Tài liệu Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh ngoại tệ tại ngân hàng ngoại thương việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM TRẦN TƯỜNG ANH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2000 LÔØI MÔÛ ÑAÀU Luaän vaên trình baøy hoaït ñoäng kinh doanh ngoaïi teä trong heä thoáng Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät nam ñoàng thôøi ñaõ neâu leân ñöôïc hieän traïng, thuaän lôïi vaø khoù khaên töø ñoù phaùt huy caùc theá maïnh, haïn cheá vaø khaéc phuïc nhöõng khoù khaên trong quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa heä thoáng Ngaân haøng Ngoaïi thöông. Vôùi nguyeän voïng luaän vaên seõ ñoùng goùp ñöôïc moät phaàn naøo trong vieäc cuûng coá, xaây döïng vaø phaùt trieån theá maïnh hoaït ñoäng kinh doanh ngoaïi teä, caùc hoaït ñoäng coù lieân quan taïi Ngaân haøng Ngoaïi thöông. Vaø cuõng mong raèng nhöõng kieán nghò vaø giaûi phaùp trình baøy trong luaän vaên coù theå aùp duïng roäng raõi trong hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng thöông maïi. Trong khi trình baøy, do thieáu kinh nghieäm neân khoâng traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt, kính mong Quí thaày coâ vaø ñoäc giaû löôïng thöù. Xin chaân thaønh caûm ôn Quí thaày coâ Khoa sau ñaïi hoïc, Khoa taøi chính doanh nghieäp vaø kinh doanh tieàn teä, Khoa taøi chính nhaø nöôùc, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP HCM ñaõ taän tình daïy baûo. Ñaëc bieät laø TS. VUÕ THÒ MINH HAÈNG, ngöôøi höôùng daãn vaø ñoùp goùp raát nhieàu coâng söùc cho caù nhaân toâi hoaøn thaønh luaän vaên. Traân troïng, CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ THÒ TRÖÔØNG NGOAÏI HOÁI, GIAO DÒCH NGOAÏI HOÁI. 1.1. THÒ TRÖÔØNG NGOAÏI HOÁI: Thöông maïi vaø dòch vuï toaøn caàu, söï chu chuyeån caùc luoàng voán, hoaït ñoäng ñaàu tö quoác teá,... ñoøi hoûi phaûi söû duïng caùc loaïi ngoaïi teä maïnh töï do chuyeån ñoåi trong thanh toaùn giöõa nhaø xuaát khaåu vaø nhaø nhaäp khaåu, giöõa doanh nghieäp cung caáp dòch vuï vaø doanh nghieäp höôûng dòch vuï, söï chuyeån voán trong noäi boä moät quoác gia vaø treân toaøn caàu, nhu caàu hoaït ñoäng ñaàu tö quoác teá... Yeâu caàu ñaët ra laø laøm theá naøo ñeå ñaùp öùng nhu caàu thanh toaùn, ñaàu tö , chuyeån ñoåi töø ngoaïi teä naøy sang ngoaïi teä khaùc cuûa caùc chuû theå neâu treân. Moät thò tröôøng môùi ñöôïc hình thaønh nhaèm ñaùp öùng caùc yeâu caàu treân vaø ngöôøi ta goïi ñoù laø thò tröôøng ngoaïi hoái hay coøn goïi laø thò tröôøng hoái ñoaùi. 1.1.1. Khaùi nieäm veà thò tröôøng ngoaïi hoái (TTNH): Thò tröôøng ngoaïi hoái – Foreign Exchange Market hay goïi taét laø Forex hoaëc giaûn ñôn laø FX: laø nôi thöïc hieän vieäc trao ñoåi mua baùn caùc ngoaïi teä vaø phöông tieän chi traû coù giaù trò nhö ngoaïi teä, maø giaù caû ngoaïi teä ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû cung caàu... Caùc ñaëc ñieåm lôùn cuûa TTNH laø ñòa ñieåm cuûa thò tröôøng khoâng oån ñònh, nhöng coù maïng löôùi khaép theá giôùi bao goàm caùc nhaø kinh doanh trong caùc ngaân haøng, caùc ñònh cheá taøi chính, caùc doanh nghieäp, caùc NHTW vaø caùc nhaø moâi giôùi trao ñoåi, mua baùn ñoàng tieàn thoâng qua ñieän thoaïi, telex, fax, hoaëc caùc phöông tieän thoâng tin hieän ñaïi. TTNH cuõng gioáng vôùi caùc thò tröôøng khaùc, nhö thò tröôøng haøng hoùa, thò tröôøng chöùng khoaùn, ôû choå caùc nhaø kinh doanh ñeàu taäp trung vaøo haønh vi mua baùn, coù phaïm vi hoaït ñoäng roäng khaép vaø caùc giao dòch ñöôïc noái maïng toaøn theá giôùi thoâng suoát 24 giôø trong ngaøy (tröø nhöõng ngaøy nghæ cuoái tuaàn) thoâng qua heä thoáng caùc nhaø kinh doanh (Dealers). Song ñieåm ñaëc tröng cuûa TTNH laø luoân mang tính quoác teá, chaúng haïn nhö moät khaùch haøng ôû Luaân ñoân coù theå giao dòch mua baùn ñoàng Maùc Ñöùc vôùi moät ñoái taùc ôû Tokyo. Caùc thò tröôøng giao dòch hoái ñoaùi lôùn treân theá giôùi goàm coù: Luaân ñoân, New York, Tokyo, Singapore, Hongkong, Frankfurt,... vôùi doanh soá xaáp xæ 1.300 tyû ñoâ la Myõ moãi ngaøy (Nguoàn Reuteurs 04/1995). 1.1.2. Nhöõng thaønh vieân tham gia TTNH: Thaønh phaàn chính tham gia TTNH laø Ngaân haøng thöông maïi, doanh nghieäp, Ngaân haøng Trung öông vaø nhaø moâi giôùi hoái ñoaùi ( FX Broker). Ngoaøi ra, coøn coù caùc ñònh cheá taøi chính khaùc nhö: caùc quyõ höu trí, caùc coâng ty baûo hieåm vaø caû caù nhaân coù voán. Khu vöïc chính yeáu trong thò tröôøng hoái ñoaùi laø thò tröôøng lieân ngaân haøng ( The Interbank Market ). ÔÛ ñoù caùc ngaân haøng coù theå giao dòch tröïc tieáp vôùi nhau hoaëc thoâng qua caùc nhaø moâi giôùi. Söï vaän ñoäng cuûa caùc luoàng voán laø nhaân toá quan troïng nhaát cho söï bieán ñoäng tyû giaù. 1/. Caùc Ngaân haøng thöông maïi: coù aûnh höôûng lôùn ñeán söï vaän ñoäng cuûa TTNH. Hoï kinh doanh treân danh nghóa thay maët cho khaùch haøng (caùc caù nhaân, caùc doanh nghieäp...) hay cho chính baûn thaân ngaân haøng. Ngaân haøng thöông maïi cung öùng caùc dòch vuï baûo hieåm voán cho caùc doanh nghieäp tröôùc söï bieán ñoäng veà tyû giaù. Ngoaøi ra, ñaây coøn laø moät nghieäp vuï nhaèm toái öu hoùa lôïi nhuaän baèng caùch taän duïng thôøi cô mua thaáp - baùn cao. Caùc ngaân haøng thöông maïi aùp duïng hai loaïi tyû giaù, loaïi tyû giaù “baùn buoân” aùp duïng treân thò tröôøng lieân haøng vaø tyû giaù “baùn leû” aùp duïng ñoái vôùi caùc giao dòch coù doanh soá nhoû cuûa khaùch haøng. 2/. Caùc ngaân haøng trung öông : vôùi tö caùch laø ngöôøi canh giöõ heä thoáng tieàn teä – ngaân haøng vaø ngöôøi chuû cuûa döï tröõ ngoaïi hoái quoác gia, caùc ngaân haøng trung öông ñoâi khi laø thaønh phaàn cô baûn treân TTNH thoâng qua haønh vi can thieäp thò tröôøng. Söï can thieäp cuûa caùc ngaân haøng trung öông nhaèm ñeå giuùp naâng giaù hoaëc giaûm giaù ñoàng tieàn baûn teä khi noù ôû möùc coù theå laøm toån haïi ñeán chính saùch tieàn teä quoác gia, hoaëc trieät tieâu hieän töôïng ñaàu cô treân thò tröôøng. 3/. Caùc nhaø moâi giôùi ngoaïi hoái: caùc nhaø moâi giôùi laø trung taâm giöõa ngaân haøng, khaùch haøng vaø qua ñoù hoï phaân tích caùc hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng baèng caùch laøm cho cung vaø caàu tieáp caän nhau. Hoï mang laïi cho khaùch haøng cuûa hoï nhöõng thoâng tin töùc thôøi veà thò tröôøng (keå caû trong vaø ngoaøi nöôùc), khaû naêng tìm thaáy baïn haøng (baùn hoaëc mua) khi caàn goïi, giaûm ñöôïc thôøi gian thay vì phaûi hoûi tröïc tieáp heát ngaân haøng naøy ñeán ngaân haøng khaùc. Ngoaøi ra hoï coøn ñaûm baûo söï vaän haønh toát cuûa cô cheá thò tröôøng qua lieân laïc maøn hình giöõa ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn cho tôùi khi thoûa thuaän ñöôïc giao dòch. Nhö vaäy, caùc nhaø moâi giôùi ngoaïi hoái ñoùng vai troø trung gian töông töï nhö moâi giôùi chöùng khoaùn. Nhöng coù ñaëc ñieåm khaùc laø moâi giôùi chöùng khoaùn laø ngöôøi ñöùng giöõa thöïc hieän moät giao dòch cho ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn roài ñöôïc höôûng hoa hoàng. Coøn moâi giôùi hoái ñoaùi thì khaùc, hoï laøm caàu noái cho giao dòch, vaø khi giao dòch ñöôïc thöïc hieän xong hoï môùi tieát loä teân caùc ñoái taùc tham gia giao dòch. Dó nhieân, hoï cuõng höôûng ñöôïc phaàn traêm phí moâi giôùi treân doanh soá giao dòch. 4/. Caùc ñònh cheá taøi chính vaø caùc doanh nghieäp. Caùc ñònh cheá taøi chính: bao goàm caùc taäp ñoaøn taøi chính lôùn (Financial Conglomerates) nhö caùc quyõ höu trí, quyõ ñaàu tö, caùc coâng ty baûo hieåm...ngaøy nay phaùt trieån raát maïnh meõ. Qua caùc hoaït ñoäng ñaàu tö haûi ngoaïi, caùc taäp ñoaøn taøi chính quan taâm ñeán söï bieán ñoäng tyû giaù lieân quan ñeán taøi saûn coù, taøi saûn nôï cuûa mình. Thoâng thöôøng caùc ñònh cheá taøi chính hoaït ñoäng khoâng thöôøng xuyeân vaø chuû ñoäng treân TTNH. Tuy nhieân, khi hoï tham gia, soá löôïng vaø quy moâ giao dòch thöôøng raát lôùn, aûnh höôûng maïnh ñeán bieán ñoäng tyû giaù cuûa thò tröôøng. Caùc doanh nghieäp: hoï söû duïng TTNH ñeå baûo ñaûm ngaên ngöøa ruûi ro khi bieán ñoäng veà laõi suaát vaø tyû giaù. Coù nhieàu doanh nghieäp thueâ moät vaøi dealer ñeå toå chöùc hoaït ñoäng hoái ñoaùi, thaønh laäp moät ngaân haøng taïi nhaø (In – house bank). Caùc coâng ty sieâu quoác gia tham gia TTNH vôùi caùc leänh (Orders) mua baùn ngoaïi teä raát lôùn coù aûnh höôûng raát maïnh ñeán tyû giaù hoái ñoaùi treân thò tröôøng. 1.1.3. Caùc chöùc naêng cuûa TTNH: Chöùc naêng cô baûn cuûa TTNH laø nhaèm giuùp caùc khaùch haøng thöïc hieän caùc giao dòch thöông maïi vaø dòch vuï quoác teá: nhaø nhaäp khaåu haøng hoùa, dòch vuï töø nöôùc ngoaøi seõ coù nhu caàu mua ngoaïi hoái neáu hoùa ñôn haøng hoùa vaø dòch vuï ñöôïc ghi baèng ñoàng ngoaïi teä; ngöôïc laïi, nhaø xuaát khaåu coù nhu caàu chuyeån ñoåi ngoaïi hoái thaønh ñoàng baûn teä, neáu hoùa ñôn xuaát khaåu haøng hoùa vaø dòch vuï ñöôïc ghi baèng ñoàng ngoaïi teä. Caùc giao dòch ngoaïi hoái ñaùp öùng ñaày ñuû caùc nhu caàu treân cuûa nhöõng nhaø xuaát nhaäp khaåu; Giuùp chu chuyeån voán tö baûn giöõa caùc quoác gia ñöôïc hieäu quaû: taïo ñieàu kieän ñeå caùc nhaø ñaàu tö trong nöôùc vaø quoác teá thöïc hieän coâng vieäc ñaàu tö cuûa hoï thoâng qua vieäc chuyeån ñoåi töø ñoàng tieàn naøy sang ñoàng tieàn khaùc, taïo nieàm tin cho caùc nhaø ñaàu tö trong nöôùc vaø quoác teá. Thoâng qua TTNH, giaù trò ñoái ngoaïi cuûa tieàn teä ñöôïc xaùc ñònh moät caùch khaùch quan theo quy luaät cung caàu cuûa thò tröôøng; Ngoaøi ra, thoâng qua TTNH, chuùng ta coù theå baûo hieåm cho caùc khoaûn thu xuaát khaåu, caùc khoaûn thanh toaùn nhaäp khaåu, caùc khoaûn ñaàu tö baèng ngoaïi teä vaø caùc khoaûn ñi vay baèng ngoaïi teä thoâng qua caùc giao dòch kyø haïn, quyeàn choïn, hôïp ñoàng hoaùn ñoåi... 1.1.4. Caùc loaïi TTNH: Caên cöù vaøo hình thöùc vaø tính chaát cuûa caùc giao dòch ngoaïi hoái ngöôøi ta tieán haønh phaân loaïi TTNH nhö sau: 1/ TTNH giao ngay (The Spot Foreign Exchange Market): 2/ TTNH kyø haïn (The Forward Foreign Exchange Market): 3/ Thò tröôøng hoaùn ñoåi tieàn teä (The Currency Swaps Market): 4/ Thò tröôøng quyeàn choïn tieàn teä (The Currency Options Market): Toùm laïi, TTNH coù theå phaân thaønh thò tröôøng giao dòch giao ngay, coù kyø haïn, hoaùn ñoåi tieàn teä vaø thò tröôøng quyeàn choïn tieàn teä. Trong ñoù, kinh doanh treân thò tröôøng lieân ngaân haøng chieám khoaûng 95% löôïng giao dòch ( Nguoàn Citibank thaùng 01/1999). 1.1.5. Moái quan heä giöõa TTNH vôùi caùc loaïi thò tröôøng khaùc treân thò tröôøng taøi chính: TTNH laø moät thò tröôøng boä phaän cuûa thò tröôøng tieàn teä trong toång theå thò tröôøng taøi chính. Caùc giao dòch phaùt sinh treân TTNH ñeàu coù taùc ñoäng ñeán caùc thò tröôøng khaùc trong thò tröôøng taøi chính hoaëc ngöôïc laïi. Cuï theå: Khi moät giao dòch trao ñoåi mua baùn caùc ngoaïi teä phaùt sinh treân TTNH daãn ñeán thay ñoåi traïng thaùi ngoaïi teä cuûa caùc ngaân haøng giao dòch, aûnh höôûng ñeán quan heä tieàn göûi - tieàn vay ngaén haïn treân thò tröôøng lieân ngaân haøng, hay söï vaän ñoäng, dòch chuyeån voán thò tröôøng naøy sang thò tröôøng khaùc... Caùc giao dòch ngoaïi hoái coøn taïo ñieàu kieän cho caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc tham gia vaøo hoaït ñoäng ñaàu tö, mua baùn chöùng khoaùn,... ñaùp öùng nhu caàu thanh toaùn cuûa caùc thaønh vieân tham gia thò tröôøng chöùng khoaùn vaø caùc thò tröôøng lieân quan khaùc. 1.2. CAÙC NGHIEÄP VUÏ KINH DOANH TREÂN TTNH: 1.2.1. Tyû giaù hoái ñoaùi: Haàu heát caùc quoác gia treân theá giôùi ñeàu coù ñoàng tieàn rieâng cuûa mình. Thöông maïi, ñaàu tö vaø caùc quan heä vay möôïn quoác teá ... ñoøi hoûi caùc quoác gia phaûi thanh toaùn vôùi nhau. Thanh toaùn giöõa caùc quoác gia daãn ñeán vieäc trao ñoåi caùc ñoàng tieàn khaùc nhau, ñoàng tieàn naøy ñoåi laáy ñoàng tieàn kia. Hai ñoàng tieàn ñöôïc trao ñoåi vôùi nhau theo moät tyû leä nhaát ñònh, tyû leä naøy goïi laø tyû giaù. Tyû giaù hoái ñoaùi laø giaù caû cuûa moät ñoàng tieàn ñöôïc bieåu thò thoâng qua moät ñoàng tieàn khaùc. Ví duï: 1 AUD = 0,6352 USD ; 1 USD = 6,4696 FRF ; ... Söï taát yeáu cuûa vieäc löïa choïn ñoàng tieàn tieâu chuaån: Caùc giao dòch ngoaïi hoái lieân quan ñeán söï trao ñoåi giöõa moät ñoàng tieàn vôùi ñoàng tieàn khaùc. Treân theá giôùi hieän nay toàn taïi treân 150 ñoàng tieàn khaùc nhau vaø thaät laø khoù khaên cho hoaït ñoäng cuûa caùc TTNH toaøn caàu khi maø moãi ñoàng tieàn ñeàu ñöôïc yeát giaù (hoaëc ñònh giaù) vaø giao dòch tröïc tieáp vôùi taát caû caùc ñoàng tieàn coøn laïi. Heä thoáng ñònh giaù vaø giao dòch tröïc tieáp giöõa moät ñoàng tieàn vôùi taát caû caùc ñoàng tieàn coøn laïi cuõng coù theå toàn taïi neáu nhö caùc tyû giaù khoâng bieán ñoäng lôùn. Ñieàu naøy ñoøi hoûi taát caû caùc nöôùc phaûi coù möùc taêng tröôûng kinh teá, laïm phaùt, cuõng nhö caùc chính saùch veà kinh teá vaø chính trò laø töông töï nhau. Nhöng thöïc teá thì luoân toàn taïi nhöõng cheânh leäch ñaùng keå giöõa caùc nöôùc nhö : tyû leä laïm phaùt, möùc taêng tröôûng kinh teá, nôï chính phuû, thueá, caùn caân vaõng lai vaø caùc chæ tieâu quan troïng khaùc. Do coù khaùc bieät neâu treân, TTNH ñaõ phaùt trieån theo höôùng caùc ñoàng tieàn ñöôïc ñònh giaù thoâng qua moät ñoàng tieàn tieâu chuaån, ñoù laø ñoâ la Myõ. Lyù giaûi cho söï löïa choïn naøy nhö sau: USD (ñoâ la Myõ), ñoàng tieàn tieâu chuaån: Neàn kinh teá Myõ ñöôïc xem laø ñaàu taøu cuûa kinh teá theá giôùi, vôùi caùc chæ tieâu quan troïng ñaït ñöôïc trong naêm 1998 nhö sau : toång saûn phaåm quoác noäi (GDP) chieám 30,1 % GDP toaøn caàu (khoaûng 8.516 tyû USD); xuaát khaåu haøng hoùa vaø dòch vuï ñaït 1.007 tyû USD, chieám 12,5 % xuaát khaåu haøng hoùa dòch vuï toaøn caàu; trong khi ñoù daân soá Myõ laø 270,3 trieäu ngöôøi, chæ chieám tyû troïng 4,6% daân soá toaøn caàu. Ngoaøi ra, Cuïc döï tröõ lieân bang Myõ (FED), cô quan ñieàu haønh caùc chính saùch veà laõi suaát – tieàn teä hoaøn toaøn ñoäc laäp so vôùi vôùi chính phuû, vaän haønh laõi suaát theo cô cheá laõi suaát cô baûn, thöïc hieän chính saùch thaét chaët tieàn teä, ñieàu tieát theo moái quan heä cung caàu thò tröôøng vaø moät loaït caùc bieän phaùp höõu hieäu khaùc ñaõ khoâng ngöøng cuûng coá nieàm tin ñoái vôùi daân chuùng vaøo söï vöõng maïnh cuûa ñoàng ñoâ la Myõ. Do neàn kinh teá Myõ ñoùng vai troø laø ñaàu taøu cuûa neàn kinh teá theá giôùi, söï vöõng maïnh cuûa ñoàng ñoâ la Myõ, taùc ñoäng ñeán tyû troïng söû duïng USD trong thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu toaøn caàu ñaït xaáp xæ 48 % toång giaù trò thanh toaùn. Caùc NHTW treân theá giôùi, beân caïnh döï tröõ vaøng, luoân duy trì döï tröõ ngoaïi hoái vôùi cô caáu laø moät roå ngoaïi teä, nhöng USD luoân chieám moät tyû leä quyeát ñònh. Ví duï nhö vaøo cuoái naêm 1992, ñoàng ñoâ la Myõ ñaõ chieám tôùi tyû leä bình quaân laø 70% trong toång soá döï tröõ ngoaïi hoái cuûa taát caû caùc nöôùc treân theá giôùi. Tyû leä USD trong döï tröõ ngoaïi hoái cuûa caùc quoác gia coâng nghieäp hoaù laø 73% vaø caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø 61%. Ngoaøi ra, ñoàng ñoâ la Myõ coøn ñöôïc söû duïng roäng raõi treân toaøn theá giôùi nhö: yeát giaù (hay ñònh giaù) caùc loaïi haøng hoùa, caùc khoaûn nôï cuûa caùc chính phuû, ñaàu tö nöôùc ngoaøi, vieän trôï ... vaø quan troïng nhaát laø ñoùng vai troø ñoàng tieàn ñònh giaù (hay yeát giaù) treân taát caû caùc TTNH. DÖÏ TRÖÕ NGOAÏI HOÁI CUÛA MOÄT SOÁ NÖÔÙC TRONG NAÊM 1999 Ñôn vò: qui tyû USD Tính ñeán Quoác gia Döï tröõ ngoaïi hoái 10/99 Trung Quoác 152,80 11/99 Ñaøi Loan 103,53 11/99 Haøn Quoác 68,40 11/99 AÁn Ñoä 34,02 11/99 Thaùi Lan 32,50 12/99 Nga 11,50 06/99 Vieät Nam 2,20 Nguoàn Reuteurs 1.2.2. Caùc phöông phaùp yeát giaù tieàn teä: Ñeå trình baøy noäi dung caùc phöông phaùp yeát giaù tieàn teä chuùng ta caàn laøm roõ caùc khaùi nieäm sau: Ñoàng tieàn yeát giaù(Commodity Term): laø ñoàng tieàn maø giaù trò cuûa noù ñöôïc bieåu hieän thoâng qua moät ñoàng tieàn khaùc ñoái öùng vôùi noù, thoâng thöôøng laø coá ñònh vaø baèng 1 ñôn vò ( trong moät soá tröôøng hôïp coù theå laø moät soá ñôn vò coá ñònh, ví duï nhö 100 JPY, 1.000 ITL,...). Ñoàng tieàn ñònh giaù (Currency Term): laø ñoàng tieàn ñöôïc duøng ñeå bieåu hieän giaù trò cuûa ñoàng tieàn yeát giaù. Soá ñôn vò tieàn teä cuûa ñoàng tieàn ñònh giaù thay ñoåi vaø phuï thuoäc vaøo quan heä cung caàu treân TTNH. Ví duï: Ñoàng tieàn yeát giaù Ñoàng tieàn ñònh giaù 1 USD 14.062 VNÑ 1 DEM 6.797 VNÑ 1 USD 2,0390 DEM 1 GBP 1,5868 USD 1 EUR 0,9591 USD Hieän nay, treân TTNH caùc nöôùc coù 2 phöông phaùp bieåu thò tyû giaù chuû yeáu: Thöù 1 - Yeát giaù tröïc tieáp: Phöông phaùp yeát giaù tröïc tieáp ñöôïc xuaát phaùt töø giaùc ñoä quoác gia, trong ñoù ngoaïi teä ñoùng vai troø laø ñoàng tieàn yeát giaù, coøn ñoàng baûn teä ñoùng vai troø laø ñoàng tieàn ñònh giaù. Thöù 2 - Yeát giaù giaùn tieáp: ngöôïc laïi vôùi phöông phaùp yeát giaù tröïc tieáp. Trong thöïc teá vieäc yeát tyû giaù giöõa caùc loaïi ngoaïi teä treân caùc TTNH thöôøng söû duïng ñoàng USD laøm ñoàng tieàn yeát giaù, caùc ngoaïi teä khaùc laø ñoàng tieàn ñònh giaù, ngoaïi tröø trong moät soá tröôøng hôïp ñoàng USD ñoùng vai troø laø ñoàng tieàn ñònh giaù ñoái vôùi caùc loaïi ngoaïi teä nhö GBP (ñoàng baûng Anh), AUD (ñoâ la UÙc), IEP (ñoàng baûng Ireland), NZD (ñoâ la New Zealand), EUR (ñoàng euro). Vieäc nieâm yeát tyû giaù aùp duïng ôû nöôùc ta trong thôøi gian qua laø söû duïng phöông phaùp yeát giaù tröïc tieáp, trong ñoù: caùc ngoaïi teä ñoùng vai troø laø ñoàng tieàn yeát giaù, ñoàng Vieät nam (VNÑ) ñoùng vai troø laø ñoàng tieàn ñònh giaù. Ngoaøi ra, treân TTNH coøn söû duïng tyû giaù cheùo ñeå trao ñoåi, mua baùn caùc loaïi ngoaïi teä khaùc USD vôùi nhau. Tyû giaù cheùo – Cross Rates : tyû giaù cheùo laø tyû giaù giöõa hai ñoàng tieàn ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua ñoàng tieàn thöù ba. Trong thöïc teá, töông quan giaù trò giöõa hai ñoàng tieàn thoâng thöôøng ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch so saùnh giaù trò cuûa töøng ñoàng tieàn ñoái vôùi USD. Do vaäy tyû giaù cheùo ñöôïc xaùc ñònh nhö sau: 1 USD = 6.4972 FRF 1 USD = 1.9372 DEM DEM FRF DEM = = USD x USD 6.4972 FRF 1 = 6.4972 1.9372 x 1 = 3.3539 1.9372 hay 1 DEM = 3.3539 FRF Kyù hieäu tieàn teä theo tieâu chuaån ISO: Ñeå vieäc thanh toaùn ñöôïc thoáng nhaát vaø chuaån xaùc, traùnh söï nhaàm laãn khi bieåu thò moät soá tieàn trong giao dòch, vieäc kyù hieäu tieàn teä, soá caùc chöõ soá phaàn thaäp phaân cho töøng loaïi tieàn cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi ñöôïc tieâu chuaån hoùa cuûa Toå chöùc Tieâu chuaån quoác teá (ISO) 4217 : Trích daãn: COUNTRY CURRENCY CODE FRACTIONAL AUSTRALIA AUSTRALIAN DOLLAR AUD 2 BELGIUM BELGIAN FRANC BEF 0 BELGIUM EURO EUR 2 UNITED KINGDOM POUND STERLING GBP 2 UNITED STATES US DOLLAR USD 2 VIET NAM DONG VND 2 1.2.3. Caùc loaïi hình thöùc giao dòch treân TTNH: Caùc giao dòch ngoaïi hoái phaûi ñaûm baûo 4 yeáu toá caàn thieát sau: soá tieàn trao ñoåi laø soá löôïng ñoàng tieàn naøy trao ñoåi vôùi ñoàng tieàn kia (mua vaø baùn); tyû giaù thoûa thuaän (giaù); ngaøy thanh toaùn thoûa thuaän; chæ thò thanh toaùn (nhaän tieàn veà taøi khoaûn naøo, ôû ñaâu ). 1.2.3.1. Mua baùn giao ngay – Spot Transaction : a. Khaùi nieäm: Mua baùn giao ngay laø giao dòch trao ñoåi giöõa hai ñoàng tieàn vôùi hieäu löïc thanh toaùn khoâng treå hôn hai ngaøy laøm vieäc sau ngaøy giao dòch. b. Caùch yeát giaù – Fx Rate Quotation : BASE BID OFFER USD/JPY 102.43 102.48 Maker Buy USD Sell USD Taker Sell USD Buy USD Reference Maker : Quoting Bank – Ngaân haøng yeát giaù Taker : Calling Bank – Ngaân haøng hoûi giaù c. Hieäu löïc thanh toaùn: 0 1 Ngaøy giao dòch 2 Hieäu löïc thanh toaùn (Value date) Thí duï : Ngaøy giao dòch :21/12 /1999 Mua 1.000.000 USD traû 102.480.000 JPY Ngaøy thanh toaùn : 23/12/1999. 1.2.3.2. Mua baùn coù kyø haïn – Forward Transaction : a. Khaùi nieäm: Mua baùn ngoaïi teä coù kyø haïn laø söï trao ñoåi ñoàng tieàn naøy laáy ñoàng tieàn khaùc vôùi hieäu löïc thanh toaùn laø moät ngaøy ñònh saün trong töông lai. Thí duï: Mua 1.000.000 USD traû baèng DEM, thanh toaùn sau 1 thaùng keå töø ngaøy giao dòch. Nhu caàu söû duïng Forward: - Ñeå baûo hieåm ruûi ro do bieán ñoäng tyû giaù. - Ñònh giaù tröôùc cho haøng hoùa. - Ñeå ñaàu cô. b. Caùch yeát giaù – Coâng thöùc : Ngaân haøng nöôùc ngoaøi yeát giaù: Spot USD / DEM = 1.9296 / 1.9301 Laõi suaát 1 thaùng BID ASK iA – USD 6.46% 6.48% iB – DEM 3.57% 3.71% Nguoàn : REUTEUR ngaøy 21 /12/1999 b.1. Tröôøng hôïp ta muoán mua USD kyø haïn 1 thaùng : 21/12/1999 21/01/2000 FWD : USD / DEM = ? i) Neáu mua 1 USD hoâm nay thì coù theå ñem göûi kyø haïn 1 thaùng vaø ñöôïc höôûng laõi : + 1 USD x 6.46 100 x 30 360 ii) Nhöng ñoàng thôøi luùc ñoù phaûi ñi vay 1.9301 DEM kyø haïn 1 thaùng vaø phaûi traû laõi: - 1.9301 DEM x 3.71 x 100 30 360 Buø tröø thu chi: Swap Points (Ñieåm hoaùn ñoåi) : = 1.9301 DEM x 6.46 - 100 3.71 30 x 100 = + 0.0044 360 Luùc ñoù : Tyû giaù Forward ngaøy 21/01/2000 Mua 1 USD seõ laø: Spot : - 1.9301 + Premium : + 0.0044 Forward : - 1.9257 Coâng thöùc toång quaùt: Forward ASK = Spot ASK 1+ ( iA BID – i B ASK ) x n 36.000 Hoaëc cuõng coù theå duøng coâng thöùc toång quaùt hôn: ( iA BID – i B ASK ) x n Forward ASK = Spot ASK 1+ 36.000 +( iA BID x n) b.2. Tröôøng hôïp ta muoán baùn USD kyø haïn 1 thaùng : Töông töï : Swap Points (Ñieåm hoaùn ñoåi) : = 1.9296 DEM x 3.57 6.48 - 100 x 100 30 = - 0.0047 360 Luùc ñoù : Tyû giaù Forward ngaøy 21/01/2000 Baùn 1 USD seõ laø: Spot : + 1.9296 + Discount : - 0.0047 Forward : +1.9249 Coâng thöùc : Forward BID = Spot BID 1 + ( iB BID – i A ASK ) x n ASK 36.000 Hoaëc cuõng coù theå duøng coâng thöùc toång quaùt hôn: Forward BID = Spot BID 1 + 1.2.3.3. ( iB BID – i B ASK ) x n 36.000 +( iA ASK x n) Giao dòch hoaùn ñoåi – Swap Transaction : a. Khaùi nieäm: Laø giao dòch trong ñoù mua vaø baùn ñoàng thôøi moät ngoaïi teä naøy laáy moät ngoaïi teä khaùc, nhöng haïn thanh toaùn ñoái vôùi giao dòch mua vaø giao dòch baùn thì khaùc nhau. b. Coâng thöùc tính ñieån hoaùn ñoåi: Spot BID x ( iB BID – i A ASK ) x n Swap points (BID) = 36.000 +( iA ASK x n) Swap points (ASK) = = Spot ASK x ( iA BID – i B ASK ) x n 36.000 +( iB ASK x n) c. Caùc loaïi hoaùn ñoåi tieàn teä chuû yeáu: i) Hoaùn ñoåi giao ngay ñoái kyø haïn – Spot / Forward Swap : Baùn USD 19/12 Mua USD - 1 USD Mua DEM Baùn DEM Baét ñaàu giao dòch + 1 USD + 1.9301 DEM - 1.9257 DEM 21/12 21/01/2000 Giao dòch giao ngay (Spot) Giao dòch kyø haïn (Forward) ñöôïc thöïc hieän ñöôïc thöïc hieän Ñieåm hoaùn ñoåi = (Swap points ASK ) 1.9301 x (6.46 – 3.71) x 30 = + 0.0044 36 000 + 3 71x30 Tyû giaù hoaùn ñoåi = -1.9301 + 0.0044 = -1.9257 Sell / Buy 30 = + 1.9301 / - 1.9257 Ngöôïc laïi: ngaøy 21/12 mua USD baùn DEM ñoàng thöïc hieän giao dòch kyø haïn (Forward) 1 thaùng baùn USD mua DEM. 1.9296 x ( 3.57 – 6.48) x 30 Ñieåm hoaùn ñoåi = (Swap points BID ) 36,000 + 6.48 x30 Tyû giaù hoaùn ñoåi = 1.9296 - 0.0047 = 1.9249 Sell 30 / Buy = + 1.9249 / - 1.9296 = - 0.0047 Thoâng thöôøng, ngöôøi ta yeát giaù nhö sau : ii) Spot USD / DEM : 1.9296 / 1.9301 1 month : + 44 / - 47 Hoaùn ñoåi kyø haïn ñoái kyø haïn – Forward / Forward Swaps : 21/12 Baùn USD Baét ñaàu giao dòch Mua DEM - 1 USD Mua USD + 1.9273 DEM 06/01/2000 Baùn DEM + 1 USD - 1.9257 DEM 21/01/2000 Giao dòch kyø haïn thöù 1 Giao dòch kyø haïn thöù 2 ñöôïc thöïc hieän (15 ngaøy) ñöôïc thöïc hieän (30 ngaøy) (3.57 – 6.48) x 15 Forward BID = 1.9296 x 1 + 36,000 + 6.48 x 15 = 1.9273 (6.46 – 3.71) x 30 Forward ASK = -1.9301 x 1 + 36,000 + 3.71 x 30 = -1.9257 Sell 15 / Buy 30 = 1.9273 / -1.9257 Treân ñaây laø caùc giao dòch chuû yeáu (giao ngay, kyø haïn, hoaùn ñoåi), chieám tyû troïng lôùn (97%) trong toång giaù trò giao dòch treân caùc TTNH. Ngoaøi ra, coøn coù caùc nghieäp vuï khaùc phaùt sinh treân TTNH nhö sau: 1.2.3.4. Giao dòch Arbitrage : Laø moät nghieäp vuï hoái ñoaùi nhaèm söû duïng möùc cheânh leäch tyû giaù giöõa caùc TTNH ñeå thu lôïi nhuaän, töùc laø mua ôû nôi reû nhaát vaø baùn ôû nôi maéc nhaát. 1.2.3.5. Giao dòch quyeàn choïn tieàn teä: Ñònh nghóa: Quyeàn choïn tieàn teä laø quyeàn, chöù khoâng phaûi laø nghóa vuï, mua hoaëc baùn moät ñoàng tieàn naøy vôùi moät ñoàng tieàn khaùc taïi tyû giaù coá ñònh ñaõ thoûa thuaän tröôùc, trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh. Nghieäp vuï Call Option – Quyeàn choïn mua : - Ngöôøi mua quyeàn choïn mua – Buyer Call Option (Long Call). - Ngöôøi baùn quyeàn choïn mua – Seller Call Option (Short Call). Hôïp ñoàng quyeàn choïn mua tieàn teä laø: - Hôïp ñoàng quyeàn choïn mua ñoàng tieàn yeát giaù (chöù khoâng phaûi laø ñoàng tieàn ñònh giaù). - Töông ñöông vôùi hôïp ñoàng quyeàn choïn baùn ñoàng tieàn ñònh giaù. - Khi noùi ñeán quyeàn choïn mua tieàn teä, bao haøm yù laø quyeàn choïn mua ñoàng tieàn yeát giaù vaø ñoàng thôøi laø quyeàn choïn baùn ñoàng tieàn ñònh giaù. Nghieäp vuï Put Option – Quyeàn choïn baùn : - Ngöôøi mua quyeàn choïn baùn – Buyer Put Option (Long Put). - Ngöôøi baùn quyeàn choïn baùn – Seller Put Option ( Short Put). Hôïp ñoàng quyeàn choïn baùn tieàn teä: töông töï hôïp ñoàng quyeàn choïn mua tieàn teä. Giaù Option phuï thuoäc vaøo nhieàu nhaân toá nhö : tyû giaù giao ngay, tyû giaù thoûa thuaän, thôøi haïn thoûa thuaän, laõi suaát, tyû giaù döï ñoaùn... 1.3. VAI TROØ CUÛA KINH DOANH NGOAÏI TEÄ TRONG HOAÏT ÑOÄNG CUÛA NHNT VN: Trong hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng thöông maïi noùi chung ñaëc bieät laø Ngaân haøng Ngoaïi thöông, kinh doanh ngoaïi teä chieám giöõ moät vò trí ñaëc bieät quan troïng trong toaøn boä caùc loaïi hình kinh doanh dòch vuï ngaân haøng. Qua quaù trình tìm hieåu moâ hình toå chöùc hoaït ñoäng cuûa moät soá ngaân haøng lôùn, uy tín trong vaø ngoaøi nöôùc, thoâng thöôøng kinh doanh doanh ngoaïi teä ñöôïc toå chöùc thaønh moät phoøng nghieäp vuï chuyeân bieät, vôùi nhöõng tính naêng veà kyõ thuaät vaø nghieäp vuï chuyeân moân cao, coù moät quan heä roäng khaép vôùi caùc phoøng nghieäp vuï khaùc. Ñeå ñi tìm roõ moái quan heä trình baøy treân, chuùng ta seõ xem xeùt vaán ñeà moät caùch cuï theå vôùi ví duï sau: Moät nhaø nhaäp khaåu coù nhu caàu vay VNÑ ngaân haøng ñeå thanh toaùn haøng nhaäp, giaû söû nhaø xuaát khaåu yeâu caàu nhaø nhaäp khaåu thanh toaùn tieàn haøng baèng hình thöùc thanh toaùn tín duïng thö traû ngay, ñoàng tieàn thanh toaùn laø USD vaø ñöôïc ngaân haøng chaáp thuaän cho vay. Luùc naøy, chæ xeùt ôû khía caïnh ngaân haøng, haøng loaït caùc nghieäp vuï coù lieân quan theo trình töï coâng vieäc phaùt sinh döôùi ñaây: - Phoøng Tín duïng vaø baûo laõnh seõ laäp hoà sô tín duïng caên cöù vaøo nhu caàu vay noäi teä cuûa nhaø nhaäp khaåu (goïi taét laø khaùch haøng), neáu nhu caàu vay voán cuûa khaùch haøng ñöôïc chaáp thuaän, thoâng baùo vaø gôûi caùc giaáy tôø coù lieân quan ñeán caùc phoøng ban coù lieân quan, - Phoøng thanh toaùn quoác teá sau khi nhaän ñöôïc yeâu caàu cuûa khaùch haøng veà vieäc phaùt haøng tín duïng thö vaø laäp hoà sô theo doõi tieàn kyù quyõ ñaûm baûo thanh toaùn. Khi ñeán haïn thanh toaùn lieân heä vôùi phoøng Tín duïng vaø baûo laõnh tieán haønh caáp tín duïng cho khaùch haøng, - Phoøng keá toaùn taøi chính haïch toaùn cho vay vaø theo doõi thu laõi, thu voán vay khaùch haøng, - Phoøng kinh doanh ngoaïi teä tieán haønh vieäc baùn ngoaïi teä theo nhu caàu thanh toaùn nöôùc ngoaøi cuûa khaùch haøng, - Boä phaän maõ khoùa, swift, telex, tieán haønh chuyeån tieàn baèng ñieän thanh toaùn nöôùc ngoaøi,