Tài liệu Đề xuất, kiến nghị nhằm hoàn thiện quy trình thanh toán hàng nk của ctcp gốm mầu hoàng hà trong thời gian tới

GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại LỜI CẢM ƠN Khóa luận tốt nghiệp là sản phẩm dựa trên quá trình nghiên cứu giữa lý thuyết và thực tế tại CTCP Gốm mầu Hoàng Hà. Đối với doanh nghiệp, đây là một đề tài mang tính mới, có ý nghĩa thiết thực trong hoạt động kinh doanh của công ty nói chung và trong quy trình thanh toán hàng nhập khẩu nói riêng. Trong quá trình thu thập các dữ liệu sơ cấp và thứ cấp cũng như tìm hiểu thực tế tại CTCP Gốm mầu Hoàng Hà đôi khi còn gặp nhiều khó khăn. Để hoàn thành tốt khóa luận này, em đã nhận được sự giúp đỡ từ nhiều phía. Em xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc tới PGS.TS Doãn Kế Bôn – giảng viên hướng dẫn – Trưởng khoa Thương Mại Quốc Tế, trường Đại học Thương Mại đã chỉ bảo, hướng dẫn em tận tình, giúp em hoàn thành khóa luận một cách hiệu quả nhất. Em cũng xin gửi lời cảm ơn tới các anh chị trong CTCP Gốm mầu Hoàng Hà, đặc biệt là các anh chị trong phòng kinh doanh- XNK, phòng kế toán- tài chính đã giúp đỡ em tận tình, từ khi em bắt đầu thực tập tại công ty tới khi em hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này. Một lần nữa, em xin chân thành cảm ơn! SV: Ngô Thị Phượng Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG.................................................................................................1 DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ...............................................................................1 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT....................................................................................1 Chương 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ QUY TRÌNH THANH TOÁN NHẬP KHẨU NGUYÊN VẬT LIỆU.....................................................................3 1.1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu quy trình thanh toán nhập khẩu nguyên vật liệu (NVL).............................................................................................................. 3 1.2. Tổng quan về vấn đề quy trình thanh toán nhập khẩu NVL............................4 1.2.1.Các công trình đã nghiên cứu.......................................................................4 1.2.2.Nhận xết tổng quan các công trình................................................................4 1.3. Mục đích nghiên cứu.......................................................................................4 1.4. Đối tượng nghiên cứu......................................................................................5 1.5. Phạm vi nghiên cứu.........................................................................................5 1.6. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................5 1.6.1. Phương pháp thu thập số liệu.......................................................................5 1.6.2. Phương pháp phân tích dữ liệu....................................................................6 1.7. Kết cấu của khóa luận.....................................................................................6 Chương 2: LÍ LUẬN CHUNG VỀ QUY TRÌNH THANH TOÁN HÀNG NHẬP KHẨU CỦA DOANH NGHIỆP.................................................................7 2.1. Tổng quan về thanh toán quốc tế.....................................................................7 2.1.1. Khái niệm thanh toán quốc tế (TTQT) và thanh toán hàng nhập khẩu (NK)7 2.1.2. Đặc điểm và vai trò của thanh toán hàng nhập khẩu trong thanh toán quốc tế của doanh nghiệp...............................................................................................7 2.1.2.1. Đặc điểm...................................................................................................7 2.1.2.2. Vai trò.......................................................................................................8 2.2. Một số điều kiện thanh toán hàng nhập khẩu…………………………………8 SV: Ngô Thị Phượng Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại 2.2.1. Đồng tiền thanh toán...................................................................………….9 2.2.2. Địa điểm thanh toán.....................................................................................9 2.2.3. Thời hạn thanh toán………………………………………………………….…....9 2.3. Quy trình thanh toán hàng NK......................................................................10 2.3.1. Quy trình thanh toán hàng NK bằng phương thức chuyển tiền..................10 2.3.2. Quy trình thanh toán hàng NK bằng phương thức nhờ thu…......................11 2.3.3. Quy trình thanh toán theo phương thức tín dụng chứng từ ( Documentary credit)................................................................................................................... 15 2.4. Các chứng từ dùng trong thanh toán hàng NK..............................................17 Chương 3: THỰC TRẠNG QUY TRÌNH THANH TOÁN NHẬP KHẨU NVL TỪ THỊ TRƯỜNG TRUNG QUỐC CỦA CTCP GỐM MẦU HOÀNG HÀ...18 3.1. Khái quát về CTCP Gốm mầu Hoàng Hà......................................................18 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển............................................................18 3.1.2. Lĩnh vực kinh doanh...................................................................................18 3.1.3. Cơ cấu tổ chức...........................................................................................19 3.2. Tình hình nhập khẩu NVL từ thị trường Trung Quốc giai đoạn 2010-2012. .20 3.2.1. Mặt hàng, thị trường NK...........................................................................20 3.2.1.1. Mặt hàng................................................................................................20 3.2.1.2. Thị trường NK.........................................................................................20 3.2.2. Tình hình NK NVL (2010-2012).................................................................20 3.2.2.1. Kim ngạch NK giai đoạn 2010- 2012......................................................20 3.2.2.2. Tình hình thanh toán giai đoạn 2010-2012.............................................21 3.3. Thực trạng quy trình thanh toán NK NVL từ thị trường Trung Quốc của CTCP Gốm mầu Hoàng Hà....................................................................................23 3.3.1. Thực trạng Quy trình thanh toán NK NVL bằng phương thức chuyển tiền của công ty...........................................................................................................23 SV: Ngô Thị Phượng Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại 3.3.2. Thực trạng quy trình thanh toán NK NVL bằng phương thức L/C của công ty.......................................................................................................................... 27 3.4. Đánh giá chung về quy trình thanh toán NK NVL từ thị trường Trung Quốc của CTCP Gốm mầu Hoàng Hà...........................................................................30 3.4.1. Thành công.................................................................................................30 3.4.2. Hạn chế......................................................................................................31 3.4.3. Nguyên nhân...............................................................................................32 Chương 4: ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUY TRÌNH THANH TOÁN NK NVL TỪ THỊ TRƯỜNG TRUNG QUỐC CỦA CTCT GỐM MẦU HOÀNG HÀ................................................................34 4.1. Định hướng NK NVL của công ty giai đoạn 2013- 2015.............................34 4.2. Đề xuất, kiến nghị nhằm hoàn thiện quy trình thanh toán NK NVL tại CTCP Gốm mầu Hoàng Hà.............................................................................................35 4.2.1. Đề xuất.......................................................................................................35 4.2.2. Kiến nghị....................................................................................................40 4.2.2.1 Kiến nghị với Nhà nước............................................................................40 4.2.2.2. Kiến nghị với ngân hàng.........................................................................41 Tài liệu tham khảo.............................................................................................42 Phụ lục..................................................................................................................43 SV: Ngô Thị Phượng Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Kim ngạch NK NVL từ thị trường Trung Quốc giai đoạn 2010- 2012. Bảng 3.2: Cơ cấu phương thức thanh toán NK NVL giai đoạn 2010- 2012. DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Hình 3.1: Sơ đồ tổ chức, bộ máy sản xuất của CTCP Gốm mầu Hoàng Hà. Hình 3.2: Tỷ trọng thanh toán bằng T/T trong tổng giá trị thanh toán NK NVL của công ty giai đoạn 2010- 2012. Hình 3.3: Tỷ trong thanh toán bằng L/C trong tổng giá trị thanh toán NK NVL của công ty giai đoạn 2010- 2012. DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT Từ viết tắt 1. NVL 2. XNK 3. NK 4. XK 5. CTCP 6. TTQT 7. TMQT 8. KCS 9. TC-LĐ 10. KD 11. TMCP 12. NHNN& PTNN VN 13. PTVT 14. BĐS 15. VLXD Nghĩa Tiếng Việt Nguyên vật liệu Xuất nhập khẩu Nhập khẩu Xuất khẩu Công ty Cổ phẩn Thanh toán quốc tế Thương mại quốc tế Kiểm tra chất lượng sản phẩm Tài chính- Lao động Kinh doanh Thương mại cổ phẩn Ngân hàng Nhà nước và Phát triển Nông thôn Việt Nam Phương tiện vận tải Bất động sản Vật liệu xây dựng DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH Từ viết tắt 1. WTO 2. USD 3. HKD 4. M/T Nghĩa Tiếng Anh World Trade Organization Nghĩa Tiếng Việt Tổ chức Thương mại Thế giới United States Dollar Hong Kong Dollar Mail transfer Đô la My Đô la Hồng Kông Thư hối SV: Ngô Thị Phượng 1 Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn 5. T/T 6. D/T 7. D/A 8. D/P 9. L/C 10. D/O 11. B/L 12. BIDV 13. SWIFT Trường Đại học Thương Mại Telegraphic transfer Draft transfer Documentary against acceptance Documentary against payment Letter of credit Delivery Order Bill off Lading Bank for Investment and Development of Vietnam Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication Điện báo Dự thảo chuyển giao Nhờ thu trả chậm Nhờ thu trả ngay Thư tín dụng Lệnh giao hàng Vận đơn đường biển Ngân hàng đầu tư và phát triển Hiệp hội Tài chính viễn thông liên ngân hàng toàn cầu Chương 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ QUY TRÌNH THANH TOÁN NHẬP KHẨU NGUYÊN VẬT LIỆU 1.1 . Tính cấp thiết của việc nghiên cứu quy trình thanh toán nhập khẩu nguyên vật liệu (NVL) Việt Nam chính thức ra nhập WTO vào ngày 11/1/2007 và trở thành thành viên thứ 150 của tổ chức Thương mại thế giới (WTO). Đánh dấu sự tham gia, hội nhập vào xu thế kinh tế thế giới. Với xu hướng này Việt Nam thực hiện mở của nền kinh tế. Do vậy, các hoạt động giao thương, buôn bán của Việt Nam với các quốc gia khác trên Thế giới được diễn ra một cách mạnh mẽ hơn. Trước xu thế kinh tế thế giới ngày càng được quốc tế hóa, Việt Nam đang ra sức phát triển kinh tế thị trường, mở cửa, hợp tác và hội nhập, thì thanh toán quốc tế nổi lên như là chiếc cầu nối giữa kinh tế Việt Nam với kinh tế thế giới. Nó có tác dụng bôi trơn và thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu (XNK) hàng hóa, dịch vụ, đầu tư nước ngoài… Thanh toán thuận lợi, nhanh chóng không chỉ có lợi ích với bên xuất khẩu (XK) mà còn có lợi ích với bên nhập khẩu (NK) và các trung gian thanh toán. Ngày nay xuất hiện nhiều phương thức thanh toán quốc tế bên cạnh sự nhanh SV: Ngô Thị Phượng 2 Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại chóng tiện lợi thì có chứa nhiều rủi ro tiềm ẩn trong quá trình thực hiện. Do vậy mỗi doanh nghiệp đều cần thiết tự đưa ra cho mình những phương án thanh toán sao cho hiệu quả, nhanh chóng và tiện lợi. CTCP Gốm mầu Hoàng Hà chuyên sản xuất vật liệu xây dựng, kinh doanh các loại phụ gia, nguyên vật liệu, xuất nhập khẩu hàng hóa. Trong đó NVL đóng vai trò quan trọng, nó là một yếu tố đầu vào quyết định đến giá, chất lượng sản phẩm và uy tín của công ty. Nên hàng năm công ty đều phải nhập khẩu NVL chất lượng tốt từ thị thị trường Trung Quốc. Trong quá trình nhập khẩu từ Trung Quốc, công ty sẽ phải thực hiện trách nhiệm của một nhà nhập khẩu là thanh toán cho đối tác xuất khẩu. Trong quá trình thanh toán phát sinh nhiều vấn đề: hóa đơn, chứng từ giả hoặc làm sai, ngân hàng không đảm bảo khả năng thanh toán, tiền đã chuyển nhưng không nhận được hàng hóa đúng như trong hợp đồng… Do quá trình thanh toán không đúng quy trình, sự biến động của tỷ giá, đối tác. Để đảm bảo lợi ích của công ty là hàng hóa giao đúng hạn, đúng yêu cầu về chất lượng, số lượng như trong hợp đồng, thì công ty cần giải quyết là hoàn thiện quy trình thanh toán hàng NK để đảm bảo quyền lợi và giá trị hợp đồng giữa các bên tham gia giao dịch XNK. 1.2 . Tổng quan về vấn đề quy trình thanh toán nhập khẩu NVL 1.2.1. Các công trình đã nghiên cứu Trong quá trình thực hiện bài khóa luận em đã tham khảo các công trình nghiên cứu của những năm trước. Cụ thể: Đề tài: “Phòng ngừa rủi ro trong thanh toán quốc tế trong các hợp đồng nhập khẩu các sản phẩm chăm sóc tóc từ thị trường Sigapore của công ty THHH Nam Dao” –Hoàng Ngọc Ánh (2012)- Khóa luận- GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn. Đề tài: “Quản trị rủi ro trong quá trình thanh toán sản phẩm linh kiện động cơ Diesel nhập khẩu từ thị trường Trung Quốc tại công ty TNHH MTV cơ khí Trần Hưng Đạo”- Nguyễn Thị Hà Minh (2012) Khóa luận- GVHD: Lê Thị Việt Nga. 1.2.2. Nhận xết tổng quan các công trình  Những vấn đề đã được giải quyết SV: Ngô Thị Phượng 3 Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại Các công trình ngiên cứu của các năm trước đã làm rõ được một số lý thuyết cơ bản về thanh toán quốc tế. Tìm hiểu, nghiên cứu thực trạng công tác thanh toán quốc tế, quản trị hoạt động thanh toán hàng nhập khẩu trong các doanh nghiệp. Từ cơ sở lý thuyết và các điều kiện thực tế của từng doanh nghiệp cụ thể, các đề tài đều đã đưa ra được những nhận xét, đánh giá về tình hình thực hiện hoạt động thanh toán quốc tế, đưa ra những kiến nghị để nâng cao hiệu quả hoạt động thanh toán quốc tế, cũng như phòng ngừa rủi ro trong hoạt động thanh toán quốc tế.  Những vấn đề chưa được giải quyết Nhìn chung các đề tài chưa đi sâu vào nghiên cứu quy trình thanh toán hàng NK. Không đưa được ra những giải pháp hoàn thiện quy trình thanh toán hàng NK để có thể giảm thiểu thời gian, tranh chấp, chi phí, rủi ro…trong thanh toán. 1.3 . Mục đích nghiên cứu Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quy trình thanh toán hàng nhập khẩu. Nghiên cứu thực trạng quy trình thanh toán hàng NK từ thị trường Trung Quốc của CTCP Gốm mầu Hoàng Hà. Từ đó làm rõ những thành công và các vấn đề còn tồn tại trong quy trình thanh toán hàng NK của công ty này. Từ việc so sánh, đối chiếu cơ sở lý thuyết với thực trạng quy trình thanh toán hàng NK của công ty. Đề tài đưa ra một số đề xuất, kiến nghị nhằm hoàn thiện quy trình thanh toán hàng NK của CTCP Gốm mầu Hoàng Hà trong thời gian tới. 1.4 . Đối tượng nghiên cứu Quy trình thanh toán nhập khẩu NVL từ thị trường Trung Quốc của CTCP Gốm mầu Hoàng Hà. 1.5 . Phạm vi nghiên cứu Không gian: Đề tài được nghiên cứu tại CTCP Gốm mầu Hoàng Hà giai đoạn 2010-2012. SV: Ngô Thị Phượng 4 Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại Thời gian: Đề tài sử dụng số liệu thu thập từ các báo cáo từ năm 2010- 2012. 1.6 . Phương pháp nghiên cứu 1.6.1. Phương pháp thu thập số liệu  Thu thập dữ liệu sơ cấp Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua việc phỏng vấn trực tiếp một số lãnh đạo và nhân viên của công ty với mục đích tìm hiểu về quá trình nhập khẩu, các bước trong quy trình thanh toán trong các hợp đồng nhập khẩu.  Thu thập số liệu thứ cấp Thu thập dữ liệu sơ cấp từ phòng Kinh doanh- xuất nhập khẩu, phòng Kế toántài chính giai đoạn 2010-2012 (kim ngạch nhập khẩu, giấy tờ liên quan đến việc thanh toán hàng nhập khẩu của công ty: thư mở L/C; hóa đơn, chứng tư…các tài liệu về kế hoạch, phương hướng phát triển của công ty trong thời gian tới), và kết hợp các dữ liệu bên ngoài. Sử dụng số liệu này làm cơ sở phân tích tình hình hoạt động xuất nhập khẩu, thực trạng quy trình thanh toán của doanh nghiệp. 1.6.2. Phương pháp phân tích dữ liệu  Phương pháp tổng hợp Từ các dữ liệu thứ cấp đã thu thập được, tiến hành tổng hợp lại theo các tiêu thức cần thiết, sau đó thống kê các kết quả, các con số theo tiêu thức đó.  Phương pháp so sánh Dựa trên các kết quả đã tổng hợp được, các số liệu sơ cấp, số liệu thứ cấp, tiến hành so sánh mức chênh lệch, độ tăng giảm giữa các năm, các tiêu thức để rút ra kết luận về sự biến động, thay đổi qua các năm, nhân tố chiếm vị trí quan trọng.  Phương pháp quy nạp Xem xét nghiên cứu những vấn đề nhỏ, chi tiết rồi mới đi đến kết luận chung về vấn đề cần phân tích.  Phương pháp thống kê tổng hợp SV: Ngô Thị Phượng 5 Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại Các dữ liệu sơ cấp, thứ cấp được phân tích, tổng hợp lại rồi từ đó hình thành nên bảng số liệu, các biểu đồ so sánh để thấy được xu hướng của sự biến đổi, sự tương tác giữa các yếu tố. 1.7 . Kết cấu của khóa luận Bố cục khóa luận được gồm 4 chương: Chương 1: Tổng quan nghiên cứu về quy trình thanh toán NK NVL. Chương 2: Lý luận chung về quy trình TTQT hàng NK của doanh nghiệp. Chương 3: Thực trạng quy trình thanh toán NK NVL từ thị trưởng Trung Quốc của CTCP Gốm mầu Hoàng Hà. Chương 4: Định hướng phát triển và đề xuất giải pháp hoàn thiện quy trình thanh toán NK NVL từ thị trường Trung Quốc của CTCP Gốm mầu Hoàng Hà. Chương 2: LÍ LUẬN CHUNG VỀ QUY TRÌNH THANH TOÁN HÀNG NHẬP KHẨU CỦA DOANH NGHIỆP 2.1. Tổng quan về thanh toán quốc tế 2.1.1. Khái niệm thanh toán quốc tế (TTQT) và thanh toán hàng nhập khẩu (NK) TTQT là việc thực hiện các nghĩa vụ chi trả và quyền hưởng lợi về tiền tệ phát sinh trên cơ sở phát sinh các hoạt động kinh tế và phi kinh tế giữa các tổ chức, cá nhân nước này với tổ chức, cá nhân nước khác, hay giữa một quốc gia với tổ chức quốc tế thông qua quan hệ giữa của ngân hàng của các nước liên quan.  Thanh toán hàng NK Thanh toán hàng NK là một bộ phận của hoạt động TTQT, nó là việc thực hiện nghĩa vụ chi trả của nhà nhập khẩu cho nhà xuất khẩu thông qua ngân hàng, cho lượng hàng hóa mà nhà nhập khẩu đã hoặc sẽ nhập khẩu. SV: Ngô Thị Phượng 6 Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại 2.1.2. Đặc điểm và vai trò của thanh toán hàng nhập khẩu trong thanh toán quốc tế của doanh nghiệp 2.1.2.1. Đặc điểm Đồng tiền thanh toán là ngoại tệ đối với ít nhất một bên trong giao dịch. Hai chủ thể trong giao dịch mang hai quốc tịch khác nhau. Trong thanh toán hai bên thường lựa chọn đồng tiền của nước thứ ba có thể tự do chuyển đổi do tính ổn định và khả dụng của nó như: USD; EURO… Việc thanh toán nhập khẩu phải thông qua ngân hàng. Với khoảng cách về địa lý thì việc thanh toán trực tiếp là không khả thi, đặc biệt việc thanh toán bằng tiền mặt sẽ gặp phải vô số rủi ro. Do vậy thanh toán hàng nhập khẩu thông qua ngân hàng là sự lựa chọn tối ưu. Thanh toán nhập khẩu phải tuân theo luật pháp của cả hai quốc gia XK, NK và các quy định thông lệ quốc tế. Hoạt động thanh toán hàng nhập khẩu chứa nhiều rủi ro. Do khoảng cách địa lý nên các bên khó tìm hiểu về nhau, lại càng khó có thể giám sát các hoạt động của đối tác. Nên nhà NK thanh toán rồi có thể không nhận được hàng nếu áp dụng phương thức thanh toán ít đảm bảo như ứng trước, đặt cọc. Hoạt động thanh toán hàng nhập khẩu thường không sử dụng tiền mặt mà sử dụng tiền tín dụng để đảm bảo tính an toàn và nhanh chóng trong thanh toán. 2.1.2.2. Vai trò  Đối với nền kinh tế quốc dân Thanh toán hàng NK giúp thúc đẩy NK, làm cho hoạt động này diễn ra nhanh chóng, tiện lợi hơn đáp ứng các yêu cầu về hàng hóa, máy móc thiết bị trong nước. TTQT làm tăng khối lượng thanh toán không dùng tiền mặt trong nền kinh tế, giúp các quốc gia có thể thu hút lượng ngoại tệ đáng kể. TTQT là khâu quan trọng trong quá trình mua bán hàng hóa, dịch vụ giữa các tổ chức, cá nhân thuộc các quốc gia khác nhau. Làm tăng cường các mối quan hệ SV: Ngô Thị Phượng 7 Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại giao lưu kinh tế giữa các quốc gia. Điều này tạo thuận lợi cho việc giao lưu văn hóa, chính trị… giúp tăng cường vững mạnh khối đoàn kết toàn cầu về các mặt.  Đối với doanh nghiệp Thanh toán hàng NK là cầu nối giữa doanh nghiệp NK và doanh nghiệp XK. Quá trình thanh toán được đảm bảo thực hiện thì mới có sự chuyển dịch hàng hóa. Thanh toán hàng NK là thước đo, nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Thanh toán hàng nhập khẩu được thực hiện tốt sẽ giải quyết được các vấn đề thanh toán tạo điều kiện mở rộng và phát triển hoạt động nhập khẩu cho các doanh nghiệp. Thông qua hoạt động thanh toán người ta có thể đánh giá được khả năng tài chính, uy tín cũng như tiềm lực của mỗi đơn vị. Thanh toán hàng NK ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích các bên tham gia giao dịch, do đó nó cũng là một cách điều hòa lợi ích tốt nhất. Nó thực hiện trách nhiệm và nghĩa vụ của các bên tham gia thanh toán, trong đó bên NK có trách nhiệm và nghĩa vụ thanh toán đầy đủ, đúng hạn như quy định trong hợp đồng cho bên XK. 2.2. Một số điều kiện thanh toán hàng nhập khẩu 2.2.1. Đồng tiền thanh toán Điều kiện về đồng tiền thanh toán là chỉ việc sử dụng đồng tiền nào để thanh toán trong các hợp đồng thương mại quốc tế (TMQT), đồng thời quy định cách xử lý khi giá trị đồng tiền đó bị biến động. Đồng tiền dùng vào việc thanh toán gọi là đồng tiền thanh toán (Monney of payment). Đồng tiền thanh toán có thể là đồng tiền của nước XK hoặc NK hoặc của nước thứ ba. Đồng tiền thanh toán có thể trùng hợp với đồng tiền tính giá (tức đồng tiền biểu thị giá cả) và cũng có thể không trùng hợp. Vì lợi ích của mình người nhập khẩu thường muốn chọn đồng tiền thanh toán có khả năng mất giá cao, khó chuyển đổi ra vàng. SV: Ngô Thị Phượng 8 Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại Song việc sử dụng đồng tiền nào làm đồng tiền thanh toán trong các hợp đồng TMQT phụ thuộc vào nhiều yếu tố: - Thị trường thuộc về ai? Vị trí đồng tiền đó trên thị trường thế giới. Tập quán sử dụng đồng tiền thanh toán trên thế giới. 2.2.2. Địa điểm thanh toán Khi quy định địa điểm thanh toán trong hợp đồng TMQT vì lợi ích của mình nên cả hai bên XK và NK đều muốn lấy nước mình làm địa điểm thanh toán: Đối với nhà NK khi trả tiền tại nước mình có thể đến ngày trả tiền mới phải chi tiền ra, đỡ bị đọng vốn. Địa điểm trong TTQT có thể ở nước XK, NK hoặc ở một nước thứ ba. Nhưng trong thực tế việc xác định địa điểm thanh toán phụ thuộc quan trọng vào thế và lực của hai bên, ngoài ra còn có thể thấy nếu sử dụng đồng tiền của nước người XK hay nước người NK để thanh toán thì địa điểm thanh toán thường là ở nước có đồng tiền được sử dụng để thanh toán. 2.2.3. Thời hạn thanh toán Thời hạn thanh toán có quan hệ chặt chẽ với việc luân chuyển vốn, lợi tức, khả năng có thể tránh được những rủi ro biến động về tiền thanh toán, nên nó là vấn đề quan trọng và thường là sự thỏa thuận khó khăn trong giao dịch đàm phán ký kết hợp đồng. Về thời hạn thanh toán có ba cách quy định: - Trả tiền trước: Là việc người mua giao cho người bán toàn bộ hoặc một phần tiền hàng trước khi người bán đặt hàng hóa dưới quyền định đoạt của người mua hoặc trước khi người bán thực hiện đơn hàng của người mua. - Trả tiền ngay: Là việc thanh toán vào trước lúc hoặc trong lúc người XK đặt chứng từ hàng hóa hoặc đặt bản thân hàng hóa dưới quyền định đoạt của người mua. - Trả tiền sau: Là việc người bán cung cấp cho người mua một khoản tín dụng theo sự thỏa thuận của hai bên. SV: Ngô Thị Phượng 9 Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại 2.3. Quy trình thanh toán hàng NK 2.3.1. Quy trình thanh toán hàng NK bằng phương thức chuyển tiền  Phương thức chuyển tiền (Transfer): Là phương thức thanh toán trong đó khách hàng (người trả tiền,người mua, người nhập khẩu…) yêu cầu ngân hàng của mình chuyển một số tiền nhất định cho người hưởng lợi (người bán, người XK, người cung cấp dịch vụ…) ở một địa điểm nhất định bằng phương thức chuyển tiền do khách hàng yêu cầu. Đây là phương thức đơn giản, thủ tục nhanh chóng. Đối với phương thức này nhà NK chỉ nên chuyển tiền sau khi nhận xong hàng hoặc sau khi nhận bộ chứng từ.  Các hình thức chuyển tiền: - Bằng thư: ( gọi là thư hối- Mail transfer- M/T): Ngân hàng chuyển tiền viết thư (có thể là lệnh trả tiền- Payment order, hoặc giấy báo ghi có Avis credit) ra lệnh cho ngân hàng đại lý ở nước ngoài trả tiền cho người nhận. - Bằng điện báo (gọi là điện hối- Telegraphic transfer- T/T): Ngân hàng chuyển điện ra lệnh cho ngân hàng đại lý ở nước ngoài trả tiền cho người nhận. Ngoài ra, có thể bằng phiếu ( D/T- Draft transfer). Hai hình thức trên khác nhau là: Chuyển tiền bằng điện thì nhanh hơn chuyển tiền bằng thư, nhưng chi phí chuyển tiền bằng điện lại cao hơn. Hiện nay, người ta chủ yếu sử dụng hình thức T/T.  Quy trình thanh toán hàng NK bằng phương thức chuyển tiền: (1) Nhà XK giao hàng hóa và chứng từ cho nhà NK. (2) Người NK sau khi nhận được bộ chứng từ do người XK chuyển đến tiến hành kiểm tra. Nếu phù hợp theo yêu cầu thỏa thuận đôi bên thì đi làm thủ tục chuyển tiền (bằng điện M/T hoặc bằng thư T/T) gửi đến ngân hàng phục vụ của mình, để trả cho nhà XK. Nếu bộ chứng từ không phù hợp thì từ chối nhận chứng từ. (3) Ngân hàng chuyển tiền ra lệnh ( bằng thư hoặc điện báo) cho ngân hàng đại lý của mình ở nước ngoài để chuyển tiền cho nhà XK. SV: Ngô Thị Phượng 10 Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại (4) Ngân hàng trả tiền thanh toán cho người thụ hưởng (nhà XK) và gửi giấy báo cho đơn vị đó. Hình thức thanh toán này chứa nhiều rủi ro, nên nó áp dụng khi hai bên mua bán là đối tác lâu năm của nhau, và thực sự tin tưởng nhau.  Ưu và nhược điểm của phương thức T/T đối với nhà NK Ưu điểm: - Thủ tục đơn giản, quá trình thanh toán diễn ra mau lẹ. Thực tế nhiều trường hợp nhà NK sẽ không chuyển tiền cho nhà XK cho đến khi nhận đầy đủ hàng hóa, do vậy nhà NK có thể chiếm dụng vốn. Nhược điểm: - Chi phí cao. - Nhà NK sẽ chịu rủi ro tiền đã chuyển nhưng hàng không giao đúng hạn, đúng chất lượng, số lượng ... (trong trường hợp thanh toán bằng T/T trả trước). 2.3.2. Quy trình thanh toán hàng NK bằng phương thức nhờ thu Là phương thức thanh toán trong đó, người bán sau khi hoàn thành nghĩa vụ giao hàng sẽ ký phát hối phiếu đòi tiền người mua, ủy thác cho ngân hàng thu hộ số tiền ghi trên tờ hối phiếu đó. Phương thức này dung hòa được tính an toàn và rủi ro cho cả hai bên XK, NK. Hạn chế sự chậm chễ trong việc nhận hàng đối với nhà NK.  Có hai loại nhờ thu: - Nhờ thu phiếu trơn (Clean collection). - Nhờ thu kèm chứng từ (Documentary collection). Tùy theo thời hạn trả tiền, phương thức nhờ thu kèm chứng từ được chia thành hai loại: + D/P: Documentary against payment- Nhờ thu trả tiền đổi chứng từ, gọi tắt là nhờ thu trả tiền ngay. SV: Ngô Thị Phượng 11 Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại + D/A: Documentary against acceptance- Nhờ thu chấp nhận trả tiền để đổi chứng từ, gọi tắt là nhờ thu trả chậm.  Quy trình thanh toán hàng NK bằng phương thức nhờ thu ● Phương thức nhờ thu phiếu trơn Là phương thức mà người bán nhờ ngân hàng thu hộ tiền hối phiếu ở người mua mà không kèm điều kiện, ngân hàng không nắm được chứng từ. (1) Nhà XK giao hàng và bộ chứng từ hàng hóa cho người NK bằng đường bưu điện hoặc fax, mail...Thông thường hoạt động này diễn ra trước thời điểm thanh toán. Đây có thể là một bất lợi cho nhà XK khi mà nhà NK chưa phải thanh toán nhưng đã nắm được những chứng từ để nhận hàng. Khi nhận chứng từ ở ngân hàng thì nhà NK phải kiểm tra các chứng từ, đối chiếu với hợp đồng ban đầu. (2) Người XK lập hối phiếu đòi tiền người mua và nhờ ngân hàng của mình thu tiền hối phiếu đó. (3) Ngân hàng bên bán sẽ chuyển hối phiếu cho ngân hàng bên mua và yêu cầu ngân hàng bên mua trả tiền. (4) Ngân hàng bên mua chuyển hối phiếu cho nhà NK yêu cầu trả tiền. (5) Nhà NK sau khi nhận hối phiếu xem xét quyết định trả tiền hoặc từ chối trả tiền. Khi từ chối trả tiền có thể chia thành hai trường hợp: - Nhà NK chiếm dụng vốn của người bán và không trả tiền. - Nhà NK từ chối thanh toán và không nhận hàng nhưng hàng đã gửi đi, buộc nhà XK phải xử lý: Giảm giá, bán cho người khác, vận chuyển vể hoặc bỏ đi. (6) Ngân hàng của nhà NK sẽ trích tiền từ tài khoản của người NK chuyển sang ngân hàng của nhà XK (bên bán) để ghi có cho người XK trong trường hợp nhà NK đồng ý trả tiền. Hoặc sẽ hoàn lại hối phiếu bị từ chối cho ngân hàng bên bán. (7) Ngân hàng bên bán sẽ chuyển tiền hoặc hoàn lại hối phiếu bị từ chối trả tiền cho người bán. SV: Ngô Thị Phượng 12 Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại  Ưu điểm và nhược điểm của phương thức nhờ thu phiếu trơn đối với nhà NK Ưu điểm: - Việc thanh toán hoàn toàn phụ thuộc vào ý muốn của nhà NK, nhà NK có thể nhận hàng mà không trả tiền hoặc trả chậm. - Ngân hàng chỉ đóng vai trò là trung gian thu hộ và có thể bị nhà NK từ chối. Nhược điểm: - Tốc độ thanh toán chậm. Chỉ áp dụng khi hai bên thực sự tin cậy lẫn nhau, hoặc dùng để thanh toán cước phí bảo hiểm, vận tải, hoa hồng… Đồng thời trong hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế cần có chế tài nghiêm ngặt đảm bảo quyền lợi cho cả hai bên XK và NK. ● Phương thư nhờ thu kèm chứng từ (Documentary Collection). Là phương thức mà người bán sau khi hoàn thành nghĩa vụ giao hàng, lập bộ chứng từ thanh toán (hối phiếu và chứng từ gửi hàng), và nhờ ngân hàng thu hộ tiền hối phiếu đó với điều kiện người mua phải trả tiền hoặc chấp nhận trả tiền thì ngân hàng mới trao bộ chứng từ gửi hàng để đi nhận hàng. (1) Nhà XK giao hàng cho nhà NK nhưng không giao bộ chứng từ hàng hóa. (2) Nhà XK gửi bộ chứng từ chuyển qua ngân hàng và nhờ ngân hàng thu hộ tiền hối phiếu ở nhà NK. (3) Ngân hàng bên bán sẽ chuyển bộ chứng từ thanh toán cho ngân hàng của nhà NK và nhờ ngân hàng này thu hộ tiền hối phiếu của nhà NK. (4) Ngân hàng bên mua sẽ yêu cầu nhà NK trả tiền hối phiếu để nhận bộ chứng từ. Chỉ khi nhà NK trả tiền hoặc chấp nhận trả tiền thì mới nhận được bộ chứng từ để đi nhận hàng hóa. Nếu nhà NK từ chối hối phiếu thì cầm giữ lại chứng từ và báo cho ngân hàng bên bán biết. (5) Nhà NK trả tiền hoặc từ chối trả tiền: - Nhà NK từ chối trả tiền và không nhận hàng. SV: Ngô Thị Phượng 13 Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại - Người mua trả tiền ngay (D/P) và nhận chứng từ hoặc chấp nhận trả tiền (D/A) đến hạn quy định sẽ trả tiền, để nhận chứng từ đi lấy hàng. (6) Ngân hàng bên mua trích tài khoản người NK chuyển tiền sang cho ngân hàng nhà XK hoặc thông báo từ chối trả tiền cho nhà XK. (7) Ngân hàng nhà XK chuyển tiền hoặc bộ hối phiếu từ chối trả tiền cho nhà XK.  Ưu điểm, nhược điểm của phương thức nhờ thu kèm chứng từ với nhà NK Ưu điểm: - Nhà NK có thể không nhận hàng hoặc từ chối chứng từ trong khi hàng đã được gửi đi, nếu thấy không hợp lý. - Nhà NK được kiểm tra bộ chứng từ trước khi thanh toán, chấp nhận thanh toán. - Tiết kiệm được chi phí, hoa hồng với ngân hàng. - Theo D/P nếu hàng đến chậm nhà NK có thể yêu cầu nhà XK đổi chứng từ khi hàng thực sự tới cảng. Theo D/A, người NK được trả chậm (chấp nhận một hối phiếu thanh toán vào một thời điểm được ghi trong hối phiếu). Nhược điểm: - Chịu rủi ro khi có gian lận trong thương mại (nhà XK lập bộ chứng từ giả) vì các ngân hàng không chịu trách nhiệm khi chứng từ là giả mạo hay hàng hóa không khớp với chứng từ. 2.3.3. Quy trình thanh toán theo phương thức tín dụng chứng từ ( Documentary credit)  Phương thức thanh toán tín dụng chứng từ Là sự thỏa thuận mà trong đó một ngân hàng (ngân hàng mở tín dụng), cam kết sẽ trả một số tiền nhất định cho một người thứ ba (người hưởng lợi số tiền của thư tín dụng), hoặc chấp nhận hối phiếu do người thứ ba ký phát trong phạm vi số tiền đó, khi người thứ ba này xuất trình cho ngân hàng một bộ chứng từ thanh toán phù hợp với những yêu cầu đề ra trong văn bản gọi là thư tín dụng (Letter of credit), viết tắt là (L/C). SV: Ngô Thị Phượng 14 Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại L/C là một văn bản pháp lý quan trọng của phương thức thanh toán tín dụng chứng từ, nếu thanh toán bằng L/C mà không có L/C thì người xuất khẩu không giao hàng và như vậy phương thức này cũng không được hình thành. Tín dụng thư hoạt động theo hai nguyên tắc: Độc lập và tuân thủ nghiêm ngặt.  Các loại tín dụng (L/C): có hai loại chính là thư tín dụng hủy ngang và thư tín dụng không hủy ngang). - Thư tín dụng hủy ngang ( Revocable letter of credit). - Thư tín dụng không hủy ngang (Irrevocable letter of credit). Nó hiện được sử dụng phổ biến trong thương mại quốc tế hiện nay, bao gồm: + Thư tín dụng không hủy ngang có xác nhận (Confirmed irrevocable L/C). + Thư tín dụng không hủy ngang miễn truy đòi ( Irevocable without recource L/C).  Xét về mặt thực hiện tín dụng có thể chia : - Trả ngay (At sight). - Trả sau (With deferred payment). - Chuyển nhượng (Transferable) cho người thứ ba.  Quy trình thanh toán hàng NK bằng phương thức L/C (1) Nhà NK làm đơn xin mở L/C gửi tới ngân hàng, yêu câu mở L/C. Để tiến hành mở L/C người NK phải đến ngân hàng làm đơn xin mở L/C trả tiền cho nhà XK (đơn theo in sẵn của từng ngân hàng) và nộp tiền ký quy. Đơn xin mở L/C là cơ sở pháp lý để giải quyết tranh chấp (nếu có) giữa ngân hàng mở L/C và người xin mở L/C, đồng thời cũng là cơ sở để ngân hàng mở L/C cho bên XK. Vì vậy nhà NK phải chú ý đến nội dung của đơn xin mở L/C sao cho chính xác, đúng mẫu đơn và phù hợp với nội dung mong muốn. Cần cân nhắc các điều kiện rằng buộc bên XK sao cho chặt chẽ, đảm bảo quyền lời của mình, vừa phải tôn trọng các điều khoản của hợp đồng, tránh mâu thuẫn, đảm bảo cho bên XK chấp nhận được. (2) Căn cứ vào đơn mở L/C, ngân hàng mở L/C tiến hành phát hành L/C (bằng Telex, Swift hoặc bằng thư) và chuyển cho ngân hàng thông báo L/C. SV: Ngô Thị Phượng 15 Khoa Thương mại Quốc tế GVHD: PGS.TS Doãn Kế Bôn Trường Đại học Thương Mại (3) Khi nhận được thông báo này, ngân hàng thông báo sẽ thông báo cho nhà XK toàn bộ nội dung thông báo về việc mở L/C, và khi nhận được bản gốc L/C thì sẽ chuyền ngay cho nhà XK. (4) Nhà XK nếu chấp nhận L/C thì tiến hành giao hàng, nếu không thì đề nghị nhà NK và ngân hàng mở L/C sửa đổi bổ sung L/C sao cho phù hợp với hợp đồng, đến khi chấp nhận mới giao hàng. (5) Sau khi giao hàng hàng nhà XK sẽ lập bộ chứng từ theo yêu cầu của L/C, xuất trình cho ngân hàng mở L/C thông qua ngân hàng thông báo để đòi tiền. (6) Ngân hàng mở L/C kiểm tra chứng từ, nếu phù hợp L/C thì trả cho nhà XK. Nếu không phù hợp thì từ chối thanh toán và gửi lại cho nhà XK. (7) Ngân hàng mở L/C đòi tiền người mua và chuyển bộ chứng từ hàng hóa cho nhà NK. (8) Nhà NK kiểm tra bộ chứng từ. Nội dung chứng từ thể hiện được trách nhiệm của nhà XK trong vấn đề giao hàng. Thông qua việc kiểm tra chứng từ có thể biết được nhà XK có giao hàng đúng như thỏa thuận trong hợp đồng hay không. Nếu phù hợp với L/C thì hoàn tiền cho ngân hàng mở L/C, nếu không phù hợp có quyền từ chối trả tiền.  Ưu điểm và nhược điểm của phương thức L/C đối với nhà NK Ưu điểm: - Phương thức này đảm bảo cho nhà NK rằng việc trả tiền cho nhà NK chỉ được thực hiện một khi nhà XK đã xuất trình đầy đủ bộ chứng từ hợp lệ và ngân hàng đã kiểm tra bộ chứng từ đó. Nhược điểm: - Phụ thuộc vào việc cung cấp của người bán: Lựa chọn tàu hàng không tin cậy, hư hỏng hàng hóa trong quá trình vận chuyển, bốc dỡ… - Có thể xuất hiện chứng từ giả, mâu thuẫn giữa hàng hóa và chứng từ. SV: Ngô Thị Phượng 16 Khoa Thương mại Quốc tế