Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước của thành phố hồ chí min...

Tài liệu đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước của thành phố hồ chí minh

.PDF
45
6
55

Mô tả:

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM BÙI VĂN KIỆT LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2000 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM BÙI VĂN KIỆT LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2000 Lôøi môû ñaàu Coå phaàn hoaù doanh nghieäp Nhaø nöôùc - Ñaây laø moät vaán ñeà coù tính qui luaät ñaõ vaø ñang dieãn ra ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi . Ñaát nöôùc ta töø khi chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng vôùi nhieàu thaønh phaàn, thì khu vöïc DNNN ngaøy caøng toû ra yeáu keùm, thieáu naêng ñoäng… caàn phaûi caûi caùch. Chuùng ta cuõng ñaõ tieán haønh caûi caùch nhieàu laàn, nhöng khoâng maáy keát quaû. Trong nhöõng naên gaàn ñaây, coå phaàn hoaù moät boä phaän DNNN ñöôïc xem laø moät trong nhöõng bieän phaùp lôùn nhaèm ñoåi môùi quaûn lyù khu vöïc kinh teá naøy . Ñaây laø moät chuû tröông lôùn, ñuùng ñaén cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc. Nhöng trong quaù trình thöïc hieän, noù laïi phaùt sinh ra nhieàu vaán ñeà. Bôûi vì, coå phaàn hoaù laø moät ñeà taøi quaù môùi meû, môùi meû trong suy nghó, môùi meû trong thöïc hieän. Bôûi vì coå phaàn hoaù ñuïng chaïm ñeán moät doanh nghieäp – moät thöïc theå höõu cô coù quaù trình hình thaønh vaø toàn taïi laâu daøi ,chöùa ñöïng nhieàu moái quan heä phöùc taïp töø beân trong laãn beân ngoaøi. Maø coøn bôûi vì, coå phaàn hoaù ñuïng chaïm tröïc tieáp ñeán ñaëc quyeàn, ñaëc lôïi cuõng nhö cheùn côm, manh aùo cuûa nhieàu ngöôøi … maø hoï laø nhöõng ngöôøi vöøa ñoùng vai troø laø ñoái töôïng, laïi vöøa ñoùng vai troø laø chuû theå cuûa quaù trình coå phaàn hoaù. Ñoù laø lyù do giaûi thích taïo sao maëc duø Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta ñaõ taäp trung nhieàu noå löïc chæ ñaïo thöïc hieän, nhöng tieán ñoä coå phaàn hoaù DNNN cho ñeán nay ñöôïc ñaùnh giaù laø quaù chaäm so vôùi yeâu caàu ñeà ra. Laø moät caùn boä quaûn lyù taïi moät DNNN thuoäc ngaønh may maëc cuûa Thaønh phoá, ngaønh ñöôïc ñaùnh giaù laø seõ gaëp khoù khaên nhaát khi tieán haønh coå phaàn hoaù bôûi vì ngaønh may maëc laø ngaønh coù thu nhaäp thaáp, lôïi nhuaän khoâng cao, tình hình saûn xuaát kinh doanh thöôøng khoâng oån ñònh …. Toâi luoân baên khoaên ñieàu gì seõ xaõy ra khi doanh nghieäp mình tieán haønh coå phaàn hoaù ? Vì vaäy, maëc duø khoâng coù ñieàu kieän thuaän lôïi khi vieát veà coå phaàn hoaù, vaø bieát seõ coù nhieàu thieáu soùt, nhöng toâi vaãn choïn ñeà taøi naøy, ñeà taøi “ ÑAÅY NHANH TIEÁN ÑOÄ COÅ PHAÀN HOAÙ MOÄT BOÄ PHAÄN DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC CUÛA TP HCM “ ñeå laøm Luaän vaên toát nghieäp - xem ñaây nhö laø moät böôùc chuaån bò toát nhaát cho mình, cho doanh nghieäp cuûa mình khi tieán haønh coå phaàn hoaù trong thôøi gian tôùi, cuõng nhö seõ ñoùng goùp ñöôïc moät soá yù kieán cuûa mình nhaèm ñaåy nhanh tieán ñoä coå phaàn hoaù hieän nay. CHÖÔNG I TÍNH TAÁT YEÁU KHAÙCH QUAN PHAÛI THÖÏC HIEÄN COÅ PHAÀN HOAÙ MOÄT BOÄ PHAÄN DNNN I.Tính taát yeáu phaûi coå phaàn hoaù moät boä phaän DNNN - 1 - 1. Khaùi quaùt coâng ty coå phaàn 1.1- Khaùi nieäm veà coâng ty coå phaàn Coâng ty coå phaàn laø doanh nghieäp, maø trong ñoù caùc thaønh vieân mua coå phaàn ñöôïc höôûng lôïi nhuaän vaø chæ chiuï traùch nhieäm veà caùc khoaûn nôï vaø caùc nghiaõ vuï taøi saûn khaùc cuûa doanh nghieäp trong phaïm vi soá voán ñaõ goùp vaøo doanh nghieäp. Coâng ty coå phaàn ôû nöôùc ta hoaït ñoäng theo Luaät Coâng ty tröôùc ñaây vaø theo Luaät Doanh nghieäp keå töø ngaøy 1/1/2000. Coâng ty coå phaàn ôû nöôùc ta coù caùc ñaëc ñieåm sau ñaây : a. Voán ñieàu leä cuûa coâng ty coå phaàn laø toång soá voán do caùc coå ñoâng ñoùng goùp vaø ñöôïc ghi vaøo ñieàu leä coâng ty. Voán ñieàu leä cuûa coâng ty ñöôïc chia thaønh nhieàu phaàn baèng nhau goïi laø coå phaàn, coå phaàn coù coå phaàn phoå thoâng vaø coå phaàn öu ñaõi, coâng ty coå phaàn phaûi phaùt haønh coå phaàn phoå thoâng vaø coù theå phaùt haønh caùc loaïi coå phaàn öu ñaõi nhö coå phaàn öu ñaõi bieåu quyeát, coå phaàn öu ñaõi coå töùc , coå phaàn öu ñaõi hoaøn laïi, coå phaàn öu ñaõi khaùc… do Ñieàu leä coâng ty quy ñònh. Coå phaàn ñöôïc theå hieän döôùi hình thöùc chöùng khoaùn goïi laø coå phieáu. Hay noùi moät caùch ñaày ñuû, coå phieáu laø nhöõng chöùng chæ coù giaù do coâng ty coå phaàn phaùt haønh hoaëc buùt toaùn ghi soå saùch xaùc nhaän quyeàn sôû höõu moät hoaëc moät soá coå phaàn cuûa coâng ty . Coå phieáu coù theå coù ghi teân hoaëc khoâng ghi teân. Ngöôøi coù coå phieáu laø thaønh vieân cuûa coâng ty ñöôïc goïi laø coå ñoâng. Trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa mình, coâng ty coå phaàn coù quyeàn traû coå töùc cho coå ñoâng khi coâng ty kinh doanh coù laõi , ñaõ hoaøn thaønh nghóa vuï noäp thueá vaø caùc nghóa vuï taøi chính khaùc theo qui ñònh cuûa phaùp luaät, coå töùc laø moät phaàn lôïi nhuaän sau thueá cuûa coâng ty ñeå chia cho caùc coå ñoâng theo voán goùp. b. Khi thaønh laäp caùc saùng laäp vieân ( coå ñoâng saùng laäp ) chæ caàn ñaêng kyù mua 20% soá coå phieáu döï ñònh phaùt haønh , soá coøn laïi hoï coù theå coâng khai goïi voán töø nhöõng ngöôøi khaùc. c. Thaønh vieân coù traùch nhieäm goùp ñaày ñuû voán töông öùng vôùi soá coå phaàn ñaõ ñaêng kyù mua vaø chæ chòu traùch nhieäm veà nôï coâng ty trong phaïm vi soá voán ñaõ goùp vaøo coâng ty. d. Coå ñoâng coù quyeàn töï do chuyeån nhöôïng coå phaàn cuûa mình cho ngöôøi khaùc , tröø coå phaàn cuûa coå ñoâng saùng laäp trong 3 naêm ñaàu keå töø ngaøy ñaêng kyù kinh doanh, chæ coù theå chuyeån nhöôïng cho ngöôøi khaùc - 2 - khoâng phaûi laø coå ñoâng neáu ñöôïc söï chaáp thuaän cuûa Ñaïi hoäi ñoàng coå ñoâng. Sau 3 naêm coå phaàn cuûa coå ñoâng saùng laäp ñöôïc chuyeån nhöôïng bình thöôøng nhö coå phaàn phoå thoâng khaùc. e. Coå ñoâng coù theå laø toå chöùc hoaëc caù nhaân , soá löôïng coå ñoâng ít nhaát laø 3 ( ba ) vaø khoâng haïn cheá möùc toái ña. f. Coâng ty coå phaàn coù tö caùch phaùp nhaân keå töø ngaøy ñöôïc caáp giaáy chöùng nhaän ñaêng kyù kinh doanh . g. Coâng ty coå phaàn coù cô caáu quaûn lyù phöùc taïp hôn coâng ty traùch nhieäm höõu haïn, bao goàm Ñaïi hoäi ñoàng coå ñoâng; Hoäi ñoàng quaûn trò ; Ban kieåm soaùt ( ñoái vôùi coâng ty coå phaàn coù töø 12 coå ñoâng trôû leân ) vaø Giaùm ñoác (hoaëc Toång giaùm ñoác) - Ñaïi hoäi ñoàng coå ñoâng laø cô quan quyeát ñònh cao nhaát cuûa coâng ty coå phaàn, bao goàm taát caû caùc coå ñoâng coù quyeàn bieåu quyeát . Quyeàn vaø nghóa vuï cuûa Ñaïi hoäi ñoàng coå ñoâng ñöôïc qui ñònh taïi ñieàu 70 cuûa Luaät Doanh nghieäp. - Hoäi ñoàng quaûn trò laø cô quan quaûn lyù coâng ty , coù toaøn quyeàn nhaân danh coâng ty ñeå quyeát ñònh ñeán moïi vaán ñeà lieân quan ñeán muïc ñích, quyeàn lôïi cuûa coâng ty , tröø nhöõng vaán ñeà cuûa Ñaïi hoäi ñoàng coå ñoâng. Quyeàn vaø nhieäm vuï cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò ñöôïc qui ñònh taïi ñieàu 80 cuûa Luaät Doanh nghieäp . - Giaùm ñoác ( Toång giaùm ñoác ) coâng ty do Hoäi ñoàng quaûn trò boå nhieäm töø nhöõng thaønh vieân trong Hoäi ñoàng quaûn trò hoaëc ngöôøi khaùc. Chuû tòch Hoäi ñoàng quaûn trò coù theå kieâm Giaùm ñoác coâng ty. Giaùm ñoác laø ngöôøi ñaïi dieän theo phaùp luaät cuûa coâng ty, neáu Ñieàu leä coâng ty khoâng qui ñònh Chuû tòch Hoäi ñoàng quaûn trò laø ngöôøi ñaïi dieän theo phaùp luaät . Giaùm ñoác laø ngöôøi ñieàu haønh hoaït ñoäng haøng ngaøy cuûa coâng ty vaø chòu traùch nhieäm tröôùc Hoäi ñoàng quaûn trò veà vieäc thöïc hieän caùc nhieäm vuï vaø quyeàn haïn ñöôïc giao. Quyeàn vaø nhieäm vuï cuûa Giaùm ñoác ñöôïc qui ñònh taïi khoaûn 2, ñieàu 85 cuûa Luaät Doanh nghieäp. - Ban kieåm soaùt do Ñaïi hoäi ñoàng coå ñoâng baàu neân. Coâng ty coå phaàn coù töø 12 coå ñoâng trôû leân phaûi laäp Ban kieåm soaùt goàm töø 3 ñeán 5 thaønh vieân. Kieåm soaùt vieân khoâng nhaát thieát laø coå ñoâng , nhöng Tröôûng ban phaûi laø coå ñoâng. Quyeàn vaø nhieäm vuï cuûa Ban kieåm soaùt ñöôïc qui ñònh taïi ñieàu 88 cuûa Luaät Doanh nghieäp. Nhö vaäy, coâng ty coå phaàn laø moät toå chöùc kinh teá do nhieàu thaønh vieân thoaû thuaän laäp neân moät caùch töï nguyeän vaø goùp voán tuyø theo khaû naêng cuûa mình ñeå tieán haønh kinh doanh. Coâng ty coå phaàn ñöôïc - 3 - toå chöùc raát chaët cheõ , coù Ñaïi hoäi ñoàng coå ñoâng, Hoäi ñoàng quaûn trò, Giaùm ñoác, Ban kieåm soaùt … moãi boä phaän ñeàu coù chöùc naêng vaø quyeàn haïn khaùc nhau vaø ñöôïc luaät hoaù cuï theå. Cô cheá quaûn lyù cuûa coâng ty coå phaàn phuø hôïp vôùi cô cheá thò tröôøng neân noù raát phaùt trieån ôû caùc nöôùc coù neàn coâng nghieäp tieân tieán. 1.2- Vaøi neùt veà lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuaû hình thöùc coâng ty coå phaàn Coâng ty coå phaàn ra ñôøi thôøi kyø tieàn tö baûn. Maëc duø caùc nhaø nghieân cöùu lòch söû ñaõ phaùt hieän ra daáu veát cuûa noù töø theá kyû 18. Thaäm chí nhöõng daáu veát cuûa coâng ty coå phaàn (tuy khoâng roõ laém) ñaõ coù töø thôøi kyø La Maõ. Nhöng phaûi ñeán cuoái theá kyû 19 , ñaàu theá kyû 20 noù môùi phaùt trieån roäng raõi .Cuøng vôùi cuoäc caùch maïng khoa hoïc vaø coâng ngheä ñoøi hoûi caùc coâng ty coù söùc maïnh caïnh tranh phaûi nhanh choùng ñoåi môùi kyõ thuaät vaø coâng ngheä. Muoán vaäy ñoøi hoûi phaûi coù voán lôùn maø caùc Ngaân haøng khoâng theå ñaùp öùng noåi . Coâng ty coå phaàn luùc naøy laø moät hình thöùc cho pheùp coù theå huy ñoäng voán moät caùch nhanh choùng vaø coù hieäu quaû, coù taùc ñoäng maïnh ñeán quaù trình trình taùi saûn xuaát môû roäng Tö baûn chuû nghóa. Trong neàn kinh teá ôû Myõ chaúng haïn, cao traøo tích tuï tö baûn vaø taäp trung saûn xuaát phaùt trieån raát maïnh. Caùc coâng ty lôùn saùt nhaäp vaø thoân tính laãn nhau ñeán noåi khoâng theå kieåm soaùt ñöôïc , neân caùc nhaø tö baûn thoaû hieäp vôùi nhau , taïm thôøi huøn voán laøm aên vôùi nhau vaø huy ñoäng voán nhaøn roãi trong xaõ hoäi hình thaønh caùc taäp ñoaøn kinh teá lôùn. Ngaøy nay, coâng ty coå phaàn laø loaïi hình toå chöùc saûn xuaát kinh doanh raát phoå bieán taïi caùc nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån. Cô cheá hoaït ñoäng cuûa noù raát thích hôïp vôùi neàn kinh teá thò tröôøng noùi chung, keå caû neàn kinh teá thò tröôøng phaùt trieån theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa nhö nöôùc ta. 2. Coå phaàn hoaù moät boä phaän DNNN – Moät xu höôùng mang tính taát yeáu ñang dieãn ra nhieàu nöôùc treân theá giôùi. Treân theá giôùi maáy chuïc naêm tröôùc ñaây, haàu heát caùc nöôùc phaùt trieån, nhaát laø caùc nöôùc XHCN vaø caùc nöôùc muoán baét chöôùc moâ hình cuûa Lieân xoâ ( cuõ ) ñeàu quan taâm ñeán vieäc xaây döïng ñoäi nguõ doanh nghieäp nhaø nöôùc vöõng maïnh, hoï ñaõ ñoå nhieàu tieàn cuûa vaø daønh nhieàu öu ñaõi cho caùc DNNN hoaït ñoäng, vôùi hy voïng duøng caùc DNNN nhö laø moät coâng cuï höõu hieäu ñeå phaùt trieån kinh teá vaø oån ñònh neàn chính trò. Nhöng sau ñoù , beân caïnh moät soá keát quaû ñaït ñöôïc khaù khieâm toán, haàu heát caùc DNNN ñeàu boäc loä nhöõng haïn cheá nhö hoaït ñoäng keùm hieäu quaû, daãn ñeán Nhaø nöôùc lieân tuïc buø loã, nhöõng yeáu keùm veà maët quaûn lyù daãn ñeán tình traïng tham oâ, laõng phí vaø thaát thoaùt taøi saûn raát lôùn, nhieàu naêng löïc saûn xuaát bò kieàm haõm do cô cheá DNNN. - 4 - Cho tôùi nhöõng naêm 70, yeâu caàu caûi toå caùc doanh nghieäp quoác doanh trôû neân caáp baùch ñoái vôùi haàu heát caùc nöôùc phaùt trieån vaø ngöôøi ta ñaõ tieán haønh ôû nhöõng möùc ñoä khaùc nhau , vôùi caùc bieän phaùp khoâng hoaøn toaøn gioáng nhau. Moät trong nhöõng giaûi phaùp cô baûn laø thay ñoåi hình thöùc sôû höõu caùc coâng ty quoác doanh thua loã baèng caùch baùn moät phaàn, toaøn boä hay cho thueâ, bieán chuùng thaønh nhöõng coâng ty tö nhaân hay coâng ty coå phaàn. Giaûi phaùp naøy ñöôïc ñeà caäp nhieàu ôû Myõ töø nhöõng naêm 70 vaø ñöôïc tieán haønh ôû Myõ vaø Anh ñaàu nhöõng naêm 80, ôû Phaùp vaøo cuoái nhöõng naêm 80. Coå phaàn hoaù (hay tö nhaân hoaù) DNNN laø giaûi phaùp naûy sinh vaø phaùt trieån trong quaù trình naøy. Sau khi heä thoáng XHCN tan raõ, nhieàu nöôùc Ñoâng aâu nhö Lieân bang Nga, Hungari, Ba Lan …tieán haønh caûi toå neàn kinh teá cuõng baèng giaûi phaùp nhö treân nhöng raàm roä hôn taïo neân côn “lieäu phaùp soác Ba Lan “. Ñaëc bieät Balan vaø Tieäp Khaéc , khi chuyeån DNNN sang coâng ty coå phaàn thì taøi saûn nhaø nöôùc laø cho khoâng, khoâng nhöõng cho coâng nhaân vieân trong doanh nghieäp maø coøn cho roäng raõi trong nhaân daân. Quaù trình tö nhaân hoaù vaø nôùi loûng söï kieåm soaùt ñeå caûi tieán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc DNNN ñaõ mang laïi lôïi ích khoâng nhoû cho ngöôøi tieâu duøng, giaûm bôùt gaùnh naëng taøi chính cho Nhaø nöôùc, saûn sinh ra caùc ñoái thuû caïnh tranh môùi treân thò tröôøng, ñieàu naøy khieán giaù caû haï hôn, caùc dòch vuï ñöôïc caûi tieán vaø saûn phaåm ña daïng hôn. Naêm 1986 ôû CHLB Ñöùc coù khoaûng 2.500 coâng ty coå phaàn, gaàn ñaây hoï tö nhaân hoaù xí nghieäp oâ toâ Wolswaghen noåi tieáng. ÔÛ Anh ñaõ tö nhaân hoaù ngaønh khai thaùc than,ngaønh böu ñieän … Ngaøy 15/5/1992 Phaùp ñaõ tö nhaân hoaù coâng ty Daàu löûa Total , giaûm bôùt tyû troïng voán nhaø nöôùc töø 39% xuoáng coøn 15%, nhaø nöôùc thu ñöôïc 10 tyû France ñeå ñaàu tö cho nhöõng ngaønh khaùc. Naêm 1980, coâng ty ñoäc quyeàn ñieän tín, ñieän thoaïi Nhaät Baûn NTT ñaõ ñöôïc tö nhaân hoaù cuøng vôùi coâng ty hoaû xa Nhaät (J.R) vaø coâng ty thuoác laù (J.T). Maát ñoäc quyeàn , phaûi ñöông ñaàu vôùi söï caïnh tranh , caùc coâng ty Nhaät Baûn noùi treân khoâng coøn caùch naøo khaùc hôn laø phaûi gia taêng hieäu quaû kinh doanh, nhö NTT taêng ñöôïc gaáp ñoâi laõi roøng töø naêm 1985 ñeán naêm 1989. Gaàn ñaây , moät soá nöôùc Chaâu AÙ ñang phaùt trieån cuõng tieán haønh caûi caùch DNNN, ñieån hình laø Trung quoác vaø Haøn Quoác. Ôû Trung Quoác , tính tôùi cuoái thaùng 7/1999, Trung Quoác hieän coù 237.357 xí nghieäp quoác doanh caùc loaïi, trong ñoù coù 9.357 xí nghieäp quoác doanh loaïi lôùn, 33.000 loaïi vöøa vaø 195.000 loaïi nhoû. Khoaûng 60% daân soá thaønh thò TQ laøm vieäc trong caùc xí nghieäp quoác doanh vaø cô quan Nhaø nöôùc, 55 % thu nhaäp taøi chính cuûa Nhaø nöôùc do xí nghieäp quoác doanh cung caáp. Bôûi vaäy , xí nghieäp quoác doanh vaãn ñoùng vai troø chuû ñaïo trong neàn kinh teá quoác daân Trung Quoác nhöng luoân trong tình traïng thua loã. Theo soá lieäu thoáng keâ, chæ tính rieâng 58.000 xí nghieäp quoác doanh lôùn vaø vöøa thì töø thaùng 1 ñeán thaùng 11-1998 thua loã tôùi 100 tyû nhaân daân teä, taêng 50% so vôùi caû naêm 1997. Dieän xí nghieäp bò loã voán vaø laøm aên khoâng coù laõi - 5 - tôùi 70%. Döï kieán naêm 1999 seõ giaûm bôùt ñöôïc 8% xí nghieäp thua loã so vôùi naêm 1998. Tuy nhieân hai thaùng ñaàu naêm vaãn loã tôùi 4,3 tyû NDT. Trong naêm 1998 , Trung Quoác thöïc hieän roäng raõi cheá ñoä coå phaàn vôùi caùc doanh nghieäp, thaäm chí nhieàu ñòa phöông baùn oà aït xí nghieäp quoác doanh. Tính ñeán cuoái thaùng 3/1998 , coù ñeán 50% xí nghieäp baùn cho tö nhaân vôùi caùc hình thöùc khaùc nhau, trong ñoù coù 684 xí nghieäp baùn ñöùt haún cho tö nhaân , taïo ra moät laøn soùng bò sa thaûi vaø con soá thaát nghieäp leân tôùi 16 trieäu ngöôøi. Ngaøy 22-9-1999 taïi Baéc Kinh , Hoäi nghò toaøn theå trung öông 4 khoaù 15 Ñaûng Coäng Saûn Trung Quoác ñaõ thoâng qua nghò quyeát “ Moät soá vaán ñeà troïng ñaïi veà caûi caùch vaø phaùt trieån xí nghieäp quoác doanh ñeán naêm 2010 “, theo ñoù nhaø nöôùc chæ taäp trung öu tieân ñaàu tö cho 512 xí nghieäp lôùn vaø 110 taäp ñoaøn coâng ty,coøn laïi thöïc hieän thaû noåi theo phöông thöùc coå phaàn hoaù döôùi nhieàu hình thöùc (*) . Moâ hình coå phaàn hoaù DNNN cuûa Trung Quoác vaãn coøn nhieàu vaán ñeà ñeå baøn, nhöng nhöõng thaønh töïu maø Trung Quoác ñaït ñöôïc thì raát thuyeát phuïc, ñeán naêm 1998 GDP ñaït 7.477,2 tyû NDT taêng gaàn 20 laàn so 1978, toác ñoä taêng tröôûng kinh teá ñaït 9,8% daãn ñaàu theá giôùi. Coøn ôû Haøn quoác ,Malaixia khi caûi caùch DNNN, ngöôøi ta choïn loïc nhöõng DNNN lôùn, laøm aên coù laõi ñeå tieán haønh coå phaàn hoaù tröôùc, xem ñaây laø moät bieän phaùp höõu hieäu ñeå xoa dòu tình hình chính trò – xaõ hoäi, laø moät caùch ñeå caûi thieän ñôøi soáng nhöõng ngöôøi coù thu nhaäp thaáp, cuõng nhö taïo tieàn ñeà thuaän lôïi cho chuû tröông coå phaàn hoaù DNNN moät caùch ñaïi traø sau naøy. Toùm laïi, ñeå caûi caùch DNNN moãi nöôùc coù moät caùch tieán haønh khaùc nhau, thaønh coâng coù, gaëp khoù khaên cuõng coù, nhöng coå phaàn hoaù moät boä phaän DNNN ñang laø moät xu höôùng mang tính taát yeáu maø nhieàu nöôùc ñang thöïc hieän, xem ñaây laø moät trong nhöõng bieän phaùp quan troïng ñeå taêng hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá, taêng tính caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp vaø ñem laïi nhieàu lôïi ích cho ngöôøi tieâu duøng. Nhìn laïi quaù trình coå phaàn hoaù hay tö nhaân hoaù caùc DNNN ñaõ vaø ñang dieãn ra nhieàu nöôùc treân theá giôùi, chuùng ta coù theå ruùt ra moät soá ñieåm chính caàn löu yù khi aùp duïng vaøo vieäc CPH caùc DNNN ôû Vieät Nam nhö sau : - ÔÛ caùc nöôùc khi tieán haønh CPH hay tö nhaân hoaù , thì caùc DNNN cuûa hoï ñaõ ra ñôøi vaø hoaït ñoäng trong neàn kinh teá vaän haønh theo cô cheá thò tröôøng, trong ñoù DNNN chæ chieám töø 1-15% toång soá löôïng vaø 8-10% toång soá voán kinh doanh trong nöôùc ( Myõ :2%, Anh: 8%, YÙ : 30%, Nhaät : 1% …) coøn laïi laø caùc loaïi hình coâng ty khaùc, trong ñoù coâng ty coå phaàn chieám moät tyû troïng raát lôùn, thí duï nhö naêm 1986 ôû Phaùp coù tôùi 125.000 coâng ty coå phaàn, coøn ôû CHLB Ñöùc thì cuõng ñaõ coù treân 2.500 coâng ty coå phaàn ñang hoaït ñoäng. Vì (*) - TTCN soá ngaøy 3-10-1999 - 6 - vaäy vieäc CPH hay tö nhaân hoaù caùc DNNN ñoái vôùi caùc nöôùc naøy chæ laø söï thay ñoåi sôû höõu coâng ty töø hình thöùc naøy sang moät hình thöùc khaùc phoå bieán hôn, ñang cuøng toàn taïi vaø hoaït ñoäng trong moät moâi tröôøng ñoàng nhaát. Coøn ôû nöôùc ta, DNNN chieám töø 80-85% toång soá voán kinh doanh, naêm 1990 nöôùc ta coù ñeán 12.300 DNNN ñang hoaït ñoäng. Ñoù laø haäu quaû cuûa vieäc quoác höõu hoaù traøn lan tröôùc ñaây. Caùc DNNN ôû ta ra ñôøi vaø hoaït ñoäng trong cô cheá taäp trung – bao caáp, khoâng quen caïnh tranh, vaø coøn ñöôïc höôûng nhieàu öu ñaõi so vôùi caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc, cho neân khi tieán haønh CPH seõ gaëp nhieàu khoù khaên hôn. - Thò tröôøng chöùng khoaùn ñaõ raát phaùt trieån ôû nhöõng nöôùc naøy, ngöôøi daân raát hieåu bieát veà söï hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn, veà coâng ty coå phaàn vaø vieäc ñaàu tö qua coå phieáu laø moät vieäc laøm heát söùc bình thöôøng. Coøn ôû nöôùc ta thì ngöôïc laïi , thò tröôøng chöùng khoaùn thì chöa hoaït ñoäng, ngöôøi daân thì thích mua vaøng, ñaù quí ñeå döï tröõ, hay ñem tieàn ñi gôûi tieát kieäm hôn laø ñaàu tö voán vaøo kinh doanh coå phieáu. Nhöõng ñieåm khaùc bieät naøy seõ chi phoái raát nhieàu ñeán noäi dung vaø hình thöùc CPH DNNN ôû nöôùc ta. 3. Söï caàn thieát phaûi CPH moät boä phaän DNNN ôû nöôùc ta hieän nay. Ôû nöôùc ta, sau khi giaûi phoùng mieàn Nam , thoáng nhaát ñaát nöôùc, chính quyeàn caùch maïng tieáp quaûn cô sôû vaät chaát cuûa neàn kinh teá cuõ. Baèng moät saéc leänh, chuùng ta ñaõ bieán toaøn boä caùc xí nghieäp, lôùn coù, nhoû coù, thaønh xí nghieäp quoác doanh, coâng tö hôïp doanh hoaëc hôïp taùc xaõ. Trong ñoù thaønh phaàn kinh teá quoác doanh ñoùng vai troø chuû ñaïo. Caùc xí nghieäp quoác doanh laø nguoàn thu ngaân saùch chuû yeáu cho Nhaø nöôùc, giöõ vò trí then choát trong caùc ngaønh coù coâng ngheä vaø kyõ thuaät tieân tieán , lieân keát ñöôïc caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc trong söï phaùt trieån, naâng cao hieäu quaû kinh teá – xaõ hoäi. Vaø trong moät thôøi gian khaù daøi chuùng ñaõ laøm ñöôïc ñieàu ñoù. Nhöng vieäc duy trì quaù laâu cô cheá bao caáp ñaõ gaây ra tính yø vaø taâm lyù yû laïi khaù naëng. Khi neàn kinh teá chuyeån sang hoaït ñoäng theo cô cheá thò tröôøng , moät soá DNNN coá gaéng thích nghi , laøm aên coù laõi. Coøn laïi phaàn lôùn caùc DNNN maëc duø ñöôïc nhaø nöôùc öu aùi treân nhieàu maët, nhöng hoaït ñoäng luùng tuùng , thua loã , nôï naàn daây döa, keùm söùc caïnh tranh, laõng phí, laøm thaát thoaùt nghieâm troïng taøi saûn Nhaø nöôùc. Hieäu quaû hoaït ñoäng DNNN Chæ tieâu Toång soá DNNN Voán NN Toång nôï Soá löôïng % ( tyû ñoàng ) ( tyû ñoàng ) I . Toång soá 5.467 100,0 73.272 101.361 1. DNNN coù laõi 2.174 39,8 52.394 60.784 - 7 - 2. DNNN khoâng coù laõi 3.293 60,2 20.878 40.577 Nguoàn : Boä Taøi chính naêm 1998 Tính ñeán thaùng 7/1998 theo soá lieäu ñieàu tra cuûa 51 Cuïc quaûn lyù voán cuûa caùc tænh, thaønh taïi 3.528 DNNN coù theå chia thaønh 3 loaïi doanh nghieäp nhö sau : a/ Soá doanh nghieäp thöïc söï kinh doanh coù hieäu quûa ( baûo toaøn voán , noäp ñuû thueá vaø coù laõi ) ñaït 37%. ( doanh nghieäp do Trung öông quaûn lyù ñaït 44%, do ñòa phöông quaûn lyù ñaït 35 % ) b/ Soá doanh nghieäp chöa coù hieäu quaû hoaëc coù khoù khaên taïm thôøi chieám 46.4% ( nôï keùo daøi, loã luyõ keá 1.135 tyû ñoàng ). c/ Soá doanh nghieäp thua loã chieám 16,6% ( loã vaø nôï keùo daøi 1.763 tyû ñoàng ). Neáu ñaùnh giaù ñöôïc heát caùc toån thaát do giaûm giaù taøi saûn, thì thieät haïi chaéc chaéc seõ lôùn hôn nhieàu. Nguyeân nhaân chính baét nguoàn töø vieäc chöa xaùc ñònh roõ quyeàn sôû höõu vaø quyeàn quaûn lyù söû duïng taøi saûn nhaø nöôùc. Treân thöïc teá caùc DNNN chöa coù “ ngöôøi chuû thöïc söï “ daãn ñeán tình traïng “ cha chung khoâng ai khoùc “ .Vieäc duy trì quaù laâu cô cheá bao caáp ñaõ gaây taâm lyù yû laïi khaù naëng, khi chuyeån sang hoaït ñoäng theo cô cheá thò tröôøng, phaàn lôùn doanh nghieäp hoaït ñoäng luùng tuùng , thua loã nôï naàn daây döa, laøm hö hao , thaát thoaùt taøi saûn nhaø nöôùc moät caùch nghieâm troïng. Cho neân ñoåi môùi DNNN trôû thaønh vaán ñeà caáp thieát ñoái vôùi nöôùc ta. Chính phuû ñaõ ban haønh haøng loaït caùc vaên baûn vaø tieán haønh saép xeáp laïi DNNN nhö Nghò ñònh 315/HÑBT, Nghò ñònh 388/HÑBT, quyeát ñònh 217, chæ thò 138/CT (1991), Quyeát ñònh 90/TTg, quyeát ñònh 91/TTg ( 1994 ), roài Nghò ñònh 59/CP ( 1996 ) , , nghò ñònh 27/CP (1999) …. Soá löôïng DNNN ñaõ giaûm moät caùch ñaùng keå töø con soá 12.300 doanh nghieäp vaøo naêm 1990 xuoáng coøn khoaûng 6.500 doanh nghieäp vaøo cuoái naêm 1998. Caùc giaûi phaùp ñeå ñoåi môùi quaûn lyù DNNN do Chính phuû ñeà ra trong suoát thôøi gian qua taäp trung vaøo 4 chuû tröông lôùn sau : - Moät laø, saép xeáp laïi DNNN; duy trì vaø phaùt trieån nhöõng DNNN ñuû ñieàu kieän hoaït ñoäng, giaûi theå, cho phaù saûn nhöõng DNNN bò thua loã nghieâm troïng. - 8 - - Hai laø, toå chöùc laïi thaønh caùc Toång coâng ty 90 vaø Toång coâng ty 91 theo quyeát ñònh soá 90/TTg vaø 91/TTg cuûa Thuû töôùng Chính phuû. - Ba laø, ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù DNNN theo höôùng giao quyeàn töï chuû kinh doanh, xoaù boû daàn cheá ñoä chuû quaûn , xoaù boû daàn söï caùch bieät giöõa xí nghieäp trung öông vaø xí nghieäp ñòa phöông. Ñoàng thôøi taêng cöôøng vai troø kieåm tra, kieåm soaùt cuûa Nhaø nöôùc - Boán laø giao,baùn, khoaùn hoaëc cho thueâ caùc doanh nghieäp coù qui moâ nhoû, coå phaàn hoaù moät boä phaän DNNN coù ñuû ñieàu kieän. Coå phaàn hoaù caùc DNNN trong tình hình hieän nay cuûa neàn kinh teá nöôùc ta, xeùt treân phaïm vi toaøn xaõ hoäi, seõ mang laïi nhöõng lôïi ích sau : - Taän duïng coù hieäu quaû nhaát nguoàn voán nhaøn roãi , phaân taùn trong nhaân daân ; goùp phaàn thöïc hieän coâng nghieäp hoaù hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc; thu huùt theâm voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi qua vieäc baùn coû phieáu cho nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. - Ñaùp öùng nhu caàu voán ñaàu tö cho caùc DNNN coå phaàn hoaù taïo ñieàu kieän ñeå mua saém maùy moùc thieät bò môùi, môû roäng qui moâ saûn xuaát, taêng theâm khaû naêng caïnh tranh treân thò tröôøng trong nöôùc vaø chuaån bò hoäi nhaäp vôùi thò tröôøng khu vöïc trong töông lai gaàn . - Naâng cao tính daân chuû trong hoaït ñoäng kinh teá , ñaûm baûo quyeàn laøm chuû thöïc söï cuûa CNVC trong doanh nghieäp, taïo ñoäng löïc môùi thuùc ñaåy saûn xuaát kinh doanh phaùt trieån. - Taïo haøng hoaù cho thò tröôøng chöùng khoaùn , thuùc ñaåy quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån caùc boä phaän cuûa thò tröôøng naøy , nhaèm hoaøn thieän hôn nöõa thò tröôøng voán ôû nöôùc ta. - Hoaøn thieän hôn nöõa moâi tröôøng kinh doanh , taïo moâi tröôøng hoaït ñoäng bình ñaúng cho caùc thaønh phaàn kinh teá , ñöa moïi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp vaøo khuoân khoå cuûa phaùp luaät vaø chiuï söï chi phoái cuûa thò tröôøng, töø ñoù naâng cao hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa töøng doanh nghieäp vaø cuûa toaøn boä neàn kinh teá quoác daân . - Naâng cao hieäu quaû quaûn lyù nhaø nöôùc treân caùc lónh vöïc kinh teá – xaõ hoäi, quaûn lyù haønh chaùnh nhaø nöôùc. Taäp trung söùc cho vieäc thöïc hieän caùc chính saùch xaõ hoäi vaø phuùc lôïi coâng coäng, thöïc hieän caùc - 9 - chöông trình kinh teá lôùn, nhaèm taïo ra moät keát caáu haï taàng cô sôû toát cho vieäc phaùt trieån vaø ñònh höôùng cho neàn kinh teá. Vôùi nhöõng lôïi ích nhö vaäy , Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta quyeát taâm ñöa CPH DNNNN thaønh moät chuû tröông lôùn, ñöôïc tuyeân truyeàn vaän ñoäng roäng khaép trong toaøn daân. Tuy nhieân, khaùi nieäm CPH DNNN ôû nöôùc ta trong caùc naêm qua ñöôïc hieåu moät caùch khaùc nhau, taäp trung laïi coù hai loaïi yù kieán laø: - Loaïi yù kieán thöù nhaát cho raèng CPH thöïc chaát laø tö nhaân hoaù, töùc laø quaù trình ngöôïc laïi quoác höõu hoaù tröôùc ñaây, yù kieán naøy xuaát phaùt töø vieäc tieán haønh tö nhaân hoaù caùc DNNN ôû caùc nöôùc phöông Taây, tuy bieán moät DNNN thaønh moät coâng ty ñaïi chuùng ( Public company), cuõng laø CPH nhöng hoï duøng chöõ Privatization coù nghóa laø tö nhaân hoaù, quan nieäm naøy cuõng ñöôïc caùc nöôùc Ñoâng Aâu vaø Nga söû duïng phoå bieán. Tö nhaân hoaù laø quaù trình chuyeån ñoåi hình thöùc sôû höõu töø nhaø nöôùc sang tö nhaân, ñoàng thôøi chuyeån caùc lónh vöïc saûn xuaát kinh doanh töø nhaø nöôùc ñoäc quyeàn sang cho tö nhaân ñaûm nhaän theo nguyeân taéc thò tröôøng. Ñoái töôïng ñeå hoï baùn DNNN chuû yeáu laø nhöõng nhaø kinh doanh chuyeân nghieäp, thích kinh doanh ruûi ro, coù kinh nghieäm quaûn lyù vaø …coù tieàn. Chính vì vaäy, coù moät chuyeân gia kinh teá Anh Quoác khi sang Vieät Nam coù nhaän xeùt raèng CPH DNNN ôû Vieät Nam khoâng gioáng ôû nöôùc hoï, hoï cho raèng öu tieân vaø öu ñaõi baùn coå phaàn cho coâng nhaân laø khoâng neân, vì coâng nhaân laø nhöõng ngöôøi coù trình ñoä quaûn lyù keùm, ít tieàn thì laøm sao coù theå tham gia ñieàu haønh toát moät coâng ty ñöôïc. - Loaïi yù kieán thöù hai cho raèng CPH thöïc chaát laø quaù trình ña daïng hoaù sôû höõu,xaõ hoäi hoaù DNNN gioáng nhö ôû Trung Quoác, Haøn quoác…. Quaù trình CPH ôû Vieät Nam thieân veà loaïi yù kieán thöù hai naøy. Thaät vaäy trong Nghò ñònh 44 , muïc tieâu CPH ôû nöôùc ta laø huy ñoäng voán toaøn xaõ hoäi, naâng cao hieäu quaû cuûa doanh nghieäp baèng caùch taïo ñieàu kieän cho ngöôøi lao ñoäng thaät söï laøm chuû doanh nghieäp baèng coå phaàn coå mình. Vaø Boä tröôûng Boä coâng nghieäp Ñaëng Vuõ Chö khi phaùt bieåu taïi kyø hoïp thöù 6 khoaù X cuûa Quoác hoäi khaúng ñònh:” Toâi nhaán maïnh CPH khoâng phaûi laø tö nhaân hoaù maø laø CPH theo ñònh höôùng XHCN, coù nghóa laø taát caû moïi ngöôøi trong doanh nghieäp ñeàu phaûi coù coå phaàn ñeå ngöôøi ta thöïc söï laøm chuû “.Do vaäy maø chöõ CPH ôû nöôùc ta dòch sang tieáng Anh laø Equitization hoaëc Corporatization chöù khoâng phaûi laø Privatization (*) Cuõng nhö nhieàu nöôùc treân theá giôùi, Vieät Nam trong quaù trình chuyeån ñoåi töø cô cheá quaûn lyù taäp trung sang cô cheá thò tröôøng vaø hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá thò tröôøng theá giôùi, thì quaù trình saép xeáp , toå chöùc laïi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc, trong ñoù coå phaàn hoaù moät boä phaän caùc DNNN laø vaán ñeà mang tính chaát taát yeáu , khaùch quan. (*) theo Thoâng tin chuyeân ñeà 1992 – Boä Taøi chính - 10 - II. NOÄI DUNG COÅ PHAÀN HOAÙ CAÙC DNNN ÔÛ NÖÔÙC TA Chuû tröông coå phaàn hoaù DNNN ñöôïc neâu ra taïi Nghò quyeát hoäi nghò laàn 2 BCH Trung öông khoaù VII ( thaùng 11/1991 ) , nghò quyeát neâu roõ : “ chuyeån moät soá doanh nghieäp quoác doanh coù ñieàu kieän thaønh coâng ty coå phaàn vaø thaønh laäp moät soá coâng ty coå phaàn môùi, phaûi laøm thí ñieåm, chæ ñaïo chaët cheõ, ruùt kinh nghieäp chu ñaùo trong phaïm vi thích hôïp”. Vaø töø ñoù ñeán nay , CPH luoân chieám moät vò trí quan troïng trong caùc Nghò quyeát cuûa Ñaûng, Boä Chính trò khi ñeà caäp ñeán vaán ñeà ñoåi môùi quaûn lyù DNNN. Ñeå toå chöùc thöïc hieän chuû tröông CPH DNNN, Chính phuû cuõng ñaõ ban haønh nhieàu vaên baûn. Nhöng phaûi noùi töø khi Nghò ñònh 28/CP ngaøy 7/5/1996 ; Nghò ñònh 25/CP ngaøy 26/3/1997; vaø nhaát laø Nghò ñònh 44/1998/NÑ-CP ngaøy 29/06/1998 cuûa Chính phuû veà vieäc chuyeån DNNN thaønh coâng ty coå phaàn , thì noäi dung Coå phaàn hoaù DNNN ôû nöôùc ta theå hieän moät caùch hoaøn chænh vaø ñaày ñuû hôn nhieàu so vôùi caùc vaên baûn tröôùc ñoù . Moät soá noäi dung cô baûn CPH ôû nöôùc ta 1. Ñoái töôïng DNNN thöïc hieän coå phaàn hoaù. Theo Nghò ñònh 44, taïi ñieàu 1 xaùc ñònh roõ ñoái töôïng ñeå chuyeån DNNN thaønh coâng ty coå phaàn baèng moät phuï luïc keøm theo. DNNN ñöôïc chia thaønh 3 loaïi : - Loaïi DNNN hieän coù, chöa tieán haønh CPH - Loaïi DNNN hieän coù , nhaø nöôùc caàn naém coå phaàn chi phoái , coå phaàn ñaëc bieät khi tieán haønh CPH - Caùc loaïi DNNN hieän coù coøn laïi ñeàu coù theå thöïc hieän coå phaàn hoaù vaø aùp duïng caùc hình thöùc chuyeån ñoåi sôû höõu khaùc trong ñoù nhaø nöôùc khoâng giöõ coå phaàn chi phoái, coå phaàn ñaëc bieät. Nhìn chung chæ tröø caùc DNNN coù qui moâ lôùn, coù vò trí chieán löoïc trong neàn kinh teá quoác daân vaø an ninh quoác phoøng. coøn laïi ,caùc DNNN khaùc ñeàu laø ñoái töôïng CPH. Nghò ñònh 44 theå hieän quan ñieåm döùt khoaùt cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc phaûi bieán chuû tröông CPH DNNN thaønh hieän thöïc, cuõng laø moác ñaùnh daáu CPH DNNN chuyeån töø giai ñoaïn thöû nghieäm sang tieán haønh haøng loaït. 2. Muïc tieâu coå phaàn hoaù DNNN - Huy ñoäng voán toaøn xaõ hoäi , bao goàm caù nhaân, caùc toå chöùc kinh teá, toå chöùc xaõ hoäi trong nöôùc vaø ngoaøi nöôùc ñeå ñaàu tö ñoåi môùi coâng ngheä, taïo theâm vieäc laøm, phaùt trieån doanh nghieäp, naâng cao söùc caïnh tranh, thay ñoåi cô caáu DNNN. - 11 - - Taïo ñieàu kieän ñeå ngöôøi lao ñoäng trong doanh nghieäp coù coå phaàn vaø nhöõng ngöôøi ñaõ goùp voán ñöôïc laøm chuû thöïc söï; thay ñoåi phöông thöùc quaûn lyù taïo ñoäng löïc thuùc ñaåy doanh nghieäp kinh doanh coù hieäu quaû , taêng taøi saûn nhaø nöôùc, naâng cao thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng, goùp phaàn taêng tröôûng kinh teá ñaát nöôùc. 3/ Caùc hình thöùc coå phaàn hoaù : Trong nghò ñònh 44 , boán hình thöùc coå phaàn hoaù ñöôïc neâu ra raát môû, nhaèm taïo ñieàu kieän deã daøng cho CPH cuõng nhö thu huùt voán : - Giöõ nguyeân giaù trò hieän coù taïi doanh nghieäp , phaùt haønh coå phieáu thu huùt theâm voán ñeå phaùt trieån doanh nghieäp. - Baùn moät phaàn giaù trò thuoäc voán Nhaø nöôùc hieän coù taïi doanh nghieäp. - Taùch moät boä phaän cuûa doanh nghieäp ñuû ñieàu kieän ñeå coå phaàn hoaù. - Baùn toaøn boä giaù trò hieän coù thuoäc voán Nhaø nöôùc taïi doanh nghieäp ñeå chuyeån thaønh coâng ty coå phaàn. 4/ Ñoái töôïng tham gia coå phaàn hoaù Ñieàu 3 nghò ñònh 44 neâu roõ : caùc toå chöùc kinh teá , toå chöùc xaõ hoäi , coâng daân Vieät Nam , ngöôøi Vieät nam ñònh cö taïi nöôùc ngoaøi , ngöôøi nöôùc ngoaøi ñònh cö taïi Vieät Nam ñeàu coù quyeàn mua coå phaàn taïi caùc DNNNN coå phaàn hoaù. Chæ coù caùc caù nhaân laø ngöôøi nöôùc ngoaøi khoâng ñònh cö ôû Vieät Nam vaø caùc toå chöùc nöôùc ngoaøi laø phaûi thöïc hieän vieäc mua coå phaàn theo quy ñònh rieâng cuûa Thuû töôùng Chính phuû.Vaø theo thoâng tö höôùng daãn vieäc baùn coå phaàn cho nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuûa Boä Taøi chính ban haønh ngaøy 15/11/1999 , caùc doanh nghieäp ñöôïc pheùp baùn coå phaàn cho ngöôøi nöôùc ngoaøi, nhöng giaù trò toång soá coå phaàn ñaõ baùn khoâng ñöôïc vöôït quaù 30% voán ñieàu leä hoaëc soá coå phaàn ñaõ huy ñoäng ñöôïc ( ñoái vôùi tröôøng hôïp chöa huy ñoäng ñuû möùc voán ñieàu leä ). 5/ Quyeàn ñöôïc mua coå phaàn laàn ñaàu khi tieán haønh coå phaàn hoaù Ñieàu 8 cuûa Nghò ñònh 44 khoáng cheá tyû leä coå phaàn maø moãi caù nhaân vaø phaùp nhaân ñöôïc mua laàn ñaàu khi tieán haønh coå phaàn hoaù cho töøng loaïi DNNN. Caùc ñoái töôïng quy ñònh taïi khoaûn 2 ñieàu 13 Phaùp - 12 - leänh Choáng tham nhuõng chæ ñöôïc mua coå phaàn giaù öu ñaõi khoâng vöôït quaù möùc coå phaàn bình quaân cuûa caùc coå ñoâng trong doanh nghieäp. Boä tröôûng Boä coâng nghieäp Ñaëng Vuõ Chö trong kyø hoïp thöù 6, khoaù X cuûa Quoác hoäi noùi: “ phaûi söûa Luaät maø höôùng coù theå laø khoâng khoáng cheá coå phaàn maø ngöôøi chuû choát trong doanh nghieäp muoán mua ñeå ôû laïi laõnh ñaïo thì ñeàu ñöôïc pheùp”. Taïi hoäi thaûo “ Baûo laõnh phaùt haønh , nieâm yeát chöùng khoaùn vaø ñònh giaù doanh nghieäp “ dieãn ra taïi Haø Noäi ngaøy 17/1/00 , Oâng Ñoaøn Kim Ñan , phoù ban Ñoåi môùi quaûn lyù doanh nghieäp trung öông,cuõng cho bieát seõ kieán nghò Chính phuû boû tyû leä khoáng cheá caù nhaân vaø phaùp nhaân mua coå phaàn trong DNNN, cuõng nhö xoaù boû haïn cheá soá coå phaàn öu ñaõi cuûa laõnh ñaïo doanh nghieäp 6. Veà nguyeân taéc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp + Giaù trò thöïc teá cuûa doanh nghieäp laø giaù trò toaøn boä taøi saûn hieän coù taïi thôøi ñieåm coå phaàn hoaù maø ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn coå phaàn ñeàu chaáp nhaän ñöôïc . Giaù trò thöïc teá phaàn voán Nhaø nöôùc taïi doanh nghieäp laø giaù trò thöïc teá cuûa doanh nghieäp sau khi ñaõ tröø caùc khoaûn nôï phaûi traû. + Caùc yeáu toá xaùc ñònh giaù trò thöïc teá doanh nghieäp : - Soá lieäu soå saùch keá toaùn cuûa doanh nghieäp taïi thôøi ñieåm coå phaàn hoaù. - Giaù trò thöïc teá cuûa taøi saûn taïi doanh nghieäp xaùc ñònh treân cô sôû hieän traïng veà phaåm chaát, tính naêng kyõ thuaät , nhu caàu söû duïng cuûa ngöôøi mua taøi saûn vaø giaù thò tröôøng taïi thôøi ñieåm coå phaàn hoaù. + Lôïi theá kinh doanh cuûa doanh nghieäp veà vò trí ñiaï lyù, maët haøng ( neáu coù). Thoâng tö 104 cuûa Boä Taøi chính cuõng höôùng daãn cuï theå vieäc xaùc ñònh giaù trò lôïi theá tính vaøo giaù trò doanh nghieäp döïa treân tyû suaát lôïi nhuaän sieâu ngaïch bình quaân cuûa doanh nghieäp 3 naêm tröôùc khi coå phaàn hoaù neáu nhö giaù trò lôïi theá chöa ñöôïc ñaùnh giaù treân soå saùch keá toaùn. 7. Nhöõng öu ñaõi ñoái vôùi doanh nghieäp coå phaàn hoaù. Doanh nghieäp CPH ñöôïc höôûng nhöõng öu ñaõi nhö sau : - DNNN chuyeån thaønh coâng ty coå phaàn ñöôïc xem laø hình thöùc ñaàu tö môùi, ñöôïc höôûng nhöõng öu ñaõi cuûa Luaät Khuyeán khích ñaàu tö trong nöôùc ( söûa ñoåi ). Tröôøng hôïp nhöõng doanh nghieäp khoâng ñuû ñieàu kieän höôûng öu ñaõi theo qui ñònh cuûa Luaät Khuyeán khích ñaàu tö trong nöôùc thì ñöôïc giaûm 50% thueá thu nhaäp doanh nghieäp trong 2 naêm lieân tieáp keå töø sau khi chuyeån sang hoaït ñoäng theo Luaät Coâng ty ( nay laø Luaät Doanh nghieäp). - 13 - - Ñöôïc mieãn caùc leä phí tröôùc baï khi chuyeån sôû höõu taøi saûn töø DNNN sang thaønh coâng ty coå phaàn. - Ñöôïc tieáp tuïc vay voán taïi Ngaân haøng hoaëc caùc toå chöùc tín duïng cuûa Nhaø nöôùc theo cô cheá vaø laõi suaát nhö ñaõ aùp duïng ñoái vôùi DNNN. - Ñöôïc quyeàn xuaát nhaäp khaåu haøng hoaù theo caùc cheá ñoä aùp duïng cuûa DNNN. - Ñöôïc quyeàn söû duïng soá dö caùc quyõ khen thöôûng, phuùc lôïi (baèng tieàn ) ñeå chia cho ngöôøi lao ñoäng mua coå phaàn… - Caùc khoaûn chi phí thöïc teá vaø caàn thieát cho quaù trình chuyeån DNNN thaønh coâng ty coå phaàn ñöôïc tröø vaøo tieàn baùn coå phaàn thuoäc voán Nhaø nöôùc theo möùc qui ñònh cuûa Boä Taøi chính. 8. Nhöõng öu ñaõi ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng trong doanh nghieäp CPH - Ñöôïc Nhaø nöôùc baùn vôùi giaù öu ñaõi cho ngöôøi lao ñoäng trong doanh nghieäp tuyø theo naêm coâng taùc cuûa töøng ngöôøi. Moät naêm laøm vieäc cho Nhaø nöôùc ñöôïc mua toái ña 10 coå phaàn ( giaù trò 1 coå phaàn laø 100.000 ñoàng) vôùi möùc giaûm giaù 30% so vôùi caùc ñoái töôïng khaùc, töùc phaûi traû 70.000 ñoàng moät coå phaàn . Toång giaù trò öu ñaõi naøy khoâng quaù 20% giaù trò voán Nhaø nöôùc taïi doanh nghieäp . Ñoái vôùi nhöõng doanh nghieäp coù voán töï tích luõy töø 40% giaù trò doanh nghieäp trôû leân thì toång giaù trò öu ñaõi ñaït ñeán 30% giaù trò voán Nhaø nöôùc taïi doanh nghieäp. - Ngöôøi lao ñoäng thuoäc dieän ngheøo taïi doanh nghieäp ñöôïc mua chòu coå phaàn theo giaù öu ñaõi, ñöôïc hoaûn traû trong 3 naêm ñaàu ñeå höôûng coå töùc vaø traû daàn toái ña trong 10 naêm maø khoâng chòu laõi suaát. Soá coå phaàn mua traû daàn daønh cho ngöôøi lao ñoäng ngheøo khoâng vöôït quaù 20% toång soá coå phaàn Nhaø nöôùc baùn theo giaù öu ñaõi . - Tröôøng hôïp ngöôøi lao ñoäng maát vieäc khi chuyeån sang coâng ty coå phaàn thì chính sach ñoái vôùi hoï vaãn ñöôïc giaûi quyeát theo quy ñònh hieän haønh cuûa chính phuû. Ngoaøi ra, trong ñieàu khoaûn quy ñònh veà vieäc söû duïng tieàn baùn coå phaàn thuoäc voán Nhaø nöôùc cuõng cho pheùp caùc caáp coù thaåm quyeàn söû duïng ñeå ñaøo taïo laïi nhaèm giaûi quyeát vieäc laøm môùi cho ngöôøi lao - 14 - ñoäng hoaëc trôï caáp soá lao ñoäng doâi ra cuõng nhö ñöôïc duøng ñeå boå sung voán cho caùc DNNN maø trong ñoù öu tieân cho caùc DNNN chuyeån sang coå phaàn vay ñeå phaùt trieån. Toùm laïi, nhöõng noäi dung cô baûn coå phaàn hoaù DNNN ôû nöôùc ta hieän nay theå hieän roõ muïc tieâu CPH maø nghò ñònh 44 ñaõ vaïch ra, cho thaáy tính öu vieät cuûa cheá ñoä ta quan taâm ñeán lôïi ích cuûa ngöôøi lao ñoäng, taïo ñieàu kieän cho ngöôøi lao ñoäng tham gia laøm chuû coâng ty coå phaàn theo luaät ñònh, maët khaùc qua ñoù laøm taêng theâm ñoäng cô cho caùc DNNN maïnh daïn vaø nhanh choùng CPH doanh nghieäp cuûa mình. Tuy nhieân, treân thöïc teá tình hình CPH caùc DNNN laïi dieãn ra quaù chaäm treân caû nöôùc trong ñoù coù TP.HCM. CHÖÔNG II PHAÂN TÍCH THÖÏC TRAÏNG COÅ PHAÀN HOAÙ MOÄT BOÄ PHAÄN DNNN CUÛA THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH I. Ñoâi neùt veà tình hình CPH DNNN caû nöôùc Chuû tröông CPH DNNN cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc laø moät chuû tröông coøn môùi meõ, böôùc ñaàu trieån khai laøm thí ñieåm coøn vaáp phaûi nhieàu luùng tuùng. Nhöng caøng veà sau, toác ñoä CPH caøng ñöôïc ñaåy nhanh hôn. - Trong 4 naêm trieån khai quyeát ñònh 202/CT vaø quyeát ñònh 84/TTg cuûa Thuû töôùng chính phuû, caû nöôùc chæ chuyeån ñöôïc 5 DNNN thaønh coâng ty coå phaàn. - Töø thaùng 5/1996 ñeán thaùng 7/1998 laø thôøi kyø thöïc hieän CPH theo nghò ñònh 28/CP, ñaõ coù theâm 33 DNNN chuyeån thaønh coâng ty coå phaàn trong hôn 2 naêm. - Töø thaùng 8/1998 ñeán cuoái naêm 1999 laø thôøi kyø CPH theo nghò ñònh 44, caû nöôùc ñaõ coù theâm 250 DNNN ñöôïc CPH, tính rieâng naêm 1999 ñaõ coù 167 DNNN hoaøn taát CPH, naâng toång soá DN CPH leân 287 ñôn vò (*) . Tuy toác ñoä coù nhanh hôn, nhöng chæ tieâu CPH 400 DNNN vaøo cuoái naêm 1999 laø khoâng ñaït ñöôïc. Nguyeân nhaân chuû yeáu vaãn do coøn moät soá ñòa phöông vaø boä ngaønh chöa tích cöïc CPH ( coù ñeán 18 tænh thaønh ñeán nay vaãn chöa coù DN CPH, Boä Coâng nghieäp ñaêng kyù CPH 15 DN trong naêm 1999 nhöng chæ môùi thöïc hieän coù 2 DN ) . (*) Baùo Ngöôøi Lao ñoäng ngaøy 22/12/1999 - 15 - Khi phaân tích nguyeân nhaân chuû yeáu daãn ñeán tình traïng CPH DNNN dieãn ra chaäm so vôùi yeâu caàu, trong thoâng baùo tröôùc ñaây soá 63-TB/TW ngaøy 4/4/1997 cuûa Boä Chính trò coù neâu : - Caùc caáp uûy ñaûng vaù chính quyeàn chöa quaùn trieät ñaày ñuû chuû tröông coå phaàn hoaù doanh nghieäp nhaø nöôùc neân chöa chuû ñoäng trieån khai. Caùn boä laõnh ñaïo vaø coâng nhaân vieân caùc doanh nghieäp coøn nhieàu baên khoaên, lo laéng veà vò trí coâng taùc, vieäc laøm thu nhaäp vaø ñôøng soáng khi thöïc hieän coå phaàn hoaù. Taâm lyù e ngaïi, chôø ñôïi coøn phoå bieán. - Chuû tröông coå phaàn hoaù doanh nghieäp nhaø nöôùc laø moät vaán ñeà môùi, nhöng moät soá quy ñònh cuûa trung öông chöa cuï theå, caùc vaên baûn phaùp quy coøn chaäm, thuû tuïc coøn nhieàu phieàn haø, laøm cho vieäc trieån khai gaëp nhieàu khoù khaên, luùng tuùng . Vieäc chæ ñaïo thieáu thöôøng xuyeân, saâu saùt vaø coøn daøn ñeàu, chöa taäp trung vaøo moät soá ngaønh, ñòa phöông troïng ñieåm. - Coå phaàn hoaù laø nhaèm huy ñoäng voán toaøn xaõ hoäi, nhöng chuùng ta chöa laøm cho ngöôøi lao ñoäng vaø nhaân daân quan taâm ñeán coå phaàn hoaù, chöa taïo ñöôïc moâi tröôøng phaùp lyù, moâi tröôøng kinh teá thuaän lôïi cho vieäc coå phaàn hoaù, chöa coù nhöõng hình thöùc ,cô cheá goïi voán vaø giao dòch chöùng khoaùn phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thöïc teá hieän nay ñeå nhaân daân coù theå goùp voán vaø mua baùn coå phieáu thuaän tieän, deã daøng. Ban ñoåi môùi DNNN Trung öông coøn neâu theâm laø caùc DNNN coøn bôû ngôõ , luùng tuùng vaø haàu heát caùn boä trong ban chæ ñaïo coâng taùc naøy laø kieâm nhieäm neân ít coù ñieàu kieän ñoân ñoác , thaùo gôõ kòp thôøi nhöõng vöôùng maéc cho caùc doanh nghieäp. Beân caïnh ñoù coøn coù moät lyù do khaù teá nhò ñoù laø vieäc chuyeån töø DNNN sang coâng ty coå phaàn coøn laø söï chuyeån töø hình thöùc kinh doanh bao caáp sang hình thöùc kinh doanh theo cô cheá thò tröôøng, giaùm ñoác töø vò trí ñaïi dieän cho ngöôøi chuû doanh nghieäp, quyeàn haønh, quyeàn lôïi trong tay, thì nay coù theå chuyeån thaønh ngöôøi laøm thueâ, hoaëc bò ñaøo thaûi neáu thieáu naêng löïc, vì vaäy hoï khoâng nhöõng ngaàn ngaïi maø coøn tìm caùch trì hoaõn CPH ñöôïc ngaøy naøo hay ngaøy ñoù , nhöng luùc naøo cuõng toû ra mình ra ngöôøi raát nhieät tình vôùi chuû tröông coå phaàn hoaù doanh nghieäp. Trong kyø hoïp Quoác hoäi laàn 6, khoaù X, Boä tröôûng Boä Coâng nghieäp coù nhaän xeùt :“ tröôùc heát bôûi tö töôûng khoâng muoán CPH trong anh em coâng nhaân, thöù hai tö töôûng troâng chôø yû laïi cuûa laõnh ñaïo. Ñaët vaán ñeà CPH caùc oâng thieáu naêng löïc vaø nghieäp vuï ñeàu chaàn chöø “ Tuy nhieân, coâng cuoäc Coå phaàn hoaù caû nöôùc ñaõ ñem laïi nhöõng keát quaû böôùc ñaàu ñaùng khích leä nhö sau ( tính ñeán cuoái naêm 1998): - 16 - - Voán ñieàu leä, keå caû voán nhaø nöôùc taïi caùc coâng ty coå phaàn taêng bình quaân 19,06%/ naêm. Thí duï nhö Cty ñaïi lyù Vaän taûi Gemadept ñaõ taêng voán töø 6.2 tyû ñoàng leân 65 tyû ñoàng trong voøng 5 naêm sau khi CPH . - Doanh thu taêng bình quaân 46%/ naêm - Lôïi nhuaän bình quaân taêng 44%. - Caùc khoaûn noäp ngaân saùch taêng bình quaân 82%/naêm. - Soá lao ñoäng laøm vieäc taïi caùc doanh nghieäp coå phaàn taêng bình quaân 30%/naêm. - Thu nhaäp bình quaân cuûa ngöôøi lao ñoäng taêng bình quaân 14,3%/ naêm. Thay cho keát luaän phaàn naøy, toâi xin trích lôùi phaùt bieåu cuûa Boä tröôûng Boä Coâng nghieäp Ñaëng Vuõ Chö taïi kyø hoïp thöù 6, khoaù X cuûa Quoác hoäi nhö sau : “…theo doõi moät soá doanh nghieäp CPH, toâi thaáy veà cô baûn laø toát. Thaäm chí nhieàu DN tröôùc ñaây laøm aêm khoù khaên thì baây giôø oån ñònh ñöôïc vaø phaùt trieån hôn nhö Nhaø maùy Giaøy Hieäp An ôû TP.HCM : voán phaùp ñònh taêng gaáp ñoâi, ñôøi soáng coâng nhaân ñöôïc ñaûm baøo , lôïi nhuaän cuûa caùc coå ñoâng taêng”. II. Vaøi neùt veà tình hình CPH DNNN taïi TP.HCM. 1/ Tính caáp thieát phaûi CPH DNNN taïi TP.HCM Cuøng caû nöôùc , Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñang töøng böôùc saép xeáp laïi DNNN thuoäc ñòa baøn cuûa mình. Trong nhieàu naêm qua , caùc giaûi phaùp nhaèm saép xeáp laïi DNNN nhìn chung ñaõ ñem laïi moät soá thaønh coâng nhaát ñònh , nhöng cuõng coøn nhöõng toàn taïi khoâng nhoû, ñoù laø : - Vieäc saùp nhaäp nhöõng ñôn vò laøm aên thua loã, yeáu keùm vaøo caùc doanh nghieäp laøm aên coù hieäu quaû ñaõ taïo theâm gaùnh naëng veà taøi chính vaø nhaân söï, khieán cho nhöõng doanh nghieäp thay vì hoaït ñoäng toát, nay laïi laâm vaøo tình caûnh dôû khoùc dôû cöôøi vaø hieäu quaû bò giaûm suùt maø moät soá doanh nghieäp thuoäc Sôû Coâng nghieäp nhö Cty Deät May Gia Ñònh, Deät Saøi Goøn, Xuaát khaåu Myõ Ngheä … laø nhöõng ñieån hình. Thaäm chí coù tröôøng hôïp sau khi saùp nhaäp , Giaùm ñoác ñôn vò laøm aên thua loã, nhöng vì coù qui moâ lôùn hôn, vai troø trong toå chöùc Ñaûng cao hôn, neân ñöôïc ñeà baït laøm giaùm ñoác ñôn vò môùi laøm cho tình hình hoaït ñoäng caøng xaáu hôn. - Vieäc thaønh laäp caùc coâng ty coù Hoäi ñoàng quaûn trò, Toång coâng ty taïi thaønh phoá chöa coù nhöõng keát quaû mong ñôïi, moät vaøi Toång coâng ty ñöôïc thaønh laäp nhö Toång Coâng ty Thöông maïi Saøi Goøn , Toång Coâng ty Nhöïa, ñòa oác…chöa ñuû söùc vöïc daäy ñöôïc caùc doanh nghieäp thaønh vieân. - 17 - - Vieäc cho phaù saûn , giaûi theå cuõng chöa maïnh daïn neân coøn nhieàu DNNN cöù keùo leâ ñôøi soáng, CB.CNV cöù daàn daàn boû ñi, khoâng saùp nhaäp ñöôïc, cuõng khoâng phaù saûn giaûi theå ñöôïc. Ñuùng laø “ nhöõng caùi cheát khoâng theå choân ñöôïc “. Tính caáp thieát coøn theå hieän ôû choå TP.HCM laø moät trung taâm soâi ñoäng nhaát nöôùc veà kinh teá, söï soâi ñoäng ñoù gaén lieàn vôùi nhu caàu môû roäng thò tröôøng, taêng söùc caïnh tranh, ñoåi môùi coâng ngheä, ña daïng hoaù saûn phaåm…. taát caû caàn ñeán moät nguoàn voán to lôùn maø baûn thaân Thaønh phoá noùi rieâng, cuøng söï hoå trôï cuûa Trung öông cuõng khoâng ñaùp öùng ñöôïc kòp thôøi . Do vaäy, beân caïnh nhöõng caùch huy ñoäng voán nhö ñi vay ôû Ngaân haøng vaø caùc toå chöùc tín duïng thì bieän phaùp huy ñoäng voán trong nhaân daân cuõng laø bieän phaùp höõu hieäu , ñaëc bieät thaønh phoá Hoà Chí Minh laø nôi taäp trung nguoàn voán trong daân raát lôùn maø caùc DNNN coå phaàn hoaù coù theå huy ñoäng ñöôïc neáu nhö vieäc ñaàu tö vaøo coå phieáu trôû neân haáp daãn hôn gôûi tieát kieäm vaø caùc hình thöùc ñaàu tö khaùc. Sau cuøng tính caáp thieát naøy coøn ñöôïc theå hieän qua vieäc duy trì toác ñoä taêng tröôûng cuûa Thaønh phoá, trong hai naêm 1998 vaø 1999 toác ñoä taêng tröôûng kinh teá thaønh phoá coù daáu hieäu chöïng laïi, giaûm suùt vaø thaäm chí thua keùm toác ñoä taêng tröôûng cuûa moät tænh, thaønh phoá khaùc. Ñieàu naøy thöôøng ñöôïc lyù giaûi baèng nhieàu lyù do nhö aûnh höôûng khuûng hoaûng kinh teá taøi chính khu vöïc, chính saùch thu huùt ñaàu tö keùm haáp daãn, thuû tuïc haønh chaùnh naëng neà …nhöng coøn moät lyù do khoâng theå boû qua laø toác ñoä tieán haønh coå phaàn hoaù DNNN quaù chaäm, taïi sao ai cuõng ñaùnh giaù doanh nghieäp sau CPH hoaït ñoäng hieäu quaû hôn nhö Coâng ty Cô Ñieän Laïnh, Boâng Baïch Tuyeát, Sôn Baïch Tuyeát … , thì taïi sao khoâng ñaåy nhanh CPH ñeå thuùc ñaåy kinh teá thaønh phoá phaùt trieån? Do vaäy , ñaåy nhanh tieán ñoä coå phaàn hoaù DNNN phaûi ñöôïc xem laø moät vaán ñeà böùc baùch ñoái vôùi Thaønh phoá hieän nay. 2/ Moät soá keát quaû böôùc ñaàu cuûa chuû tröông coå phaàn hoaù DNNN cuûa Thaønh phoá. Vieäc thöïc hieän coå phaàn hoaù caùc DNNN thuoäc thaønh phoá theo caùc giai ñoaïn dieãn ra nhö sau : + Giai ñoaïn thí ñieåm theo quyeát ñònh 202/CT ngaøy 8/06/1992, coù 2 doanh nghieäp CPH laø XN Cô Ñieän Laïnh (thaùng 10/1993) vaø Coâng ty Ong Maät (thaùng 6/1996 ) . + Giai ñoaïn thöïc hieän theo nghò ñònh 28/CP ngaøy 07/05/1996, coù 7 doanh nghieäp CPH laø Khaùch saïn Saøi Goøn ( thaùng 02/1997 ) , Trung taâm Nghieân cöùu vaø Saûn xuaát Hoaù Myõ Phaåm ( thaùng 06/1997 ), Xí nghieäp Sôn Baïch Tuyeát ( thaùng 11/1997 ) , Cty Boâng Baïch Tuyeát ( thaùng 12/1997 ), Xí nghieäp cheá bieán - 18 -
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan