Tài liệu Cph

Lêi më ®Çu Khi nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh doanh nghiÖp còng trë thµnh hµng ho¸ khi nhu cÇu mua vµ b¸n vµ ®Çu t réng r·i trªn thÞ trêng th× ho¹t ®éng ®Þnh gi¸ trë nªn s«i ®éng vµ ngµy cµng ®îc chó träng trong cac cuéc c¶i c¸ch doanh ngiÖp nhµ níc ,cæ phÇn ho¸ lµ gi¶i ph¸p mang tÝnh ®ét ph¸ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c¬ b¶n lµ së h÷u doanh ngiÖp .vµ do ®ã t¹o ra m«i trêng ®éng lùc to lín gióp cho doanh ngiÖp nhµ níc sau khi chuyÓn ®æi thµnh c«ng ty cæ phÇn cã t«c ®é t¨ng tr¬ng theo cÊp sè nh©n toµn diÖn th× vÉn ®Ò x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh ngiÖp lµ kh«ng thÓ thiÕu ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi ngêi mua vµ ngêi b¸n cung nh quyÒn lîi c¸c thµnh viªn c«ng ty cæ phÇn ,trong quÊ trinh chuyÓn ®æi .®©y lµ mét ®Ò tµi g©y ra nhiÒu tranh luËn trªn c¸c diÔn ®µn kinh tÕ c¶ vÒ lý luËn lÉn thc tiÕn trong mÊy chuc n¨m qua .tõ tÝnh chÊt bøc thiÕt cña nã t«i quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi ((x· ®Þnh gi¸ trÞ doanh ngiÖp trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ d«anh ngiÖp nhµ níc )).trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh ngiÖp nhµ níc chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn ë ViÖt nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh nhng bªn c¹nh ®ã nã cßn cã nhiÒu thiÕu sãt vµ h¹n chÕ cÇn ngiªn cøu ®a ra ph¬ng ph¸p ®óng ®¾n nhµm ph¸t triÓn hoµn thiÖn h¬n nøa .trong nh÷ng yÕu tè ®ã lµ viªc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh ngiÖp trong qu¸ trinh cæ phÇn ho¸ ®©y lµ nh©n tè quan träng trong qu¸ trinh cæ phÇn ho¸ ,®¶m b¶o quyÒn lîi nhµ níc trong c«ng ty cæ phÇn ,vi vÇy t«i quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi nµy ®Ó nh»m cñng cè thªm kiÕn thøc cña m×nh vÒ viÖc chuyÓn ®æi doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn mµ cèt lâi lµ vÉn ®Ò x©y dùng gi¸ trÞ doanh ngiÖp trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ . PhÇn I: nh÷ng vÊn ®Ò chung cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc I.1 Quan niÖm cæ phÇn ho¸. XÐt vÒ mÆt h×nh thøc cæ phÇn ho¸ lµ viÖc nhµ níc b¸n mét phÇn hay toµn bé gi¸ trÞ cæ phÇn cña m×nh trong xÝ ngiÖp cho c¸c ®èi tîng c¸ nh©n, tæ chøc trong vµ ngoµi níc hoÆc cho c¸n bé qu¶n lý hay c«ng nh©n cña xÝ nghiÖp b»ng ®Êu gi¸ c«ng khai hay th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n ®Ó h×nh thµnh c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hay c«ng ty cæ phÇn 1 XÐt vÒ mÆt thc chÊt cæ phÇn ho¸ chÝnh lµ thùc hiÖn x· héi ho¸ së h÷u chuyÓn h×nh thøc kinh doanh mét chñ víi së h÷u nhµ níc trong doanh nghiÖp thµnh c«ng ty cæ phÇn víi nhiÒu chñ së h÷u ®Ó t¹o ra m« hinh doanh nghiÖp phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®¸p øng nhu cÇu kinh doanh hiÖn ®¹i I.2. V× sao cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc Cæ phÇn ho¸ h×nh thøc së h÷u t¹i doanh nghiÖp ®· chuyÓn tõ së h÷u nhµ níc sang së h÷u hçn hîp tõ ®©y dÉn tíi nh÷ng thay ®æi quan träng vÒ h×nh thøc tæ chøc, qu¶n lý còng nh ph¬ng híng ho¹t ®éng cña c«ng ty. Trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ qu¶n lý thay ®æi, khi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh trë thµnh yÕu tè sèng cßn doanh nghiÖp th× c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ nhµ n¬c ®· béc lé nh÷ng yÕu kÐm, l©m vµo t×nh tr¹ng sa sót khñng ho¶ng .v× vËy chuyÓn sang h×nh thøc míi lµ c«ng ty cæ phÇn Trong c«ng ty cæ phÇn quyÒn lîi cña nh÷ng ngêi chñ g¾n chÆt víi nh÷ng thµnh b¹i ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty v× thÕ hä rÊt ®oµn kÕt g¾n bã thèng nhÊt trong c«ng viÖc t×m kiÕm ®øa ra ph¬ng híng ho¹t ®éng phï hîp nhÊt ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh»m cñng cè t¨ng cêng søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm do hä s¶n xuÊt ra quan t©m ®Õn c«ng viÖc s¶n xuÊt cña c«ng ty vµ lao ®éng tÝch cùc víi tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao , kh¾c phôc viÖc bu«ng láng qu¶n lý tµi s¶n cña doanh nghiÖp , xo¸ t×nh tr¹ng v« chñ cña doanh nghiÖp . mÆc dï chñ tr¬ng trao quyÒn tù qu¶n cho c¸c doanh nghiÖp nhµ níc lµ gi¶i ph¸p ®¹t kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh nhng chØ míi ®Èy lïi ®îc chÕ ®é bao cÊp nhµ níc ®èi doanh nghiÖp nhµ níc , cßn vÒ phÇn thøc th× tµi s¶n doanh nghiÖp nhµ níc vÉn lµ tµi s¶n chung cho nªn t×nh tr¹ng v« tr¸ch nhiÖm ,l¸ng phÝ cña c«ng vÉn cha ®îc kh¾c phôc . khi doanh nghiÖp nhµ níc trë thµnh c«ng ty cæ phÇn th× ®iÒu nµy m»c nhiªn sÏ kh«ng cßn tån t¹i . Doanh ngiÖp nhµ níc lµ mét bé phËn quan träng ,cÊu thµnh khu vc kinh tÕ nhµ níc ,v× thÕ vai trß chñ ®¹o thµnh phÇn kinh tÕ nµy phô thuéc nhiÒu hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi mµ doanh nghiÖp nhµ níc mang l¹i níc ta còng gièng nh nh÷ng níc x· héi chñ nghÜa tríc ®©y ,thùc hiÖn m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ,lÊy viÖc më réng vµ ph¸t triÓn cac doanh nghiÖp nhµ níc lµm muc tiªu cho c«ng cuéc c¶i t¹o vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi nªn ®· chiÕm tû träng tuyÖt ®èi trong nÒn kinh tÕ vµ dùa trªn c¬ së nguån vèn cÊp ph¸t ng©n s¸ch nhµ níc , tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng ®Òu chÞu sù kiÓm sãat vµ chi phèi trc tiÕp cña nhµ níc song còng gièng nh nhiÒu níc trªn thÕ giíi ,c¸c 2 doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng hÕt sc kÐm hiÖu qu¶ ,ngµy cµng béc lé nh÷ng ®iÓm yÕu ,®Æc biÖt lµ cÊp ®Þa ph¬ng qu¶n lý Tû träng tiªu hao vËt chÊt :tû träng tiªu hao vËt chÊt trong tæng s¶n phÈm x· héi cña khu vùc nÒn kinh tÕ nhµ níc cao gÊp 1,5 lÇn vµ chi phÝ ®Ó s¸ng t¹o ra mét ®ång thu nhËp quèc d©n cao gÊp hai lÇn so nÒn kinh tÕ t nh©n . Møc tiªu hao vËt chÊt cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc trong s¶n xuÊt cho mét ®¬n vÞ tæng s¶n phÈm x· héi ë níc ta thêng cao gÊp 1,3 lÇn so møc trung b×nh trªn thÕ giíi .VD:chi phÝ vËt chÊt cña s¶n phÈm ho¸ chÊt b»ng 1.88 lÇn , s¶n phÈm c¬ khÝ b»ng 1,3-1,8 lÇn , ph©n ®¹m b»ng 2,35 lÇn . møc tiªu hao nang lîng cña cac doanh nghiÖp nhµ níc ë níc ta còng cao h¬n møc trung b×nh cña c¸c níc trªn thÕ giíi ,VD; s¶n xuÊt giÇy gÊp 1,26 lÇn ,ho¸ chÊt c¬ b¶n b»ng 1,44 lÇn than b»ng 1,75 lÇn …… ChÊt lîng s¶n phÈm cña doanh nghiÖp nhµ níc thÊp vµ kh«ng æn ®Þnh : Trung b×nh trong khu vùc kinh tÕ nhµ níc chØ cã kho¶ng 15% ®¹t tiªu chuÈn xuÊt khÈu ; 65%sè s¶n phÈm ®¹t chÊt lîng díi trung b×nh ®Ó tiªu dïng néi ®Þa ; 20%sè s¶n phÈm kÐm chÊt lîng . Do ®ã hiÖn tîng hµng ho¸ ø ®äng víi khèi lîng lín vµ chiÕm h¬n 10% sè vèn lu ®éng cña toµnh x· héi. HÖ sè sinh lêi cña khu vùc kinh tÕ nhµ níc rÊt thÊp. VD: HÖ sè sinh lêi cña vèn lu ®éng mang tÝnh chÊt chung chØ ®¹t 7% mét n¨m trong ®ã nghµnh giao th«ng vËn t¶i ®¹t 2% mét n¨m…HÖ sè sinh lêi cña vèn lu ®éng ®¹t 11% mét n¨m, trong ®ã c¸c nghµnh t¬ng øng ë trªn ®¹t 9,4%; 10,6% vµ 9,5%. HiÖu qu¶ khai th¸c vèn ®Çu t cña khu vùc kinh tÕ nhµ níc rÊt thÊp. Cô thÓ lµ mÊy n¨m gÇn ®©y hµng n¨m nhµ níc dµnh h¬n 70% vèn ®Çu t ng©n s¸ch cña toµn x· héi cho c¸c doanh nghiÖp nhµ níc, tuy nhiªn chóng chØ t¹o ra ®îc tõ 34 ®Õn 35% tæng s¶n phÈm x· héi. H¬n n÷a khu vùc kinh tÕ nhµ níc l¹i sö dông hÇu hÕt c¸c lao ®éng cã tr×nh ®é §H, c«ng nh©n kü thuËt, phÇn lín sè vèn tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh. Sè c¸c doanh nghiÖp thua lç chiÕm mét tû träng lín: Theo sè liÖu cña tæng côc thèng kª n¨m 1990, trong sè 12084 c¬ së quèc doanh th× cã tíi 4504 ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh thua lç, chiÕm h¬n 4584 ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh thua lç ,chiÕm h¬n 30% tæng sè doanh ngiÖp nhµ níc . trong ®ã , quèc doanh trung ¬ng cã 501 c¬ së thua lç , bµng 29,6 c¬ .sè do trung ¬ng qu¶n lý , quèc doanh ®Þa ph¬ng cã 4083c¬ së thua 3 lç chiÕm 39,9% sè ®¬n vÞ do ®Þa ph¬ng qñan lý . c¸c ®¬n vÞ trªn ®©y cã gi¸ trÞ tµi s¶n b»ng 32.9% sè ®¬n vÞ do ®ia ph¬ng qu¶n lý . c¸c ®¬n vÞ trªn ®©y cã gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh b»ng 38% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cña toµn bé khu vùc kinh tÕ nhµ níc vµ víi 787300 lao ®éng trong tæng sè 2590000 lao ®éng , b»ng 32,9% lao ®éng cña toµn bé khu vùc kinh tÕ nhµ níc . c¸c sè liÖu ®ã cho thÊy viÖc lµm ¨n thua lç cña c¸c doanh ngiÖp nhµ níc ®· g©y tæn thÊt rÊt lín cho ng©n s¸ch nhµ níc vµ lµ mét trong nh÷ng ®a ®Õn viÖc béi chi ng©n s¸ch nhµ níc trong nhiÒu n¨m qua . thªm vµo ®ã nhµ níc l¹i cã hµng lo¹t chÝnh s¸ch bï gi¸ , bï l¬ng bï chªnh lÖch ngo¹i th¬ng vµ hµng lo¹t c¸c kho¶n bao cÊp kh¸c cho c¸c kho¶n vay nî nhµ níc ngµy cµng nÆng nÒ vµ trÇm träng chØ tÝnh trong giai ®o¹n 1985-1990 tû lÖ th©m hôt ng©n s¸ch thêng xuyªn ë trªn mc 30% Tõ n¨m 1989 ®Õn nay ,nÒn kinh tÕ ®· thùc sù bíc sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng C¸c chÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ , tµi chÝnh ®èi doanh ngiÖp nhµ níc ®· ®îc thay ®æi theo híng tù gio ho¸ gi¸ c¶ . chi phÝ ng©n s¸ch nhµ níc bï lç , bï gi¸ bæ sung vèn lu ®éng cho khu vùc nµy gi¶m ®¸ng kÓ . tuy nhiªn t tëng bao cÊp trong ®Çu t vÊn cßn rÊt n¹ng nÒ . tÊt c¶ c¸c doanh ngiÖp ®îc thµnh lËp ®Òu ®îc cÊp ng©n s¸ch tõ nhµ níc. hµng n¨m trªn 85%vèn tÝn dông víi l·i suÊt u ®·i ®îc dµnh cho cac doanh ngiÖp nhµ níc vay . tµi s¶n tiÒn vèn cña nhµ níc giao cho doanh ngiÖp chñ yÕu lµ kh«ng ®îc b¶o tån vµ ph¸t triÓn . theo b¸o c¸o cña tæng côc thèng kª, hÇu hÕt cac doanh nghiÖp nhµ níc míi chØ b¶o tån ®îc vèn lu ®éng, cßn vèn cè ®Þnh th× míi chØ b¶o tån ë møc 50% so chØ sè l¹m ph¸t hai nghµnh chiÕm gi÷ vèn lín nhÊt lµ c«ng nghiÖp vµ th¬ng nghiÖp (72.52%) l¹i lµ hai nghµnh cã tû lÖ thÊt tho¸t lín nhÊt (16.41%vµ 14,95% ) . vÊn ®Ò nî nÇn vßng vo mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n cßn x¶y ra kh¸ ngiªm träng do vÊn ®Ò qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp chËm ®æi míi , ®ång thêi n¹n tham nhòng l·ng phÝ diÔn ra kh¸ nghiªm träng ,tõ nh÷ng ho¹t ®éng yÕu kÐm cña doanh ngiÖp nhµ níc chóng ta thÊy r»ng v× sao l¹i cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc, dã lµ tÝnh tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp nh»m kh¾c phôc nhøng yÕu kÐm do doanh nghiÖp nhµ níc m¾c ph¶i. I.3 Môc tiªu cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc Lµ ®Ó huy ®éng vèn t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi lao ®éng lµm chñ thùc sù trong doanh nghiÖp t¹o ®éng lùc bªn ngoµi thay ®æi ph¬ng thøc qu¶n lý nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña doanh ngiÖp . 4 VÒ viÖc huy ®éng vèn th× trong thêi gian qua th× ng©n s¸ch nhµ níc ®· ®Çu t mét tû träng vèn lín cho c¸c doanh nghiÖp nhµ níc nhng hiÖu qu¶ thu l¹i rÊt thÊp trong khi ng©n s¸ch nhµ níc cã h¹n vµ ph¶i dµn tr¶i cho nhiÒu kho¶n chi tiªu kh¸c . Qua sè liÖu ®iÒu tra n¨m 1995 ( tæng cuc thèng kª ) cho thÊy. Trong 6544 doanh nghiÖp nhµ níc (trong tæng sè 7060 doanh nghiÖp) ®ang ho¹t ®éng cã 3268 doanh nghiÖp thuéc d¹ng gi¶i thÓ hoÆc chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u, chiÕm 49,95% sè doanh nghiÖp ®îc nhµ níc ®Çu t. §Ó xö lý t×nh tr¹ng thiÕu vèn vµ t¹o c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh cã hiÖu lùc, thùc sù r»ng buéc tr¸ch nhiÖm, trong s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc th× gi¶i ph¸p cÇn lµm lµ thùc hiÖn cæ phÇ ho¸ mét sè doanh nghiÖp nhµ níc. Cæ phÇn ho¸ cho phÐp t¸ch quyÒn së h÷u vµ quyÒn qu¶n lý tµi s¶n cña doanh nghiÖp nh»m ®a l¹i lîi nhuËn tèi ®a cho doanh nghiÖp. Cæ phÇn ho¸ sÏ huy ®éng c¸c nguån vèn nhµn rçi trong x· héi mét c¸ch nhanh chãng ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Khi doanh nghiÖp lµm ¨n cã l·i th× nguån vèn dåi dµo trong d©n c sÏ ®æ vµo n¬i cã lîi nhuËn cao, lµm cho c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸, ngµy cµng cã vèn lín tõ ®ã cã ®iÒu kiÖn trang bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i h¬n, më réng s¶n xuÊt. §ång thêi nguån vèn ngµy cµng ®ùoc sö dông tèt . t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t hµnh cæ phiÕu liªn tôc.Cæ phiÕu cã thÓ chuyÓn nhîng cho nhau sÏ thóc ®Èy lu th«ng tiÒn vèn. MÆt kh¸c doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó bæ xung thªm vèn khi cÇn thiÕt. . C¸c doanh nghiÖp khi ®· cæ phÇn ho¸ sÏ liªn doanh víi c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi níc tõ ®ã thu hót ®îc nhiÒu vèn h¬n n÷a. gãp phÇn quan träng n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp , t¹o ra lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u trong ®ã cã ®«ng ®¶o lùc lîng lao ®éng m¹nh mÏ vµ c¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng cho doanh nghiÖp ®Ó sö dông hiÖu qu¶ vèn vµ tµi s¶n cña nhµ níc vµ doanh nghiÖp . ®ång thêi ph¸t huy vai trß lµm chñ thùc sù ngßi lao ®éng , cña c¸c cæ ®«ng t¨ng cêng sù gi¸m s¸t nhµ ®Çu t ®èi doanh nghiÖp , ®¶m b¶o hµi hoµ lîi Ých nhµ níc , doanh nghiÖp, nhµ ®Çu t, vµ ngêi lao ®éng . n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng doanh nghiÑp nhµ níc gضm th©m hôt ng©n s¸ch nhµ níc . lµ nh÷ng môc tiªu ®Çu tiªn vµ trùc tiÕp tuy nhiªn tuú thuéc vµo hoµn c¶nh, quan ®iÓm, cña tõng níc mµ môc tiªu kh¸c nhau . Nh c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn ®ã lµ xo¸ bá ®éc quyÒn nhµ níc quy ®Þnh cho mét sè doanh nghiÖp nhµ níc, buéc doanh nghiÖp nµy n¨ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. So víi khu vùc kinh tÕ t nh©n, c¸c ngµnh c¸c lÜnh vùc l©u nay nhµ níc ®éc quyÒn nhng xÐt thÊy kh«ng cÇn thiÕt n÷a. 5 Nhµ níc cã ®iÒu kiÖn tËp trung vµo c¸c ngµnh then chèt mòi nhän, ®ßi hái hµm lîng khoa häc kü thuËt cao ®Ó n¨ng cao søc c¹nh tranh c¸c s¶n phÈm quan träng cña ®Êt níc trªn thÞ trêng thÕ giíi còng nh tËp trung vµo chøc n¨ng æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«. Thùc hiÖn mét sè ph©n phèi cã lîi cho nh÷ng ngêi cã thu nhËp thÊp, t¹o sù æn ®Þnh vÒ mÆt x· héi trong giai ®o¹n nÒn kinh tÕ ®ang bÞ tr× trÖ. ë nhãm c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, nh×n chung ®Ìu cã ®Ò cËp ®Õn 5 môc tiªu cæ phÇn ho¸ nªu trªn, ngoµi ra cßn bæ xung thªm mét sè môc tiªu cã tÝnh chÊt ®Æc thï lµ. Gi¶m c¸c kho¶n nî níc ngoµi ngµy cµng t¨ng do ph¶i bï ®¾p c¸c kho¶n th©m hôt ng©n s¸ch ®Ó trî cÊp cho c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. Thu hót c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ®Ó ®æi míi kü thuËt vµ ho¹ tËp qu¶n lý, t¹o ra mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng më cöa ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nhµ níc, n¨ng cao chÊt lîng hµng ho¸ vµ dÞch vô trong níc. T¹o dùng vµ ph¸t triÓn mét thÞ trêng tµi chÝnh gåm thÞ trêng t b¶n, thÞ trêng chøng kho¸n, thÞ trêng tiÒn tÖ hoµn chØnh trong níc. ë c¸c níc SNG vµ §«ng ¢u, díi chÝnh thÓ míi, viÖc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc, ngoµi nh÷ng môc tiªu ®· nªu ë hai nhãm níc nãi trªn, cßn cã thªm mét sè môc tiªu ®Æc thï sau. Gi¶m nhanh tû träng khu vùc kinh tÕ nhµ níc trong nÒn kinh tÕ vµ xo¸ bá hÖ thèng kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®ang g©y ra t×nh tr¹ng kÐm hiÖu qu¶ trong toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®ang ®Èy nÒn kinh tÕ ®i ®Õn sù khñng ho¶ng. T¹o ra hÖ thèng kinh tÕ thÞ trêng vµ t¨ng nhanh khu vùc kinh tÕ t nh©n ®Ó d©n chñ ho¸ ho¹t ®éng kinh tÕ vµ t¹o ra mèi t¬ng quan hîp lý cña c¸c khu vùc kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hçn hîp cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ níc. I.4 C¸c h×nh thøc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc - Gi÷ nguyªn vèn nhµ níc hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp , ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu thu hót vèn - b¸n mét phÇn níc hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu thu hót vèn . - b¸n toµn bé vèn nhµ níc hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp - thùc hiÖn c¸c h×nh thøc thø hai hoÆc thø ba kÕt hîp víi ph¸t hµnh cæ phiÕu thu hót vèn 6 I. 5. Quy tr×nh chung cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc Thùc tiÔn vµ nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu c¸c níc chØ ra r»ng viÖc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ gåm nhiÒu giai ®o¹n : chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn vÒ tæ chøc , lùa chän c¸c môc tiªu , ph¬ng híng thùc hiÖn ,kiÓm so¸t vµ ®iÒu chØnh . tuy nhiªn c¸c giai ®o¹n kh«ng cã s ph©n ®Þnh râ rÖt nhng nã cã ü nghÜa chØ ®¹o vÒ mÆt thùc tiÕn : khuyÔn khÝch tÝnh thËn träng víi nh÷ng gi¶i ph¸p phï hîp dùa trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn thùc tÕ . tÝnh qu¸ tr×nh tá ra thÝch hîp víi c¶ chÝnh phñ ®ang cÇn cã thêi gian n¾m b¾t vµ kiÓm so¸t , còng nh c«ng chóng ®ang cÇn thêi gian ®Ó t×m vµo sù æn ®Þnh , l©u dµi vÒ chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ . ë viÖt nam chóng ta trong hoµn c¶nh thiÕu ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ th× viÖc qu¸n triÖt quan ®iÓm trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc lµ cÇn thiÕt ®Ó chèng nh÷ng t tëng vµ biÓu hiÖn nãng véi , chñ quan duy ý chÝ , muèn hoµn thµnh c«ng viÖc nµy trong mét thêi gian ng¾n . Nh vËy , qua thùc tiÔn tiÕn hµnh c«ng t¸c cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp ë níc ta , vµ qua kinh nghiÖm c¬ b¶n cña mét sè níc xung quanh chóng ta thÊy viÖc cæ phÇn ho¸ ®¸p øng yªu cÇu bøc thiÕt cña c«ng cuéc c¶i c¸ch c¸c doanh nghiÖp nhµ níc phï hîp theo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi võa lµm võa rót kinh ngiÖm cô thÓ , lµ c«ng viªc hÕt søc phøc t¹p ®ßi hái thùc hiÖn trong nhiÒu n¨m. 7 PHÇN II: vÉn ®Ò x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ 2.1 Nh÷ng kh¸i niÖm 2.1.1. Gi¸ trÞ doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ Lµ nh÷ng gi¸ trÞ hiÖn cã cña doanh nghiÖp bao gåm toµn bé tµi s¶n hiÖn cã cña doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ , cã tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng sinh lêi cña doanh nghiÖp mµ ngêi mua ngêi b¸n cæ phÇn ®Òu chÊp nhËn ®îc. Gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp lµ gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp sau khi ®· trõ c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ quü khen thëng quü phóc lîi. Gi¸ trÞ doanh nghiÖp bao gåm gi¸i trÞ quyÒn sö dông ®Êt, gi¸ trÞ vèn gãp liªn doanh doanh nghiÖp kh¸c… Gi¸ trÞ thùc tÕ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ kh«ng bao gåm tµi s¶n doanh nghiÖp thuª mîn, nhÇn gãp vèn liªn doanh, liªn kÕt c¸c tµi s¶n kh¸c kh«ng ph¶i cña doanh nghiÖp. - Nh÷ng tµi s¶n kh«ng cÇn dïng chê thanh lý - Gi¸ trÞ c¸c kho¶n ph¶i thu khã ®ßi ®· ®îc trõ vµo gi¸ trÞ doanh ngiÖp - Chi phÝ x©y dùng c¬ b¶n dë dang cña nh÷ng c«ng tr×nh ®· bÞ ®×nh ho¸n tríc thêi ®iÓm x¸c ®Þnh gÝa trÞ doanh nghiÖp. - C¸c kho¶n ®Çu t dµi h¹n vµo doanh nghiÖp kh¸c ®îc c¬ quan thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh chuyÓn cho ®èi t¸c kh¸c. - Tµi s¶n thuéc c«ng tr×nh phóc lîi ®îc ®Çu t b»ng quü khen thëng, tõ quü phóc lîi cña doanh nghiÖp vµ cña c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp. 8 2.1.2 Gi¸ trÞ phÇn vèn nhµ níc t¹i doanh nghiÖp. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp thµnh c«ng ty cæ phÇn th× gÝa trÞ phÇn vèn nhµ níc t¹i doanh nghiÖp tïy thuéc vµo yÕu tè doanh nghiÖp kh¸c nhau mµ nhµ níc n¾m gi÷ nh÷ng phÇn vèn nhÊt ®Þnh th«ng qua tû lÖ cæ phÇn: Th«ng thêng tû lÖ cæ phÇn hay gi¸ trÞ phÇn vèn nhµ níc t¹i doanh nghiÖp chia lµm ba lo¹i - Nhµ níc n¾m gi÷ tû lÖ cæ phÇn chi phèi - Nhµ níc n¾m gi÷ tû lÖ cæ phÇn ë møc thÊp - Nhµ níc kh«ng n¾m gi÷ cæ phÇn ë doanh nghiÖp 2.1.3 Lîi thÕ doanh nghiÖp trong qu¸ tr×ng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc. §îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së tû suÊt lîi nhuËn sau thuÕ thu nhËm doanh nghiÖp trªn phÇn vèn nhµ níc cña doanh nghiÖp binh qu©n trong ba n¨m liÒn kÕ tríc khi cæ phÇn ho¸ so víi l·i suÊt tr¸i phiÕu cña chinh phñ kú h¹n 10 n¨m ë thêi ®iÓm gÇn nhÊt nh©n víi gi¸ trÞ phÇn vèn nhµ níc t¹i doanh nghiÖp ë thêi ®iÓm ®Þnh gi¸. NÕu doanh nghiÖp cã gi¸ trÞ th¬ng hiÖu ®îc thÞ trêng chÊp nhËn th× x¸c ®Þnh c¨n cø vµo thÞ trêng. 2.2 Nh÷ng ph¬ng ph¸p x©y dùng gi¸ trÞ doanh nghiÖp vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c gi¸ trÞ doanh nghiÖp 2.2.1 Nh÷ng c¨n cø x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ - Sè liÖu trong sæ s¸ch kÕ to¸n doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸ - Sè lîng vµ chÊt lîng tµi s¶n theo kiÓm kª vµ ph©n lo¹i tµi s¶n thùc tÕ doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸ - Gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt , lîi thÕ kinh doanh cña doanh nghiÖp vÒ vÞ trÝ ®Þa lý hay uy tÝn cña doanh nghiÖp, tÝnh chÊt ®éc quyÒn vÒ th¬ng hiÖu ,s¶n phÈm doanh nghiÖp Kh¶ n¨ng sinh lêi cña doanh nghiÖp x¸c ®Þnh trªn c¬ së tû suÊt lîi nhËn trªn vèn chñ së h÷u cña doanh nghiÖp 2.2.2. ph¬ng ph¸p x¸ ®Þnh gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc . Tuú theo ®iÒu kiÖn nghµnh nghÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng doanh nghiÖp cho phÐp ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ theo 9 hãng dÉn cña bé tµi chÝnh sau ®©y lµ mét vµi ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc XÐt vÒ h×nh thøc cæ phÇn ho¸ lµ viÖc nhµ níc b¸n mét phÇn hay toµn bé gi¸ cæ phÇn cña m×nh trong doanh nghiÖp cho c¸c tæ chøc trong vµ ngoµi doanh nghiÖp b»ng ®Êu gi¸ c«ng khai hay th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n .viÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c gi¸ trÞ doanh nghiÖp sÏ tr¸nh thiÖt h¹i cho hai bªn tham gia mua vµ b¸n . khi gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®îc ®Þnh gi¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ cña nã th× lµm mÊt vèn cña nhµ níc , ngîc l¹i ®Þnh gi¸ cao h¬n gi¸ trÞ doanh nghiÖp th× g©y thiÖt h¹i cho ngêi mua vµ kh«ng b¸n ®îc cæ phÇn cña doanh nghiÖp - Phong ph¸p tµi s¶n rßng : ph¬ng ph¸p nµy x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp dùa trªn gi¸ thÞ trêng cña c¸c tµi s¶n cña nã , theo ph¬ng ph¸p nµy ,gi¸ thÞ trêng cña tµi s¶n ®îc tÝnh to¸n dùa trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vµ tham kh¶o gi¸ thÞ trêng cña lo¹i tµi s¶n t¬ng tù hay cïng lo¹i . gi¸ trÞ vèn cæ phµn ®îc tÝnh to¸n nh sau VE=VA-VD Trong ®ã : VE ;Gi¸ trÞ thÞ trêng cña vèn cæ phÇn VA :Gi¸ thÞ trêng cña tµi s¶n VD: Gi¸ thÞ trêng cña nî - Ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ theo kh¶ n¨ng sinh lêi Gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp cã thÓ ®îc tÝnh b»ng gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña c¸c dßng lîi nhuËn dù tÝnh thu ®îc trong t¬ng lai : GTDN = n  t 1 Ft Vn  t (1  k ) (1  k ) n Trong ®ã Ft : lîi nhuËn dù kiÕn n¨m t Vn :Gi¸ trÞ thanh lý m¸y mãc thiÕt bÞ n¨m n K : l¸i suÊt chiÕt khÊu - Gi¸ trÞ doanh nghiÖp còng cã thÓ ®îc tÝnh th«ng qua lîi nhuËn b×nh qu©n vµ tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n Fi: lîi nhuËn nµy dù tÝnh thu ®îc c¨n cø vµo sè liÖu thèng kª cña c¸c n¨m gÇn nhÊt víi thêi ®iÓm ®Þnh gi¸ vµ ph¬ng ¸n kinh doanh dù tÝnh ®èi doanh nghiÖp Tf : Tû suÊt lîi nhËn d kiÕn thu dîc cña doanh nghiÖp kinh doanh trong nghµnh nghÒ . - Ph¬ng ph¸p gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña c¸c lîi Ých rßng kú väng trong t¬ng lai 10 Vdn = + Trong ®ã Vdn= gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp Bt= Lîi Ých kú väng cña doanh nghiÖp t¹i n¨m thø t Ct= Chi phÝ kú väng t¹i n¨m thø t mµ doanh nghiÖp ph¶i gh¸nh chÞu Vn = gi¸ trÞ thanh cña doanh nghiÖp t¹i n¨m thø n K=tû suÊt chiÕt khÊu ( tû suÊt vèn ho¸ hay chi phÝ vèn ) - Ph¬ng ph¸p hiªnh t¹i ho¸ vµ ®Þnh lîng cña Goodwill. VÒ thùc chÊt ®îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn dù trªn hai c«ng thøc tæng qu¸t lµ. V0 = n +  t GW = n  t Trong ®ã Vo: Gi¸ trÞ doanh nghiÖp Rt : Kh¶n thu n¨m t Vn: Gi¸ trÞ b¸n l¹i hoÆc thanh lý n¨m n At :Gi¸ trÞ tµi s¶n ®a vµo kinh doanh R : Tû suÊt lîi nhuËn b×nh thêng cña tµi s¶n I :Tû suÊt hiÖn t¹i ho¸ N:Sè n¨m nhËn ®îc kho¶n thu C¸c c«ng thøc trªn ®· chØ ra mét nguyªn lý chung : gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña c¸c kho¶n thu nhËp trong t¬ng lai . cßn goodwill l¹i ®îc tÝnh b»ng gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña c¸c kho¶n siªu lîi nhuËn mµ doanh nghiÖp t¹o ra ®¬c trong n n¨m tån t¹i . Tõ c¸c c«ng thøc trªn , c¸c nhµ kinh tÕ ,c¸c chuyªn gia ®Þnh gi¸ , c¸c nhµ ®Çu t ,ngêi mua ngêi b¸n doanh nghiÖp cã thÓ tha hå mµ ph¸t triÓn ý tëng cña m×nh vÒ x¸c ®Þnh c¸c tham sè Rt, Vn, i ,r , n, …c¸c tham sè dã lu«n thay ®æi trong c¸ch nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ cña mçi ngêi ,ssã lµ lý do dÉn tíi s chªnh lÖch rÊt lín vÒ gi¸ trÞ doanh nghiÖp theo nh÷ng c¸ch ®¸nh gi¸ kh¸c nhau , g©y nªn trë ng¹i trong qu¸ tr×nh giao dÞch , th¬ng thuyÕt vµ b¸n doanh nghiÖp trong thùc tÕ . Nh vËy , ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ tri cña doanh nghiÖp ta cÇn íc lîng c¸c tham sè trªn ®©y lµ mét vÉn ®Ò kh«ng ®¬n gi¶n . ta nhËn thÊy r»ng viec c¸c doanh nghiÖp x¸c ®Þnh gi¸ trÞ theo c«ng thøc mét sÏ lµ kh¸c nhau v× mét sè lý do sau 11 Thø nhÊt c¸c nhµ ho¹t ®éng kinh tÕ t¹i c¸c khu vùc kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ mµ ®Æc biÖt lµ cña chÝnh phñ vµ t nh©n , thêng theo ®uæi c¸ch ph©n lo¹i kh¸c nhau vª lîi nhuËn vµ chi phÝ . Trong trêng hîp chuyÓn ®æi tõ khu vc kinh tÕ sang khu vc t nh©n , ®©y lµ ®iÒu cã ¶nh hëng rÊt lín. Thø hai, ngay trong cïng khu vùc cña nÒn kinh tÕ c¸c nhµ ho¹t ®éng kh¸c nhau thêng cã c¸c kú väng kh¸c nhau vÒ lîi nhuËn vµ chi phÝ cña doanh nghiÖp. Thø ba, c¸c nhµ ho¹t ®éng kh¸c nhau thêng cã nh÷ng th«ng tin kh¸c nhau vÒ doanh nghiÖp vµ cã nh÷ng c¬ héi ®Çu t kh¸c nhau, nªn tû xuÊt chiÕt khÊu ®îc lùa chän kh¸c nhau. Nh vËy, do vÞ thÕ kh¸c nhau ®èi víi doanh nghiÖp, mçi bªn h÷u quan cña doanh nghiÖp sÏ ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp theo c¸c lîi Ých vµ chi phÝ cã liªn quan ®Õn m×nh. Trong bèi c¶nh ®ã, ®Ó nghiªn cøu ®Þnh gi¸ cña doanh nghiÖp khi chuyÓn ®æi së h÷u ta cÇn cã sù thèng nhÊt mét sè kh¸i niÖm nhÊt ®Þnh. 12 2.2.3. H¹n chÕ cña ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ Ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ ®ang ¸p dông trong nhiÒu n¨m qua cho thÊy cã mét h¹n chÕ mµ chóng ta cÇn nghiªn có ®Ó hoµn thiÖn h¬n c«ng t¸c ®Þnh gi¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ ë ViÖt Nam ®ã lµ. §iÒu kiÖn vµ c¬ së cho viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cha ®îc thiÕt lËp ®Çy ®ñ, ®ång bé, thiÕu mét v¨n b¶n híng dÉn vµ quy ®Þnh cô thÓ viÖc ®Þnh gi¸ cho c¸c lo¹i tµi s¶n trong doanh nghiÖp (®Æc biÖt lµ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµ lîi thÕ kinh doanh); thiÕu ®éi ngò c¸n bé chuyªn tr¸ch cã ®ñ n¨ng lùc, tr×nh ®é ®Ó lµm ccong t¸ ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp. C¸c c¸n bé thm gia thÈm ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp ë ViÖt Nam ®a phÇn cha qua ®µo t¹o chuyªn s©u vÒ ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp, céng víi hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy cha hoµn chØnh nªn dÔ ®a ra quyÕt ®Þnh mang tÝnh chñ quan, ¶nh hëng ®Õn ®é chÝnh x¸c cña kÕt qu¶ ®Þnh gi¸. Ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ cßn nghÌo nµn cha hîp lý. ë c¸c níc trªn thÕ giíi th× viÖc ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp hoÆc lo¹i tµi s¶n trong doanh nghiÖp (bÊt ®éng s¶n, m¸y mãc thiÕt bÞ ph¬ng tiÖn vËn t¶i) ®Òu cã thÓ ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó x¸c ®Þnh vµ kiÓm tra nh»m ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c cña viÖc ®¸nh gi¸. ThËm chÝ cßn cã c¶ ph¬ng ph¸p ®Êu gi¸ qua thÞ trêng chøng kho¸n. Cßn ë ViÖt Nam c«ng t¸c ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp cßn bÞ phô thôc nhiÒu vµo ngêi mua (tõ coong t¸c chuÈn bÞ nh: kiÓm kª, ®èi chiÕu c«ng nî… ®Õn viÖc thång nhÊt vÒ gi¸ b¸n doanh nghiÖp); l¹i mang tÝnh chÊt kho¸n tr¾ng, thiÕu sù kiÓm tra kiÓm so¸t nªn ®· dÊn ®Õn hiÖn tîng gi¸ trÞ sdoanh nghiÖp ®îc ®Þnh cha s¸t víi thÞ trêng, chØ b¸n trong néi bé doanh nghiÖp chø kh«ng b¸n ra bªn ngoµi… 2.2.4. Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸. §Ò hoµn thiÖn vµ kh«ng ngõng n¨ng cao chÊt lîng x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp ë ViÖt Nam, chóng ta cßn ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu kinh nghiÖm quý b¸u trªn thÕ giíi, ®Ó cã thÓ ®a ra ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi vµ tËp qu¸n ë níc ta hiÖn nay. Tríc m¾t trong thêi gian tíi cÇn tËp trung lµm tèt mét sè viÖc sau: VÒ chÝnh s¸ch: nghiªn cøu vµ ban hµnh mét hÖ thèng c¸c ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ chuÈn ¸p dông cho ViÖt Nam. TËp trung ®µo t¹o båi dìng mét ®éi ngò chuyªn gia lµnh nghÒ chuyªn vÒ ®¸nh gi¸, t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc h×nh thµnh c¸c tæ chøc ®Þnh gi¸ ®éc lËp, thÝch øng víi nÌn kinh tÕ thÞ trêng. 13 Nhanh chãng ph¸t triÓn h¬n n÷a thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc huy ®éng vèn thu håi vèn trong vµ ngoµi ngoµi níc vµo viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ, cung cÊp c¸c th«ng sè (tû lÖ rñi ro, tû suÊt lîi nhuËn… ) to¹ ®iÒu kiªn cho viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp. 2.2.5 §iÒu kiÖn ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c gi¸ trÞ doanh nghiÖp X¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ mét vÉn ®Ò hÕt søc quan träng trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc .Vi vËy qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cÇn cã nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ quy ®Þnh cô thÓ ®Ó nh»m x¸c ®Þnh chÝnh x¸c gi¸ trÞ doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc nh»m ®¶m b¶o lîi Ých gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n . lîi Ých gi÷a nhµ níc vµ c¸c thµnh viªn c«ng ty cæ phÇn . nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã lµ . Doanh nghiÖp nhad níc cÇn xö lý tµi chÝnh tríc khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp . nh c¸c tµi s¶n thuª mîn , nhËn gãp vèn liªn doanh liªn kÕt , tµi s¶n kh«ng dïng ,tµi s¶n ®Çu t b»ng quý khen thëng quý phóc lîi …gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt …doanh nghiÖp cµn xö lý theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt Doanh nghiÖp cÇn cã nh÷ng tæ chøc ®¸nh gi¸ vµ ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ phï hîp tõng doanh nghiÖp ë nh÷ng thßi ®iÓm kh¸c nhau Thµnh viªn trong tæ chøc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp ,ph¶i cã chuyªn m«n ,®¹o ®øc nghÒ nghiÖp vµ ph¶i t¹n t©m víi c«ng viÖc ®Ó d¶m bao quyÒn lîi cña c¸c bªn 14 2.3. ý nghÜa viÖc x¸c ®Þnh ®óng gÝ trÞ doanh nghÖp ViÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ mét vÉn dÒ cã ý nghÜa trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiªpj nhµ níc ®ã lµ mét trong nh÷ng thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ . mét mÆt nã ®¶m b¶o lîi Ých thiÕt thùc cña nhµ níc vµ lîi Ých cña ngêi mua doanh nghiÖp hay c¸c thµnh viªn trong c«ng ty cæ phµn khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ doanh nghÞªp nhµ níc .MÆt kh¸c nã cßn cã yÕy tè t©m lý cho c¸c thµnh viªn tham gia mua cæ phiÕu cña doanh nghiÖpnhµ níc . T¹o t©m lý æn ®Þnh , tin tëng cña c¸c c¸ nh©n tæ chøc khi tham gia qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ .thùc hiÖn tèt môc tiªu kÕ ho¹ch nhµ níc dÒ ra ,nhanh chãng chuyÓn ®æi mét sè doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn .gi¶ quyÕt ®îc nh÷ng víng m¾c ,nh÷ng bÊt hîp lý trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ .ViÖc x¸c ®Þnh gi¸ tri doanh nghiÖp lµ mot vÊn ®Ò nan gi¶i g©y ra nhiÒu tranh c·i vµ cÊp thiÕt trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc v× vËy viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ hÕt sc quan träng trong kÕ ho¹ch nhµ níc ta 15 PHÇn III : thùc tr¹ng vµ nh÷ng vÉn ®Ò liªn quan trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc ë viÖt nam 3.1. Thùc tr¹ng cña viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp nhµ níc ë ViÖt nam tõ n¨m 92 ®Õn nay Giai ®o¹n tõ nam 1992 ®Õn nam 1996 ho¹t ®éng ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ chñ yÕu ®îc tiÕn hµnh theo ph¬ng ph¸p cã ®iÒu chØnh theo th«ng t sè 36/TC-CN hìng dÉn xö lý nh÷ng vÉn ®Ò tµi chÝnh khi thùc hiÖn mét ssã thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè doanh nghiÑp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn theo tinh thÇn quyÕt ®Þnh sè 202/CT ngµy 8/6/1992 cña chñ tÞch héi ®ång bé trëng nay lµ thñ tíng chÝnh phñ.Theo ph¬ng ph¸p nµy gi¸ trÞ doanh nghiÖp bao gåm gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh , gi¸ trÞ tµi s¶n lu ®éng ®ù¬c ®¸nh gi¸ l¹i sao kiÓm kª vµ chi phÝ ban ®Çu vÒ quyÒn sö dông ®Êt ,lîi thÕ doanh nghiÖp . vÒ nguyªn t¾c , c¨n cø x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ thùc tr¹ng lµ nh÷ng tµi s¶n thuéc nguån vèn nhµ níc, hÖ thèng gi¸ sau tæng kiÓm kª theo quy ®Þnh cña nhµ níc , c¸c yÕu tè t¹o ra hiÖu qu¶ , triÓn véng vÒ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp (nh uy tÝn cña doanh nghiÖp ,vÞ trÝ ®×a lý …) ,cac kho¶n thuéc ph¹m vi thua lç , nî nÇn hµng ho¸ tån kho kÐm , mÊt phÈm chÊt …n»m trong gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ . Giai ®o¹n nµy lµ giai ®o¹n thÝ ®ieemr nªn viÖc ®Þnh gi¸ tµi s¶n cßn phô thuéc vµo viÖc ph©n lo¹i tµi s¶n vµ ph¶i b¶o ®¶m nguyªn t¾c kh«ng thùc hiÖn nguyªn t¾c cæ phÇn ho¸ nh÷ng tµi s¶n thuéc nguån vèn vay (NÕu ngêi cho vay kh«ng ®ång ý )vµ nh÷ng tµi s¶n cha dñ c¬ së ph¸p lý vÒ quyÒn së h÷u ®«Ý víi doanh nghiÖp . ngoµi ra , viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ cßn ph¶i dùa trªn sè liªu quyÕt to¸n cã x¸c nhËn vÒ kiÓm to¸n cña c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn nh quy ®Þnh cña chØ thÞ sè 84/TTG ngµy 4/3/1993 cña thñ tíng chÝnh phñ vÒ viÖc xó tiÕn thùc hiÖn thÝ®iÓm cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc vµ c¸c gi¶i ph¸p ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc . Trong ®iÒu kiÖn c«ng t¸c qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n nhµ níc t¹i c¸c doanh nghiÖp cã yÕu kÐm nguån goãc h×nh thµnh tµi s¶n nhf níc t¹i doanh nghiÖp qu¸ phøc t¹p(do c¶i t¹o c«ng th¬ng nghiÖp trng thu ,trng mua , tiÕp qu¶n tµi s¶n v« chñ , tµi s¶n cña t nh©n trèn ra níc ngoµi ,tµi s¶n mua b»ng vèn vay h×nh thang t nguån chiÕm dông cña khach hµng …) céng thªm nh÷ng thñ tôc rêm rµ vÒ x¸c dÞnh quyÒn së h÷u , kÕt qu¶ kiÓm to¸n nªn thêi gian x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp trong thêi gian nay thêng kÐo dµi tõ 8 th¸ng ®Õn 2 n¨m. 16 Bªn c¹nh ®ã, c¸c quy ®Þnh híng dÉn cha h×nh dung hÕt c¸c vÊn ®Ò phøc t¹p khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp nh c¸c vÊn ®Ò ®Þnh gi¸ thiÕt bÞ chuyªn dïng, ®Êt ®ai nhµ cöa, lîi thÕ doanh nghiÖp, mÆt kh¸c, l¹i cha cho phÐp lo¹i trõ ra khái gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ c¸c kho¶n tæn thÊt trong doanh nghiÖp nh: c¸c kho¶n c«ng nî khã ®ßi, lç n¨m tríc , tµi s¶n vµ hµng ho¸ kh«ng cÇn dïng vµ kÐm phÈm chÊt thanh lý… Cho nªn koÐ theo t×nh tr¹ng: gi¸ trÞ ®îc x¸c ®Þnh kh«ng ph¶n ¸nh gi¸ trÞ thùc cña nã dÉn tíi sù kh«ng thèng nhÊt gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n, kÕt qu¶ lµ suèt gÇn 5 n¨m c¶ níc míi triÓn khai ®¸nh gi¸ ®îc 18 doanh nghiÖp vµ còng chØ cã 5 doanh nghiÖp nhµ níc chuyÓn xang c«ng ty cæ phÇn. Giai ®o¹n tõ 7/5/1996 ®Õn 29/6/1998. ®Ó kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i trong qu¸ tr×nh thÝ ®iÓm, ngµy 7/5/1996 , ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 28/CP vÒ chuyÓn ®æi mét sè c«ng ty nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn, trong ®ã gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ ®îc x¸c dÞnh theo nguyªn t¾c “gi¸ trÞ cña doanh ngipj cæ phÇn ho¸ ®îc x¸c dÞnh lµ gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp mµ ngêi b¸n vµ ngêi mua ®Òu chÊp nhËn ®îc ” vµ gio c¬ quan qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n nhµ níc t¹i doanh nghiÖp –Bé tµi chÝnh chñ tr× phèi hîp víi c¸c bé , ngµnh thùc hiÖn . theo nguyªn t¾c nµn c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÐ cña doanh nghiÖp lµ sè liÖu trªn sæ s¸ch kÕ toan cña doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸ ®· ®îc c¬ quan kiÓm to¸n hîp ph¸p x¸c nhËn , hÖ sè lîi thÕ doanh nghiÖp trªn c¬ së tû su¸t lîi nhuËn tren vèn kinh doanh b×nh qu©n trong ba nam cuèi cña doanh nghiÖp nhµ tríc khi cæ phÇn ho¸ vµ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®¸t tÝnh theo quy ®Þnh cña luËt ®Êt ®ai vµ c¸c v¨n b¶n hìng dÉn . ngoµi ra , bé tµi chÝnh ®· ban hµnh th«ng t sè 50/TC/TCDN ngµy 30/8/1996 hìng dÉn vÊn ®Ò tµi chÝnh trong viÖc chuyÓn mét sè doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn theo nghÞ ®Þnh sè 28/CP ,trong dã cã hìng dÉn cô thÓ ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖo cæ phÇn ho¸ theo nguyªn t¾c ®· ®îc quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 28/CP. Cã thÓ nãi, ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ trong giai ®o¹n nµy x©y dùng trªn c¬ së kÕt hîp gi¸ trÞ tµi s¶n thuÇn(gi¸ trÞ doanh nghiÖp= tæng ta× s¶n cã –tµi s¶n nî )vµ ph¬ng ph¸p so s¸nh trùc tiÕp ®Ó da ra nh÷ng ®iÒu xchØnh thÝch hîp nh :møc dé gi¶m gi¸ do hao mßn v« h×nh ,do quan hÒ cung cÇu …nªn còng ®· c¬ b¶n kh¸c phôc ®îc mét sè ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ ®· ¸p dông tríc ®©y vµ ®· ph¶n ¸nh dîc t¬ng dèi dóng ®¾n vad trùc quan gi¸ trÞ tµi s¶n hiÖn cã cña doanh nghiÖp t¹i thêi diÓm ®Þnh gi¸, rót ng¾n thêi gian ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp xuèng chØ cßn dãi ba th¸ng , gã phÇn ®Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ 17 phÇn ho¸ doanh nghiÖp giai ®o¹n 1996-1998 ,trong giai ®o¹n nµy ®· triÓn khai ®Þnh gi¸ trªn 40 doanh nghiÖp vµ chuyÓn dæi thµnh c«ng 25 doanh nghiÖp .tuy nhiªn qua hai n¨m ¸p dông ,ph¬ng ph¸p nµy còng béc lé nh÷ng nhîc ®iÓm ®¸ng chó ý Giai ®o¹n 29/6/1998 ®Õn nay ®Î ®Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ ,ngµy 29/6/1998 chÝnh phñ d· ban hµnh nghÞ ®Þnh 44/1998/N§ -CP vÒ chuyÓn doanh nghhiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn ,sau h¬n mét n¨m thùc hiªn c¶ níc ®· cæ phÇn ho¸ thªm 250 doanh nghiÖp ®a tæng sè doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸ lªn 280®©y lµ mét bíc tiÕn kh¸ dµi ®Æc biÖt lµ sè lîng doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ tr¶i réng trªn tÊt c¶ c¸c tØnh tõ miÒn nói khã khan ngÌo nµn ®Õn c¶ miÒn xu«i . ®ã lµ mét phÇn trong chÝnh s¸ch hîp lý cña nghÞ ®Þnh .viÑc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp trong giai ®o¹n nµy ®· tiÕn mét bíc to lín gi¸ trÞ doanh nghiÖp x¸c ®Þnh chÝnh x¸c h¬n hoµn thiÖn h¬n .viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®îc n©ng cao thªm mét bíc trong nghÞ ®Þnh 64/2002N§-CP.gi¸ trÞ doanh nghiÖp cßn bao gåm gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt ,gi¸ trÞ lîi thÕ kinh doanh cña doanh nghiÖp 3.2. nh÷ng vÊn ®Ò thùc tÕ liªn quan trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc 3.1.1. Tæ chøc ®¸nh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ - C¬ quan cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh thµnh lËp héi ®ång x¸c ®Þnh doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ hoÆc lùa chän c«ng ty kiÓm to¸n, tæ chøc kinh tÕ cã chøc n¨ng ®Þnh gi¸ ®Ó doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ ký hîp ®ång x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp. - Thµnh lËp héi ®ång x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp bao gåm:  §¹i diÖn c¬ quan quyÕt ®Þnh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp lµm chñ tÞch héi ®ång;  §¹i diÖn c¬ quan tµi chÝnh;  L·nh ®¹o doanh nhiÖp cæ phÇn ho¸ tæng c«ng ty nhµ níc (NÕu doanh nghiÖp lµ thµnh viªn cña tæng c«ng ty). C¨n có vµo thùc tr¹ng doanh nghiÖp vµ yªu cÇu cô thÓ héi ®ång ®îc mêi thªm c¸c tû chøc hoÆc chuyªn gia kü thuËt, kinh tÕ tµi chÝnh trong vµ ngoµi doanh nghiÖp cÇn thiÕt cho viÖc ®¸nh gi¸ chÊt lîng vµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÕ cña tõng lo¹i tµi s¶n trong doanh nghiÖp. - Héi ®ång x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm: 18  ThÈm ®Þnh kÕt qu¶ kiÓm kª ph©n lo¹i, x¸c ®Þnh tµi s¶n vµ gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ theo c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh trong thêi gian 15 ngµy,kÓ tõ ngµy cã quyÕt ®Þnh thµnh lËp héi ®ßng . kÕt qu¶ thÈm ®Þnh cña héi ®ång ®îc thµnh lËp b»ng biªn b¶n , cã ®Çy ®ñ cña c¸c thµnh viªn chÝnh thøc  X¸c ®Þnh l¹i kÕt qu¶ gÝa trÞ doanh nghiÖp NÕu c¬ quan cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp yªu cÇu Héi dång x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh chÝnh x¸c cña kÕt qu¶ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp - C«ng ty kiÓm to¸n vµ tæ chøc kinh tÕ thùc hiÖn x¸c ®Þnh gi¸ trÞ dãanh nghiÖp ph¶i ®¶m b¶o  Tho¶ thuËn l¹i ®Ó mua hoÆc b¸n l¹i vèn gãp liªn doanh  ChuyÓn giao cho doanh nghiÖp kh¸c lµm ®èi t¸c 3.2.2 Khã kh¨n vµ bÊt hîp lý trong qu¸ tr×nh ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp qu¸ tr×nh ®Þnh gi¸ gi¸ trÞ doanh nghiÖp ph¶i qua ba giai ®o¹n mµ mçi giai ®o¹n tèn kh«ng Ýt thêi gian thùc hiÖn héi ®ång thÈm ®Þnh gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp –kiÓm to¸n ,héi ®ång thÈm ®inh cña nhµ níc vµ sau ®ã c¬ quan thÈm quyÒn míi c«ng bè gi¸ vÒ kÕt qu¶ kiÓm to¸n :gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ lµ gi¸ trÞ thùc tÕ mµ ngêi mua vµ ngêi b¸n ®Ìu chÊp nhËn ®îc nhng khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp tæ chøc kiÓm to¸n chñ yÕu dùa trªn sæ s¸ch kÕ to¸n ,nªn kÕt kiÓm to¸n kh«ng sö dông ®îc vµo viÖc c«ng bè gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®Ó cæ phÇn ho¸ vµ phÇn nµo lµm chËm qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸. ViÖc x¸c dÞnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®Ó cæ phÇn ho¸ thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh trao ®æi , tho¶ thuËn gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n theo quy luËt thÞ trêng chø kh«ng thÓ ngêi mua ®Þnh trãc nhµ níc ®Þnh sau ®· lµm tronh thêi gian qua. Cha chó ý ®óng møc cña ngêi mua mµ biÓu hiÖn râ nÐt nhÊt lµ viÖc tÝnh vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ c¶ nh÷ng tµi s¶n mµ doanh nghiÖp khong cÇn dïng, thanh lý. Kh«ng xÐt ®Õn kh¶ n¨ng sinh lêi cña c¸c tµi ¶n ®em b¸n, nªn ®· cã trêng hîp kh«ng thång nhÊt ®îc gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸. HoÆc nhµ níc c«ng bè gi¸ nhng kh«ng b¸n ®îc cæ phÇn, lµm cho qu¸ tr×nh ®Þnh gi¸ vµ cæ phÇn ho¸ bÞ bÕ t¾c kÐo dµi… 19 Ngoµi ra cßn cã mét sè tån t¹i kh¸c trong qu¸ tr×nh ®Þnh gi¸ nh viÖc x¸c ®Þnh quyÒn sö dông ®Êt, lîi thÕ doanh nghiÖp, sö lý vÒ c«ng nî vµ c¸c lho¶n lç cña danh nghiÖp tríc khi cæ phÇn ho¸ còng ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn tiÕn tr×nh ®Þnh gÝa vµ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc. 3.2.3 Nh÷ng kiÕn nghÞ Bªn c¹nh viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®Ó cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc ta cÇn cã nhøng chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng h¬n trong cæ phÇn ho¸ ®ã lµ kh«ng nhÊt thiÕt lµ ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp ®Ó b¸n mét phÇn hay toµn bé vèn nhµ níc mµ cã thÓ da ra nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau nh ®Êu gi¸ doanh nghiÖp th«ng qua viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®Ó lµm c¬ së. ViÖc ®Êu gi¸ ph¶i c«ng khai vµ cã ph¬ng ph¸p ®Êu gi¸ thÝch hîp. Bªn c¹nh ®ã chóng ta cã thÓ thµnh lËp nh÷ng tæ chøc ®Êu gi¸ vµ x©y dùng nh÷ng chØ tiªu hîp lý cho cong viÖc ®Êu gi¸. 20