ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ th× chøng chØ tiÒn göi lµ phiÕu nî ng¾n h¹n
víi mÖnh gi¸ quy ®Þnh; tr¸i phiÕu lµ lo¹i phiÕu nî trung vµ dµi h¹n. Hai lo¹i
phiÕu nî trªn ®îc ng©n hµng ph¸t hµnh tõng ®ît, tuú theo môc ®Ých.
13
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
Trong huy ®éng vèn díi h×nh thøc ph¸t hµnh chøng chØ tiÒn göi, tr¸i
phiÕu ng©n hµng, c¸c NHTM ph¶i tr¶ l·i suÊt cao h¬n so víi l·i suÊt tiÒn
göi huy ®éng. V× vËy khi thùc hiÖn huy ®éng vèn díi c¸c h×nh thøc nµy,
c¸c ng©n hµng ph¶i c¨n cø vµo ®Çu ra ®Ó quyÕt ®Þnh vÒ khèi lîng huy
®éng, møc l·i suÊt, thêi h¹n vµ ph¬ng ph¸p huy ®éng.
Vèn nµy chØ ®îc huy ®éng trong thêi gian nhÊt ®Þnh, khi ®· huy
®éng ®ñ khèi lîng vèn theo dù kiÕn c¸c ng©n hµng sÏ ngõng viÖc huy
®éng (b¸n) kú phiÕu, tr¸i phiÕu.
b, Vay NHNN (vay ng©n hµng trung ¬ng)
§©y lµ kho¶n vay nh»m gi¶i quyÕt nhu cÇu cÊp b¸ch trong chi tr¶ cña
NHTM. Trong trêng hîp thiÕu hôt dù tr÷ (dù tr÷ thanh to¸n...), NHTM
thêng vay ng©n hµng Nhµ níc. H×nh thøc cho vay chñ yÕu cña NHNN lµ t¸i
chiÕt khÊu (hoÆc t¸i cÊp vèn). C¸c th¬ng phiÕu ®· ®îc c¸c NHTM chiÕt
khÊu (hoÆc t¸i chiÕt khÊu) trë thµnh tµi s¶n cña hä. Khi cÇn tiÒn, ng©n hµng
mang nh÷ng th¬ng phiÕu nµy ®Õn t¸i chiÕt khÊu t¹i NHNN.
NHNN ®iÒu hµnh vay mîn nµy mét c¸ch chÆt chÏ; tuú thuéc
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõng thêi kú mµ NHTM ph¶i thùc hiÖn c¸c ®iÒu kiÖn
®¶m b¶o vµ kiÓm so¸t nhÊt ®Þnh.
Th«ng thêng NHNN chØ t¸i chiÕt khÊu cho nh÷ng th¬ng phiÕu
cã chÊt lîng (thêi gian ®¸o h¹n ng¾n, kh¶ n¨ng tr¶ nî cao) vµ phï hîp
víi môc tiªu cña ng©n hµng Nhµ níc trong tõng thêi kú. Cßn trong
®iÒu kiÖn cha cã th¬ng phiÕu, NHNN cho NHTM vay díi h×nh thøc
t¸i cÊp vèn theo h¹n møc tÝn dông nhÊt ®Þnh.
Mét ®iÒu cho thÊy, ®Æc biÖt lµ ë nh÷ng níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, cho
dï NHTW ¸p dông møc l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu hoÆc l·i suÊt ph¹t cao hay thÊp
thÕ nµo ®i n÷a th× NHTW vÉn ph¶i cho c¸c NHTM vay khi NHTM bÞ kÑt thanh
to¸n ®Ó tr¸nh nh÷ng c¬n khñng ho¶ng tµi chÝnh kh«ng ®¸ng x¶y ra vµ thùc
hiÖn tèt chøc n¨ng lµ “lµ ngêi cho vay cuèi cïng” ®èi víi c¸c NHTM.
14
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
§øng vÒ phÝa NHTM, vay t¹i NHTW lµ mét dÞch vô hÕt søc tiÖn lîi
vµo nh÷ng khi NHTW h¹ l·i suÊt chiÕt khÊu trong chÝnh s¸ch cung øng
tiÒn tÖ níi láng ®Ó kÝch thÝch ®Çu t.
Trong trêng hîp khi NHTM ®Õn vay gi÷a lóc NHTW ®ang th¾t chÆt
cung øng ®Ó chèng l¹m ph¸t. Lóc ®ã l·i suÊt chiÕt khÊu ®îc ®a lªn cao
víi nh÷ng kho¶n lç tr«ng thÊy khi vay vèn cña NHTW, c¸c NHTM chØ
miÔn cìng vay trong nh÷ng t×nh huèng th¾t chÆt ngÆt nghÌo, vµ t×m mäi
c¸ch tr¶ nî rÊt nhanh. Khi ®ã c¸c kho¶n vay nµy chØ chiÕm mét phÇn rÊt
Ýt trong tæng tµi s¶n nî.
Tïy vµo yªu cÇu ®iÒu tiÕt cña nÒn kinh tÕ mµ NHTW cã thÓ h¹ hoÆc
n©ng l·i suÊt chiÕt khÊu. Song dï sao ®©y còng lµ nguån cuèi cïng ®èi
víi ho¹t ®éng vèn cña c¸c NHTM.
c, Huy ®éng vèn qua h×nh thøc vay c¸c TCTD kh¸c
§ã lµ nguån c¸c NHTM vay lÉn nhau vµ vay cña c¸c TCTD kh¸c trªn
thÞ trêng liªn ng©n hµng hay thÞ trêng tiÒn tÖ. §©y lµ h×nh thøc cho vay,
nhng thùc chÊt nã lµ h×nh thøc t¬ng trî gi÷a c¸c ng©n hµng ®Ó cã ®îc
sù hîp t¸c ®«i bªn cïng cã lîi. C¸c ng©n hµng ®ang cã dù tr÷ vît yªu cÇu
sÏ cã thÓ s½n lßng cho c¸c ng©n hµng kh¸c vay ®Ó t×m kiÕm l·i suÊt cao.
Ngîc l¹i, c¸c ng©n hµng ®ang thiÕu hôt dù tr÷ cã nhu cÇu vay mîn tøc
thêi ®Ó ®¶m b¶o thanh kho¶n.
Nh vËy nguån vay mîn tõ c¸c TCTD kh¸c ®Ó ®¸p øng nhu cÇu dù
tr÷ vµ chi tr¶ cÊp b¸ch vµ trong nhiÒu trêng hîp sÏ bæ sung hoÆc thay thÕ
cho nguån vay mîn tõ NHNN.
1.2.1.2. Huy ®éng vèn néi tÖ vµ ngo¹i tÖ
§©y lµ h×nh thøc xem xÐt vèn huy ®éng theo lo¹i tiÒn. Trong vèn huy
®éng cña c¸c NHTM ViÖt Nam gåm cã vèn huy ®éng b»ng ®ång VN§ vµ
ngo¹i tÖ (chñ yÕu lµ ®ång USD, EUR).
15
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
a, Huy ®éng vèn néi tÖ:
TiÒn göi b»ng néi tÖ cña c¸c tÇng líp d©n c : §©y chñ yÕu lµ tiÒn göi
tiÕt kiÖm, nguån nµy cã quy m«, c¬ cÊu lín trong tæng nguån huy ®éng
b»ng néi tÖ nhng t¨ng trëng kh«ng æn ®Þnh. Nhîc ®iÓm huy ®éng tiÒn
göi tiÕt kiÖm cã l·i suÊt huy ®éng b×nh qu©n cao, kú h¹n tiÒn göi danh
nghÜa cña ngêi d©n thêng ng¾n ng¾n (kú h¹n nhá h¬n 12 th¸ng). §iÒu
nµy ®· ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng sö dông vèn, kh¶ n¨ng dÞch chuyÓn kú h¹n
d nî, kÕt qu¶ kinh doanh vµ gi¶m søc c¹nh tranh cña NHTM.
TiÒn göi b»ng néi tÖ cña c¸c TCKT-XH : Nguån tiÒn nµy còng cã quy
m«, c¬ cÊu lín trong tæng nguån huy ®éng. TiÒn göi nµy thêng lµ tiÒn göi
giao dÞch hoÆc cã kú h¹n ng¾n, hëng l·i suÊt thÊp. NÕu ng©n hµng huy ®éng
®îc nhiÒu ®Ó cho vay vµ ®Çu t th× kh«ng nh÷ng kÐo dµi ®îc chªnh lÖch l·i
suÊt hai ®Çu trÇn vµ sµn, gi¶m ®îc chi phÝ vèn b×nh qu©n, t¨ng lîi nhuËn.
TiÒn göi b»ng néi tÖ cña c¸c TCTD kh¸c : Nguån nµy cã qui m«, c¬ cÊu
nhá trong tæng nguån tiÒn göi b»ng néi tÖ. Nguån tiÒn göi cña c¸c TCTD kh¸c
thêng cã møc ®é t¨ng trëng kh¸ cao nhng chñ yÕu lµ nguån trong thanh
to¸n, ng©n hµng còng kh«ng sö dông nhiÒu nguån nµy ®Ó cho vay vµ ®Çu t.
§i vay b»ng néi tÖ: TiÒn göi lµ nguån quan träng nhÊt cña NHTM.
Tuy nhiªn, khi cÇn, ng©n hµng thêng vay mîn thªm. T¹i nhiÒu níc
NHTW thêng quy ®Þnh tû lÖ gi÷a nguån tiÒn huy ®éng vµ vèn chñ së
h÷u. Do vËy nhiÒu NHTM vµo nh÷ng giai ®o¹n cô thÓ ph¶i vay mîn
thªm ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tr¶ khi kh¶ n¨ng huy ®éng bÞ h¹n chÕ. ViÖc
®i vay b»ng ®ång néi tÖ chñ yÕu lµ ®Ó ®¸p øng sù thiÕu hôt dù tr÷.
b, Huy ®éng vèn b»ng ngo¹i tÖ:
TiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ cu¶ c¸c tÇng líp d©n c : TiÒn göi b»ng
ngo¹i tÖ cña c¸c tÇng líp d©n c chiÕm tû träng nhá. ViÖc huy ®éng vèn
b»ng ngo¹i tÖ lu«n bÞ t¸c ®éng m¹nh bëi l·i suÊt ngo¹i tÖ trªn thÞ trêng
quèc tÕ vµ tÝnh tr¹ng khan hiÕm tiÒn ®ång VND.
16
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
Côc dù tr÷ liªn bang Mü (FED) liªn tôc c¾t gi¶m l·i suÊt cho vay tõ
®ã l·i suÊt huy ®éng b»ng USD cña c¸c ng©n hµng lu«n gi¶m m¹nh, hÖ
qu¶ lµ ngêi d©n chuyÓn sang dïng ®ång tiÒn cã gi¸ (®æi USD sang VND
chuyÓn sang göi tiÕt kiÖm b»ng ®ång VND ®Ó hëng l·i suÊt cao h¬n).
TiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ cña c¸c TCKT-XH : §©y chñ yÕu lµ c¸c kho¶n
tiÒn göi trong thanh to¸n, tiÒn göi cã kú h¹n ng¾n thêng tõ 1-3 th¸ng.
TiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ cña c¸c TCTD kh¸c : Nguån tiÒn nµy chiÕm tû
träng cao nhÊt trong tæng sè vèn huy ®éng b»ng ngo¹i tÖ. T¹i ViÖt Nam ®èi
tîng cho vay chñ yÕu lµ c¸c NHTM nhµ níc.
TiÒn vay b»ng ngo¹i tÖ: còng gièng nh tiÒn vay b»ng néi tÖ, chØ khi thËt
sù cÇn thiÕt NHTM míi ®i vay nhÊt lµ b»ng ngo¹i tÖ víi l·i suÊt cao vµ ®Çy
biÕn ®éng. Do vËy lîng vay nµy thêng nhá.
1.2.1.3. Huy ®éng vèn trong níc vµ ngoµi níc
a, Huy ®éng vèn trong níc
Huy ®éng vèn trong níc ®îc coi lµ nguån ®Æc biÖt quan träng nhÊt
lµ ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông nh NHTM. Nguån vèn cã tû träng lín
nhÊt trong tæng nguån vèn trong níc mµ NHTM cã thÓ huy ®éng ®îc
lµ tiÒn göi kh«ng kú h¹n. §©y chñ yÕu lµ tiÒn göi kh«ng kú h¹n cña c¸c
doanh nghiÖp ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. Th«ng
thêng ng©n hµng kh«ng ph¶i tr¶ l·i cho nguån tiÒn nµy nhng ë ViÖt
Nam ®Ó khuyÕn khÝch huy ®éng ®îc nhiÒu nªn cã l·i suÊt mÆc dï lµ
nhá. Së dÜ kho¶n vèn nµy kh«ng hoÆc l·i suÊt thÊp v× tÝnh chÊt biÕn ®éng
phøc t¹p cña nã.
Vèn trong níc cã quy m« lín tiÕp theo mµ NHTM cã thÓ huy ®éng
®îc lµ tiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n chóng vµ c¸c doanh nghiÖp víi môc
®Ých hëng lîi nhuËn qua l·i suÊt, ë bÊt kú ng©n hµng nµo trªn thÕ giíi
tiÒn göi tiÕt kiÖm lµ ng¾n h¹n.
17
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
Ngoµi ra ph¸t hµnh kú phiÕu vµ tr¸i phiÕu còng mang l¹i nguån vèn trong
níc cho ng©n hµng. T¹i ViÖt Nam viÖc ph¸t hµnh nµy gióp ph¸t triÓn trung
t©m chøng kho¸n nhng chñ yÕu lµ kú phiÕu t¹o vèn ng¾n h¹n cßn tr¸i phiÕu
t¹o vèn dµi h¹n th× Ýt ®îc quan t©m. Mét nguån vèn trong níc n÷a mµ
NHTM cã thÓ huy ®éng ®ã lµ vèn ®i vay. NHTM cã thÓ ®i vay NHTW hoÆc
c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c nhng ë ViÖt Nam c¸c TCTD ph¸t triÓn kh«ng
m¹nh, do vËy hÇu hÕt chØ cã ho¹t ®éng vay gi÷a c¸c NHTM nhµ níc. Ngoµi
ra cßn mét sè nguån vèn kh¸c cã thÓ huy ®éng ®îc ë trong níc nh vay tõ
c«ng ty mÑ, vån uû th¸c cña c¸c tæ chøc trong níc...
Trªn ®©y lµ nh÷ng nguån vèn trong níc mµ NHTM cã thÓ huy ®éng
®îc tõ bªn ngoµi. Khi huy ®éng vèn trong níc, ®iÒu mµ c¸c NHTM quan
t©m ®ã lµ l·i suÊt ph¶i ®¶m b¶o nhu cÇu cña thÞ trêng. Nguyªn nh©n lµ v×
l·i suÊt vèn trong níc kh«ng ®îc quyÕt ®Þnh ®¬n thuÇn chØ b»ng bëi l·i
suÊt níc ngoµi, tû lÖ thay ®æi kú väng trong tû gi¸ hèi ®o¸i vµ mäi chi phÝ
rñi ro mµ cßn bÞ ¶nh hëng m¹nh mÏ bëi ®iÒu kiÖn thÞ trêng trong níc,
bao gåm cung vµ cÇu trong níc ®èi víi tÝn dông, cÊu tróc cña hÖ thèng tµi
chÝnh trong níc vµ t×nh tr¹ng l¹m ph¸t mong ®îi.
b, Huy ®éng vèn níc ngoµi
XÐt theo lÞch sö, phÇn lín c¸c kho¶n vèn níc ngoµi ch¶y vµo c¸c
níc ®ang ph¸t triÓn lµ mang tÝnh chÊt dµi h¹n hoÆc trung h¹n (tr¸i phiÕu,
viÖn trî hoÆc c¸c kho¶n cho vay b»ng ®ång tiÒn ngo¹i tÖ). HÇu hÕt chóng
®îc sö dông vµo c¸c dù ¸n vµ do vËy lµ nh»m môc ®Ých thóc ®Èy t¨ng
trëng kinh tÕ. §èi víi nh÷ng níc cã khã kh¨n vÒ nguån vèn trong níc
hoÆc vÒ dù tr÷ ngo¹i hèi, th× viÖc tiÕp cËn ®îc víi vèn níc ngoµi sÏ cã
thÓ gióp gi¶i quyÕt ®îc nhiÒu trë ng¹i cña nÒn kinh tÕ.
HiÖn nay, ®èi víi c¸c NHTM ë ViÖt Nam ®îc phÐp huy ®éng vèn cña
c¸c tæ chøc níc ngoµi qua c¸c h×nh thøc sau:
18
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
+ Vay b»ng tiÒn (vay tµi chÝnh)
+ NhËp khÈu hµng ho¸ dÞch vô tr¶ chËm theo ph¬ng thøc më th tÝn dông.
+ Thuª tµi chÝnh níc ngoµi.
+ Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ra níc ngoµi.
+ C¸c lo¹i h×nh vay níc ngoµi kh¸c.
§Ó huy ®éng vèn tõ níc ngoµi th× c¸c NHTM ph¶i cã c¸c ®iÒu kiÖn
theo quy ®Þnh cña Ng©n hµng nhµ níc ban hµnh theo th«ng t sè
03/1999/TT-NHNN ngµy 12 th¸ng 08 n¨m 1999 chØ ®îc sö dông vèn vay
níc ngoµi ®Ó bæ sung vèn tÝn dông vµ ph¶i sö dông ®óng môc ®Ých vèn vay.
C¸c NHTM cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p sö dông nguån vèn tÝn dông cã
hiÖu qu¶ vµ ®Æc biÖt nªn sö dông vµo viÖc triÓn khai c¸c ch¬ng tr×nh
quèc gia, tham gia vµo c¸c kÕ ho¹ch cô thÓ do thñ tíng chÝnh phñ ra
quyÕt ®Þnh ®Ó tranh thñ sù ®ång t×nh ñng hé tõ phÝa nhµ níc.
HiÖn nay, trªn thÞ trêng ViÖt Nam cã 27 chi nh¸nh ng©n hµng níc
ngoµi, 4 ng©n hµng liªn doanh, 3 c«ng ty cho thuª tµi chÝnh 100% vèn
níc ngoµi vµ 44 v¨n phßng ®¹i diÖn c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh níc ngoµi.
Ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng cã vèn níc ngoµi t¹i ViÖt Nam ®îc NHNN
®¸nh gi¸ cao. HÇu hÕt c¸c ng©n hµng nµy ®Òu lµ ng©n hµng lín trªn thÕ
giíi cña Anh, Mü, Ph¸p, §øc, Hµ Lan ho¹t ®éng ë níc ta. Tæng sè vèn
®iÒu lÖ ®· thùc sù ®a vµo ViÖt Nam lªn tíi gÇn 600 triÖu USD. C¸c ng©n
hµng nµy cã vai trß rÊt quan träng lµ cÇu nèi cho c¸c nhµ ®Çu t trong c¸c
lÜnh vùc s¶n suÊt kinh doanh ®Çu t vµo ViÖt Nam. §ång thêi nã thóc ®Èy
sù ph¸t triÓn ho¹t ®éng cña m«i trêng ng©n hµng ë níc ta.
Cho ®Õn nay, ch¬ng tr×nh khuyÕn khÝch chuyÓn tiÒn vÒ níc qua hÖ
thèng ng©n hµng trong níc vÉn cã hai h×nh thøc chñ yÕu ®ã lµ: Sö dông
tµi kho¶n tiÒn göi ngo¹i tÖ ®Æc biÖt dµnh cho ngêi håi h¬ng vµ c¸c
c«ng tr¸i ngo¹i tÖ.
19
tailieuonthi
Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
NguyÔn ViÖt Anh
1.2.1.4. Huy ®éng vèn ng¾n h¹n, trung vµ dµi tõ thÞ trêng
a, Huy ®éng vèn ng¾n h¹n tõ thÞ trêng
§©y lµ nguån huy ®éng c¬ b¶n cña NHTM, bao gåm:
- TiÒn göi ng¾n h¹n tõ thÞ trêng: lµ nguån c¬ b¶n quan träng nhÊt,
lu«n chiÕm tû träng cao trong tæng nguån vèn. Nã kh«ng nh÷ng ®¸p øng
®îc nhu cÇu kinh doanh ng¾n h¹n cña NHTM mµ cßn cã sù chuyÓn ho¸n
kú h¹n ®Ó ®Çu t, cho vay dµi h¹n gióp NHTM gi¶m bít g¸nh nÆng thiÕu
vèn trung vµ dµi h¹n.
- Vay NHTW vµ c¸c TCTD kh¸c: c¸c kho¶n mµ NHTW vµ c¸c TCTD
kh¸c cho vay hÇu hÕt ®Òu ng¾n h¹n chØ ®Ó kh¾c phôc hiÖn tîng thiÕu hôt dù
tr÷ b¾t buéc hay ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tr¶ cÊp b¸ch trong thêi gian ng¾n.
ViÖc vay vèn nµy l·i suÊt thêng cao nªn c¸c NHTM chØ khi thùc sù cÇn thiÕt
cÊp b¸ch míi huy ®éng th«ng qua h×nh thøc nµy.
- Chøng th tiÒn göi lo¹i lín: §©y lµ h×nh thøc ®¬n gi¶n cña chøng
th gièng nh tÝn phiÕu do c¸c NHTM ViÖt Nam t¹i thµnh phè Hå ChÝ
Minh ®· ph¸t hµnh trong n¨m 1995. Gi¸ trÞ bÒ mÆt cña tÝn phiÕu hoÆc
chøng th cã thÓ thÊp h¬n theo møc thu nhËp cña nh©n d©n. VÝ dô
500.000, 1.000.000, 2.500.000 hoÆc 5.000.000 nh ë ViÖt Nam. §øng vÒ
phÝa nh÷ng ngêi së h÷u chøng th hay tÝn phiÕu, nã lµ mét kho¶n ®Çu t,
mét kho¶n cho ng©n hµng vay víi l·i suÊt cè ®Þnh, vµ còng lµ tiÒn, lµ tµi
s¶n. §øng vÒ phÝa ng©n hµng, mçi khi ph¸t hµnh tÝn phiÕu hay CDs, nã ®·
vµ ®ang huy ®éng vèn cña thÞ trêng ®Ó ho¹t ®éng. §©y lµ lo¹i vèn ng¾n
h¹n, dïng ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng nhu cÇu vÒ tiÒn mÆt. Lo¹i tµi s¶n nî nµy,
®èi víi ng©n hµng lµ mét h×nh thøc cña tiÒn göi cã kú h¹n. C¸i kh¸c lµ ë
chç lo¹i chøng th nµy hoµn toµn kh«ng ®æi thµnh tiÒn mÆt ®îc khi cha
®Õn h¹n (tiÒn göi cã kú h¹n cã thÓ chuyÓn nÕu chÞu l·i suÊt ph¹t). Do vËy,
vèn thu ®îc tõ ph¸t hµnh chøng th CDs hoÆc tÝn phiÕu gióp ng©n hµng
chñ ®éng trong viÖc kinh doanh h¬n so víi vèn tõ tiÒn göi cã kú h¹n.
20
- Xem thêm -
.PDF 
98 
428 
55 
