BO CIAO DUC VA DAG TAO
DAI HOC QUÓC GIÀ HA NOI
TRUÒNG DAI HOC KHOA HOC Tl/NHIÉN
VU DUC NAM
0
^
DANH GIÀ O NHIEM KHONG KHI
BÒI CÀC HOP CHAT HÙU C d DE BAY H O I
(VOCs) Ò MOT SO KHU GÒNG NGHIÉP VA
DÒ THI TIÉU BIÉU TAI VIÉT NAM
LUÀN VÀN THAC SÌ KHOA HOC
C H I YÈN NGÀNH HOA KY THUÀT
Huong clan khoa hoc: PGS. PTS. PHAM HLNG VIÉT
"^
C.M H i ì ^ Q'JC-" Ol^- HA. MO!
""'AHOCi
TRUNuTA
Ha^oi
-1999
HGTIh.THU'ViLf^.i
WX-lblAO
MUC LUC
Trans
Fhan I - Ma dàu
1
Phan II - long quan
4
1. Giai thiéu chung ve dàn xuat halogen ciia cdc bop chat hùu co de bay
4
hai (VOCs)
1.1. Tmh chat vat ly va boa hoc
4
1.2. Nguón góc càc hqp chat hu*u co de bay hai
6
1.2.1 .Cdc chat huu ca de bay bai trong nude
6
1.2.2. Cac chat hùu c a d e bay hai trong khòng khi
9
1.3. Anh huong cùa cac hop ehà't hùii ea de bay hai dé'n sue khoé con nguò'i
' I
2. Phirong phap phàn tfch VOCs
16
2.1. Phuang phap hap phii su diing cho viéc lay mdu VOCs trong khòng
16
khi
2.1.1 Hap phu vài ly
16
2.1.2. Phuone trình Lansmuva
18
2.2. Giói thiéu ve sàc ky khf
19
") ^
Ca sa cùa phuang phdp sde ky khf
19
") "> ^
Detector dùng trong sàc ky klii de phat hién hòn hop cac VOCs
21
2.2.2.1. Detector còng két dién tir
21
2.2.2.2. Detector khói phò
22
2.3. Giói thiéu ve sfic ky khi - khói phò (GC-MS)
23
2.4. Thiét bi tach tu eirc
25
Phan ITI - Thirc nghiém
27
1. Dung cii va hóa chat
27
LI. Dung cii
27
1.2. Hóa chat
28
1.3. Chuàin bi dung dich chuàn
28
2. Qui trinh phàn tich VOCs trong màu khf
28
2.1. Tinh toàn hieu suà't thu boi ciia qua trình phàn tfch
29
2.2. Lay màu va bdo qudn màu
30
2.2.1 -1 Vài net giói thiéu ve thành phó Ho Chf Minh
31
2.2.1.2. Cac vi trf là'y màu
33
2.2.2.1 Vài net giói thiéu ve thành phò Ha nói
34
2.2.2.2. Cac vi trf lay mau
36
2.2.3.1. Vài net giói thiéu ve thành phò Viét Tiì
36
2.2.3.2. Cac vi trf Lay màu
37
2.3. Xùly màu
39
3. Phàn tfch dinh tfnh va dinh luong
39
3.1. Diéu kién phàn tfch
39
3.2. Phàn tfch dinh tfnh
40
3.?^. Phàn tfch dinh lirong
41
Phan \ \ - Kèt qua va tliào luàn
44
Phan V - Kèt luàn
70
Phan \ I - lai liéu tham khào
71
Phan \ - Phu lue
76
PHAN I
MÒDAV
Trong nhirng nàm cuoi cùng cùa the kì 20, sir phat trién manh me cùa khoa
hoc va còng nghé dà tao ra nhùng thành tmi nic rd nhàm cài tao va nàng cao
dai song vài chat, tinh tbàn cho con nguói. Sir phat trién này là mot trong
nhung yéu lo quan trong de thùc day càc ngành còng nghiép va nòng nghiép
khac. Viéc phat trién ó al càc ngành còng nghiép, nòng nghiép tai nhiéu quòc
^y'và cùn^ dauR dal ra nhiéu mói lo ngai lan ma mot trong so dò là vàn de ó
nhiém mòi truòng trén toàn càu.
Chat thai do boat dòng cùa con ngtrói sinh ra dà va dang làm bién dói mòi
truòng thè giói tir nhién, gay ra nhùng thdm boa khòn liròng. Càc vàn de ve su
thay dói nhiet dò trai dal. thay dòi he sinb thai, su bién mal cùa mot so lodi
iAòn§. thue vàt. càc Ioai bénh dich phat trién. sir bién dói thành phàn boa hoc
cùa dat. nuóc va khòng khi ... dà va dang là mòi quan ngai sàu sàc dói vói cac
nhà khoa hoc va là mot trong nhùng vàn de cap bach cùa càc tò chùe thè giói
ve bdo ve mòi tiiròìig.
Nsav nav chùns la dà v thùc duac vàn^ càc qua trình Ur nhién khòng le tbuòe
c
r
*
*
<
w
»
.
C
T
I
.
e
.
.
.
vào bién iziói quòc sia. Su huv hoai mòi truóns tu nhién do mot loat chat ò
nhiém ó mot vùng nào dò cùa hành tinh cQng co thè de doa su' phà vò eàn
bang sinh thai cùa cac \'ùng làn eàn va ed nhùng vùng xa hon. Màt khac, khf
quyén là mòi truòng rat linh dòng, de bién dòi va de luàn chuyén. Do dò cac
chat ò nhiém de dàng lan tiiiyén tu noi này dén noi khàc cùa hành tinh chùng
ta dans sòns. Nan ò nhiém mòi tiiròns dà tra thành vàn de quan tàm cùa
nhiéu quòc già. nhiéu tó chùe xà bòi va nhiéu nhà khoa hoc trén the giói. Bao
\è mòi truòng soni: trén trai dal duac dal ra triróc loài imuoi nhu mot nhu eau
bt'rc thiét sòn2 con cho ea hién tai va tirane lai.
Cung nhu càc nuóc dang phat trién khàc trén the giói. Viét Nam dang trén
con duòng tién tai mot dal nuóc còng nghiép boa va hién dai boa. Trong 10
nàm tra lai day, bang loat càc nhà mày xf nghiép duac nàng cap va mò ròng.
nhiéu nhà mày mai dugc xày dimg trén quy mò lan. Thém \'ào dò van de già
tàng dàn so va su phat trién khòng ngùng cùa cac khu dò thi chàc chàn sé gay
ra ò nhiém mòi truòng trong dò co ò mhiém khòng khf va nuóc, néu nhu
chùng khòng duac kiém sodi chat che.
Tiuóc tinh hình dò. nhiéu quòc già, nhiéu tò chùe quòc té dà co gang phói
hop nhàm han che nguy ca già tàng su ò nhiém mòi truòng. De ngàn ngùa va
gidi quyét cac bau qua cùa ò nhiém cdn phdi thuc hién bién phap kiém sodi ò
nhiém. khòng che dò ò nhiém nhàm làm gidm dén mùc cho phép nóng dò va
tàc hai cùa càc tdc nhàn gay ò nhiém trong qua trình sdn xuat, sinh boat va
tìm bién phap xù ly càc chat ò nhiém truóc khi dò vào mòi truòng.
Màt khac ve màt dia Iv. Viét Nam nàm trons vùng Chàu A noi ma hién nav
dang duac eoi là khu virc dang phàt trién nbanh nhà't trén the giói, dóng thò'i
lai co duòng bién giói tiép giàp vói mién nam Trung Quòc, mot trong nhùng
vùns liéu thu than lan trons khu vue. nén viéc kiém soàt chat luons khòns khf
*—
•
t_
.
.
.
t_
1^
là rat ean thiét \à phai duac thuc hién thuòng xuyén va mang tfnh chat he
thòns.
Vi vày. viéc nghién ei'ru va phàn tfch cac chat hùu co de bay hai trong khòng
khf sé dóng góp mot phàn vào còng tàc bdo ve mòi truòng ó Viét Nam. Càc
bop chat hCai ca de bay hai (VOCs) là mot trong cac yéu tó quan trong cho su
hình thành CO. O^. va càc oxft quang boa khàc nhu là suang khói vùng dò ibi.
Mot so VOCs dà duac xàe dinh là dòc tai mùc nóng dò dugc tìm thay trong
mòi truòng khòng khi lai mot so thành phò va khu do thi. Hon nùa de eó thè
eó dtrge yéu edu \'é ehién liroc quan Iv anh huans eua càc chat thai hùn ca
trong khòng khi va dàc bièt là cac VOCs. diéu này thirc sir là eàn thiét de hicu
diroc nguón phàt sinh VOCs xuàt hièn à trong khu \uc nào dò.
De tìm hiéu mói tuang quan ve mùc dò ò nhiém cùa càc bop chat hùti ea eó
khd nàng gay dòc trong khòng khf lai khu vare làm viéc va ngoài duòng ma
dàc biét là càc diém nùt giao thòng ma dàc biet là càc bop chat hùu ca de bay
hai (VOCs). Viéc xàe dinh càc VOCs yéu càu mot so biróc nhu: lira chon
diém dàc trung cùa màu, lay màu. lira chon phuang phap phàn tfch va dò chon
loc. Mòi mot buóc trén phdi dugc tién hành theo dùng nhu càc tài liéu huóng
dàn thi càc két qua phàn tfch mai dugc ehfnh xàe.
Qua trình lay mdu va làm gidu màu co thè dugc thuc hién dóng thò'i cùng mot
lue bai viéc cho mau khòng khf di qua óng thùy tfnh eó nhòi chat hap thu
thich hgp. Co mot so cac hgp chat hap thu yéu (dién tfch bé mài chat hap thu
vào khodng 10-1 00 m'g ' ) dà dugc su dung rat tot cho còng viéc này. Ky thuat
ca bdn dugc su dung cho viéc hap thu ràn-khf va qua trình ehiét lóng-ràn. Khi
luong màu dà dugc lay dù dùng cho viéc phàn tfch dà dugc bdy lai trén chat
hàp thu va dugc lira giai cùng vói mot lugng nhó cùa dung mòi thich hop.
Dung dich dùng de phàn tfch dugc giù lai va bam lj.d dung dich này vào thiét
hi phàn tfeh.
Noi duniz bdn luàn vàn nàv de eàp ehu véu dén viéc "Ddnh md su d nhiem
khong khi gay ra boi cdc hop chat hfm co de bay hoi (VOCs) d mot sd khu
còng nghiép vd do thi tìèu bieu tai Viét Nam\
Day là làn dàu tién. vàn de
khao sat cac chat hùn ca de bav hai dàc biét là cac ho trihalometan eó thè sàv
uniz thu" diro'e tién hành ó nuóc ta.
PHAN II
qrw
1. (iiói thiéu chung ve dan xuàt halogen cùa càc hot) ehat hOru co de bav
hoi (Volatile Organic Compounds • \ O C s ) :
1,1. Tinh chat vàt ly va boa hoc:
Càc hgp chat bao góm càc hydrocacbon va càc dàn xuàt cùa chùng ma eó khd
nàng bay hai dugc goi tén chung là càc hgp chat hfm ea de bay hai hoàe là
eàc VOCs. Chùng ta biét ràng tfnh chat vài ly va tfnh chat boa hoc eua mot
chat là phu thuóc vào thành phàn va càu tao cùa chat dò. Tfnh chat cùa càc
hgp chat halogen cùng phai luàn theo quy luàt dò. Tfnh chat cùa chùng phu
thuòe vào gòc hydrocacbon va vào halogen. Càc ankyl halogenua thàp nhu
metylclorua. metylbromua. etylcloma
là nhùng chat khf.
Metyliotdua,
etylbromua va phàn lón ankyl halogenua khac là cac chat long. Càc dàn xuat
halogen tham, ddn xuàt di- va poli-halogen là nhùng chat long, dàu nàng bay
ràn. Su eó màt eua eàc halogen trong phàn tu anh huóng dén diém sòi va khói
lirgng riéng. ó càc ddn xudt halogen eó cùng mot kliung eacbon thi diém sòi
\à khói luong riéng tàng ddn tu fio dén iot. eòn diém sòi cùa càc ddn xuar
chùa cùng mot halogen thi giam dàn tu dóng phàn bàc I dén dòng phàn bàc 3,
Nói ehung càc ddn xuat halogen khòng màu. khòng mùi (tiir iot). Trù cac
ankyl bromua. ank\ 1 elorua thàp eó mùi dàc trung giòng elorofoc, cac dàn
xuàt halogen tht^m eó nguyén tu halogen a eacbon cùa nhàn bengen eó mùi
giòng bengen, con càc ddn xuàt ó mach nhành co mùi bàc.
Cae ddn xuàt halogen déu là cac hop chat còng hoà tri nén thuc té khòng tan
trong nuóc. ehung tan du'ge trong eàc dung moi hùu co \a ban than eàc ddn
xuàt halogen cùnz là nhiTmi dun^ mòi tòt.
Hàng so vàt ly cùa mot so hgp chat hùu ca de bay hai (Volatile organic
compounds-VOCs ) trong khòng khf co à Bang 1.
Bdng 1: Hàng sd vàt ly cùa mot sd hop chat hùxi co de bay hoi.
STI
1
(Jóng thùc phan tu
Ll-C.H.CL
_
PTL
(dvC)
97
f)icm sòi
(°(:)
Diém chay
(°C)
-122.1
Tv tronjj
1.2180
1.4249
-
1
CHXU
85
40
-95.1
1.3266
1.4242
3
tran-l.2-C:H:Cl;
97
47.5
-50
1.2565
1.4454
4
cis-1.2-CH;Cl.
97
60.3
-80.5
1.2837
-
5
CHCU
1 19
61.7
-63.5
1.4832
1.4459
6
l.l.l-CH.CK
133
74.1
-30.4
1.3390
1.4379
7
CCl,
154
76.5
-23
1.5940
1.4601
8
C.,H„
78
80.1
-5.5
0.8765
1.4601
9
CHX'I.
99
57.3
-97
1,7557
1.41 64
10
CHCl.
131
87
-73
1.4642
1.4773
1 1 1.2-CH„CI:
1 13
96.4
-100,4
1.1560
1.4394
12
CHBiCl,
164
90
-57.1
1.9800
1.4964
\:-^
ci,s-l..VC.H_CK
1 111
104.3
-
1.217
1.4730
14
CH,
92
110.6
-95
0,8669
1.496!
15
trans- C H ^ I ^
11 1
1.224
1.4682
\h
l.l.2-C,H:CK
133
1 13.8
-36.5
1.4397
1.9714
17
C.C\^
166
121.14
-19
1.6227
1.5053
18
CHBnCl
208
119
-
2.451
1.5482
19
m-C„H^(CH.),
106
139.1
-47.9
0.8642
1.4972
10
ii-C,HjCH,K
106
1 14.4
-25 2
0.8802
1.5055
:i
p-C,H;(CH.,),
106
138.3
-13.3
0.861
1.4958
T ^
CHBi.
253
149.5
8.3
! 2.8899
1.5976
147
1 74.55
53.1
23
p-C,H,Cl,
1 12
1
1
1.2475 1 1.5285
>fhùng phan ùng quan trong cùa ddn xuat halogen là thè. tàch va tàc dung vói
kim Ioai. Ngoài ra càc hgp chat dò eòn co thè tham già phan ùng dóng phàn
hoà fchuyén dich nguyén tu halogen vào phfa trong mach eacbon. khi dun
nóng) va nhùng phan ùng ó gòc hydrocacbon (thè ó nhàn tham. còng vào gòc
khòn2 no...).
1.2. Nguón gòc sinh ra càc hgp chat hùru co de bay hoi:
1.2.L Cdc chat hicu co de bay hoi trong nude
Viéc tòn tcai càc bop chat hùu ca trong nuóc rat anh huóng dén sue klìoe eua
eon nctròi, ma niróc sach cho nhu edu sinh boat hàns n2à\' là mot nhu edu
thiét yéu. Nhùng chat hùu ea eó san trong nuóc nguòn {càc chat humie) phan
lini: vói ciò khi khù trìiim nuóc tao thành mot so ddn xuàt co halogen de bav
hoi. Càc chat hùu co ehùa halogen này eó kha nan^^ gay ung thu dàc bici là
elorofoim. Vi vàv. nszuói ta quan tàm dèn eàc dàn xuàt haloizen cùa càc
hydrocacbon eó \)\ràn tu lugng thàp do chùng xuàt hién phò bién trong nu'oc
mày sdn xuat tu càc nguòn nuóc khàc nhati.
Càc imhién eùu khoa hoc dà ehmm minh duac ràns di dòi vói hiéu qua diél
trùng thi \iée elo hoà nuóc Lai tao thành nhùng sdn phàm hùu co" ehùa
halogen, dàc biét là nhiìng ddn xuat elo trong nuóc uòng eó anh hiróng khong
tòt tói sue khoé con nguói [2].
De san xuàt niroe sinh hoat (ma a càc quòc già còng nghiép phàt trién eó thè
dùng làm nvióc uòng truc tièp). hai nguòn nuóc dugc sir dung là nuóc màt va
ntrcVe ngàm. Trc^ng nuoc nguón ngoài nhùng ion vò ca nhu CI . SO^" , Na".
Mg"". Fe*\.. con eó càc bop chat hùu eó eó nguòn gòc tu nhién nhu humie.
eaebonh\drat. ehàt thai ehira phàn huv hoàn toàn cùa thuc vàt. dòns vàt thuv
sinh \à ea nhùnc ehàt ò nhiém do eon nizuòi 2à\ ra. Vói nòns dò c\o d\\n\i
trong qua trình khu trùng, elo de dàng phan img vói càc chat hùu co eó mat
trong niróe nguon. Ngoài sdn pham elophenol dugc tim thà\ troni: mai doan
elo boa tién xù ly nuóc song (do phan ùng cùa d o vói càc hgp chat pbenoh
thi càc dàn xuat trihalometan luòn dugc phàt hién khi elo hoà ed nuóc mài \à
nuóc ngàm. Càc dàn xuat này dugc tao thành do phan img eua elo \ói nhùng
chat humie tón tai tir nhién trong nuóc nguòn [5].
Tu nhùng nàm 1975 - 1977 tcai My dà eó nhùng chirong trình kbdo sài ròng rài
ve càc hgp chat hùu ca de bay hai (VOCs) trong nuóc uòng trén toàn lành
thó. Két qua cho thay dà nhàn dang dugc 72 hgp chat VOCs, trong dò eó idi
53% càc bop chat ehùa halogen [5].
Bdng 2: Cdc sd liéu ré ndng do VOCs
tronfi nuoc udng tai càc thành pho Idn dMy nàm 1975 -1977
So dia (tieni khao sat
Nam 1975
So dia diém khao sat
Irun^i binh jag/l
1
80
0.1 -311
21
CHCKBr
• 78
3,0- 116
6
CHClBis
72
0.4- 170
1.2
CHBi,
26
0.3 - 92
5
So dia diòm khao sàt
Triinu binh |ÌÌ;/1
CHCh
.So dia dicm khao sat
Nam 1977
CHCI,
1
27
1 1?
1
CHCKBr
10
1
1
C.HXl
0.58 -6.10
1
2.7
i
C„H„
0.10- 1.51
1
0.88
i
C„HX:H.
0.42 - 0.57
!
0.50
1
CHXH.,
0.48- 19.0
i
f5-91
1
7
0 Nga nàm 1985. mot nhóm nghién cùu dà kbdo sàt sir tao thành càc VOCs a
16 nhà mày nuóc tai nhiéu vùng eó khi bau. nguòn nuóc va qu\ trình \ u ly
khàc nhau. Tai càc nhà màv nuóc co nòns dò VOCs va càc chi tiéu khàc nhu
DO, dò due, pH, màu. nhiét dò duac do sau rùns siai doan xù Iv. Vói tònu
VOCs trong nuóc nguón 1 0 - 6 7 jag/L nuóc sau khi qua toàn bò qui trình xù ly
eó long VOCs là 45 - 320 jag/L CHCL : 20 - 162(.ig/L CHCLBr: 0 - 20 ug/L
càc so liéu cao nhat dugc tìm thay khi d o hoà nuóc song Vonga.
T 6 chùe Y té thè giói va nhiéu quòc già khàc dà dira ra nhùng khuyén cào va
qui dinh ve nóng dòcàc bop chat trihalometan trong niròc uòng. Vi du:
Canada là 350^g/l. My 100 j^ig/l. Due 25 j_ig/l....
Bdng 3: Ndng dd khuyen cdo mdt sd VOCs trong nude udng
theo td chuc Y te the gidi vd Nhat Bdn
STI
Hap ch.ìì
e, (H2/I1
r,(^ig/i)
srr
Hftp cliA't
C, (MP/1)
f.((L,o/n
1
1,1 - C H . C i ;
,^0
20
12
CHRrCI.
60^
30
1
CH.CK
20
20
13
cis-l,3-C,H,CK
2n
-
3
lrnn^-1.2-C:HX"l;
1(1
|fl
u
CH,
700"
600
4
GIS-1.2- C , H , C i ,
40
40
1,^
tnins - C H j C I ,
-
1
5
CHCl.
2nn
60
16
1,1,2-CH-Cl.
6
6
6
1,1.1- C - H X l -
20("in
.100
17
CCI,
40
10
/
T
2
i^
CHRr-Cl
|(i()
100
s
cci.
Q,H„
nr
IO
IO
Tnng Xileii
500"
400
9
CH.CI-
}(y
20
CHRr.
lOfV
-
in
CHCI,
70
'
30
21
p-C„H,Cl;
300
-
11
i,2-C,H„CK
20
60
Chi ehii
a
: nòng dò lìim vrti nìi in màc bénh \\n% fhu In I/I 0.000
b
: nóng dò co thè gf\y mùi. vi khó chiù
: nòng dò khuyén crio theo tò chùe Y le fhé giói
C.
: nòne dò klnivén cao cùa Nhat bàn
1.2.2. Cdc chat hùu co de bay hoi trong khdng khi:
Càc chat hùu ca tfch tu trong khòng khi do rat nhiéu nguòn khàc nhau nhimg
chù yéu là do su dot chày khòng hoàn toàn bay su bay hai. Su cdn thiét phai
tìm kiém nhùng bop chat nàv tra nén rò ràns klii nsuòi ta nhàn thà\' rane dò
là nhùng chat phan ùng quan trong trong viéc hình thành nhùng dàm suong
mù quang hoà va vi vày eó thè eó hai cho sue khoé mot càch gian tiép. Tàc
dung này phu thuòc nhiéu vào Ioai chat hùu co: nhìn chung, càc hydrocacbon
lién két dòi (olefin) va nhiéu hydrocacbon tham thi pbdn irng nba\ hon eàc
hgp chat no mach tbàng (parafin) [3].
Chat ò nhiém dnh btróns tói chat luons khi' trons nhà (indoors) dèn tu rat
nhiéu nguón khàc nhau, tu càc Ioai dò dùng eó su dung qua trình dot ehà\, tir
manh dai xày dung nén ngòi nhà, tu càc vàt liéu dùng trong xày dimg va tu'
ede thói quen eua eàc thành vién trong nhà, dac biet là hùt thuòc. Khòng ehi
tlié, càc chat taìy rùa eó chùa elo cùng là mot nguyén nhàn gay ra chat ò
nhiém khòng khi (càc ngòi nhà su dung thuòng xuvén chat tàv rùa eó chùa
elo, càc nhà mày sdn xuat ehàt tày chùa elo co mòi truòng dòc hai hon rat
nhiéu).
Càc bài dò ò tò cùng là mòi nguón gà\ ò nhiém. Dòng co" ò tò tao ra nhiéu
eàc hop ehàt thom va hop chat beo halogen hoà. Nguòi ta cùn^ dà biét ràng
da so càc hgp chat tham don là càc chat chù yéu eau tao nén xàng.
Nhùng ehàt ò nhiém nà\ khòng thè dugc nhàn ra vói mot nguòn riéng biét.
Mot so su tirong tàc va phdn ùng eó thè xdy ra giùa càc ehàt ò nhiém trong
nhà vói nhau, giùa eàc chat di tu trong nhà ra ngoài va ngugc lai [3].
Do \ày. nhu eau \é kiém soàt mùc do VOCs trong mòi truòng trong va ngoài
nhà n mùa mua thu > mùa mira xuàn va he. Khoang càch ehénh leeh
nóng dò giùa càc mùa (vf du nhu nóng dò ethylbezen trong Uiyét dao dòng tu
120 tói 2000 ng/l) [13].
Hinh 1: ndng do eua cdc akylbenzen trung binh theo mùa trong mdu nude
mua rà tuyét duoe lay tai Dubendof^ Thuy Sì nàm 1985
• o
• o
25C0
:ccc
e
•^
Q
ethyibenzene
D
m+P-xylene
I
o-xyiene
I
range
15C0
u
o
O
COO-
50C
v5
il
winter
scnng
-
^%
surr^r-er
a'«!urrn
0
1.3. Anh hUfVng cùa cac bop chat huu co de bay hoi dén sue khoé con ngiròi
Càc chat co kha nàng phdn ùng ehfnh trong phan cùa suang khói quang hod là
cac oxft nita. NO' va càc hydrocacbon khòng chày (vf du nhu càc bop ehàt
ma chi chùa eacbon va hydrò) ma dugc thoàt vào khòng khf nhu là eàc chat
thai tu cac dòng ca dot trong. Nóng dò cùa càc ehà't hoà hoc nà\' bao giò" cùng
diroc tìm thav lón hon rat nhiéu làn trong vùng khòng klif sach. Hién na\
nguòi ta dà dugc nhàn ra thùc ràng càc hydrocacbon khf cùng xuàt hién trong
khòng khf vùng dò ibi nhu là két qud cùa sir bay boi dung mòi. nhién liéu
long, va càc hgp chat hùii ea khàc. Ngoài eàc eau tu chinh eó mài trong khói
suang quang hoà thi ành sàng mat trai là mot yéu tó khòng thè thiéu. Anh
sàng màt trai cung cap nàng lugng cho eàc khf suang khói quang hoà va tao
nèn su già tàng nóng dò eùa càc góc tu do ma góp phàn vào càc qua trình hoà
hoc hình thành nén suang khói.
Sdn phàm cuòi cùng cùa suong khói là ozòn, axft nitrfe va mot phdn dugc oxi
hod va trong mot so truòng hgp tao ra càc hgp chat hùu ca eó chùa nitràt.
\ O C s + NO'
+ anli sang mat troi — • — ^ (),, HNO^, càc hop chat hùu cu
Cac eau tu nhu NO . ràc hydrocacbon va càc hgp chat hiTu ca de bay hoi khac
(VOCs) dtroe thoat ra ban dàu di vào khòng khf duac goi là càc chat gàv ò
nhiém ehinh. càc ehàt ma duac sinh ra trong qua trình di chuyén nhu là O. va
HNO: dugc ggi là càc chat ò nhiém thù hai. Hình 2 cho ta thav long liron^ ò
nhién VOCs va càc hgp chat ehfnh nhu là SO., NO" tu càc nguón thai khàc
nhau lai My va Canacta dirge ghi lai [9].
}*)
.e jr.g ^u.-ìg 1.
j Zc it: c.-iiv ".rcrg ccr.; r:^.-:cp
1
^ j zt: :.-.:ÌV ..-cr.;: .<."•- -^.•'. c-. ~UÓR ?an. c:ic
ic -ud :r.n.T ccr.g
/////// 2; Tong luong càc chat d nhiém khdng khi chinh tai My va Canada
Phàn l('m eàc VOCs phdn lìng trong khòng khi dò thi là ede hydrocacbon ma
eó ehi'ra càc nói dòi C = C, tu dò chùng eó thè gàn thém càc gòc n.r do. Càc
hydrocacbon khàc cùng eó mal va co thè phdn irng, nhung toc dò cùa càc
phan ùng này ehàm. tuy nhién càc phan ung eua chùng eó thè tra nèn quan
trong trong càc qua trình ehàm cùa phàn d(xin khói sircng quang hoà.
Mot vài diéu kién eàn phdi eó de tao ra càc khói suong quang hoà. Dàu tién là
phdi eó SU" di lai eua càc phuong tién giao thòng di lai dan dén viee thai ra
NO'. h\"droeaebon \à càc \'OCs vào khòng khi. Thù hai là khong khi trong
khu \ire phai àm ap \à nhiéu ành nàng de tao ra càc càc phan ùng quyét dinh
tai toc dò nbanh \à cuòi cùng là phai eó su chuyén dóng nhó lién quan cùa
luong khòng klìi ma ehàt phan ùng khòng bi rira tròi. Dói vói càc ly do ve dia
ly ( \a' dii nhu là hién tai trén càc dinh nùi) va nhùng noi eó màt dò dàn cu"
dong. càc thành phò Ion là nJiùng noi ma càc dói tirong tó'i càc phàn suong
khói thiròng xu\én.
De tién tói cai rhién chat luong khòng khf trong càc mòi truòng dò ibi này. dò
là càc dói tuong nhu là suong khói quang hoà. tòng luong cae chat phan L'mg.
ehu \èu là NO . cae hvdrocacbon co chùa lién kéi C = C va nàm trong càc
VOCs. thoàt vào khòng khf phai diroc giam xuòng. Vi càc ly do ky thuàt \à
kinh té. phàn lón càc giài phàp thòng thiròng dà làm giàm su phàt thai càc
hydrocacbon vào khòng khf. Ngoài ra ngiròi ta con tìm thày càc VOCs trong
khói thuóc là. Hién nay trén thè giói co hàng tram trièii nguói hùt thuòc là \ à
hàng ngày ho thài vào khòng khf mot luong khòng nhó càc chat gay dòc dói
vói sue khóe con nguói.
\
/
l^r'
4.0H- - ^
/
\
\ II
H/
\._
/
C-C'-OH
/
\
H
)^
— ^
/^-H""''"
/
^
H
H
•
NO:+
^
II
C-C-OI
^
11
N O / _ i ! l - ^ N(V + O
O + O, — • O,
NCV + O,
•
NO,' + 0 ,
\l
/
f — c ; —OH
/
\
Il
II
\
•
•/
( = ^ o 1 R—o
/
\
II
II
.III .iKli l u J .
Ol 1
i<
\l
Hình 3: Mot sd san pham hùu co trung gian cùa càc hop chat VOCs
Càc hop ehàt ea halogen de bav hai eó anh huóng khòng tòt tói sue khoé eua
con nguòi qua duòng miéng néu su dung ture tiép cùng nhtr hft tho khòng khi.
Trong nghién eùu hién tai. eàc VOCs xuàt hièn thuòng xuvén nhat bao gom:
metylenclorit; LI dicloroetan: l.l.l tricloroetan: L 1.2.2 tetraclorroet
1,3 dieloropropan;
2
bromoeloropropan:
dibromoetan:
-an:
tetraclorocthen:
13
clorofom; benzen: clorobenzen: fluorobenzen: p-xyien: 2 elorobenzen. Phàn
lón càc hgp chat déu theo thù tir nrong tu \'é tàm quan trong nhu dugc sàp
xep. ngoai trìr mot vài chat nhu clorofom là cao hon dàng ké. trong khi
naphtalen lai thàp han nhiéu [8].
A. Triclorometan
(CHClj
Triclorometan bay co thè goi là elorofoim xàm nhàp \'ào ca thè sé nbanh
chóng di vào màu va vàn chuvén tói càc té bào. Vói ehuòt. mò mò là noi tfch
tu elorofoim nhiéu nhat. tiép dèn là càc ca quan nhu nào. pbòi. gan. Qua trình
trao dói chat cùa clorofomi dién ra trong gan. Clorofoim thdi ra khói ca thè
qua phòi duói dang CO. va qua thàn dirói dang elorua.
Dòc tfnh: Clorofonn làm suy yéu he thàn kinh trung uong. gay dnh huóng xau
tói gan va thàn. anh hUong dòc tue thói eùa elorofoim là màt y thùc, e() ihc
dan tói hòn me lòi chèt. Tliàn bi nguy hiém sau 24-48h. gan tón thuòng sau 25 ngày nhiém dòc. Ngoài ra elorofoim con là mot chat eó kha nàng gay ung
rlnr dòi \ó"i eon nguòi.
LD., eùa elorofoim dòi vói nguòi : 630mg/kg khói lugng ca thè
LD., eua elorofoim dói vói ehuòt : 1 12()mg/kg khói luong co thè.
B.
TetraclometaììiCClJ
Tr(Mig co thè. Tetraelometan tfeh luy trong tuy xirong, gan. tuy. càc sdn pham
iiao doi chat eua Tetraelometan dào thai khoi co" the qua phói.
anh huong tói sire khoe: Tetraelometan gà> dòc cap vói da. he tuàn hoàn. he
tièu hoa \à anh huóng tói ehiVe nàng eua gan. thàn. tuy. Co nhiéu so liéu
khàng dinh kha nàng gà\ ung thu gan eua Tetraelometan vói dòng vàt.
C. L2-l)icloetan
ilJ-C.H.CL)
14
1,2-Dicloetan chù yéu hoà tan trong lipit eua nào làm anh huong tói he than
kinh tmng uong. L2-Dicloetan gàv thuòng tòn tói gan, thàn va bé tim mach.
D. IJ'Dicloetylen
(IJ-CM.CL)
Trong ca thè. 1.1-Dicloetylen chù \éu tfch luy ó thàn. tiép tai là gan. la làeh
va tim. L 1-DicloetvIen ó liéu cao gàv hòn me, vói liéu 200-400mg/kg LIDieloetylen dnh huong manh tói hoat tfnh eua càc enzxm ò gan. 1.1Dicloetvlen gàv dot bién gen dòi vói càc \ i khuàn. kha nàng gà\ ung thu dòi
vói càc dóng vàt eó vù eòn chua dugc khàng dinh.
£. UJ'lrìcloetylen
(CJICI,)
Trong co thè dong \'àt gàm nhàm 5iy r 1. L2-Trieloet\ len tfeh luv (V huóng
trùng. 25'/r ó mò mò. LI .2-Trieloetylen dào thai khói ea thè qua duòng phói.
iiu'oe tiéu. mò hoi \'à nuóc bot.
Càc san phàm chuyén hoà cùa L1.2-Trieloetylen trong ca thè lién két vói
protein \à axit nucleic gay dnh huong tói he thdn kinh va làm thuong tón gan.
LL2-Tiieloet\ len là chat gà\ dot bién dòi vói he \i khuan \à dòng \àt gàm
nhàm. 1. L2-Trieloetylen eó thè tao thành lién két còng hoà tri vói càc dai
phàn tu eua tè bào dan tói gàv ung thu".
F, Tetracloetylen
(C.ClJ
Trong ca thè. Tetraeloet\ien hàp thu a ruót. hgp ehàt này bi chuyén hoà qua
iihièu giai doan thành trieloaxetie \'à thai ra ngoài qua niróc tiéu.
TetracKìet\ien co anh Inrong dòc eàp tói he thàn kmh. hop chat nàv gay dot
bièn cho mot so loài \ i khuàn do kha nàng thay thè va thay dói càu trùc trong
té bào [I].
Tàm quan trong eua mire do o nhiém do duac eó thè dugc dành già chinh xàe
bang eaeh so sanh \a\ mùc cao nhat cho phép trong moi truong khf xung
quanh. Vói LI- va 1.2-dicloroetan, giói han ó Nga là 3000 ug.m" cho càc
phép do nbanh va lOOOug.m' vói tRing bìnli 24 giò [27].
2. Phuoìii; phap phan tich cac VOCs:
Càc hgp chat hùu ea de bay hai VOCs trong khòng khf dugc dinh tfnh va dinh
lirang bìmg thiét bi phàn tfeh sàc ky khf hoàe sàc ky khf - khói phò. Diém
khàc nhau giùa càc phirong phàp phàn tfeh VOCs là ky thuàt tàch nhùng bop
chat này.
2.1. PhuoTig phàp hap phu su dung cho viéc lay màu VOC trong khòng khi
Cung nhu bau hét eàc phirong phàp lay mdu khf cho phàn tfeh nhiéu dòi tirc)ng
khàc nhau [24]. viéc lay man khf cho phàn tfeh VOC cùng dira trén nguyén
tae hàp phu giùa pha khf (là mdu khf eàn lày) va pha ràn (chat hàp phu) trong
dò vàt liéu ràn dugc chon làm chat hàp phu là than hoat tfnh. Qua triiih hàp
phu này phu thuòc rat nhiéu vào càc yéu tó nhu: lugng chat hàp phu thòi gian
lay mdu. luu lugng dòng cùng nhu càc yéu tò mòi tnrò'ng: nhiét dò, dò dm.
hiróng giò...
De viéc là'v màu khf dat hiéu qua cao thi viéc nghién eirii càc thòng ^ò (Mia
qua trình hàp phu là hét sue quan trgng va cdn tién hành ti mi. Co che cùa qua
trình hàp phu nhir sau
2.1. L Hap phu vàt ly
Hàp phu là qua trình chat ehùa càc phàn tu chat khf, chat long bay chat hoà
tan lèii bé mat phàn càch tiróng. Bé màt phàn càch tuóng eó thè là khi-lóng.
khf-ràn. ióng-long, lóng-ràn. Trong su hàp phu, nguoi ta phàn biét hai loai
ehàt: chat bi hàp phu va vàt hàp phu.
Nguòi ta ehia su hàp phu ra làm hai loai: hap phu ly hoc (bay hàp phu
\'andee\an) \à hàp phu hoà hoc. Trong su hàp phu ly hoc. lue hap phu la lue
16
phàn tu. Su hàp phu \àt ly bao giò cùng thuàn ngbich. Trong su hàp phu hoà
hoc, lue hap phu co ban chat hoà hoc. Su hàp phu hoà hge luòn luòn bàt thuàn
ngbich. Trong nghién ciru này chùng tói su dung phirong phàp hàp phu \àt ly
do dò chùng tòi muón nhàn manh hon phuong phàp nà\.
Su hàp phu ly hoc luòn luòn kèm theo mot qua trình ngugc lai: su phan hàp
phu. Su phan hap phu, giòng nhu su khuyéch tàn, luòn luòn eó xu hiróng phàn
bó déu dàn chat bi hàp phu vào mòi tmòng do ehu\'én dòng nhiét gay ra. Sau
mot thòi gian xàe dinh, toc dò hap phu bang toc dò phdn hàp phu. ta eó mot
eàn bang hàp phu (eàn bang dòng). Vói mòi nóng dò chat bi hàp phu trong
mòi truòng ta eó mot trang thài eàn bang khàc nhau. anh huóng cùa nhiét dò
dén su hàp phu tuàn theo nguyén ky Losatolié (Le Chatelier) vi su hap phu là
rììot qua trình piiàt nhiét.
Su hàp phu phu thuòc vào nhiéu yéu tó. trong dò su phu thuòc eùa nò vào
nóng dò C (bay àp suàt p) ó nhiét dò khòng dòi là quan trgng nhat.
L - f(C)
bay
L = f(p)Vai L là luong chat bi hap phu. thiròng dugc
dac trimg bang khói lugng chat ày, tfnh bang moi tren lem" bé màt. Khi bé
màt \ àt hàp phu khòng do dugc, lugng chat bi hàp phu quy ve I gam vàt hàp
phu \à ky hiéu bang L .Su phu thuòe này dugc ggi là su hàp phu dàng nhiét.
Càc duòng hàp phu dàng nhiét eó hai doan tbàng a vùng p (hay C) thàp va
cao. a \ling p thàp. ta thd\- L ty le bàc nhat xói p. a vùng p cao. duòng tbàng
gàn iihir song song vói truc hoành. ta thày dò là lue su hàp phu dà bào hoà: du
eó tàng p. L c\\nz khòng tàng thém nùa.
\^lò ÀO
- Xem thêm -
.PDF 
97 
420 
57 
