Tài liệu đánh giá hiệu quả hoạt động fdi trên địa bàn tp.hồ chí minh và các giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư trực tiếp nước ngoài

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM NGUYỄN THỊ PHI PHƯỢNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2001 MUÏC LUÏC LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1 CHÖÔNG 1 : CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA ÑEÀ TAØI 3 1.1 Khaùi nieäm vaø ñaëc ñieåm cuûa ÑTQT 1.1.1Khaùi nieäm veà ñaàu tö NN vaø ÑTQT 1.1.2Khaùi nieäm vaø caùc ñaëc ñieåm cuûa hình thöùc ÑTTTNN 1.2 Caùc hình thöùc ÑTTTNN 1.2.1 Hôïp ñoàng HTKD 1.2.2 Coâng Ty Lieân Doanh 1.2.3 Coâng Ty 100% voán nöôùc ngoaøi 1.2.4 Ba daïng ñaàu tö ñaëc thuø khaùc 1.2.4.1 Hôïp ñoàng xaây döïng – kinh doanh – chuyeån giao (BOT) 1.2.4.2 Hình thöùc khu cheá xuaát (EPZ) 1.2.4.3 Hình thöùc phaùt trieån khu coâng nghieäp (IZ) 1.3 Vai troø cuûa ÑTQT ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá Vieät Nam : 1.3.1 Vai troø cuûa ÑTQT 1.3.1.1 Ñoái vôùi nöôùc chuû ñaàu tö 1.3.1.2 Ñoái vôùi nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö 1.3.2 Caùch ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa Döï aùn Ñaàu tö 1.3.2.1 Hieäu quaû kinh teá –xaõ hoäi 1.3.2.2 Hieäu quaû doanh nghieäp 1.3.3 Tình hình ñaàu tö Vieät Nam 3 3 3 3 4 4 5 5 5 6 6 7 7 7 7 8 8 9 11 CHÖÔNG 2 : ÑAÙNH GIAÙ HIEÄU QUAÛ ÑTTTNN TAÏI TP.HCM TRONG THÔØI GIAN QUA : 20 2.1 Giôùi thieäu chung veà TP.HCM 2.2 Tình hình thu huùt voán ÑTTTNN taïi TP.HCM trong thôøi gian qua 2.2.1 Tình hình caáp giaáy pheùp ñaàu tö 2.2.2 Tình hình döï aùn coøn hieäu löïc 2.2.3 Hình thöùc ñaàu tö cuûa döï aùn 2.2.4 Quy moâ vaø thôøi gian hoaït ñoäng cuûa döï aùn 20 21 21 25 27 28 2 2.2.4.1 Quy moâ cuûa döï aùn 28 2.2.4.2 Thôøi gian hoaït ñoäng cuûa döï aùn 29 2.2.5 Cô caáu ñaàu tö : 29 2.2.5.1 Ñaàu tö theo ngaønh 29 2.2.5.2 Ñaàu tö theo ñoái taùc 33 2.2.6 Tình hình ÑTTTNN vaøo caùc khu coâng nghieäp vaø khu cheá xuaát. 36 2.3 Hoaït ñoäng quaûn lyù ÑTTTNN taïi TP.HCM trong thôøi gian qua : 39 2.3.1Caùc chính saùch chi phoái hoaït ñoäng FDI taïi TP.HCM : 39 2.3.1.1 Caùc chính saùch cuûa chính phuû chi phoái hoaït ñoäng FDI 39 2.3.1.2 Caùc chính saùch cuûa Thaønh phoá ñoái vôùi hoaït ñoäng FDI taïi TP.HCM 2.3.2 Caùc chính saùch ñoái vôùi FDI vaøo KCX vaø KCN 41 2.4 Keát quaû vaø hieäu quaû voán FDI treân ñòa baøn TP.HCM : 42 2.4.1 Tình hình goùp voán 42 2.4.2 Tình hình söû duïng vaø thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng 44 2.4.2.1 Tình hình söû duïng lao ñoäng 44 2.4.2.2 Thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng 46 2.4.3 Tình hình xuaát nhaäp khaåu 47 2.4.3.1 Kim ngaïch xuaát khaåu 47 2.4.3.2 Kim ngaïch nhaäp khaåu 47 2.4.4 Hieäu quaû hoaït ñoäng ñaàu tö 47 2. 4.5 Keát quaû noäp ngaân saùch 50 2.5 Nhaän xeùt chung : ñaùnh giaù vaø caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán hieäu quaû döï aùn ñaàu tö FDI 52 2.5.1 Ñaùnh giaù 53 2.5.1.1 Thaønh töïu ñaït ñöôïc 53 2.5.1.2 Toàn taïi 54 2.5.2Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán hieäu quaû döï aùn ñaàu tö FDI 57 2.5.2.1 Nguyeân nhaân thuaän lôïi 57 2.5.2.2 Nguyeân nhaân khoâng thuaän lôïi 57 CHÖÔNG 3 : NHÖÕNG GIAÛI PHAÙP ÑEÅ TAÊNG CÖÔØNG THU HUÙT VAØ SÖÛ DUÏNG COÙ HIEÄU QUAÛ VOÁN ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP NÖÔÙC NGOAØI TAÏI TP.HCM 3.1 Quan ñieåm vaø muïc tieâu cuï theå cuûa coâng taùc thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi cuûa TP.HCM trong giai ñoaïn 2001 –2010 61 3.1.1 Quan ñieåm veà FDI 61 2 3 3.1.2 Caùc quan ñieåm ñeà xuaát giaûi phaùp taêng cöôøng thu huùt vaø söû duïng hieäu quaû FDI taïi TP.HCM 61 3.2 Caùc Giaûi phaùp vaø Kieán nghò 62 3.2.1 Caùc giaûi phaùp veà thu huùt , quaûn lyù vaø söû duïng hieäu quaû voán FDI taïi TP.HCM 62 3.2.1 Kieán nghò Trung öông 66 KEÁT LUAÄN 70 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 3 4 LÔØI MÔÛ ÑAÀU I. YÙ NGHÓA VAØ TÍNH CAÁP THIEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI : Keå töø khi luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc ban haønh (thaùng 12/1987), thaønh phoá Hoà Chí Minh laø ñòa phöông ñöùng ñaàu trong caû nöôùc veà vieäc thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi. Nguoàn voán FDI ñoùng vai troø quan troïng ñoái vôùi taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá, ñaõ goùp phaàn ñaùng keå thay ñoåi boä maët cuûa thaønh phoá. Ñi lieàn vôùi vieäc chuyeån giao voán, coâng ngheä, thò tröôøng vaø caùc kinh nghieäm quaûn lyù, coøn taïo coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng, chuyeån dòch cô caáu kinh teá. Khu vöïc coù voán ñaàu tö tröïc tieáp trôû thaønh boä phaän höõu cô cuûa neàn kinh teá , ñoùng goùp tích cöïc vaøo coâng nghieâïp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. Tuy nhieân, trong nhöõng naêm gaàn ñaây khu vöïc ñaàu tö nöôùc ngoaøi treân ñòa baøn thaønh phoá coù daáu hieäu giaûm suùt, hieän töôïng khoâng bình thöôøng nhö tình traïng thua loã keùo daøi, moät soá doanh nghieäp lieân doanh chuyeån sang hình thöùc 100% voán nöôùc ngoaøi. Tình hình ñaàu tö vaøo moät soá ngaønh cung vöôït caàu, do ñoù caàn ñuùc keát vaø ñaùnh giaù laïi caùc nhaân toá thuaän lôïi vaø khoâng thuaän lôïi ñeå töø ñoù ñöa ra giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän hôn vieäc thu huùt vaø naâng cao hieäu quaû söû duïng voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi treân ñòa baøn thaønh phoá. Töø nhöõng nguyeân nhaân treân , toâi ñaõ choïn ñeà taøi :” Ñaùnh giaù hieäu quaû ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø caùc giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi” II. MUÏC ÑÍCH , ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI: 1. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu : Nghieân cöùu hieäu quaû hoaït ñoäng vaø keát quaû thu huùt nguoàn voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi treân ñòa baøn Thaønh phoá Hoà Chí Minh trong thôøi gian qua. 2. Muïc tieâu cuûa ñeà taøi laø giaûi quyeát caùc vaán ñeà cô baûn : - Nghieân cöùu tình hình hoaït ñoäng ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi. - Nghieân cöùu caùc nhaân toá giaûm suùt vaø hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp FDI - Caùc giaûi phaùp nhaèm naâng cao hieäu quaû voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taïi Tp. HCM. 3. Phöông phaùp nghieân cöùu : Phöông phaùp nghieân cöùu ñöôïc söû duïng trong ñeà taøi naøy laø: 4 5 • Phöông phaùp phaân tích thoáng keâ • Phöông phaùp khaûo saùt – phoûng vaán thöïc teá (phöông phaùp chuyeân gia) • Phöông phaùp loâgích –quy naïp - bieän chöùng, 4. Soá lieäu söû duïng : Chuû yeáu söû duïng caùc soá lieäu töø caùc taøi lieäu thoáng keâ, baùo caùo cuûa Sôû Keá hoaïch & ñaàu tö, Cuïc thueá Thaønh phoá, Cuïc thoáng keâ Thaønh phoá, Sôû lao ñoäng thöông binh xaõ hoäi, Ban quaûn lyù khu cheá xuaát –khu coâng nghieäp vaø caùc taïp chí, saùch baùo, luaän vaên coù lieân quan ñeán ñeà taøi. IV. NOÄI DUNG ÑEÀ TAØI Ñeà taøi coù 71 trang , 24 bieåu baûng vaø 4 ñoà thò ñöôïc chia laøm ba chöông : CHÖÔNG I : CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA ÑEÀ TAØI : Nhöõng vaán ñeà veà ñaùnh giaù hieäu quaû ñaàu tö : - Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaø vai troø cuûa ñaàu tö quoác teá. - Tình hình hoaït ñoäng ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam. CHÖÔNG II: ÑAÙNH GIAÙ HIEÄU QUAÛ ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP NÖÔÙC NGOAØI TAÏI TP.HCM TRONG THÔØI GIAN QUA . Chöông naøy nhaèm ñaùnh giaù toaøn dieän tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp coù voán FDI :tình hình caáp pheùp, döï aùn coøn hieäu löïc, hình thöùc ñaàu tö , quy moâ vaø thôøi gian hoaït ñoäng cuûa döï aùn, cô caáu ñaàu tö, keát quaû vaø hieäu quaû thu huùt voán FDI. CHÖÔNG III :NHÖÕNG GIAÛI PHAÙP TAÊNG CÖÔØNG THU HUÙT VAØ NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP NÖÔÙC NGOAØI TAÏI TP.HCM Töø nhöõng hieäu quaû, keát quaû ñaït ñöôïc ôû chöông II, chöông naøy nhaèm ñöa ra nhöõng kieán nghò vaø giaûi phaùp nhaèm thu huùt vaø naâng cao hieäu quaû ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam noùi chung cuõng nhö thaønh phoá Hoà Chi Minh noùi rieâng. Vì thôøi gian coù haïn, cho neân noäi dung ñeà taøi khoâng traùnh khoûi khieám khuyeát vaø toaøn dieän, mong nhaän ñöôïc söï goùp yù cuûa thaày coâ vaø caùc baïn ñeå ñeà taøi naøy ñöôïc hoaøn thieän hôn. 5 6 CHÖÔNG 1 : CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA ÑEÀ TAØI 1.1/KHAÙI NIEÄM VAØ ÑAËC ÑIEÅM CUÛA ÑAÀU TÖ QUOÁC TEÁ : 1.1.1Khaùi nieäm vaø ñaëc ñieåm cuûa ñaàu tö quoác teá : - Khaùi nieäm : Ñaàu tö quoác teá laø hieän töôïng di chuyeån voán töø nöôùc naøy sang nöôùc khaùc nhaèm muïc ñích kieám lôøi. - Ñaëc ñieåm : + Ñoái vôùi caùc nhaø doanh nghieäp : tröôùc khi ñöa ra quyeát ñònh chuyeån voán ra nöôùc ngoaøi ñaàu tö laø phaûi nghieân cöùu khaû naêng sinh lôøi cuûa döï aùn, cuøng nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán khaû naêng sinh lôøi, ñaëc bieät chuù yù ñeán raøo caûn cuûa moâi tröôøng ñaàu tö. + Ñoái vôùi caùc chính phuû : Muoán taêng cöôøng thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi phaûi taïo ra ñöôïc moâi tröôøng kinh doanh haáp daãn, taïo lôïi nhuaän toái ña cho caùc nhaø ñaàu tö kieám lôøi, phaûi ñaëc bieät quan taâm ñeán vieäc loaïi boû nhöõng raøo caûn taùc ñoäng xaáu ñeán khaû naêng thu huùt voán ñaàu tö. 1.1.2 Khaùi nieäm vaø caùc ñaëc ñieåm cuûa hình thöùc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi : - Khaùi nieäm : Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi laø hình thöùc ñaàu tö quoác teá maø chuû ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñoùng goùp moät soá voán ñuû lôùn vaøo lónh vöïc saûn xuaát hoaëc dòch vuï, cho pheùp hoï tröïc tieáp tham gia ñieàu haønh ñoái töôïng maø hoï töï boû voán ñaàu tö . - Ñaëc ñieåm : + Caùc chuû ñaàu tö nöôùc ngoaøi phaûi ñoùng goùp moät soá voán toái thieåu hoaëc toái ña tuyø theo quy ñònh cuûa luaät ñaàu tö töøng nöôùc. ( Luaät ñaàu tö Vieät Nam quy ñònh “ soá voán ñoùng goùp toái thieåu cuûa phía nöôùc ngoaøi phaûi baèng 30% voán phaùp ñònh cuûa döï aùn”) + Quyeàn haønh quaûn lyù xí nghieäp phuï thuoäc vaøo möùc ñoä goùp voán, neáu ñoùng goùp 100% voán thì xí nghieäp hoaøn toaøn do chuû ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñieàu haønh. + Lôïi nhuaän cuûa caùc chuû ñaàu tö nöôùc ngoaøi phuï thuoäc vaøo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa xí nghieäp. Lôøi vaø loã ñöôïc chia theo tyû leä goùp voán trong voán phaùp ñònh sau khi ñaõ thöïc hieän caùc khoaûn noäp theo luaät ñònh cho nöôùc chuû nhaø. 1.2 /CAÙC HÌNH THÖÙC ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP NÖÔÙC NGOAØI : Phaùp luaät Vieät Nam chöa cho pheùp ñaàu tö nöôùc ngoaøi giaùn tieáp vaøo Vieät Nam. Luaät FDI vaø nghò ñònh 24/CP ban haønh ngaøy 31/7/2000 quy ñònh ôû Vieät Nam coù 3 hình thöùc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaø ba daïng ñaàu tö ñaëc bieät khaùc : 6 7 1.2.1 Hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh (A business Co-operation contract) : - Khaùi nieäm : Hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh laø vaên baûn kyù keát giöõa hai hoaëc nhieàu beân quy ñònh traùch nhieäm vaø phaân chia keát quaû kinh doanh cho moãi beân ñeå tieán haønh ñaàu tö kinh doanh ôû Vieät Nam maø khoâng thaønh laäp phaùp nhaân môùi. - Ñaëc ñieåm : + Caùc beân Vieät Nam vaø nöôùc ngoaøi hôïp taùc vôùi nhau ñeå tieán haønh kinh doanh saûn xuaát vaø dòch vuï taïi Vieät Nam treân cô sôû vaên baûn hôïp ñoàng ñaõ kyù giöõa hai hoaëc nhieàu beân, trong hôïp ñoàng quy ñònh roõ nghóa vuï, quyeàn lôïi vaø traùch nhieäm cuûa moãi beân tham gia. + Caùc beân tieán haønh hoaït ñoäng kinh doanh maø khoâng caàn laäp ra moät phaùp nhaân môùi, töùc khoâng cho ra ñôøi Coâng ty, xí nghieäp môùi. 1.2.2 Coâng ty lieân doanh - Khaùi nieäm : Laø doanh nghieäp môùi ñöôïc thaønh laäp treân cô sôû goùp voán hai beân hoaëc nhieàu beân Vieät Nam vaø nöôùc ngoaøi. - Ñaëc ñieåm : + Doanh nghieäp ñöôïc thaønh laäp theo hình thöùc coâng ty traùch nhieäm höõu haïn, mang tö caùch phaùp nhaân Vieät Nam. + Voán phaùp ñònh cuûa lieân doanh ít nhaát baèng 30% toång voán ñaàu tö, ñoái vôùi nhöõng döï aùn ñaàu tö vaøo haï taàng cô sôû, troàng röøng, ñaàu tö vaøo caùc vuøng kinh teá khoù khaên coù theå chaáp nhaän voán phaùp ñònh ñeán 20% nhöng phaûi ñöôïc cô quan coù thaåm quyeàn cuûa Vieät Nam chaáp thuaän. + Phaàn ñoùng goùp cuûa beân phía nöôùc ngoaøi khoâng thaáp hôn 30% voán phaùp ñònh tröø tröôøng hôïp ñaëc bieät coù theå cho pheùp thaáp ñeán 20%. Thôøi gian ñaàu tö cho pheùp khoâng quaù 50 naêm, tröôøng hôïp ñaëc bieät coù theå keùo daøi ñeán 70 naêm. Tuyø theo quy moâ cuûa voán ñaàu tö vaø lónh vöïc ñaàu tö maø nhaø nöôùc quy ñònh thôøi haïn ñaàu tö khaùc nhau. + Toång giaùm ñoác ñieàu haønh lieân doanh coù theå laø ngöôøi nöôùc ngoaøi trong tröôøng hôïp ñoù Phoù toång giaùm ñoác thöù nhaát laø ngöôøi Vieät Nam, thöôøng truù taïi Vieät Nam. + Hoäi ñoàng quaûn trò , laø cô quan laõnh ñaïo cuûa doanh nghieäp lieân doanh. Soá thaønh vieân hoäi ñoàng quaûn trò do caùc beân quyeát ñònh, moãi beân cöû ngöôøi cuûa mình tham gia vaøo hoäi ñoàng quaûn trò öùng vôùi phaàn voán ñoùng goùp trong voán phaùp ñònh. + Lôøi loã ñöôïc chia cho moãi beân caên cöù vaøo tyû leä goùp voán trong voán phaùp ñònh. 7 8 1.2.3 Coâng ty 100% voán nöôùc ngoaøi : - Khaùi nieäm : Laø doanh nghieäp thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi laäp taïi Vieät Nam, töï toå chöùc quaûn lyù vaø chòu traùch nhieäm veà keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình. - Ñaëc ñieåm : + Doanh nghieäp ñöôïc thaønh laäp theo hình thöùc coâng ty traùch nhieäm höõu haïn, mang tö caùch phaùp nhaân Vieät Nam. + Voán phaùp ñònh cuûa doanh nghieäp ít nhaát phaûi baèng 30% voán ñaàu tö, tröø tröôøng hôïp ñaàu tö vaøo nhöõng vuøng kinh teá khoù khaên tyû leä naøy coù theå thaáp ñeán 20 % voán phaùp ñònh. + Trong quaù trình hoaït ñoäng khoâng ñöôïc giaûm voán phaùp ñònh, taêng voán phaùp ñònh phaûi xin pheùp. 1.2.4 Ba daïng ñaàu tö ñaëc thuø khaùc : 1.2.4.1 Hôïp ñoàng xaây döïng – kinh doanh – chuyeån giao (Build – OperateTransfer) -BOT: Laø vaên baûn kyù keát giöõa cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn cuûa Vieät Nam vaø nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñeå xaây döïng, kinh doanh coâng trình keát caáu haï taàng trong moät thôøi haïn nhaát ñònh; heát thôøi haïn, nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi chuyeån giao khoâng boài hoaøn coâng trình ñoù cho nhaø nöôùc Vieät Nam. Hôïp doàng naøy coù theâm hai hình thöùc : - Hình thöùc xaây döïng – chuyeån giao – kinh doanh (BTO) - Hình thöùc xaây döïng – chuyeån giao (BT) Caùc hình thöùc naøy coù ñaëc ñieåm sau : - Chæ ñöôïc kyù vôùi cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn. - Ñaàu tö vaøo haï taàng cô sôû cuûa Vieät Nam : xaây döïng ñöôøng , caàu, caûng, saân bay, caùc coâng trình ñieän, nöôùc v.v….. - Ñöôïc höôûng nhieàu öu ñaõi cuûa chính phuû Vieät Nam veà tieàn thueâ ñaát, thueá caùc loaïi, thôøi gian ñaàu tö daøi taïo ñieàu kieän cho nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi thu hoài voán vaø coù lôøi hôïp lyù. - Heát thôøi haïn hoaït ñoäng cuûa giaáy pheùp chuû ñaàu tö phaûi chuyeån giao khoâng boài hoaøn coâng trình cho chính phuû Vieät Nam trong tình traïng hoaït ñoäng bình thöôøng. 1.2.4.2 : Hình thöùc khu cheá xuaát – Export processing Zone : - Khaùi nieäm : 8 9 Laø moät khu vöïc laõnh thoå ñöôïc nhaø nöôùc quy hoaïch rieâng nhaèm thu huùt caùc nhaø ñaàu tö trong nöôùc vaø quoác teá vaøo hoaït ñoäng ñeå cheá bieán ra haøng coâng nghieäp phuïc vuï cho xuaát khaåu. - Ñaëc ñieåm : + Ñôn vò toå chöùc khai thaùc khu cheá xuaát laø doanh nghieäp boû voán kinh doanh haï taàng cô sôû vaø caùc dòch vuï phuïc vuï cho caùc nhaø maùy xí nghieäp hoaït ñoäng trong khu cheá xuaát. + Khu cheá xuaát ñöôïc quy hoaïch taùch khoûi phaàn noäi ñòa bôûi moâi tröôøng raøo bao boïc. + Haøng hoaù nhaäp khaåu phuïc vuï saûn xuaát kinh doanh cuûa khu cheá xuaát hoaëc haøng hoaù cuûa khu cheá xuaát xuaát khaåu ra nöôùc ngoaøi ñöôïc mieãn thueá nhaäp khaåu hoaëc xuaát khaåu. + Haøng hoùa ra vaøo khu cheá xuaát, keå caû löu thoâng vôùi noäi ñòa phaûi chòu söï kieåm soaùt cuûa haûi quan. + Trong khu cheá xuaát khoâng coù hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp vaø khoâng coù daân cö sinh soáng. 1.2.4.3 Hình thöùc phaùt trieån khu coâng nghieäp – Industrial Zone : - Khaùi nieäm : Laø khu do chính phuû quyeát ñònh thaønh laäp , coù ranh giôùi ñòa lyù xaùc ñònh, chuyeân saûn xuaát coâng nghieäp vaø thöïc hieän caùc dòch vuï hoã trôï saûn xuaát coâng nghieäp, khoâng coù daân cö sinh soáng . - Ñaëc ñieåm : + Laø khu vöïc ñöôïc quy hoaïch rieâng thu huùt caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc vaøo hoaït ñoäng ñeå saûn xuaát cheá bieán haøng coâng nghieäp. + Haøng hoaù cuûa khu coâng nghieäp khoâng nhöõng phuïc vuï cho xuaát khaåu maø coøn phuïc vuï cho nhu caàu cuûa noäi ñòa. + Haøng hoaù nhaäp khaåu vaøo khu coâng nghieäp vaø töø ñaây xuaát khaåu ra nöôùc ngoaøi phaûi noäp thueá xuaát nhaäp khaåu theo luaät hieän haønh. 1.3/ VAI TROØ CUÛA ÑAÀU TÖ QUOÁC TEÁ ÑOÁI VÔÙI SÖÏ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ VIEÄT NAM : 1.3.1 Vai troø cuûa ñaàu tö quoác teá : Ñaàu tö quoác teá ngaøy caøng coù vai troø to lôùn ñoái vôùi vieäc thuùc ñaåy quaù trình phaùt trieån kinh teá vaø thöông maïi ôû caùc nöôùc ñi ñaàu tö laãn caùc nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö. Ñaëc bieät ñoái vôùi caùc nöôùc chaäm vaø ñang phaùt trieån nhö Vieät Nam. 9 10 1.3.1.1 Ñoái vôùi nöôùc chuû ñaàu tö : - Cho pheùp chuû ñaàu tö vöøa khai thaùc lôïi theá so saùnh cuûa nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö ñeå giaûm chi phí saûn xuaát, haï giaù thaønh saûn phaåm, vöøa naâng cao hieäu quaû söû duïng voán ñaàu tö . - Chuû ñaàu tö taän duïng saûn phaåm, thoâng qua vieäc chuyeån giao coâng ngheä, hoï seõ di chuyeån nhöõng maùy moùc thieát bò laïc haäu sang caùc nöôùc keùm phaùt trieån hôn ñeå tieáp tuïc söû duïng, keùo daøi chu kyø soáng cuûa saûn phaåm. Ñoàng thôøi taïo söï lieân keát ngang. - Taïo ñöôïc phaùt trieån cung caáp nguyeân lieäu oån ñònh vôùi giaù caû phaûi chaêng, qua ñoù caùc coâng ty sieâu quoác gia ôû nöôùc chuû ñaàu tö hình thaønh söï lieân keát doïc. Do ñoù hoï coù theå sôû höõu luoân maïng löôùi phaân phoái saûn phaåm vaø buoân baùn ôû nöôùc ngoaøi. - Vieäc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi coøn nhaèm traùnh haøng raøo baûo hoä maäu dòch ôû caùc nöôùc nhaän ñaàu tö, ñoàng thôøi taän duïng lôïi theá so saùnh cuûa chuû ñaàu tö nhö öu ñaõi veà thueá taïi caùc nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö, theá maïnh veà coâng ngheä, tieàm löïc taøi chính cuûa beân chuû ñaàu tö . - Giuùp caùc coâng ty thaâm nhaäp phaùt trieån deã daøng, nhôø ñoù phaùt trieån thò phaàn. - Giuùp caùc nhaø tö baûn giaûm chi phí saûn xuaát, nhôø lao ñoäng töông ñoái reõ, tieát kieäm chi phí vaän taûi, giaûm chi phí baûo veä moâi tröôøng, - Bieâän phaùp ñeå thöïc hieän coâng cuoäc caûi toå cô caáu saûn xuaát ôû nöôùc chuû ñaàu tö theo höôùng thích nghi hôn vôùi söï phaân coâng lao ñoäng quoác teá. - Giuùp chuû ñaàu tö phaân taùn ruûi ro, moät trong nhöõng bieän phaùp oån ñònh neàn kinh teá chính quoác, choáng laïi maàm moáng laïm phaùt cao, taêng thaâm huït caùn caân thanh toaùn quoác gia. - Baønh tröôùng veà söùc maïnh kinh teá, taïo ñieàu kieän naâng cao uy tín chính trò, thöïc hieän yù ñoà cuûa chính quyeàn. Thoâng qua vieäc xaây döïng nhaø maùy, chuyeån giao coâng ngheä, phaùt trieån tieâu thuï ôû nöôùc ngoaøi , caùc chuû ñaàu tö deã buoäc caùc nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö phuï thuoäc moät phaàn nhaát ñònh vaøo mình. 1.3.1.2 Ñoái vôùi nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö : - Phaùt trieån haï taàng cô sôû vaät chaát veà giao thoâng, vaän taûi, caùc phöông tieän coâng nghieäp, thöông maïi… - Giaûi quyeát vaán ñeà thieáu voán cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån. - Söï ra ñôøi cuûa haøng loaït coâng ty, xí nghieäp vôùi nhieàu ngaønh ngheà ñaõ thu huùt moät löïc löôïng lao ñoäng lôùn. Goùp phaàn giaûi quyeát naïn thaát nghieäp vaø caûi thieän möùc soáng cuûa ngöôøi daân. - Laøm quen phöông thöùc quaûn lyù môùi, hoïc hoûi kinh nghieäm quaûn lyù kinh doanh trong kinh teá thò tröôøng cuûa caùc thöông gia nöôùc ngoaøi. - Tieáp caän vôùi nhöõng kyõ thuaät coâng ngheä tieán tieán. 10 11 - Môû roäng thò tröôøng tieâu thuï, laøm quen vôùi thò tröôøng quoác teá, gia taêng xuaát khaåu ñem khoái löôïng ngoaïi teä lôùn veà cho ñaát nöôùc, thuùc ñaåy ngoaïi thöông phaùt trieån; nhôø ñoù caûi thieän caùn caân thanh toaùn, caùn caân thöông maïi quoác gia. - Seõ keát hôïp ñöôïc taøi nguyeân vaø söùc lao ñoäng ñeå taïo ra saûn phaåm, hay hoï seõ khai thaùc ñöôïc tieàm löïc cuûa mình. - Goùp phaàn thay ñoåi nhanh choùng cô caáu kinh teá quoác daân, cô caáu xaõ hoäi, theo höôùng coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù. - Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taïo ñieàu kieän cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån tham gia vaøo quaù trình phaân coâng lao ñoäng quoác teá treân cô sôû taän duïng lôïi theá so saùnh cuûa quoác gia mình. 1.3.2 Caùch ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa döï aùn ñaàu tö : 1.3.2.1 Hieäu quaû kinh teá – xaõ hoäi : Söï gia taêng lieân tuïc vaø oån ñònh cuûa doøng voán FDI vaøo Vieät Nam ñaõ taïo ra nhöõng naêng löïc saûn xuaát môùi, goùp phaàn giaûi quyeát vaán ñeà coâng aên vieäc laøm vaø thuùc ñaåy neàn kinh teá taêng tröôûng cuï theå : Thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa kinh teá ñòa phöông : Hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp ñaàu tö nöôùc ngoaøi goùp phaàn bieán nhöõng vuøng ñaát ngheøo, cö daân thöa thôùt thaønh nhöõng vuøng kinh teá truø phuù, daân cö ñoâng ñuùc, thöïc hieän chieán löôïc phaân boå laïi lao ñoäng trong caû nöôùc vaø chính saùch thaønh thò hoùa noâng thoân, phaùt trieån cô sôû haï taàng , maïng löôùi vieãn thoâng…. cho ñòa phöông. Thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá ngaønh vaø lieân ngaønh (taïo aûnh höôûng daây chuyeàn thuùc ñaåy söï phaùt trieån caùc ngaønh ngheà khaùc coù lieân quan): Hoaït ñoäng ñaàu tö khoâng nhöõng mang laïi nhöõng lôïi ích cho caùc chuû ñaàu tö maø coøn taïo ñieàu kieän thuùc ñaåy ñeán söï hoaït ñoäng cuûa caùc ngaønh ngheà khaùc. Nhö ñaàu tö vaøo khaùch saïn , nhaø haøng keùo theo caùc hoaït ñoäng dòch vuï, thöông maïi… ngoaøi ra caùc ngaønh dòch vuï y teá vaø vaên hoaù cuõng phaùt trieån theo. Beân caïnh, cuõng coù moät soá döï aùn khi ñi vaøo hoaït ñoäng cuõng gaây aûnh höôûng ñeán caùc ngaønh khaùc nhö caïnh tranh saûn phaåm cuøng loaïi treân thò tröôøng hoaëc gaây oâ nhieåm moâi tröôøng. Nhöõng aûnh höôûng kinh teá xaõ hoäi khaùc : Nhö aûnh höôûng cuûa döï aùn ñeán moâi sinh, moâi tröôøng, xöû lyù chaát thaûi, tieáng oàn, myõ quan trong khu vöïc, goùp phaàn naâng cao daân trí vaø söùc khoûe cuûa ngöôøi daân ….. 1.3.2.2 Hieäu quaû doanh nghieäp : Baát cöù moät döï aùn ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi naøo ñöôïc thöïc hieän taïi moät ñòa phöông hoaëc vuøng laõnh thoå naøo ñoù, thì nhaø ñaàu tö cuõng nhö nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö ñeàu mong muoán mang laïi hieäu quaû nghóa laø lôïi nhuaän vaø lôïi ích kinh teá xaõ hoäi cho ñòa 11 12 phöông vuøng laõnh thoå ñoù. Nöôùc ñi ñaàu tö seõ khai thaùc nhöõng lôïi theá so saùnh cuûa nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö nhö taøi nguyeân, taän duïng lao ñoäng vaø nhöõng öu theáá saün coù cuûa ñòa phöông ñeå thöïc hieän döï aùn. Ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû söû duïng voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi, nöôùc ñi ñaàu tö vaø nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö thöôøng söû duïng caùc chæ tieâu phaûn aùnh hieäu quaû kinh teá cuûa voán ñaàu tö . Ñoái vôùi nhaø ñaàu tö : Lôïi nhuaän roøng cuûa döï aùn : ñaây laø chæ tieâu ñôn giaûn ñeå tính toaùn hieäu quaû cuûa moät döï aùn maø doanh nghieäp ñoù thöïc hieän : laø toång soá lôïi nhuaän thu ñöôïc trong thôøi gian hoaït ñoäng cuûa döï aùn baèng caùch laáy toång doanh thu tröø ñi toång chi phí döï kieán ( ñaõ tính thueá lôïi töùc) LN = Σ D - Σ C - Σ T Σ D : Toång doanh thu thuaàn (hoaït ñoäng chính vaø phuï cuûa döï aùn) Σ C : Toång chi phí lieân quan ñeán saûn xuaát kinh doanh dòch vuï Σ T : Thueá lôïi töùc phaûi noäp Döï aùn chæ coù lôøi khi LN > 0 vaø loã khi LN < 0. Chæ tieâu naøy ñöôïc duøng ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa nhöõng döï aùn ñaàu tö ngaén haïn, moâi tröôøng kinh doanh vaø ñoàng tieàn thanh toaùn oån ñònh. Ñoái vôùi nhöõng döï aùn daøi haïn, laïm phaùt vaø ñoàng tieàn maát giaù nhanh, duøng chæ tieâu lôïi nhuaän roøng ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa döï aùn khoâng coøn chính xaùc nöõa vì söùc mua cuûa ñoàng tieàn giaûm. Tyû suaát lôïi nhuaän treân voán ñaàu tö : Laø tyû soá giöõa lôïi nhuaän bình quaân cuûa moät naêm vaø toång voán ñaàu tö cuûa döï aùn. Nhöôïc ñieåm cuûa chæ tieâu naøy laø ñaùnh giaù hieäu quaû ñaàu tö khoâng chính xaùc do khoù ñeå xaùc ñònh moät naêm lôïi nhuaän ñieån hình ñaïi dieän cho caùc naêm hoaït ñoäng cuûa quaù trình ñaàu tö. Maëc khaùc , tuoåi thoï cuûa döï aùn vaø nhaân toá thôøi gian cuûa löu löôïng tieàn thu ñöôïc khoâng ñöôïc tính ñeán. Heä soá bình quaân hieäu quaû söû duïng voán ñaàu tö: Laø heä soá ñöôïc xaùc ñònh giöõa lôïi nhuaän roøng bình quaân thu ñöôïc haøng naêm vaø soá voán ñaàu tö bình quaân haøng naêm. Nhöôïc ñieåm cuûa chæ tieâu naøy chöa tính ñeán soá lôïi nhuaän roøng thu ñöôïc ôû thôøi ñieåm khaùc nhau trong töông lai cuûa döï aùn. Hieän giaù thuaàn – Net present value (NPV): Chæ tieâu hieän giaù thuaàn theå hieän khaû naêng tích luõy thöïc söï cuûa döï aùn. Goïi: PV laø hieän giaù cuûa caùc khoaûn tieàn T cuûa caùc naêm trong töông lai. T1,T2,….Tn laø caùc khoaûn thu nhaäp roøng ôû cuoái caùc naêm trong töông lai. B1, B2,……, Bn laø thu nhaäp cuûa döï aùn qua caùc naêm 12 13 C1, C2,…. Cn laø caùc khoaûn chi cuûa döï aùn qua caùc naêm R : laø tyû suaát chieát khaáu cuûa neàn kinh teá (chi phí cô hoäi vaø voán ñaàu tö) Thì PV 1 cuûa khoaûn tieàn T 1 nhaän ñöôïc ôû naêm thöù nhaát vôùi suaát chieát khaáu laø : PV 1 = T 1 1+i Giaù trò hieän taïi PV 2 cuûa khoaûn tieàn T 2 nhaän ñöôïc ôû cuoái naêm thöù 2: PV 2 = T 2 2 (1 + i) Giaù trò hieän taïi Pvn cuûa khoaûn tieàn Tn nhaän ôû cuoái naêm n vôùi laõi suaát I laø: PV n = T n n (1 + i) Coâng thöùc tính giaù trò hieän taïi cuûa caùc khoaûn thu khaùc nhau sau n naêm ñaàu tö ñöôïc xaùc ñònh nhö sau : ΣPV = T 1 + T 2 + T n 1+i 2 (1+i) (1+I) n Hieän giaù thuaàn (NPV) : Ñöôïc tính baèng hieäu soá giöõa toång hieän giaù nguoàn thu vaø toång hieän giaù caùc khoaûn chi qua caùc naêm cuûa döï aùn : NPV = ΣPB - ΣPC NPV : Hieän giaù thuaàn PB : Hieän giaù nguoàn thu PC : Hieän giaù caùc khoaûn chi Khi NPV >0 coù nghóa laø döï aùn mang laïi hieäu quaû kinh teá. Tyû suaát doanh lôïi noäi boä( Internal Rate of return – IRR) : Laø tyû suaát (laõi suaát) maø taïi ñoù toång hieän giaù nguoàn thu baèng toång hieän giaù caùc khoaûn chi, hay laø tyû suaát chieát khaáu taïi ñieåm NPV =0. Neáu IRR < laõi suaát vay voán thì döï aùn khoâng mang laïi hieäu quaû kinh teá. Ñoái vôùi nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö : Hieäu quaû kinh teá cuûa voán ñaàu tö : Thoâng qua chæ tieâu naøy xaùc ñònh giaù trò saûn löôïng maø moät ñôn vò ñaàu tö (ñoàng Vieät Nam hay USD) cuûa döï aùn ñem laïi cho neàn kinh teá. Chæ tieâu hieäu quaû kinh teá ñöôïc xaùc ñònh baèng chæ soá laõi goäp treân toång voán ñaàu tö (Ia) vaø chæ soá toång voán ñaàu tö treân doanh thu haøng naêm (Ib) cuûa döï aùn : Ia = Laõi goäp Toång voán ñaàu tö coá ñònh 13 14 Hoaëc Ib = Toång voán ñaàu tö (keå caû voán löu ñoäng ) Doanh thu haøng naêm cuûa döï aùn Tuøy theo moãi ngaønh maø quy ñònh möùc toái thieåu Ia vaø Ib khaùc nhau. Neáu döï aùn ñaït Ia vaø Ib döôùi möùc toái thieåu thì coù nghóa voán ñaàu tö vaøo ngaønh ñoù keùm hieäu quaû kinh teá. Chæ tieâu thu lôïi baèng ngoaïi teä : Chæ tieâu naøy ñöôïc xaùc ñònh qua caùc chæ soá : - Soá ngoaïi teä thu ñöôïc haøng naêm hoaëc toång soá ngoaïi teä tieát kieäm ñöôïc (do thay theá baèng nhaäp khaåu) - Hoaëc chæ tieâu kim ngaïch xuaát khaåu treân toång voán ñaàu tö Ic = Toång kim ngaïch xuaát khaåu cuûa hoaït ñoäng ñaàu tö Toång soá voán ñaàu tö Chæ tieâu phaûn aùnh ñoùng goùp cuûa döï aùn vaøo ngaân saùch nhaø nöôùc : Ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua caùc chæ soá töông ñoái vaø tuyeät ñoái : - Tuyeät ñoái : caùc khoaûn thu thueá nhö tieàn cho thueâ maët ñaát, nöôùc , maët bieån, tieàn dòch vuï vaø caùc khoaûn leä phí khaùc v.v…. - Töông ñoái : ñöôïc xaùc ñònh baèng tyû soá giöõa chæ soá tuyeät ñoái veà möùc ñoùng goùp vaøo ngaân saùch vaø toång soá voán ñaàu tö. Chæ soá naøy caøng lôùn thì lôïi ích kinh teá xaõ hoäi cuûa döï aùn caøng cao. 1.3.3 Tình hình ñaàu tö Vieät Nam : Keå töø khi luaät ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) ôû Vieät Nam ñöôïc ban haønh (12/1987) ñeán 30/6/2001 ñaõ thu huùt ñöôïc 3.341 döï aùn vôùi toång voán 40.035trieäu USD. Doøng voán FDI vaøo Vieät Nam taêng lieân tuïc vaø töông ñoái oån ñònh , xeùt treân caùc khiaù caïnh : toång voán ñaêng kyù, voán ñaõ thöïc hieän, soá döï aùn ñöôïc caáp pheùp vaø quy moâ trung bình cuûa töøng döï aùn . Baûng 1 : SOÁ DÖÏ AÙN ÑÖÔÏC CAÁP PHEÙP VAØ TOÅNG SOÁ VOÁN ÑÖÔÏC THÖÏC HIEÄN ( KHOÂNG KEÅ CAÙC DÖÏ AÙN ÑÖÔÏC CAÁP GIAÁY PHEÙP ÔÛ CAÙC KHU CHEÁ XUAÁT) NAÊM 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 SOÁ DÖÏ AÙN 37 68 108 151 197 269 343 TOÅNG SOÁ VOÁN ÑK (trieäu USD) VOÁN PHAÙP ÑÒNH QUY MOÂ TRUNG BÌNH / DÖÏ AÙN TYÛ LEÄ VOÁN ÑAÕ TH / TOÅNG VOÁN ÑK 371,8 562,5 839,0 1.322,3 2.165,0 2.900,0 3.765,6 288,4 311,5 407,5 663,6 1.418,0 1.468,5 1.729,9 10,05 08,57 07,77 08,76 11,00 10,78 10,98 08,06 17,16 21,45 23,44 21,38 35,02 39,83 14 15 30,25 17,65 2.986,6 6.530,8 370 1995 38,46 26,15 2.940,8 8.497,3 325 1996 60,57 13,48 2.334,4 4.649,1 345 1997 46,52 14,17 1.805,6 3.897,4 275 1998 92,40 05,02 693,3 1.568,3 312 1999 81,09 05,73 1.507,0 1.973,0 344 2000 * Toång 3.144 39.062,1 18.555,1 12,42 42,38 Nguoàn :- Nieân giaùm thoáng keâ naêm 1998, NXB thoáng keâ Haø Noäi naêm 99 - Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö (chöa keå caùc döï aùn cuûa Vietso petro, ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi) - (*) : Nguoàn Vuï Quaûn lyù döï aùn – Boä KH &ÑT Theo soá lieäu baûng döôùi ñaây ( baûng 1), tính ñeán cuoái naêm 1995 toång soá voán FDI ñaõ ñaêng kyù ôû Vieät Nam ñaït 18,477 tyû USD vôùi 1.543 döï aùn ñöôïc caáp giaáy pheùp. Toác ñoä taêng trung bình haøng naêm cuûa doøng voán naøy laø 51%, ñaëc bieät naêm 1995 taêng 73,4% so vôùi naêm 1994. Toång soá voán ñaõ thöïc hieän ñaït 5,585 tyû USD chieám 30,22% toång soá voán ñaêng kyù , toác ñoä taêng trung bình haøng naêm cuûa doøng voán ñaõ thöïc hieän naøy laø 82%, ñaëc bieät naêm 1993 taêng 116,21% so vôùi naêm 1992. Giai ñoaïn 1996-2000 : toång voán FDI thöïc hieän ñaït 12,8 tyû USD/20,58 tyû USD voán ñaêng kyù, soá döï aùn coøn hieäu löïc 1.300 döï aùn/ 1601 döï aùn FDI ñöôïc caáp pheùp , trong giai ñoaïn naøy coù 500 döï aùn taêng voán vôùi soá voán taêng theâm treân 6 tyû USD, trong khi soá voán thöïc hieän ñaït 2 tyû USD. Quy moâ trung bình cuûa döï aùn cuõng taêng daàn töø 8,8 trieäu USD thôøi kyø 1988-1991 leân tôùi treân 10,92 trieäu USD thôøi kyø 1992-1994 vaø taêng voït leân 17,65 trieäu USD naêm 1995, naêm 1996 leân ñeán : 26,15 trieäu USD, naêm 1996 taêng voït laø do coù 2 döï aùn ñaàu tö vaøo lónh vöïc phaùt trieån ñoâ thò ôû Haø Noäi vaø Tp.Hoà Chí Minh ñöôïc pheâ duyeät vôùi quy moâ döï aùn lôùn hôn (hôn 3 tyû USD/2 döï aùn). Naêm 1997, 1998: ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam coù bieåu hieän suy giaûm quy moâ trung bình :13,83 trieäu USD, nhaát laø caùc naêm 1999-2000 : quy moâ trung bình chæ coøn 5,39 trieäu USD . Neáu xeùt trong suoát thôøi kyø 1988-2000 thì naêm 1995 coù theå ñöôïc xem laø naêm ñænh cao veà thu huùt ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi cuûa Vieät Nam (caû veà soá döï aùn, voán ñaêng kyù, cuõng nhö quy moâ döï aùn) Neáu theo soá löôïng voán ñaêng kyù thì quy moâ döï aùn bình quaân cuûa thôøi kyø19882000 laø 12,42 trieäu USD/döï aùn. So vôùi moät nöôùc ôû thôøi kyø ñaàu thöïc hieän chính saùch thu huùt ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi thì quy moâ döï aùn ñaàu tö vaøo nöôùc ta bình quaân vaøo thôøi kyø naøy laø khoâng thaáp. Nhöng naêm 1999, 2000 quy moâ döï aùn nhoû ñi moät caùch ñoät ngoät 5,02 trieäu USD/döï aùn vaø 5,73 trieäu USD/döï aùn laø ñieàu ñaùng ñeå chuùng ta phaûi xem xeùt. 15 16 Naêm 2000 toång voán môùi thu huùt : 1.973 trieäu USD vôùi 344 döï aùn, trong ñoù Boä KH & ÑT caáp pheùp : 24 döï aùn vôùi soá voán 1,3 tyû USD, UBND Tænh caáp 166 döï aùn vôùi soá voán 197,7 trieäu USD, Ban Quaûn lyù caùc KCN vaø KCX caáp 154 döï aùn vôùi soá voán 475 trieäu USD. Toång voán boå sung : 425,6 trieäu USD vôùi 153 döï aùn, ruùt pheùp 1,6 tyû USD vôùi 76 döï aùn. Thöïc teá cho thaáy, trong naêm 2000 hoaït ñoäng ñaàu tö trong khu vöïc 100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi soâi noåi hôn so vôùi khu vöïc lieân doanh. Coù 249 döï aùn 100 % voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc trieån khai vôùi toång voán thöïc hieän gaàn 593 trieäu USD, 172 döï aùn lieân doanh vôùi voán thöïc hieän gaàn 831 trieäu USD ñöôïc trieån khai. Tình hình giaûi theå döï aùn ôû moät soá ñòa phöông tính ñeán naêm 2000 ñöôïc theå hieän qua baûng sau (baûng 2): Baûng soá 2:TÌNH HÌNH GIAÛI THEÅ DÖÏ AÙN ÔÛ MOÄT SOÁ ÑÒA PHÖÔNG SOÁ DÖÏ AÙN VOÁN ÑAÊNG KYÙ VOÁN PHAÙP ÑÒNH VN GOÙP 210 36 88 45 18 22 19 3 24 23 488 2.429 1.269 1.018 587 350 347 285 244 120 98 6.747 931 635 624 194 145 143 99 114 56 66 3007 257 154 204 34 49 41 30 40 13 21 843 ÑÒA PHÖÔNG TP. HCM BAØ RÒA –VT HAØ NOÄI ÑOÀNG NAI ÑAØ NAÜNG HAÛI PHOØNG QUAÛNG NINH QUAÛNG NAM BÌNH DÖÔNG KHAÙNH HOAØ Toång coäng Nguoàn : Vuï quaûn lyù döï aùn –Boä KH &ÑT Trong khi ñaàu tö vaøo caùc döï aùn 100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ngaøy moät taêng, thì ñaàu tö vaøo caùc lieân doanh coù daáu hieäu chaäm laïi vì coù khaù nhieàu döï aùn ñaàu tö theo hình thöùc naøy bò giaûi theå. Theo nguoàn Boä KH & ÑT tính ñeán ngaøy 15/02/2001 coù 642 döï aùn lieân doanh vôùi toång voán ñaêng kyù 8.111,5 trieäu USD bò giaûi theå. Rieâng naêm 2000 coù 69 döï aùn (phaàn lôùn laø lieân doanh) vôùi toång voán ñaêng kyù gaàn 1.635,76 trieäu USD bò giaûi theå. Tính ñeán 31/12/2000 soá döï aùn coøn hieäu löïc laø 2.732 döï aùn , trong ñoù:100 % voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi 1.560 döï aùn, toång voán ñaàu tö ñaêng kyù 11,193 tyû USD , toång voán thöïc hieän 5,176 tyû USD; khu vöïc lieân doanh 1.042 döï aùn, vôùi toång voán ñaêng kyù treân 21,192 16 17 tyû vaø 9,942 tyû voán thöïc hieän, khu vöïc hôïp taùc kinh doanh 130 döï aùn, vôùi toång voán ñaêng kyù 3.796 trieäu USD, voán thöïc hieän 2.648 trieäu USD. Ñöôïc theå hieän qua baûng 3 BAÛNG SOÁ 3: TÌNH HÌNH DÖÏ AÙN COØN HIEÄU LÖÏC TÍNH ÑEÁN 31/12/2000 ÑVT : TRIEÄU USD HÌNH THÖÙC LIEÂN DOANH SOÁ DÖÏ AÙN 1.042 VOÁN ÑAÀU TÖ ÑAÊNG KYÙ 21.192 VOÁNÑAÀU TÖ THÖÏC HIEÄN 9.942 TYÛ LEÄ VOÁN TH/VOÁN ÑK (%) 46,9 100% VOÁN NN 1.560 11.193 5.176 46,2 HÔÏP TAÙC KD 130 3.796 2.648 69,8 TOÅNG 2.732 36.181 17.766 49,1 Nguoàn Boä Keá Hoaïch & Ñaàu Tö Baûng 4 : Soá döï aùn taäp trung vaøo caùc ngaønh töø 1988-2000 Lónh vöïc ñaàu tö Noâng laâm ngö nghieäp Coâng nghieäp Soá döï aùn Voán ñaêng kyù (trieäu USD) Quy moâtrung bình döï aùn Tyû leä (%) 414 1.731,5 04,18 13,2 1.695 16.068,8 09,48 53,9 Xaây döïng 270 4.592,5 17,01 08,6 Dòch vuï, du lòch 399 8.501,8 21,31 12,7 Vaên hoaù-y teá- giaùo duïc 98 523,7 05,34 03,1 Ngaønh khaùc 268 7.643,8 28,52 08,5 3.144 39.062,1 12,42 100,0 Toång Nguoàn : Nieân giaùm thoâng keá , Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö Nguoàn voán FDI thu huùt vaøo caùc ngaønh coâng nghieäp, caùc ngaønh noâng, laâm , ngö nghieäp coù soá döï aùn lôùn nhöng voán thaáp hôn; keá ñoù laø lónh vöïc khaùch saïn, du lòch vaø dòch vuï, thaáp nhaát laø vaên hoaù-giaùo duïc-y teá. Ñöôïc theå hieän qua baûng treân (baûng 4). Naêm 2000 Nguoàn FDI ôû Vieät Nam taäp trung chuû yeáu vaøo caùc vuøng troïng ñieåm nhö Haø Noäi –Haûi Phoøng, Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, Soâng Beù- Ñoàng Nai, Baø Ròa – Vuõng Taøu. Ñöôïc theå hieän qua baûng sau (baûng 5) Baûng soá 5: Caùc Döï aùn taäp trung vaøo caùc vuøng kinh teá troïng ñieåm naêm 2000 Teân ñòa phöông Soá döï aùn Voán ñaêng kyù Quy moâ döï aùn (trieäu USD) (trieäu USD) Bình Döông 110 330,7 3,006 17 18 Tp. HCM Ñoàng Nai Baø Ròa – Vuõng Taøu Haø Noäi 107 26 06 35 189,7 95,9 35,5 33,2 1,773 3,688 5,917 0,949 Nguoàn : Boä KH & ÑT Veà caùc ñoái taùc ñöôïc caáp pheùp ñaàu tö :Tính ñeán heát naêm 2000 ñaõ coù hôn 700 coâng ty thuoäc 66 nöôùc vaø vuøng laõnh thoå coù döï aùn ñaàu tö tröïc tieáp taïi Vieät Nam. Trong soá naøy, coù 13 nöôùc vaø vuøng laõnh thoå coù toång soá voán ñaêng kyù hôn 1 tyû USD moãi nöôùc. Nhaät Baûn vaø caùc nöôùc Asean: Ñaøi Loan, Hoàng Koâng, Haøn Quoác, Singapore laø nhöõng quoác gia vaø laõnh thoå coù voán ñaàu tö lôùn nhaát ôû Vieät Nam. Ñaàu tö tröïc tieáp cuûa Myõ vaøo Vieät Nam giai ñoaïn 1988-1993, khi leänh caám vaän coøn hieäu löïc chæ ñaït 3,3 trieäu USD, nhöng chæ sau naêm ñaàu tieân 1994 boû leänh caám vaän, con soá naøy ñaït leân ñeán treân 266 trieäu USD (töùc treân 80 laàn cuûa toaøn boä 6 naêm tröôùc). Nhö vaäy sau 1 naêm boû leänh caám vaän, Myõ ñaõ chuyeån töø vò trí thöù 11 naêm 1994 leân vò trí thöù 8 trong toång soá treân 50 nöôùc coù voán ñaàu tö tröïc tieáp vaøo Vieät Nam, naêm 1995 thì Myõ leân vò trí thöù 6 sau Nhaät, Ñaøi Loan, Haøn Quoác, Singapore vaø Thuïy só. Hieän nay, Myõ laø nöôùc ñöùng thöù 9 trong caùc nöôùc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam. Tính ñeán 30/6/2001 tình hình ñaàu tö nöôùc ngoaøi töông ñoái khaû quan caáp pheùp 197 döï aùn vôùi toång soá voán ñaàu tö ñaêng kyù 973 trieäu USD gaáp 3 laàn so vôùi cuøng kyø naêm ngoaùi. Ngoaøi ra, coù 76 döï aùn ñang hoaït ñoäng ñaõ taêng voán theâm 276 trieäu USD (taêng 13% veà soá döï aùn vaø 63% veà voán ñaàu tö). Saùu thaùng qua, soá voán taêng theâm gaàn 1,25 tyû USD nhöng soá voán bò ruùt giaáy pheùp tröôùc thôøi haïn gaàn 700 trieäu USD vôùi 26 döï aùn (phaàn lôùn do khoâng trieån khai) .Ñöôïc theå hieän qua baûng 6 Baûng soá 6 : Tình hình ñaàu tö nöôùc ngoaøi saùu thaùng ñaàu naêm 2001 Chæ tieâu Toång soá voán ñaàu tö So vôùi cuøng kyø (%) (trieäu USD) Gaàn gaáp 3 laàn 973 Caáp pheùp 164 276 Taêng voán 700 Ruùt pheùp 900 129 Voán ñaàu tö thöïc hieän 115 3.000 Doanh thu 1.681 106 Xuaát khaåu 115 2.231 Nhaäp khaåu 96 120 Noäp ngaân saùch Nguoàn : Boä KH &ÑT 18 19 Theo soá lieäu cuûa Toång cuïc thoáng keâ taïi TP.HCM : saûn xuaát coâng nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi saùu thaùng ñaàu naêm 2001 öôùc ñaït 7.553,8 tyû ñoàng, chæ taêng 12,75 % so cuøng kyø naêm ngoaùi. Ñoàng Nai con soá töông öùng 5.930,2 tyû ñoàng vaø 15,35%. Haûi phoøng laø 2.299 tyû ñoàng vaø 10,1%. Rieâng Haø Noäi ñaït 2.635 tyû ñoàng chæ baèng 93,8% so cuøng kyø naêm ngoaùi. Söï suùt giaûm cuûa hai Thaønh phoá Haø Noäi vaø Hoà Chí Minh khoâng chæ laøm chaäm laïi toác ñoä taêng tröôûng chung cuûa khu vöïc coâng nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi maø coøn taùc ñoäng nhieàu maët tôùi moâi tröôøng kinh doanh taïi Vieät Nam. Tình hình thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong saùu thaùng cuoái naêm 2001 vaø nhöõng naêm tôùi coøn nhieàu khoù khaên. Soá döï aùn tieàm naêng coù khaû naêng ñöôïc caáp giaáy pheùp trong thôøi gian tôùi quaù ít, trong khi soá döï aùn khoâng trieån khai hoaït ñoäng töông ñoái nhieàu. Tính ñeán nay, hieän coù khoaûng 635 döï aùn ñaõ ñöôïc caáp pheùp ñaàu tö vôùi toång voán ñaêng kyù 6,7 tyû USD chöa trieån khai hoaït ñoäng, trong ñoù coù 28 döï aùn coù khaû naêng phaûi ruùt giaáy pheùp trong naêm 2001. Cuøng söï gia taêng cuûa doøng FDI vaøo Vieät Nam laø söï xuaát hieän vaø phaùt trieån cuûa nhieàu khu coâng nghieäp vaø khu cheá xuaát : Haø Noäi – Haûi Phoøng , Quaûng Nam- Ñaø Naüng, TP.Hoà Chí Minh – Soâng Beù, Ñoàng Nai, Baø Ròa - Vuõng taøu…. Ñaây laø höôùng ñi ñuùng ñaén nhaèm goùp phaàn phaân boá coâng nghieäp hôïp lyù, taïo ñieàu kieän ñöa vuøng khoù canh taùc vaøo söû duïng hieäu quaû hôn. Hieän coù 67 khu coâng nghieäp vaø khu cheá xuaát naèm raõi raùc khaép toaøn quoác. Goùp phaàn chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng coâng nghieäp hoaù , hieän ñaïi hoaù ñeå phaùt trieån löïc löôïng saûn xuaát. Hieän nay ñaàu tö nöôùc ngoaøi taäp trung chuû yeáu vaøo lónh vöïc coâng nghieäp vaø chieám gaàn 35% giaù trò saûn löôïng coâng nghieäp . Coù nhieàu ngaønh coâng nghieäp môùi : laép raùp oâtoâ, xe maùy, tin hoïc, ñieän töû daân duïng, sôïi vaûi cao caáp…; nhieàu ngaønh dòch vuï môùi : khaùch saïn cao caáp, dòch vuï taøi chính, ngaân haøng…, naêng löïc saûn xuaát cuûa nhieàu ngaønh coâng nghieäp quan troïng nhö : xi maêng, saét theùp, hoaù chaát , ñaëc bieät laø daàu khí vaø böu chính vieãn thoâng ñöôïc naâng cao. Beân caïnh ñoù, goùp phaàn hoaøn chænh ngaøy caøng ñaày ñuû vaø toát hôn heä thoáng cô sôû haï taàng ñaëc bieät laø giao thoâng vaän taûi, naêng löôïng. Giaûi quyeát ñöôïc naïn thaát nghieäp taïo coâng aên vieäc laøm , thu huùt ñöôïc nhieàu lao ñoäng vaø taêng daàn qua caùc naêm :naêm 1993 :49.892 lao ñoäng, naêm 1994: 88.059 lao ñoäng, naêm 1995 : 120.000 lao ñoäng, naêm 1996 : 172.928 lao ñoäng, naêm 1997 : 250.000 lao ñoäng, naêm 1998 : 270.000 lao ñoäng, naêm 1999: 296.500 lao ñoäng, naêm 2000 : 350.000 lao ñoäng. Qua hôïp taùc ñaàu tö, moät soá löôïng ñaùng keå ngöôøi lao ñoäng ñöôïc ñaøo taïo naâng cao naêng löïc quaûn lyù, trình ñoä khoa hoïc, coâng ngheä, ñuû söùc thay theá chuyeân gia nöôùc 19