Tài liệu Giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong đổi mới công nghệ ở tỉnh phú thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH –––––––––––––––––––––––––––––––– NGUYỄN VẠN THẮNG GIẢI PHÁP HỖ TRỢ DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRONG ĐỔI MỚI CÔNG NGHỆ Ở TỈNH PHÚ THỌ Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Tạ Thị Thanh Huyền THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả đã nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực và chƣa đƣợc dùng để bảo vệ một học vị nào khác. Mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn thành luận văn đều đã đƣợc cảm ơn. Các thông tin, trích dẫn trong luận văn đều đã đƣợc ghi rõ nguồn gốc./. Thái Nguyên, ngày … tháng … năm 2015 Tác giả luận văn Nguyễn Vạn Thắng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài: “Giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong đổi mới công nghệ ở tỉnh Phú Thọ”, tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin đƣợc bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hƣớng dẫn TS. Tạ Thị Thanh Huyền doanh - Đại học Thái Nguyên. Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn đƣợc sự giúp đỡ và cộng tác của các đồng chí tại các địa điểm nghiên cứu, tôi xin chân thành cảm ơn các bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện mọi mặt để tôi hoàn thành nghiên cứu này. Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó. Thái Nguyên, ngày … tháng … năm 2015 Tác giả luận văn Nguyễn Vạn Thắng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 3 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3 4. Những đóng góp của luận văn ...................................................................... 4 5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 5 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HỖ TRỢ ĐỔI MỚI CÔNG NGHỆ CHO DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA................... 6 1.1. Cơ sở lý luận về hỗ trợ đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa ...... 6 1.1.1. Những vấn đề chung về công nghệ, đổi mới công nghệ ......................... 6 1.2.2. Nội dung hỗ trợ đổi mới công nghệ cho các DNNVV ......................... 12 1.1.3. Sự cần thiết phải hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa đổi mới công nghệ ........................................................................................................ 20 1.1.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến công tác hỗ trợ đổi mới công nghệ đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa .................................................................... 20 1.2. Cơ sở thực tiễn về hỗ trợ đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa ...................................................................................................... 23 1.2.1. Kinh nghiệm hỗ trợ đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa của một số nƣớc ....................................................................................... 23 1.2.2. Kinh nghiệm hỗ trợ đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa của một số tỉnh của Việt Nam .................................................................. 28 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iv 1.2.3. Bài học kinh nghiệm trong hỗ trợ đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa cho tỉnh Phú Thọ .............................................................. 31 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 34 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 34 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................... 34 2.2.1. Phƣơng pháp thu thập thông tin ............................................................ 34 2.2.2. Phƣơng pháp tổng hợp và xử lý thông tin ............................................. 35 2.2.3. Phƣơng pháp phân tích thông tin .......................................................... 35 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 37 .............................. 37 2.3.2. Các tiêu chí đánh giá tình hình thực hiện hỗ trợ đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ của tỉnh Phú Thọ ....................................... 37 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC HỖ TRỢ ĐỔI MỚI CÔNG NGHỆ CHO DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA Ở TỈNH PHÚ .............. 40 3.1. Đặc điểm Doanh nghiệp nhỏ và vừa của tỉnh Phú Thọ trong đổi mới công nghệ ........................................................................................................ 40 3.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên – kinh tế xã hội tỉnh Phú Thọ ................. 40 3.1.2. Đặc điểm Doanh nghiệp nhỏ và vừa của tỉnh Phú Thọ ........................ 44 3.2. Thực trạng nghệ hỗ trợ đổi mới công doanh nghiệp nhỏ và vừa ở tỉnh Phú Thọ ............................ 46 oanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ................................................................................ 47 3.2.2. Thực trạng hỗ trợ đổi mới công nghệ doanh nghiệp nhỏ và vừa ở tỉnh Phú Thọ ....................................................... 48 3.2.3. Thực trạng hỗ trợ trực tiếp cho Doanh nghiệp nhỏ và vừa ................... 54 3.2.4. Tạo mặt bằng sản xuất........................................................................... 56 3.2.5. Xúc tiến thƣơng mại đầu tƣ................................................................... 58 3.2.6. Hỗ trợ nâng cao năng lực, công nghệ trình độ kỹ thuật ........... 61 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ v 3.2.7. Phát triển thị trƣờng công nghệ ............................................................. 64 3.3. Các nhân tố ảnh hƣởng tới chính sách đổi mới công nghệ của doanh nghiệp nhỏ và vừa tại tỉnh Phú Thọ ................................................................ 65 3.3.1. Nhóm các yếu tố chủ quan .................................................................... 65 3.3.2. Nhóm các yếu tố khách quan ................................................................ 67 3.4. Đánh giá tình hình thực hiện hỗ trợ Doanh nghiệp nhỏ và vừa trong đổi mới công nghệ của tỉnh Phú Thọ .............................................................. 70 3.4.1. Những kết quả đạt đƣợc ........................................................................ 70 , Doanh nghiệp nhỏ và vừa của tỉnh Phú Thọ ................................................... 71 Chƣơng 4: GIẢI PHÁP TĂNG CUỜNG HỖ TRỢ DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ĐỔI MỚI CÔNG NGHỆ Ở TỈNH PHÚ THỌ ................ 76 4.1. Quan điểm, định hƣớng các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong đổi mới công nghệ của tỉnh Phú Thọ .............................................. 76 4.1.1. Quan điểm ............................................................................................. 76 4.1.2. Định hƣớng............................................................................................ 77 4.2. Một số giải pháp tăng cƣờng hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong đổi mới công nghệ của tỉnh Phú Thọ .............................................................. 77 4.2.1. Tăng cƣờng hiệu quả phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phƣơng trong việc thực hiện chính sách hỗ trợ Đổi mới công nghệ ............................ 77 4.2.2. Giải pháp kinh tế ................................................................................... 78 4.2.3. Đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức của ngƣời làm chính sách và nhà quản trị doanh nghiệp .................................................................. 84 4.2.4. Chính sách phát triển thị trƣờng công nghệ .......................................... 85 4.3. Kiến nghị, đề xuất .................................................................................... 88 KẾT LUẬN .................................................................................................... 89 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 90 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa DN : Doanh nghiệp DNNN : Doanh nghiệp nhà nƣớc DNNVV : Doanh nghiệp nhỏ và vừa DNV&N : Doanh nghiệp vừa và nhỏ KHCN : Khoa học công nghệ NSNN : Ngân sách nhà nƣớc XDCB : Xây dựng cơ bản Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Phân loại DNNVV theo khu vực kinh tế ở Việt Nam .........................10 .............................................41 Bảng 3.2: Cơ cấu ngành kinh tế giai đoạn 2012 – 2014 ........................................43 ...........................................44 ....................45 Bảng 3.5: Trình độ công nghệ, máy móc thiết bị đang sử dụng tại các DNNVV ở tỉnh Phú Thọ so với trình độ chung của thế giới ..............47 ............................................50 ......................................................51 ......55 Bảng 3.9: Tỷ lệ lao động đã qua đào tạo ở tỉnh Phú Thọ .....................................61 Bảng 3.10: Năng lực cạnh tranh của tỉnh Phú Thọ, 2011 -2014 ..........................67 ...............68 DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Phƣơng trình công nghệ ......................................................................... 7 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đảng, Nhà nƣớc ta đặt mục tiêu “Phát triển mạnh mẽ khoa học và công nghệ, làm cho khoa học và công nghệ thực sự là động lực quan trọng nhất để phát triển lực lƣợng sản xuất hiện đại, kinh tế tri thức, nâng cao năng suất, chất lƣợng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế; bảo vệ môi trƣờng, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020 và là nƣớc công nghiệp hiện đại theo định hƣớng xã hội chủ nghĩa vào giữa thế kỷ XXI”. Quan điểm phát triển khoa học và công nghệ giai đoạn 2011-2020 cũng khẳng định vai trò quan trọng của khoa học và công nghệ đối với lực lƣợng sản xuất “khoa học và công nghệ phải đóng vai trò chủ đạo để tạo được bước phát triển đột phá về lực lượng sản xuất, đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. Chính phủ ban hành Nghị định số 56/2009/NĐ-CP của ngày 30/6/2009 về trợ giúp phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trong đó có các cơ chế, chính sách nhằm hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trong các lĩnh vực: tài chính, tín dụng; đổi mới, nâng cao năng lực công nghệ, trình độ kỹ thuật; phát triển nguồn lực; mặt bằng sản xuất kinh doanh; xúc tiến mở rộng thị trƣờng. Đặc biệt, ngày 10/5/2011, Thủ tƣớng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 677/QĐ-TTg về việc phê duyệt chƣơng trình đổi mới công nghệ quốc gia đến năm 2020, trong đó mục tiêu của chƣơng trình đến năm 2015 là số lƣợng doanh nghiệp thực hiện đổi mới công nghệ tăng trung bình 10% và đến năm 2020 số lƣợng doanh nghiệp thực hiện đổi mới công nghệ tăng trung bình 15%, trong đó có 5% doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Các bộ, ngành, địa phƣơng, tổ chức hiệp hội cũng nhƣ cộng đồng các nhà tài trợ quốc Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 2 tế cũng đã xây dựng và thực hiện nhiều chƣơng trình, dự án trợ giúp phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trong các lĩnh vực tài chính, xúc tiến mở rộng thị trƣờng, phát triển nguồn nhân lực. Điều đó chứng tỏ đổi mới công nghệ đang là vấn đề đƣợc thực tiễn quan tâm. Doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam chiếm đến 97% trong tổng số các doanh nghiệp, nhƣng do yếu về năng lực tài chính, trình độ từ ngƣời lao động đến cấp quản lý còn thấp nên sử dụng cộng nghệ còn lạc hậu, máy móc, thiết bị, dây chuyền công nghệ cũ, mang tính chắp vá, không đồng bộ. Chính vì vậy mà khả năng huy động kinh phí để tiến hành R&D gặp nhiều khó khăn hơn rất nhiều so với các doanh nghiệp lớn, các tập đoàn kinh tế. Mặt khác, thị trƣờng khoa học công nghệ ở Việt Nam đang còn trong tình trạng sơ khai mới phát triển. Nguồn cung công nghệ trong nƣớc còn nghèo nàn, số lƣợng và chất lƣợng giao dịch công nghệ còn hạn chế, mạng lƣới tổ chức dịch vụ mua bán, chuyển giao công nghệ chƣa phát triển, môi trƣờng pháp lý để thị trƣờng công nghệ vận hành còn yếu kém. Ngoài ra, bản thân doanh nghiệp Việt Nam vẫn chƣa chú trọng nhiều đến công nghệ. Chi phí đầu tƣ cho đổi mới khoa học công nghệ tại doanh nghiệp Việt Nam chỉ khoảng 0,2 – 0,3% doanh thu, số doanh nghiệp có đầu tƣ thiết bị hiện đại chỉ chiếm 10%, mức trung bình chiếm 38% và lạc hậu chiếm đến 52%. Chính vì vậy, đổi mới công nghệ đang là vấn đề đáng đƣợc quan tâm hiện nay. Trong những năm gần đây các doanh nghiệp vừa và nhỏ trên địa bàn tỉnh Phú Thọ đã tăng lên đáng kể, hoạt động ngành nghề của các doanh nghiệp cũng phong phú hơn, đóng góp GDP cho tỉnh cũng tăng hơn, giải quyết đƣợc nhiều việc làm cho lao động trên địa bàn tỉnh. Tuy nhiên, các doanh nghiệp đƣợc thành lập và đi vào hoạt động vẫn còn mang tính chất nhỏ lẻ, thiết bị máy móc còn lạc hậu, nhiều công ty, doanh nghiệp vẫn chƣa cập nhật đƣợc công nghệ tiên tiến dẫn đến năng suất sản phẩm thấp, chất lƣợng sản phẩm kém. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 3 Vì những lý do trên, tôi đã lựa chọn nghiên cứu đề tài:"Giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong đổi mới công nghệ ở tỉnh Phú Thọ" 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Phân tích thực trạng công tác hỗ trợ đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, chỉ ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân hạn chế trong thực hiện các chính sách, các hoạt động hỗ trợ đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Phú Thọ. Từ đó kiến nghị đƣa ra những giải pháp hỗ trợ đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa cho phù hợp với điều kiện tỉnh Phú Thọ. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về hỗ trợ đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. - Phân tích thực trạng tình hình thực hiện các chính sách, các hoạt động hỗ trợ đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. - Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng hoạt động hỗ trợ đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Về đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là các giải pháp thực hiện các chính sách, các hoạt động hỗ trợ đổi mới công nghệ và hoạt động đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại tỉnh Phú Thọ. 3.2. Về phạm vi nghiên cứu - Giới hạn nội dung nghiên cứu: công tác hỗ trợ đổi mới công nghệ cho các doanh ngiệp nhỏ và vừa bao gồm các nội dung: chính sách hỗ trợ (chính sách hỗ trợ tín dụng cho DNNVV, chính sách thuế, chính sách thƣơng mại, chính sách lao động và đào tạo lao động kỹ thuật cho các DNNVV, chính Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 4 sách đất đai và mặt bằng sản xuất), . Đề tài tập trung nghiên cứu nhóm chính sách hỗ trợ đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa; Phân tích thực trạng tình hình thực hiện các chính sách đổi mới công nghệ và hoạt động đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại tỉnh Phú Thọ, từ đó đánh giá những hạn chế, bất cập của chính sách hỗ trợ đổi mới công nghệ tại tỉnh Phú Thọ và đề xuất giải pháp. - Giới hạn về thời gian: tài liệu, số liệu đƣợc thu thập nghiên cứu từ năm 2012 – 2014. - Giới hạn không gian nghiên cứu: đề tài đƣợc nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. 4. Những đóng góp của luận văn Về ý nghĩa khoa học: Đề tài đã hệ thống hóa luận một số vấn đề lý về hỗ trợ đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp nhỏ và tăng động hỗ trợ đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. Qua đó tháo gỡ những tồn tại giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa nâng cao sức cạnh tranh trên thị trƣờng, từng bƣớc hội nhập quốc tế thành công. Về ý nghĩa thực tiễn: Trên cơ sở nghiên cứu và đánh giá thực trạng công tác hỗ trợ đổi mới công nghệ của tỉnh Phú Thọ, kết quả nghiên cứu sẽ đánh giá đƣợc những thành công và hạn chế trong hoạt động hỗ trợ đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở tỉnh Phú Thọ, từ đó đề xuất những giải pháp để các hoạt động hỗ trợ cho doanh nghiệp ngày một hoàn thiện hơn. Đề tài là cơ sở làm tài liệu tham khảo cho UBND tỉnh Phú Thọ, Sở khoa học và công nghệ, sở Kế hoạch và Đầu tƣ nói chung trong việc đề xuất Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 5 những giải pháp, những kiến nghị nhằm tăng cƣờng hoạt động hỗ trợ các doanh nghiệp Nhỏ và Vừa trong đổi mới công nghệ tốt hơn. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận văn kết cấu thành 4 chƣơng nhƣ sau: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về hỗ trợ đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Chương 2: Phƣơng pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng công tác hỗ trợ đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa ở tỉnh Phú Thọ. Chương 4: Giải pháp tăng cƣờng hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa đổi mới công nghệ ở tỉnh Phú Thọ. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 6 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HỖ TRỢ ĐỔI MỚI CÔNG NGHỆ CHO DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA 1.1. Cơ sở lý luận về hỗ trợ đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa 1.1.1. Những vấn đề chung về công nghệ, đổi mới công nghệ 1.1.1.1. Khái niệm công nghệ và đổi mới công nghệ * Khái niệm về công nghệ Thuật ngữ công nghệ hiện đang đƣợc sử dụng rộng rãi trên thế giới, tuy nhiên việc đƣa ra định nghĩa công nghệ lại chƣa có sự thống nhất. Theo Từ điển Bách Khoa Việt Nam, có sáu khái niệm về công nghệ: (i) công nghệ là môn khoa học ứng dụng, nhằm vận dụng các quy luật tự nhiên và các nguyên lý khoa học, đáp ứng các nhu cầu vật chất và tinh thần của con ngƣời; (ii) công nghệ là các phƣơng tiện kỹ thuật, là sự thể hiện vật chất hóa các tri thức ứng dụng khoa học; (iii) công nghệ là tập hợp các cách thức, các phƣơng pháp dựa trên cơ sở khoa học và đƣợc ứng dụng vào sản xuất trong các ngành sản xuất khác nhau để tạo ra các sản phẩm và dịch vụ; (iv) công nghệ gồm nhiều yếu tố hợp thành nhƣ phƣơng tiện, máy móc, thiết bị, các quá trình vận hành, các phƣơng pháp tổ chức, quản lý đảm bảo cho quá trình sản xuất và dịch vụ xã hội; (v) về mặt kinh tế học, trong mối quan hệ với sản xuất, công nghệ đƣợc coi là phƣơng tiện để thực hiện quá trình sản xuất, biến đổi các đầu vào để các đầu ra cho các sản phẩm và dịch vụ mong muốn; (vi) công nghệ là việc áp dụng các thành tựu vào sản xuất và đời sống bằng cách sử dụng các phƣơng tiện kỹ thuật, các phƣơng pháp sản xuất và quản lý với tƣ cách là những kết quả của các hoạt động nghiên cứu, phát triển của quá trình Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 7 xử lý một cách hệ thống và có phƣơng pháp toàn bộ những tri thức, kinh nghiệm, kỹ năng và kỹ xảo đƣợc con ngƣời tích lũy và tạo ra trong toàn bộ quá trình phát triển của mình. Theo tác giả Hoàng Đình Phi thì “Công nghệ là việc sử dụng sáng tạo các loại công cụ, máy móc, tri thức và kỹ năng để biến đổi các yếu tố đầu vào thành sản phẩm hay dịch vụ” (Hoàng Đình Phi, 2006, Giáo trình quản trị công nghệ, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội). Theo tác giả thì công nghệ bao gồm 3 nhóm yếu tố là máy móc và công cụ (Machines & Tools =M); tri thức (Knowledge = K) và kỹ năng (Skills = S): Hình 1.1. Phƣơng trình công nghệ (Nguồn: Hoàng Đình Phi, 2006) Khái niệm về đổi mới công nghệ Đổi mới công nghệ đƣợc hiểu là việc cải tiến, hiện đại hóa hoặc thay thế công nghệ hay một vài bộ phận của công nghệ đang sử dụng bằng công nghệ hoặc các bộ phận, yếu tố công nghệ mới; nó bao gồm toàn bộ quá trình nghiên cứu, phát triển, thiết kế, thử nghiệm và ứng dụng công nghệ mới có thẻ là toàn bộ hoặc từng phần. Xuất phát từ các bộ phận cấu thành công nghệ, có quan điểm cho rằng đổi mới công nghệ là việc hoàn thiện và phát triển không ngừng các thành phần cấu thành công nghệ dựa trên các thành tựu khoa học nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế của sản xuất kinh doanh, quản lý kinh tế và xã hội. Với quan điểm này, thì bất kỳ một sự thay đổi nào trong thành phần công nghệ đều có thể coi là đổi mới công nghệ. Tuy nhiên, trên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 8 thực tiễn đây chỉ đƣợc coi là cải tiến công nghệ, còn đổi mới công nghệ thƣờng đƣợc hiểu là việc thay thế phần quan trọng trong công nghệ hay toàn bộ công nghệ đang sử dụng bằng một loại công nghệ khác tiên tiến hơn. Trong luận văn này, “đổi mới công nghệ đƣợc hiểu theo bản chất là việc đổi mới các yếu tố cấu thành một công nghệ theo phƣơng trình công nghệ, trong mối tƣơng quan so sánh với công nghệ hiện có của doanh nghiệp hay đối thủ cạnh tranh trên thế giới. Đổi mới công nghệ liên quan tới việc nâng cao chất lƣợng các yếu tố cấu thành công nghệ và qua đó là mức độ hiện đại của một công nghệ.” (Hoàng Đình Phi, 2006, Giáo trình quản trị công nghệ, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội). 1.1.1.2. Vai trò của công nghệ và đổi mới công nghệ * Vai trò của công nghệ và đổi mới công nghệ đên sự phát triển kinh tế xã hội dần. Do đó, để tiến bộ . Công nghệ có tác động mạnh mẽ vào sự phát triển của kinh tế xã hội. Việc phát triển, ứng dụng công nghệ thành công sẽ mang lại sự phát triển kinh tế và ngƣợc lại khi kinh tế tăng trƣởng thì xã hội sẽ có nguồn lực đầu tƣ cho sự phát triển của công nghệ, tạo ra động lực đổi mới công nghệ. Đổi mới công nghệ lại có vai trò quan trọng trong sự thay đổi cơ cấu kinh tế của một quốc gia, là biện pháp để đƣa đất nƣớc chuyển sang thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa. * Vai trò của công nghệ và đổi mới công nghệ đối với sự phát triển của doanh nghiệp Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 9 Đổi mới công nghệ chủ yếu tập trung vào việc đổi mới quy trình sản xuất hay chất lƣợng của sản phẩm hay dịch vụ nhằm chế tạo ra sản phẩm mới, thay thế sản phẩm cũ, nâng cấp sản phẩm, phát triển sản phẩm thân thiện môi trƣờng, tăng thị phần, giảm chi phí sản xuất hoặc cải thiện điều kiện làm việc, giảm tác hại môi trƣờng ..., nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trƣờng thế giới. Công nghệ làm thay đổi hiệu quả sản xuất kinh doanh tạo ra các sản phẩm có chất lƣợng tốt hơn với chi phí thấp hơn, nói cách khác tức là tạo ra giá trị gia tăng cho doanh nghiệp cũng nhƣ đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng. Đổi mới công nghệ tức là nâng cao trình độ công nghệ của doanh nghiệp, làm tăng khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trƣờng. Việc Đổi mới công nghệ của một doanh nghiệp sẽ tạo ra các tác động tích cực đến doanh nghiệp khác và cộng đồng các doanh nghiệp ở Việt Nam, tác động này đƣợc gọi là “hiệu ứng lan tỏa”. đối tác của các doanh nghiệp FDI. Qua hợp đồng hợp tác, chuyển giao công nghệ, doanh nghiệp quốc tế chuyển giao công nghệ và đào tạo nhân lực cho doanh nghiệp trong nƣớc. 1.1.1.3. Doanh nghiệp nhỏ và vừa với đổi mới công nghệ ệm tƣơng Doanh nghiệ . Phƣơng căn nhƣ nghiệp nghiệp thƣờng là lƣợng nghiệp ..., hoặc một . Theo quan niệm (IFC ) thì doanh nghiệp động nghiệp Việt đƣợc năm , lao oanh nghiệp văn 681/CP – KTN ngày 20 tháng 6 Tƣớng nghiệp Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN văn lệ và lao động http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 10 nghiệp : doanh nghiệp lệ dƣới nghiệp động trung bình hàng năm dƣới 200 ngƣời thuận việc nghiệp 90/2001/NĐ-CP ngày 23 tháng 11 năm 3 nghiệp đƣợc nghiệp nhƣ sau: Doanh nghiệp cơ , kinh doanh độc lập, đã đăng ký kinh doanh theo pháp luật hiện đăng hoặc động trung bình hàng năm không quá 300 ngƣ . ệ ệp Nhà nƣ ăng ký kinh doanh theo luật Doanh nghiệp nhà nƣ , công ty trách nhiệ ƣ , doanh nghiệp tƣ doanh nghiệp, luậ ăng ký theo luật ơn , doanh nghiệ đƣ . - 30 ệ tháng 06 nă ệ h đã đă : DNNVV là cơ ật, đƣ ƣơng đƣơ đƣ ệp) hoặ ƣ bình quân nă ă hiệ ộng ộ ƣ : Bảng 1.1: Phân loại DNNVV theo khu vực kinh tế ở Việt Nam DN siêu nhỏ Doanh nghiệp nhỏ Doanh nghiệp vừa Ngành Tổng Số lao Tổng Số lao Số lao động nguồn vốn động nguồn vốn động 1. Nông, 10 ngƣời trở 20 tỷ đồng Từ trên 10 Từ trên 20 Từ trên 200 lâm nghiệp xuống trở xuống ngƣời đến tỷ đồng đến ngƣời đến và thuỷ sản 200 ngƣời 100 tỷ đồng 300 ngƣời Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 11 2. Công nghiệp và xây dựng 3. Thƣơng mại và dịch vụ 10 ngƣời trở 20 tỷ đồng Từ trên 10 xuống trở xuống ngƣời đến 200 ngƣời 10 ngƣời trở 10 tỷ đồng Từ trên 10 xuống trở xuống ngƣời đến 50 ngƣời Từ trên 20 tỷ đồng đến 100 tỷ đồng Từ trên 20 tỷ đồng đến 50 tỷ đồng Từ trên 200 ngƣời đến 300 ngƣời Từ trên 200 ngƣời đến 100 ngƣời Nguồn: Nghị định số 56/2009/NĐ-CP ƣ Doanh nghiệ ộ ƣ : Các doanh nghiệ ộ và kinh nghiệ kinh doanh mộ ệ ƣ nă ệp. ệ ệ ệp, vay mƣ ƣ ă ậ . Lao động trong các doanh nghiệ ộ ệ nghiệp thƣ ƣ ậ ộ ƣa cao. Khả năng về công nghệ thấp ệ , ệ nhƣ ệ ệ doanh nghiệ ặ . Tuy nhiên, các doanh nghiệ ệ ệ ƣ công nghệ thƣ ệ ệ ậ ệ hiệ ệ ệ ƣ . Nói chung, doanh nghiệp nhỏ và vừa có những điểm yếu về nguồn lực để tiến hành nghiên cứu, ứng dụng đổi mới công nghệ. Không đủ sức thực hiện những dự án lớn về đầu tƣ quy mô lớn để tận dụng lợi ích của toàn cầu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 12 hoá và hội nhập kinh tế quốc tế. Không có ƣu thế của kinh tế qui mô (ecomomy of scale), tức là những thành quả và lợi ích đặc biệt mà chỉ từ một qui mô thích hợp (thƣờng là đủ lớn) thì mới là có đƣợc. Do những yếu kém nội tại của Doanh nghiệp nhỏ và vừa, sự phát triển của Doanh nghiệp nhỏ và vừa và hoạt động đổi mới công nghệ ở Doanh nghiệp nhỏ và vừa không thực hiện một cách tự phát mà thiếu tác động của Nhà nƣớc, bởi lẽ tác động của chính sách rất quan trọng, rất cơ bản, thậm chí có tính quyết định. Chính phủ các nƣớc không chỉ đối xử với Doanh nghiệp nhỏ và vừa bình đẳng nhƣ với doanh nghiệp lớn, mà còn dành ƣu đãi rõ rệt cho Doanh nghiệp nhỏ và vừa. 1.1.1.4. Chủ thể hỗ trợ đổi mới công nghệ Hỗ trợ đổi mới công nghệ là những chính sách “mềm”, những công cụ và biện pháp của Nhà nƣớc nhằm khuyến khích và tạo điều kiện giúp cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa tiến hành đổi mới công nghệ nhằm nâng cao năng lực công nghệ và khả năng cạnh tranh, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế và xã hội. Hỗ trợ đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam có đặc điểm cơ bản là đƣợc thể hiện thông qua các hình thức văn bản quy phạm pháp luật của các cấp có thẩm quyền nhƣ Chính phủ, các bộ, ngành, UBND các cấp, … trong đó có nêu rõ các mục tiêu hỗ trợ và các giải pháp thực hiện việc hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam. Các chính sách hỗ trợ đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa thƣờng đƣợc xem xét và đánh giá ở nhiều khía cạnh khác nhau, có thể theo các tác động trực tiếp hoặc gián tiếp tới các hoạt động đổi mới công nghệ của doanh nghiệp. 1.2.2. Nội dung hỗ trợ đổi mới công nghệ cho các DNNVV 1.2.2.1. Ưu đãi tín dụng cho Doanh nghiệp nhỏ và vừa đổi mới công nghệ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/