Tài liệu Ct vi sinh 2 thang

BỘ Y TẾ BỆNH VIỆN BẠCH MAI CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO LIÊN TỤC XÉT NGHIỆM VI SINH NÂNG CAO CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO 2 THÁNG CHO CÁC CÁN BỘ LÀM XÉT NGHIỆM VI SINH LÂM SÀNG HÀ NỘI - 2012 0 GIỚI THIỆU CHƯƠNG TRÌNH Vi sinh lâm sàng ngày càng có vai trò quan trọng trong y học hiện đại, đóng góp nhiều trong chẩn đoán xác định vi sinh vật gây bệnh giúp cho các thầy thuốc lâm sàng chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả cho người bệnh. Cùng với sự phát triển của y học, chuyên ngành Vi sinh có nhiều tiến bộ không ngừng nhiều kỹ thuật chẩn đoán mới được ra đời, giúp cho việc xác định nhanh và chính xác tác nhân gây bệnh. Việc đào tạo cho nhân viên làm việc tại các khoa xét nghiệm có trình độ, năng lực chuyên môn đáp ứng được các kỹ thuật mới là điều hết sức cần thiết. Xuất phát từ nhu cầu đó Ban Giám đốc đã giao cho các cán bộ của khoa Vi sinh - bệnh viện Bạch Mai biên soạn tài liệu đào tạo “Xét nghiệm Vi sinh nâng cao”. Tài liệu “Xét nghiệm Vi sinh nâng cao” cung cấp các kiến thức về kỹ thuật định danh vi khuẩn bằng bộ API (Pháp) và kiểm soát chất lượng xét nghiệm. Định danh vi khuẩn bằng bộ API là một kỹ thuật định danh chuẩn với với trên 20 tính chất sinh vật hóa học giúp cho việc định danh chính xác và đảm bảo chất lượng, kỹ thuật này chưa được thực hiện ở nhiều tuyến dưới. Tài liệu sẽ giúp cho các nhân viên làm Vi sinh lâm sàng của các bệnh viện vệ tinh thuộc bệnh viện Bạch Mai và các bệnh viện tuyến dưới có thể định danh được các các vi sinh vật gây bệnh nhanh và chính xác. Từ đó hỗ trợ các bác sỹ lâm sàng chẩn đoán và điều trị bệnh kịp thời, hiệu quả. Chương trình "Xét nghiệm Vi sinh nâng cao" 2 tháng là chương trình cung cấp các kiến thức, kỹ năng nâng cao về Vi sinh cho các cán bộ đã học chương trình Vi sinh cơ bản 3 tháng. Chương trình cũng nêu rõ các điều kiện cần thiết, nội dung của khóa học và phương pháp đánh giá học viên sau khi kết thúc khóa đào tạo. 1 BỘ Y TẾ CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM BỆNH VIỆN BẠCH MAI Độc lập – Tự do – Hạnh phúc CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO LIÊN TỤC 1. TÊN KHÓA HỌC: Xét nghiệm Vi sinh nâng cao 2. THỜI GIAN ĐÀO TẠO: 02 tháng 3. MỤC TIÊU ĐÀO TẠO Mục tiêu kiến thức: 3.1. Trình bày được các kiến thức nâng cao về vi khuẩn. 3.2. Trình bày được mục đích và nguyên lý định danh vi khuẩn bằng bộ API. 3.3. Trình bày được các quy định chung về kiểm tra chất lượng trong xét nghiệm Vi khuẩn. Mục tiêu kỹ năng: 3.4. Thực hiện thành thạo kỹ thuật lấy, vận chuyển, bảo quản và xử lý bệnh phẩm xét nghiệm vi sinh. 3.5. Thực hiện thành thạo một số kỹ thuật xét nghiệm vi sinh cơ bản và nuôi cấy phân lập vi khuẩn. 3.6. Tiến hành được kỹ thuật định danh vi khuẩn bằng bộ API. 3.7. Tiến hành được kiểm tra chất lượng xét nghiệm Vi khuẩn định danh bằng bộ API. Mục tiêu thái độ: 3.8. Rèn luyện tính cẩn thận, tinh thần trách nhiệm, tác phong tích cực trong quá trình thực hiện xét nghiệm vi sinh 3.9. Rèn luyện tác phong ngăn nắp, có tổ chức, đảm bảo an toàn sinh học khi thực hiện xét nghiệm vi sinh 2 4. HỌC VIÊN THAM DỰ KHÓA ĐÀO TẠO: Là các cán bộ làm công tác xét nghiệm vi sinh lâm sàng có đủ điều kiện sau: - Đang làm việc tại Khoa/Phòng xét nghiệm vi sinh lâm sàng của bệnh viện. - Đã học xong chương trình Kỹ thuật xét nghiệm vi sinh lâm sàng 3 tháng. - Có thời gian làm Vi sinh lâm sàng ít nhất 6 tháng. - Được Bệnh viện cử đi học và tiếp nhận sau khi kết thúc khóa học. 5. NỘI DUNG ĐÀO TẠO TT 1. TÊN BÀI MỤC TIÊU HỌC TẬP 1. Trình bày được kiến thức cơ bản về vi khuẩn đường ruột (Enterobacteriaceae). 2. Trình bày được các phương pháp lấy, vận chuyển, bảo quản và xử lý các loại bệnh phẩm XN vi sinh đúng quy cách. 3. Trình bày được mục đích và Các vi khuẩn đường nguyên lý của kỹ thuật định danh ruột vi khuẩn đường ruột bằng bộ API (Enterobacteriaceae) 20E. 4. Thực hiện được kỹ thuật và nhận định được kết quả nhuộm Gram từ bệnh phẩm . 5. Thực hiện được kỹ thuật nuôi cấy phân lập vi khuẩn. 6. Tiến hành được kỹ thuật định danh vi khuẩn bằng bộ API 20E. 3 SỐ TIẾT TS LT TH 80 12 68 2. 1. Trình bày được kiến thức cơ bản về vi khuẩn Gram âm không lên men đường (non- Enterobacteriaceae). 2. Trình bày được mục đích và nguyên lý của kỹ thuật định danh các vi khuẩn Gram âm không lên men Các vi khuẩn Gram đường (non - Enterobacteriaceae) âm không lên men bằng bộ API 20NE đường (non3. Thực hiện được kỹ thuật và Enterobacteriaceae) nhận định được kết quả nhuộm Gram từ bệnh phẩm. 4. Thực hiện được kỹ thuật nuôi cấy phân lập vi khuẩn. 5. Tiến hành được kỹ thuật định danh vi khuẩn bằng bộ API 20 NE. 64 8 56 3. 1. Trình bày được kiến thức cơ bản về vi khuẩn Gram (+) có Catalase (+) 2. Trình bày được mục đích và nguyên lý của kỹ thuật định danh vi khuẩn Gram (+) có Catalase (+) bằng API 20 Staph. 3. Thực hiện được kỹ thuật và nhận định được kết quả nhuộm Gram từ bệnh phẩm. 4. Thực hiện được kỹ thuật nuôi cấy phân lập vi khuẩn. 5. Tiến hành được kỹ thuật định danh vi khuẩn bằng bộ API 20 Staph. 68 8 60 Các vi khuẩn Gram (+) có Catalase (+) 4 1. Trình bày được kiến thức cơ bản về vi khuẩn Gram (+) có Catalase (-) 2. Trình bày được mục đích và nguyên lý của kỹ thuật định danh vi khuẩn Gram (+) có Catalase (-) bằng API 20 Strep. 3. Thực hiện được kỹ thuật và nhận định được kết quả nhuộm Gram từ bệnh phẩm. 4. Thực hiện được kỹ thuật nuôi cấy phân lập vi khuẩn. 5. Tiến hành được kỹ thuật định danh vi khuẩn bằng bộ API 20 Strep. 68 8 60 1. Trình bày được các quy định chung về kiểm tra chất lượng Kiểm tra chất lượng trong xét nghiệm Vi khuẩn. trong xét nghiệm Vi 2. Tiến hành được kiểm tra chất khuẩn lượng xét nghiệm Vi khuẩn định danh bằng bộ API. 20 8 12 Khai giảng, bế giảng, ôn tập, kiểm tra 20 44 256 4. Các vi khuẩn Gram (+) có Catalase (-) 5. 6. Tổ chức lớp TỔNG SỐ 320 6. ĐÁNH GIÁ 6.1. Đánh giá đầu vào (Pretest) Kiểm tra kiến thức: - Hình thức: Kiểm tra viết. - Thời gian: 15 phút. - Phương pháp: thi trắc nghiệm (test). 5 6.2. Đánh giá thường xuyên Định kỳ kiểm tra lý thuyết và thực hành 3-4 tuần/lần (2 lần kiểm tra/2 tháng). - Kiểm tra kiến thức + Hình thức: Bài viết lý thuyết, bảng kiểm. + Thời gian: 20-30 phút. + Phương pháp: Câu hỏi tự luận/bài tập xử trí tình huống hoặc câu hỏi trắc nghiệm khách quan. - Kiểm tra thực hành: + Hình thức: Báo cáo thực hành, thực hành. + Thời gian: 10-15 phút/học viên + Phương pháp: Quan sát bằng bảng kiểm và vấn đáp. Các chỉ tiêu kỹ thuật cho học viên: Các chỉ tiêu cho từng học viên TT Chỉ tiêu về thực hành (số lượng) Quan sát Tên xét nghiệm Trợ giúp Tự làm 1. Kỹ thuật nhuộm + 10 lần 2. Nuôi cấy phân lập vi khuẩn + 10 lần 3. Định danh vi khuẩn bằng bộ API 20E + + 10 lần 4. Định danh vi khuẩn bằng bộ API 20NE + + 10 lần 5. Định danh vi khuẩn bằng bộ API 20 Staph + + 5 lần 6. Định danh vi khuẩn bằng bộ API 20 Strep. + + 5 lần 7. Kiểm tra chất lượng xét nghiệm Vi khuẩn định danh bằng bộ API. + + 6.3. Đánh giá kết thúc (Postest): 01 bài thi viết và 01 bài thi thực hành - Bài thi viết: + Thời gian: 20-30 phút. + Nội dung: Tổng hợp kiến thức kỹ thuật. + Phương pháp: Thi trắc nghiệm (test). - Kiểm tra thực hành: 6 5 lần + Hình thức: Quan sát quá trình thực hành của học viên; tổ chức thi thực hành mỗi học viên thực hiện ít nhất 3 lần toàn bộ quy trình kỹ thuật xét nghiệm định danh một số vi khuẩn Gram âm gây bệnh thường gặp. + Thời gian: 10-20 phút / học viên. + Phương pháp: Quan sát bằng bảng kiểm và vấn đáp. - Điểm thi kết thúc: Trung bình cộng của hệ số điểm bài thi viết và điểm bài thi thực hành, trong đó điểm lý thuyết hệ số 1, điểm thực hành hệ số 2. 7. TỔ CHỨC KHÓA HỌC 7.1. Phân bố thời gian khóa học 7.1.1. Quỹ thời gian: 8 tuần x 5 ngày x 8 tiết(giờ)/ngày = 320 tiết(giờ) 7.1.2. Phân bổ thời gian: - Học lý thuyết: 44 tiết(giờ) - Thực tập lâm sàng: 256 tiết(giờ) - Khai giảng, bế giảng, ôn tập và kiểm tra: 12 tiết(giờ) 7.1.3. Thời khóa biểu: Buổi Thứ 2 Thứ 3 Thứ 4 Thứ 5 Tuần 1 Sáng Khai giảng, Pre test Học LT Chiều Học LT Học LT Học LT Thứ 6 Học LT Học LT Học LT Học LT Học LT Thực tập Thực tập Thực tập Sáng Thực tập PXN Học LT PXN PXN PXN Tuần 2-4 Thực tập Thực tập Thực tập Chiều Thực tập PXN Học LT PXN PXN PXN Thực tập Thực tập Thực tập Thực tập Sáng Thực tập PXN PXN PXN PXN PXN Tuần 5-7 Thực tập Thực tập Thực tập Thực tập Chiều Thực tập PXN PXN PXN PXN PXN Tuần Sáng Thực tập PXN, ôn thi và thi kết thúc khóa học 8 Chiều Thực tập PXN, ôn thi và thi kết thúc khóa học Bế mạc Ghi chú : Học lý thuyết và thực tập lâm sàng các buổi = 4 tiết(giờ). 7 7.2. Tổ chức khóa học - Mỗi lớp học không quá 20 học viên. - Khóa học được tổ chức tại Bệnh viện Bạch Mai do Trung tâm Đào tạo Chỉ đạo và khoa Vi sinh tuyến trực tiếp quản lý. - Mỗi lớp học có 01 giáo viên phụ trách và đồng thời là tư vấn hỗ trợ học tập cho học viên. - Học viên trong lớp bầu lớp trưởng và 1-2 lớp phó. - Học lý thuyết tại giảng đường của Trung tâm Đào tạo - Chỉ đạo tuyến hoặc giảng đường Khoa Vi sinh. - Thực hành: Tại các phòng xét nghiệm thuộc Khoa Vi sinh. Lớp học có thể chia thành 2 – 4 nhóm khi thực tập lâm sàng. 7.3. Cấp chứng chỉ 7.3.1. Những học viên đủ các tiêu chuẩn sau đây được Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai cấp Giấy chứng nhận theo quy định của Thông tư 07/2008/TT-BYT cảu Bộ Y tế: - Không nghỉ quá 10% tổng số thời gian khóa học. - Không bị kỷ luật từ hình thức cảnh cáo trở lên trong thời gian tham dự khóa học. - Hoàn thành đầy đủ bảng chỉ tiêu thực hành của khóa học. - Không quá 1 bài kiểm tra thường xuyên bị điểm dưới 5 (trên 10). - Điểm thi kết thúc khóa học từ 5,0 điểm (trên 10) trở lên. 7.3.2. Những học viên không đủ 5 tiêu chuẩn trên không được cấp giấy chứng nhận và sẽ bị trả trở về đơn vị công tác. 8. ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH 8.1. Đội ngũ giảng viên - Số lượng: tối thiểu 10 giảng viên - Chuyên khoa Vi sinh, có thâm niên công tác tại khoa Vi sinh ít nhất 5 năm. 8 8.2. Tài liệu cho học viên, giáo viên, sách, tài liệu tham khảo Xuất bản TT Tên sách 1 Xét nghiệm Vi sinh lâm sàng Đoàn Mai Phương và CS 2012 Nhà xuất bản y học 2 Vi sinh vật y học Lê Huy Chính và CS 2007 Nhà xuất bản y học 3 Vi sinh vật y học Đào Thị Nguyên, Nguyễn Văn Dịp 2001 Nhà xuất bản y học 4 Vi khuẩn y học Lê Văn Phủng 2009 Nhà xuất bản giáo dục VN 5 Kỹ thuật xét nghiệm Vi sinh vật y học Hoàng Thuỷ Long 1991 Nhà xuất bản văn hoá 6 Medical microbiology Cedric Mims 1993 Year Book Europe Limited 7 Textbook of diagnostic microbiology Connie R. Mahon, Donald C. Lehman, Geogrge Manuselis 2007 Third edition 8 Bailey & Scott's diagnostic microbiology Elle Jo Baron, Sydney M.Finegold 1990 The C.V. Mosby company 9 Basic laboratory procedures in clinical bacteriology J.Vandepitte, J.Verhaegen, K.Engbaek 2003 WHO-Geneva Koneman EW 1992 Four edition Biomerieux 1996 Color atlats and texbook 10 of diagnostic microbiology 11 Identification and susceptibility testing Tác giả Năm phát hành 9 8.3. Cơ sở vật chất và trang thiết bị học tập - Phòng học lý thuyết: 1 phòng, có đủ chỗ cho 20 học viên. - Phòng giảng thực hành: 05 phòng đủ chỗ cho 20 học viên chia 5 nhóm. - Phương tiện nghe nhìn: bảng, bút viết; máy tính và máy chiếu. - Trang thiết bị, đồ dùng học tập. - Các dụng cụ và thiết bị phục vụ cho học thực hành: Các trang thiết bị cần thiết cho một phòng xét nghiệm Vi sinh từ cấp tuyến huyện trở lên. 9. HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH - Thực tập lâm sàng: học viên học thực hành tại Khoa Vi sinh được chia thành 5 nhóm. Mỗi nhóm có 1 giảng viên hướng dẫn. Học viên được thực hành kỹ thuật với sự cho phép, hướng dẫn và giám sát của giảng viên. - Học viên sẽ được tham gia trực cùng các ca trực của bác sỹ: 1-2 học viên đi trực theo 1 cán bộ của Khoa Vi sinh. Học viên được học quan sát thực hành trong ca trực của mình với sự hướng dẫn, giám sát của cán bộ chịu trách nhiệm trong ca trực tại Khoa. - Mỗi học viên có một sổ theo dõi học tập và ghi chép các kỹ thuật đã tham gia hoặc trực tiếp thực hiện với xác nhận của giáo viên hoặc cán bộ được chỉ định theo dõi đào tạo tại cơ sở đào tạo. 10