Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
më ®Çu
§Êt níc ta ®i lªn tõ mét nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu, s¶n xuÊt l¬ng
thùc chñ yÕu lµ c©y lóa níc mµ mét sè hoa mµu kh¸c nhng ph©n t¸n. bªn
c¹nh ®ã, nÒ kinh tÕ cña níc ta cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, cha cã ®îcnÒ
t¶ng ®Ó t¹o ®µ phÊt triÓn. §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI n¨m 1986 ®·
më ra cho nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp mét híng ®i míi víi mét nÒn kinh tÕ
hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, xo¸ bá c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp theo
®Þnh híng x· héi chñ nghÜa díi sù qu¶n lý cña Nhµ níc vµ ®Æc biÖt lµ nÒn
kinh tÕ n«ng nghiÖp ®· ®îc chó träng h¬n. Tõ sau nghÞ quyÕt 10 cña Bé
ChÝnh trÞ vµ nhiÒu chÝnh s¸ch míi ®îc ban hµnh ®· gi¶i quyÕt ®îc nh÷ng
rµng buéc phong kiÕn phi kinh tÕ trong n«ng nghiÖp vµ chØ thÞ 100 cña Ban
BÝ th Trung ¬ng §¶ng víi nh©n d©n kho¸n s¶n phÈm c©y lóa ®Õn nhãm
ngêi vµ ngêi lao ®éng. §©y ®îc coi lµ ch×a kho¸ vµng ®Ó më ra thêi kú
míi cña n«ng ngiÖp. Bëi v× §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn ®îc nÒn kinh
tÕ th× tríc tiªn lµ ph¶i ph¸t triÓn ®îc n«ng nghiÖp. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ n«ng nghiÖp víi xu híng gi¶m tû träng c©y lîng thùc, t¨ng dÇn tû
träng c©y c«ng nghiÖp vµ thuû s¶n vµ gi¶m dÇn tû träng n«ng nghiÖp trong
n«ng th«n vµ t¨ng dÇn tû träng c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ dÞch vô.
Ph¸t triÓn n«ng ngiÖp mét c¸ch toµn diÖn nh»m tõ ®ã tÝch luü cho
c«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh kh¸c trong nÒn kinh tÕ.
ViÖc thùc hiÖn nh÷ng chiÕn lîc ®ã phô thuéc phÇn lín vµo hiÖu qu¶
®æ míi c¬ chÕ qu¶n lý, c¸c chÝnh sach hå tù ph¸t triÓn vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu
trong nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp thùc
hiÖn nh thÕ nµo, tËp trung vµo nh÷ng g×, thùc thi nh÷ng ngµnh nµo mòi
nhän vµ then chèt, xu híng chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp... lµ hµng lo¹t
nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®îc tÝnh ®Õn.
Bµi viÕt nµy ®îc chia thµnh 3 phÇn:
PhÇn I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng ngiÖp
PhÇn II. Thùc tr¹ng vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ViÖt
Nam tõ tríc n¨m 1985-1988 tíi nay.
PhÇn III. Gi¶i ph¸p cho xu híng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng
nghiÖp ViÖt Nam giai ®o¹n 2001-2005
1
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
PhÇn I: nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ n«ng nghiÖp
I. Vai trß, vÞ trÝ, ®Æc ®iÓm cña N«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ
quèc d©n.
1. §Æc ®iÓm cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
N«ng nghiÖp lµ mét lÜnh vùc rÊt phong phó. N«ng d©n sèng ë khu vùc
n«ng nghiÖp g¾n liÒn víi n«ng th«n, s¶n xuÊt g¾n liÒn víi thiªn nhiªn, víi
m«i trêng vµ gÆp nhiÒu rñi ro, ®Æc biÖt lµ ®èi víi níc cha ph¸t triÓn, khoa
häc kü thuËt cßn l¹c hËu. §¹i bé phËn, xÐt mét c¸ch tæng thÓ, c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn vµ kÐm ph¸t triÓn cã trªn 80% d©n sè vµ 70% lao ®éng x· héi tËp
trung ë n«ng víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu, kü thuËt canh t¸c l¹c hËu,
tr×nh ®é lao ®éng thÊp. Ngêi n«ng ë ®©y, hä võa lµ nh÷ng ngêi s¶n xuÊt
võa lµ nh÷ng ngêi tiªu thô s¶n phÈm cña chÝnh b¶n th©n hä lµm ra. Bëi vËy,
tÝnh phèi hîp liªn ngµnh (cung øng vËt t, chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm) cßn ë
møc ®é thÊp, ®ãng gãp tõ khu vùc n«ng nghiÖp vµ thu nhËp quèc d©n cha
cao vµ bÊt æn ®Þnh.
Bªn c¹nh ®ã n«ng nghiÖp ViÖt Nam cßn cã ®Æc ®iÓm næi bËt kh¸c do
nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ lÞch sö ®Æc biÖt.
Níc ta n»m ë khu vùc nhiÖt ®íi, ®Êt níc tr¶i dµi theo híng B¾cNam, phÇn lín ®Þa h×nh lµ ®åi nói, cã ba mÆt tiÕp gi¸p víi biÓn… chÝnh v×
vËy, cã th¶m thùc vËt phong phó, ®a d¹ng, cã tiÒm n¨ng sinh khèi lín, nhiÒu
loµi vËt cã gi¸ trÞ kinh tÕ cho phÐp ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp ®a d¹ng
vµ cã thÓ ®i vµo chuyªn canh nhiÒu lo¹i c©y, con. HiÖn nay, n«ng nghiÖp
níc ta s¶n xuÊt l¬ng thùc chñ yÕu lµ c©y lóa níc nhng phÇn t¸n, viÖc ¸p
dông c¸c kü thuËt c¬ giíi ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp thiÕu
kinh nghiÖm vµ cßn nhiÒu bÊt cËp.
-Níc ta ®Êt chËt, d©n sè kh«ng ngõng t¨ng lªn lªn kh¶ n¨ng më réng
quy m« s¶n xuÊt n«ng nghiÖp h¹n chÕ.
2
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
-ViÖc chuyÓn nÒn n«ng nghiÖp ViÖt Nam sang s¶n xuÊt hµng ho¸ gÆp
nhiÒu khã kh¨n vÒ vèn, kü thuËt, tr×nh ®é lao ®éng, kh¶ n¨ng qu¶n lý …
§©y lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt cÇn ph¶i kh¾c phôc nhanh chãng t¹o
tiÒn ®Ò cho nhiÖm vô c«ng nghiÖp ho¸ -hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n
níc ta theo híng bÒn v÷ng, tiÕn lªn mét nÒn n«ng nghiÖp mµ :
-§i vµo s¶n xuÊt hµng ho¸
-N¨ng suÊt c©y trång vµ gia sóc cao.
-N¨ng suÊt lao ®éng cao.
-Sö dông hÖ thèng thuû canh.
Vµ kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ :
-Sö dông n¨ng lîng l·ng phÝ
-ChÊt lîng n«ng s¶n kÐm.
-M«i trêng bÞ « nhiÔm.
2. Vai trß, vÞ trÝ cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
N«ng nghiÖp gi÷ mét vai trß quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Æc
biÖt ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Bëi v× c¸c níc nµy ®a sè ngêi d©n
sèng dùa vµo nghÒ n«ng. §Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n©ng cao phóc lîi cho nh©n
d©n, ChÝnh phñ cÇn cã chÝnh s¸ch t¸c ®éng vµo khu vùc n«ng nghiÖp nh»m
n©ng cao n¨ng suÊt c©y trång vµ t¹o ra nhiÒu viÖc lµm ë n«ng th«n.
Trõ mét sè Ýt níc dùa vµo nguån tµi nguyªn phong phó ®Ó xuÊt khÈu,
®æi lÊy l¬ng thùc, cßn hÇu hÕt c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ph¶i s¶n xuÊt l¬ng
thùc cho nhu cÇu tiªu dïng cña d©n sè n«ng th«n còng nh thµnh thÞ. N«ng
nghiÖp cßn cung cÊp c¸c yÕu tè ®Çu vµo cho ho¹t ®éng kinh tÕ . §Ó ®¸p øng
nhu cÇu l©u dµi cña ph¸t triÓn kinh tÕ viÖc t¨ng d©n sè ë khu vùc ë khu vùc
thµnh thµnh thÞ sÏ kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng. Cïng víi viÖc t¨ng n©ng suÊt
lao ®éng trong n«ng nghiÖp, sù di chuyÓn d©n sè ë n«ng th«n ra thµnh thÞ sÏ
lµ nguån nh©n lùc ®¸p øng cho nhu cÇu n«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc. Bªn c¹nh
®ã, n«ng nghiÖp cßn lµ ngµnh cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ
biÕn.
Khu vùc c«ng nghiÖp còng cã thÓ lµ mét nguån cung cÊp vèn cho ph¸t
3
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
triÓn kinh tÕ, cã ý nghÜa lín lµ vèn tÝch luü ban ®Çu cho c«ng nghiÖp ho¸.
Theo Timer-1988, Morris vµ Adelma -1981 tõ kinh nghiÖm thùc tÕ cña thÕ
kû XIX vµ nhÊt lµ thËp kû gÇn ®©ycho thÊy, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp lµ mét
®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho sù thµnh c«ng cña c«ng nghiÖp ho¸ (do tÝch luü tõ
c«ng nghiÖp mang l¹i) h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng trong níc, gi¶i
quyÕt viÖc lµm ë n«ng th«n trong thêi gian ®Çu, h¹n chÕ ¸p lùc lµm chËm
qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ …)
Theo Timmer-1988 ë giai ®o¹n b¾t ®Çu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp chiÕm
phÇn lín s¶n phÈm trong níc, tÝch luü chñ yÕu tõ n«ng nghiÖp, nguån thu
cña Nhµ níc chñ yÕu do c¸c lo¹i thuÕ ®¸nh vµo n«ng nghiÖp.
+Giai ®o¹n n«ng nghiÖp ®ãng gãp cñ yÕu cho sù t¨ng trëng mét
phÇn nguån thu tõ n«ng nghiÖp ®îc ®Çu t l¹i hco n«ng nghiÖp (chñ yÕu
cho nghiªn cøu vµ c¬ së h¹ tÇng) s¶n lîng n«ng nghiÖp t¨ng lªn.
+Giai ®o¹n lao ®éng n«ng nghiÖp b¾t ®Çu gi¶m, n«ng nghiÖp ph¶i
®îc liªn kÕt vÒ thÞ trêng lao ®éng vµ tÝn dông liªn kÕt kinh tÕ thµnh thÞn«ng th«n, n«ng nghiÖp ngµy cµng phô thuéc vµo thÞ trêng.
+Giai ®o¹n n«ng nghiÖp díi møc 20% cña tæng lao ®éng trong níc,
n«ng nghiÖp cßn ®îc hç trî b»ng nhiÒu biÖn ph¸p linh ho¹t cña Nhµ níc.
§Ó ®¹t ®îc nh vËy th× ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn quan träng nhÊt lµ ta ph¶i
thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp. §©y lµ mét nhiÖm vô rÊt
quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
ii. chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp víi ph¸t triÓn
n«ng nghiÖp - n«ng th«n.
1. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp víi sù ph¸t triÓn cña
nÒn kinh tÕ quèc d©n.
C¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ bé phËn cÊu thµnh rÊt
quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, cã ý nghÜa rÊt to lín ®èi víi sù ph¸t
triÓn kinh tÕ -x· héi ë níc ta. C¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ
tæng thÓ cña kinh tÕ bao gåm mèi quan hÖ t¬ng t¸c gi÷a c¸c yÕu tè cña lùc
4
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt thuéc khu vùc kinh tÕ n«ng th«n trong
nh÷ng kho¶ng thêi gian vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh.
Sau khi nghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ vµ nhiÒu chÝnh s¸ch míi ®îc
ban hµnh ®· gi¶i ®îc nh÷ng kh¶ n¨ng buéc phong kiÕn phi kinh tÕ trong
n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, t¹o cho n«ng nghiÖp ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to
lín gãp phÇn tõng bíc chuyÓn nÒn n«ng nghiÖp tù cÊp tù tóc sang s¶n xuÊt
hµng ho¸. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp nãi riªng vµ n«ng
th«n nãi chung ®· vµ ®ang cã sù khëi s¾c, s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®êi sèng nh©n
d©n ®îc c¶i thiÖn. MÆt kh¸c, viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh, theo vïng,
l·nh thæ, theo c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, theo c¬ cÊu kü thuËt - c«ng nghÖ
híng tíi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ ®¹t ®îc nhiÒu tiÕn bé ®¸ngg kÓ.
ThÕ nhng ë trong ph¹m vi cña tõng vïng trong níc th× kh«ng h¼n
thÕ. Do cã sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu gi÷a c¸c vïng trong níc, qu¸ tr×nh ®ã
diÔn ra ë c¸c vïng kh«ng gièng nhau: ë vïng kinh tÕ ph¸t triÓn , qu¸ tr×nh ®ã
diÔn ra theo tr×nh tù chung cßn ë vïng kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, qu¸ tr×nh ®ã
cã thÓ b¾t ®Çu tõ viÖc ph¸ thÕ ®éc canh ho¸ chuyÓn sang ®a canh lóa, mµu
ph¸t triÓn ch¨n nu«i vµ bíc tiÕp the« lµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ tiÒu, thñ
c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Xu híng chung cña sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ: tû träng n«ng nghiÖp ngµy cµng gi¶m vµ tû
träng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ngµy cµng
t¨ng.
Bªn c¹nh ®ã, ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng
th«n cßn ph¶i cã sù quan hÖ rÊt nhiÒu tíi c¸c ngµnh kh¸c nh ph¸t triÓn n«ng
nghiÖp hµng ho¸ ph¶i chÞu sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña c«ng nghiÖp vµ n«ng
nghiÖp kh«ng thÓ tù ®i lªn nÕu kh«ng cã sù t¸c ®éng trùc tiÕp cña mét nÒn
c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Vµ ®îc c¸c ngµnh nghÒ míi trong n«ng nghiÖp.
Trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, ®i cïng víi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu
n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ sù ph©n c«ng lao ®éng còng ®îc diÔn ra. Tõ
lao ®éng trång lóa chuyÓn sang lao ®éng trång hoa mµu ch¨n nu«i, lµm c¸c
ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, nã kh«ng chØ phô thuéc vµo
5
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
phôc vô cho c¶ nhu cÇu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp mµ cßn phôc vô cho c¶ nhu
cÇu ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, th¬ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh doanh nghiÖp kh¸c.
Tõ thÕ kû 20 ®· chøng minh vµ x¸c ®Þnh khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ
ph¸t triÓn vµ ®æi míi nh vò b·o, tÝnh céng ®ång trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô
s¶n phÈm ngµy cµng cao, sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña mét níc kh«ng
thÓ t¸ch rêi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña céng ®ång quèc tÕ hay còng nh
kh«ng thÓ t¸ch rêi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n
víi c¬ cÊu kinh tÕ vïng vµ c¬ cÊu kinh tÕ chung cña c¶ níc.
MÆt kh¸c, sù ph©n ho¸ giµu nghÌo ë n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n kh«ng
thÓ tr¸nh khái, nã diÔn ra theo híng : khi s¶n xuÊt hµng ho¸ kÐm ph¸t triÓn
th× kho¶ng c¸ch ®ã t¬ng ®èi do·ng ra, khi s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn ë
tr×nh ®é cao th× kho¶ng c¸ch ®ã thu hÑp laih vµ cã thÓ trë l¹i kho¶ng c¸ch
ban ®Çu (nhng ë tr×nh ®é cao h¬n). §iÒu ®ã chøng tá sù ph©n ho¸ giµu
nghÌo võa lµ kÕt qu¶, võa lµ ®éng lùc thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh
tÕ.
Thªm vµo ®ã, ë ®©u cã tr×nh ®é d©n trÝ thÊp th× ë ®ã viÖc x¸c l¹p vµ
chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®¬ng nhiªn lµ gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ khã tr¸nh
khái sai lÇm . §iÒu nµy còng chøng tá r»ng víi víi tr×nh ®é d©n trÝ hay mÆt
b»ng trong gi¸o dôc cã chÞu sù ¶nh hëng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cña chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n.
2. Kinh nghiÖm cña mét sè níc trªn thÕ giíi
a. Kinh nghiÖm vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp cña §µi
Loan.
Ta biÕt r»ng §µi Loan lµ mét l·nh thæ nhá víi 2/3 lµ ®åi nói, ®Êt canh
t¸c chØ cã gÇn 900.000 ha, khÝ hËu ¸ nhiÖt ®èi vµ nhiÖt ®íi, bëi vËy c¬ cÊu
n«ng nghiÖp rÊt ®a d¹ng, phong phó nh trång trät cã lóa níc, lóa m×,
khoai l©ng, khoai t©y, l¹c, chuèi…. VÒ ch¨n nu«i cã lîn, gµm vÞt , tr©u, bß…
Ng nghiÖp cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn, nu«i trång vµ ®¸nh b¾t thuû
h¶i s¶n, cã nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ nh t«m, c¸…
Tuy vËy, cho ®Õn gi÷a thÕ kû xÐt xö, n«ng nghiÖp §µi Loan vÉn ë
6
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
t×nh tr¹ng l¹c hËu, s¶n xuÊt tiÓu n«ng tù cÊp, tù tóc. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1950
®Õn nay c¬ cÊu n«ng nghiÖp §µi Loan, do cã sù t¸c ®éng cña c«ng nghiÖp
ho¸, ®· cã mét bíc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, c¬ cÊu n«ng nghiÖp ®· chuyÓn
dÞch theo híng s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸, híng vÒ vÒ xuÊt khÈu, vµ ®·
®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸. Qu¸ tr×nh ®ã
cña §µi Loan ®îc chia lµm 3 thêi kú.
*Thêi kú thø nhÊt:
C¬ cÊu n«ng nghiÖp trong thêi kú kh«i phôc kinh tÕ sau chiÕn tranh
chuÈn bÞ c«ng nghiÖp ho¸ (1949-1953).
Trong thêi kú nµy, §µi Loan b¾t ®Çu thùc hiÖn c¶i c¸ch ruéng ®Êt do
chÝnh quyÒn Quèc D©n §¶ng thùc hiÖn trong 4 n¨m (1949-1953) víi néi
dung: gi¶m t« tõ 50-60% xuèng 37,5% (1949), chÝnh quyÒn ®em 130.000 ha
ruéng c«ng b¸n cho 177.000 hé n«ng d©n thiÕu ruéng (1951), ban chÊp hµnh
"luËt ngêi cµy ruéng: (1953), trng mua sè ruéng ®Êt qu¸ h¹n møc cña ®Þa
chñ b¸n cho n«ng d©n thiÕu ruéng.
§iÒu trªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn chuyÓn dÞch nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp
phong kiÕn tiÓu n«ng sang nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ T
b¶n chñ nghÜa, dän ®êng cho c«ng nghiÖp ho¸. KÕt qu¶, s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp 1952 ®¹t 129,7% so víi n¨m 1940-19443 (thêi kú kinh tÕ thÞnh
vîng tríc ®©y). C¬ cÊu n«ng nghiÖp thêi kú nµy vÉn lµ c¬ cÊu truyÒn
th«ng. N¨m 1953, trong c¬ cÊu n«ng nghiÖp, gi¸ trÞ s¶n lîng trång trät
chiÕm 71,9%, ch¨n nu«i chiÕm 15,6%, thuû s¶n chiÕm 7,4%, l©m nghiÖp
chiÕm 5,1%. Trong ngµnh trång trät: lua chiÕm 58,7 %, m× mµu 13,3%, c©y
c«ng nghiÖp 19,7%, rau 4,8, qu¶ 3,5%. Trong ngµnh n«ng s¶n xuÊt khÈu
n¨m 1952 ®¹t 114 triÖu USD chiÕm 95,5% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Nã ®¸nh
dÊu bíc ngoÆc ®Çu tiªn cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chuyÓn tõ híng néi
thuÇn tuý sang híng ngo¹i.
* Thêi kú thø hai
C¬ cÊu n«ng nghiÖp trong thêi kú ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®Ó nu«i
dìng c«ng nghiÖp (1953-1968): §©y lµ thêi kú ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng
7
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
nghiÖp ho¸ ë §µi Loan nã ®îc thùc hiÖn trong 4 kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ
quèc gia (NEDP)
8
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
BiÓu 1: C¬ cÊu n«ng nghiÖp thêi kú 1953-1968
N¨m
Gi¸ trÞ s¶n lîng
Trång trät
Ch¨n nu«i
Ng nghiÖp
L©m nghiÖp
n«ng nghiÖp
1953
10.390 (1)
71,9%
15,6%
7,4%
5,1%
1968
48.883
60,1%
23,0%
10,6%
6,3%
(1) TriÖu ®ång §µi Loan.
Víi chøc n¨ng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®Ó nu«i dìng c«ng nghiÖp
trong thêi gian 1953-1968, n«ng nghiÖp §µi Loan tËp trung vµo c¸c môc
tiªu:
-N©ng cao n«ng nghiÖp b»ng ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm vµ c¹nh tranh ®Ó
®¶m b¶o nhu cÇu dinh dìng cho nh©n d©n.
-Më réng xuÊt khÈu n«ng s¶n phÈm phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ .
-Cung cÊp nguyªn liÖu vµ lao ®éng cho c«ng nghiÖp ®Ó ph¸t triÓn c«ng
nghiÖp ho¸.
KÕt qu¶: s¶n phÈm trång trät chÝnh (lóa, mÝa, rau qu¶) t¨ng tõ 60400%, n¨ng suÊt cÊy trång tõ 50-200%, s¶n lîng thuû s¶n t¨ng 400%, l©m
s¶n t¨ng 50%-120%. Kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng l©m thuû s¶n ®¹t 266,590
triÖu USD, t¨ng 220%. §iÓm chñ ý ë ®©y lµ c¬ cÊu n«ng nghiÖp trong thêi
kú 1953-1968 ®· cã sù chuyÓn dÞch m¹nh mÏ theo híng c«ng nghiÖp ho¸.
Gi¸ trÞ s¶n lîng n«ng, l©m ng nghiÖp n¨m 1968 t¨ng 5 lÇn so víi 1953, c¬
cÊu gi¸ trÞ ch¨n nu«i t¨ng tõ 15,6% lªn 23%, ng nghiÖp tõ 7,4%-10,6%,
l©m nghiÖp tõ 5,1%-6,3%.
* Thêi kú thø ba
C¬ cÊu n«ng nghiÖp trong thêi kú ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®Ó hç trî
n«ng nghiÖp (1961 ®Õn nay). Mét trong nh÷ng néi dung chñ yÕu trong thêi
kú nµy lµ tiÕp tôc chuyÓn ®æi c¬ cÊu n«ng nghiÖp cho phï hîp víi yªu cÇu vµ
kh¶ n¨ng cña c«ng nghiÖp ho¸.
Sè trang tr¹i gia ®×nh b¾t ®Çu gi¶m, lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m tõ 1,6
triÖu (1969) xuèng 1,09 triÖu (1991). Tû träng lao ®éng n«ng nghiÖp trong
9
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
tæng sè lao ®éng x· héi gi¶m tõ 38,9% (1969) xuèng 12,9% (1991).
DiÖn tÝch canh t¸c gi¶m 914 ha (1969) xuèng 883540 ha (1991). Gi¸
trÞ s¶n lîng n«ng nghiÖp t¨ng 47731 triÖu §µi Loan (1969) lªnhµ níc
234185 triÖu (1981). Kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n t¨ng 297 triÖu USD
(1969) lªn 10,042 tû USD (1991).
BiÓu 2: c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n lîng n«ng nghiÖp (1968-1981)
N¨m
Tû träng gi¸ trÞ s¶n phÈm (%)
Gi¸ trÞ Sl (1)
n«ng nghiÖp
Trång trät
Ch¨n nu«i
Ng nghiÖp
L©m nghiÖp
1968
48833
60,1
23
9,5
5,6
1981
234185
47,1
29,5
21,4
2,0
(1) triÖu ®ång §µi Loan
KÕ ho¹ch cña §µi Loan tõ nay ®Õn sau n¨m 2000 lµ tiÕp tôc chuyÓn
dÞch nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp theo ph¬ng híng chän ®îc c¬ cÊu n«ng
nghiÖp hîp lý trong ®iÒu kiÖn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®¹t tr×nh ®é cao, ®Êt ®ai
vµ lao ®éng ®Êt ë trong níc tËp trung vµ s¶n xuÊt. KÕ ho¹ch cña §µi Loan
tõ nay ®Õn sau n¨m 2000 lµ tiÕp tôc chuyÓn dÞch chuyÓn nÒn kinh tÕ n«ng
nghiÖp theo híng chän ®îc c¬ cÊu n«ng nghiÖp hîp lý trong ®iÒu kiÖn
c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®¹t tr×nh ®é cao, ®Êt ®ai vµ lao ®éng ®Êt ë trong níc
tË trung vµo s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm cÇn Ýt ®Êt ®ai, lao ®éng, ®em l¹i gi¸ trÞ
kinh tÕ vµ lîi nhuËn cao vµ t×m c¸ch xuÊt khÈu vèn c«ng nghÖ , chuyªn gia
n«ng nghiÖp ra c¸c níc ngoµi, cã ®Êt ®ai vµ lao ®éng rÎ h¬n, ®Ó s¶n xuÊt
n«ng s¶n ®a vÒ níc vµ ®em xuÊt khÈu.
KÕt luËn:
+Trong thêi gian tõ 1949-1953 ®Ó më ®êng cho c«ng nghiÖp ho¸ §µi
Loan ®· thùc hiÖn c¶i c¸ch ruéng ®Êt, chuyÓn ph¬ng thøc së h÷u vµ sö dông
®Êt phong kiÕn sang ph¬ng thøc sö dông ruéng ®Êt t b¶n chñ nghÜa.
+§µi Loan ®· chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp tõ híng néi phôc vô
nhu cÇu nhu cÇu trong níc sang híng ngo¹i phôc vô nhu cÇu xuÊt khÈu
n«ng s¶n.
10
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
+§· chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng l©m ng nghiÖp cho phï hîp tõng thêi
kú c«ng nghiÖp ho¸ theo híng t¨ng tû träng s¶n phÈm ch¨n nu«i thuû s¶n,
rau qu¶ vµ gi¶m tû träng l¬ng thùc, l©m s¶n.
+ChuyÓn dÞch lao ®éng n«ng nghiÖp sang s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ë
thµnh thÞ vµ n«ng th«n, t¹o ra thu nhËp cao h¬n, ®¸p øng nhu cÇu cho c«ng
nghiÖp.
+ChuyÓn dÞch lao ®éng ®éng thñ c«ng trong n«ng th«n sang lao ®éng
c¬ khÝ trªn lao ®éng chuång tr¹i vµ trong xÝ nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n.
+ Khi c«ng nghiÖp ph¸t triÓn tr×nh ®é lao ®éng cao, sÈn xuÊt n«ng
nghiÖp cã xu thÕ gi¶m s¶n xuÊt mät sè n«ng s¶n vµ thay thÕ b»ng n«ng s¶n
nh©p khÈu cã lîi cao, chuyÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tõ néi ®Þa ra níc ngoµi,
nh»m vµo ®Êt níc cã ®Êt ®ai vµ lao ®éng rÎ ®Ó s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu n«ng
sÈn tõ níc ngoµi cã lîi h¬n.
b. Kinh nghiÖm vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp cña
Indonesia.
Víi h¬n 200 triÖu d©n vµ 70% d©n c sèng ë n«ng th«n, ngµnh n«ng
nghiÖp Indonesia cã vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc.
VÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nnn1 cña Indonesia quan t©m s©u s¾c,
trong ®ã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp tËp trung s¶n xuÊt l¬ng thùc,
thùc phÈm v× môc tiªu an toµn l¬ng thùc, thùc phÈm vµ ®Ò cao vai trß khu
vùc n«ng th«n.
§Ó thùc hiÖn viÖc dÔ dµng trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng
nghiÖp chÝnh phñ níc nµy ®· t¨ng cêng ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng nh ®êng
s¸, c«ng tr×nh thuû lîi, nghiªn cøu øng dông c¸c lo¹i gièng cao s¶n… ®Òu
®îc trî gi¸ ë møc ®é kh¸c nhau. §©y chÝnh lµ ®iÒu kiÖn nh»m khuyÕn
khÝch ph¸t triÓn cho nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp.
C¬ cÊu vµ diÖn tÝch c©y trång liªn tôc ®îc më réng, chó träng ph¸t
triÓn nh÷ng c©y c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu ë c¸c trang tr¹i nhµ níc vµ
t nh©n. Trong khu vùc §«ng Nam ¸, Indonesia thùc hiÖn kh¸ tèt chÝnh s¸ch
ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. Nhê ®ã, Indonesia trë thµnh níc xuÊt khÈu ca
11
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
cao, cµ phª, chÌ hµng ®Çu thÕ giíi. ChÝnh phñ níc nµy lu«n cè g¾ng duy tr×
sù cÇn b»ng t¬ng ®èi gi÷a n«ng nghiÖp vµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch
vô.. ®a khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt, thóc ®Èy xuÊt khÈu, hç trî gi¶i
quyÕt c¸c yÕu tè ®Çu vµo, ®Çu ra cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
3. C¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng
nghiÖp vµ n«ng th«n.
+VÞ trÝ ®¹i lý vµ khÝ hËu tù nhiªn: ë nh÷ng vÞ trÝ ®Þa lý kh¸c nhau vµ
vïng khÝ hËu kh¸c , viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ còng kh¸c nhau. X¸c ®Þnh
c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n còng cã nghÜa lµ x¸c ®Þnh c¬ cÊu
kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ë c¸c vïng ®iÒu kiÖn ®Þa lý vµ khÝ hËu tù
nhiªn kh¸c nhau cña níc ta. Bëi vËy, c¬ cÊu kinh tÕ cña mét níc, mét
vïng bao giê còng dùa trªn qu thÕ vÒ ®i¹ lý vµ khÝ hËu cña níc ®ã, vïng ®ã.
+C¸c nguån lîi: bao gåm tµi nguyªn kho¸ng s¶n,nguån níc, nguån
n¨ng lîng, ®Êt ®ai… cã hay kh«ng cã, cã nhiÒu hay cã Ýt c¸c tµi nguyªn
nµy sÏ ¶nh hëng rÊt lín ®Õn viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ cña mét quèc gia
nã chung vµ cña vïng ®ã nãi riªng.
+Phong tôc tËp qu¸n vµ truyÒn thèng d©n téc: §©y lµ nh©n tè võa cã
t¸c dông thóc ®Èy võa cã t¸c dông k×m h·m. Mét quèc gia nµo hay mét vïng
nµo ®ã ë ®©u ®ã cã phong tôc tËp qu¸n canh t¸c l¹c hËu vÝ dô nh du canh,
du c th× ë ®ã cã sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt diÔn ra kh«ng thÓ nhanh
chãng vµ su«n sÎ ®îc. Ngîc l¹i, ë ®©u cã tËp tô, tËp qu¸n truyÒn thèng s¶n
xuÊt tiÕn bé th× ë ®ã viÖc lµm chuyÓn biÕn c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung sÏ dÔ
dµng h¬n.
+Tr×nh ®é khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ : víi tr×nh ®é nµy cµng cao
th× sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ sÏ cµng dÔ dµng h¬n vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i,
tiªn tiÕn ®ã sÏ lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc chuyÓn dÞch
c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung, n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n nãi riªng.
+Con ngêi: ta biÕt r»ng c¬ cÊu kinh tÕ mang tÝnh kh¸ch quan, thÕ
nhng viÖc nã h×nh thµnh nhanh hay chËm , hîp lý hay kh«ng hîp lý, l¹i do
12
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
t¸c ®éng chñ quan cña con ngêi. Bëi v×, con ngêi lµ nh©n tè cã ý nghÜa
quyÕt ®Þnh trong viÖc tiÕn hµnh c¬ cÊu kinh tÕ.
VÝ dô ®iÓn h×nh nh NhËt B¶n, mét níc hiÕm tµi nguyªn, ®Êt níc
v¬n lªn ngang tÇm víi c¸c níc ph¸t triÓn nhÊt trªn thÕ giíi, mét ®Êt níc
cã nÒn kinh tÕ, khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ ph¸t triÓn.
4. Sù cÇn thiÕt ph¶i c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp
ChuyÓn dÞc c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
n«ng nghiÖp nãi riªng theo híng ngµy cµng tiÕn boä lµ mét xu thÕ tÊt yÕu
kh¸ch quan cña c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia kh¸c nhau, nã võa cã nh÷ng nÐt
chung mang tÝnh quy luËt vµ võa cã nh÷ng nÐt riªng mang tÝnh ®Æc thï phï
hîp víi yªu cÇu vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña nÒn kinh tÕ mçi quèc gia Êy trong
tõng thêi kú lÞch sö.
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ kh«ng chØ lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn
trong c¹nh tranh trªn thÞ trêng, nh÷ng ngµnh cã hiÖu qu¶ cao sÏ ph¸t triÓn
ngµy cµng m¹nh mÏ, c¸c ngµnh kÐm hiÖu qu¶ sÏ bÞ thu hÑp l¹i, mµ viÖc chñ
®éng thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung theo môc tiªu vµ nhu
cÇu cña sù ph¸t triÓn, g¾n víi dù b¸o tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµ thÞ
trêng lµ mét trong nh÷ng kh©u quyÕt ®Þnh t¹o ra t¨ng trëng kinh tÕ, ë
nh÷ng níc cã c«ng nghÖ tiªn tiÕn th× lu«n t¹o ra c«ng nghÖ míi, cßn ë
nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn th× tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ tiªn tiÕn, tõ
®ã h×nh thµnh c¬ cÊu míi trong c«ng nghiÖp vµ trong nÒn kinh tÕ víi c¸c
ngµnh nghÒ míi, s¶n phÈm míi, t¹o ra søc c¹nh tranh cao vµ t¨ng trëng
nhanh.
§Êt níc ta xuÊt ph¸t vµ ®i lªn tõ mét nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu chÝnh
v× vËy chóng ta ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp
vµ n«ng th«n.
Trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn
®¹i ho¸ sÏ thóc ®Èy n«ng nghiÖp ph¸t triÓn vît bËc. Thùc hiÖn c«ng nghiÖp
ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n sÏ thóc ®Èy ®îc nhiÒu vïng s¶n
xuÊt hµng ho¸ tËp trung, chuyªn canh nh: lóa, cao su, cµ phª, chÌ.. H¬n
13
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
n÷a, víi ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m thuû s¶n ®· cã nh÷ng bíc
t¨ng trëng ®¸ng kÓ . §ã lµ ®iÒu kiÖn nh»m thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n.
14
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
PhÇn ii: Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
n«ng nghiÖp tõ n¨m 1985 ®Õn nay.
i. Giai ®o¹n tõ tríc n¨m 1985-1988
N«ng nghiÖp níc ta trong giai ®o¹n nµy gÆp rÊt nhiÒu nh÷ng rµo c¶n,
vît qua t×nh tr¹ng khñng ho¶ng vµ suy tho¸i kÐo dµi trong nh÷ng n¨m 19761980.
§Õn th¸ng 1-1980 - ChØ thÞ 100 cña Ban BÝ th Trung ¬ng §¶ng ra
®êi lóc ®ã víi nh©n d©n kho¸n s¶n phÈm c©y lóa ®Õn nhãm ngêi vµ hé lao
®éng (vµ ®©y thùc chÊt lµ kho¸n hé). ChÝnh v× vËy, ®· ®îc coi lµ ch×a kho¸
vµng më ra thêi kú míi cña n«ng nghiÖp vµ c¶ cña kinh tÕ n«ng th«n.
Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc trong giai ®o¹n nµy cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ
nh÷ng thµnh tùu bíc ®Çu h¬n h¼n c¸c thêi kú tríc. B×nh qu©n 5 n¨m 19811985 so víi b×nh qu©n 5 n¨m 1976-1980 s¶n lîng l¬ng thùc t¨ng 27%,
riªng thãc t¨ng lªn 32%, n¨ng suÊt lóa t¨ng 23%, l¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu
ngêi t¨ng 14%, ®µn tr©u t¨ng 8%, ®µn bß t¨ng 39%, ®µn lîn t¨ng 22%.
NghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ (5/4/1988) vÒ ®æi míi qu¶n lý n«ng
nghiÖp víi néi dung c¬ b¶n lµ kho¸n gän ®Õn hé n«ng d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ
tù chñ ë n«ng th«n, ®¸nh dÊu sù më ®Çu cña thêi kú ®æi míi trong n«ng
nghiÖp vµ n«ng th«n níc ta.
S¶n xuÊt l¬ng thùc ®· t¨ng lªn víi xu híng n¨m sau cao h¬n n¨m
tríc: n¨m 1987 lµ 17,5 triÖu tÊn, 1988 lµ 19,6 triÖu tÊn. Trong gÇn 3 thËp kû
l¬ng thùc ë níc ta lu«n lµ vÊn ®Ò nãng báng, t×nh tr¹ng thiÕu l¬ng thùc
diÔn ra triÒn miªn. Riªng 13 n¨m (1976-1988) níc ta nhËp khÈu 8,5 triÖu
tÊn quy g¹o, b×nh qu©n hµng n¨m nhËp 0,654 triÖu tÊn.
MÆt kh¸c, n«ng nghiÖp níc ta mang nÆng tÝnh ®éc canh (vµo nh÷ng
n¨m ®Êuau thêi kú gi¶i phãng). DiÖn tÝch c©y l¬ng thùc n¨m 1976 chiÕm
88,0% trong ®ã lóa chiÕm 75,2% tæng diÖn tÝch gieo trång, c¸c lo¹i c©y
trång kh¸c chiÕm tû träng diÖn tÝch cßn thÊp. C©y c«ng nghiÖp chiÕm 6%,
c©y ¨n qu¶ 2%. Tõ n¨m 1981 trë ®i l¬ng thùc cã sù ph¸t triÓn, vÊn ®Ò l¬ng
15
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
thùc gi¶m bít khã kh¨n cho nh©n d©n ta trong nghiªn cøu n¨m cña thêi kú
®ã.
N«ng nghiÖp trong thêi gian nµy còng ®· cã ®îc sù ®ãng gãp quan
träng trong viÖc t¨ng nguån hµng xuÊt khÈu, t¨ng thªm nguån ngo¹i tÖ cho
®Êt níc víi quan ®iÓm xuÊt khÈu ®Ó t¨ng trëng kinh tÕ, do vËy, kinh tÕ
níc ta ®· cã nh÷ng tiÕn bé khëi s¾c vµ chuyÓn biÕn tÝch cùc. N¨m 1986 gi¸
trÞ xuÊt khÈu n«ng l©m thuû s¶n ®¹t 513 triÖu róp-®o la.
Cã ®îc nh÷ng bíc ®Çu khëi s¾c cña giai ®o¹n gÇn thËp niªn 90 nµy
lµ do sù chØ ®¹o, l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ níc ta nh»m tõng bíc ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ nãi chung vµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp nãi riªng. Trong giai
®o¹n nµy, viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp míi b¾t ®Çu ®îc
h×nh thµnh song vÉn cha ®îc quan t©m ®óng møc v× do ®iÒu kiÖn kinh tÕ
níc ta t¸c ®éng. N«ng nghiÖp ta thêi kú nµy vÉn ®éc canh lµ chñ yÕu, c©y
trång vËt nu«i míi chØ lµ "cã sù gãp mÆt" cßn chñ yÕu lµ lóa, hoa mµu cho ta
n¨ng xuÊt thÊp khiÕn níc ta vÉn ph¶i nk l¬ng thùc, thùc phÈm.
ii. giai ®oahn tõ n¨m 1989 ®Õn n¨m 1994
1. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp
a. ChÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp
Trong giai ®o¹n nµy, §¶ng ta lu«n lu«n kh¼ng ®Þnh sù ph¸t triÓn kinh
tÕ níc ta ph¶i dùa trªn c¬ së kÕt hîp mét c¸ch ®óng ®¾n gi÷a c«ng nghiÖp,
n«ng nghiÖp, dÞch vô.
Trong héi nghÞ ®¹i biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm kú, kho¸ VII häp th¸ng
12 n¨m 1993 ®· x¸c ®Þnh "tõ nay ®Õn cuèi thËp kû ph¶i rÊt quan t©m ®Õn
c«ng nghiÖp, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n, ph¸t triÓn toµn
diÖn n«ng, l©m ng nghiÖp g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû
s¶n, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng vµ hµng xuÊt khÈu…" (§¶ng céng
s¶n ViÖt Nam, V¨n kiÖnn Héi nghÞ ®¹i biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm kú kho¸
VII, Th¸ng 1 n¨m 1994). Tríc ®ã nhµ níc ta ®· cã chÝnh s¸ch u tiªn ,
ph¸t triÓn cho n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp.
16
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
Th¸ng 1 n¨m 1980, chØ thÞ 100 cña Ban chÊp hµnh bÝ th Trung ¬ng
§¶ng víi néi dung kho¸n s¶n phÈm c©y lóa ®Õn nhãm vµ ngêi lao ®éng
(thùc chÊt lµ kho¸n hé). §©y lµ ch×a kho¸ vµng më ra thêi kú míi cña n«ng
nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n cho níc ta.
TiÕp ®Õn lµ NghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ (5-4-1988) vÒ ®æi míi
qu¶n lý n«ng nghiÖp víi néi dung c¬ b¶n lµ kho¸n gän ®Õn hé n«ng d©n,
thõa nhËn hé n«ng d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ ë n«ng th«n. §©y lµ mét mèc
míi ®¸nh dÊu cho sù më ®Çu cña thêi kú ®æi míi trong n«ng nghiÖp vµ n«ng
th«n níc ta.
Nh÷ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ nhµ níc ë trªn lµ mét tiÒn ®Ò më ra
cho nÒn n«ng nghiÖp mét híng ®i míi, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù chuyÓn dÞch c¬
cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp níc ta mét c¸ch c¬ nÒn t¨ng trëng, cã hiÖu qu¶
h¬n.
Trong giai ®o¹n nµy, c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ®· vµ
®ang chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp níc ta mét c¸ch cã nÒn t¶ng,
cã hiÖu qu¶ h¬n.
Trong giai ®o¹n nµy, c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ®· vµ
®ang chuyÓn dÞch theo c¬ cÊu ngµnh, theo vïng, theo l·nh thæ tíi nÒn s¶n
xuÊt hµng ho¸, víi nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ:
* Mét lµ: c¬ cÊu n«ng nghiÖp ®· cã sù chuyÓn biÕn kh¸ râ nÐt, ®· vµ
®ang t¹o thÕ cho sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. Víi thµnh tùu to
lín nhÊt cña n«ng nghiÖp trong giai ®o¹n nµy lµ c¨n b¶n gi¶i quyÕt ®îc vÊn
®Ò l¬ng thùc. Sau 18 n¨m kÓ tõ tríc nh÷ng n¨m 1985-1988, sau lîng
l¬ng thùc níc ta t¨ng
86,6%, møc l¬ng b×nh qu©n ®Çu ngêi tõ
274,4kg/n¨m n¨m 1976 t¨ng lªn 359,2kg/n¨m 1993. ChØ trong thêi gian 6
n¨m ë giai ®o¹n nµy, khèi lîng g¹o xuÊt khÈu tõ 1,5-2,0 triÖutÊn vµ xÕp
hµng thø 3 vÒ xuÊt khÈu g¹o trªn thÕ giíi.
Gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò l¬ng thùc lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh ®Ó ph¸t
triÓn ®a d¹ng ho¸ c©y trång vµ vËt nu«i. §Õn n¨m 1993 diÖn tÝch c©y c«ng
nghiÖp t¨ng lªn 1290.000ha, chiÕm 13,3% trong ®ã c©y c«ng nghiÖp t¨ng
17
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
3,77 lÇn, c©y ¨n qu¶ t¨ng 3,0 lÇn so víi tríc nh÷ng n¨m 1985-1988, tû
träng diÖn tÝch c©y l¬ng thùc gi¶m xuèng 78,4% trong ®ã riªng lóa chiÕm
65,7. L¬ng thùc dåi dµo, nguån thøc ¨n phong phó t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t
triÓn ch¨n nu«i, trong ®ã ®µn lîn lµ nguån cung cÊp thÞt chñ yÕu cho nh©n
d©n, n¨m 1991 chiÕm 70,5% tæng s¶n lîng thÞt h¬i xuÊt chuång. N¨m 1993
sè lîng ®µn bß ë MiÒn b¾c ®· gÊp 2,56 lÇn so víi n¨m 1976 vµ gÊp 2,45 lÇn
so víi n¨m 1980. Ngoµi ra, ch¨n nu«i gia cÇm ®ang ph¸t triÓn m¹nh vÒ sè
lîng vµ chñng lo¹i cïng víi ph¬ng thøc ch¨n nu«i truyÒn thèng, n«ng d©n
®· tiÕp thu ph¸t triÓn ch¨n nu«i theo kiÓu c«ng nghiÖp.
Trong nh÷ng n¨m cña giai ®o¹n nµy, thuû s¶n ®· cã bíc ph¸t triÓn
®¸ng kÕ, c«ng t¸c nu«i trång thuû s¶n ®îc co träng, nhÊt lµ vïng ven biÓn.
Nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt gièng vµ nu«i t«m xuÊt khÈu ®îc ph¸t triÓn , më réng
c¸c h×nh thøc tæ chøc liªn doanh víi níc ngoµi ®Ó nu«i t«m ®îc triÓn khai
ë ven biÓn MiÒn trung. ViÖc ®¸nh b¾t h¶i s¶n ®ang ®îc kh«i phôc vµ ph¸t
triÓn ë nhiÒu ®Þa ph¬ng, tÇu thuyÒn, c¸c ph¬ng tiÖn ®¸nh b¾t ®îc t¨ng
cêng, nhê vËy mµ s¶n lîng thuû h¶i s¶n t¨ng nhanh, s¶n phÈm xuÊt khÈu
ngµy cµng lín.
BiÓu 3: C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m, thuû s¶n c¶ níc 1991-1994
(%)
1991
1992
1993
1994
N«ng nghiÖp
84,5
84,7
84,5
85,3
L©m nghiÖp
7,7
6,8
7,0
6,5
Thuû s¶n
7,6
8,5
8,5
8,2
ViÖc giao ®Êt, giao rõng ®îc tiÕn hµnh réng r·i tíi ngêi d©n, viÖc
b¶o vÖ, khoanh nu«i vµ t¸i sinh rõng tèt h¬n, diÖn tÝch rõng trång t¨ng lªn,
kÕt hîp trång rõng víi trång c©y c«ng nghiÖp, lµm vên vµ ch¨n nu«i, gãp
phÇn t¹o ra sù bÒn v÷ng vÒ sinh th¸i vµ x· héi ®Ó ph¸t triÓn rõng. ë nhiÒu
vïng cã dù ¸n 327 ®ang triÓn khai tèt bíc ®Çu chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ
l©m nghiÖp miÒn nói. Nhµ níc chñ tr¬ng h¹n chÕ khai th¸c xuÊt khÈu gç
18
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
trßn, s¶n lîng gç vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu l©m s¶n cã gi¶m xuèng, nh÷ng
rõng ®ang tõng bíc ®îc håi phôc.
ChÝnh nhê vËy, n«ng nghiÖp ®· ®ãng gãp quan träng viÖc t¨ng nguån
hµng xuÊt khÈu, t¨ng thªm nguån ngo¹i tÖ cho ®Êt níc. Víi quan ®iÓm xuÊt
khÈu ®Ó t¨ng trëng kinh tÕ, kinh tÕ níc ta ®· cã nh÷ng tiÕn bé vµ chuyÓn
biÕn tÝch cùc. N¨m 1993 t¨ng gÇn 3 lÇn (1500 triÖu róp ®ola) ®Õn n¨m 1994
t¨ng lªn kho¶ng 1800 triÖu ®« la, chiÕm 48,0% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu
cña c¶ níc.
* Hai lµ: ë c¸c vïng sinh th¸i cña ®Êt níc ®· bíc ®Çu khai th¸c lîi
thÕ so s¸nh ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n theo
híng s¶n xuÊt hµng ho¸ lín cã hiÖu qu¶.
Trong nh÷ng n¨m cña giai ®o¹n nµy, viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
ngµnh diÔn ra cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao vµ xuÊt khÈu. Tríc hÕt, ph¶i kh¼ng ®Þnh
thµnh tùu to lín vÒ s¶n xuÊt l¬ng thùc chñ yÕu lµ c©y lóa. Lóa g¹o ®· vµ
®ang h×nh thµnh 2 vïng s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ cña c¶ níc, nh÷ng n¨m
nµy tû träng s¶n lîng thãc so víi c¶ níc t¨ng lªn tõ 69,6% n¨m 1993,
trong ®ã vïng §ång b»ng S«ng Hång tõ 19,5% lªn 20,6% vµ §ång B»ng
S«ng Cöu Long tõ 43,2 lªn 49%. C©y c«ng nghiÖp l©u n¨m ph¸t triÓn m¹nh
vµ ®ang h×nh thµnh nh÷ng vïng s¶n xuÊt víi quy m« lín. DiÖn tÝch cao su
n¨m 1993 cña c¶ níc cã 220.000 ha, trong ®ã cã 93.000 ha cho thu ho¹ch
mñ víi 70.000 tÊn mñ kh« ®îc ph©n bè chñ yÕu ë mñ kh« c¶ níc. S¶n
xuÊt cµ phª còng ®ang h×nh thµnh 2 vïng lín: vïng T©y nguyªn vµ vïng
§ång Nam Bé. Vïng T©y nguyªn trong ®ã tËp trung nhÊt lµ §aklak chiÕm
45,6% diÖn tÝch thu ho¹ch lµ 54,4% s¶n lîng cµ phª nh©n cña c¶ níc, tiÕp
®ã §ång Nai chiÕm 22% diÖn tÝch thu ho¹ch vµ 24,6% s¶n lîng cµ phª
nh©n.
* Ba lµ: ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh
phÇn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸, nh÷ng n¨m giai ®o¹n nµy
cã sù chuyÓn dÞch quan träng tõ kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp trung lµ
19
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
chñ yÕu sang kinh tÕ hé vµ c¸c hé n«ng d©n ®ang trë thµnh lùc lîng chñ
yÕu ho¹t ®éng trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n.
Doanh nghiÖp nhµ níc ®Õn nay ®· cã 1921 ®¬n vÞ qu¶n lý vµ sö dông
7,5 triÖu ha ®Êt (trong ®ã cã 415 l©m trêng sö dông 6,3 triÖu ha rõng vµ ®Êt
rõng, 318 n«ng trêng sö dông 1,3 triÖu ha ®Êt n«ng nghiÖp) víi 377.000
lao ®éng, sö dông 70% vèn ®Çu t c¬ b¶n cho n«ng l©m ng nghiÖp, ®Õn nöa
n¨m 1993 ®· cã 940 doanh nghiÖp ®¨ng ký l¹i theo nghÞ ®Þnh 388/H§BT.
GÇn ®©y doanh nghiÖp nhµ níc vÒ n«ng nghiÖp næi lªn hai vÊn ®Ò:
+Mét s¬ së n«ng nghiÖp quèc doanh bíc ®Çu ph¸t huy vai trß trung
t©m khoa häc kü thuËt cho thµnh phÇn kinh tÕ vµ d©n c trªn ®Þa bµn nh
gièng c©y, con, g¾n c«ng nghiÖp chÕ biÕn víi vïng s¶n xuÊt nguyªn liÖu:
mÝa ®êng, chÌ, cao su, cµ phª.
+Víi kho¶ng 70% ®¬n vÞ chuyÓn sang kho¸n gän cho hé thµnh viªn
c¸c kho¶n nµy ®· t¹o cho c¸c hé nhËn kho¸n tiÕp thu kü thuËt míi, yªn t©m
®Çu t vèn, lao ®éng vµo c©y trång, vËt nu«i ®Ó t¨ng thu nhËp. Trong l©m
nghiÖp thùc hiÖn chÝnh s¸ch giao ®Êt, giao rõng vµ c¬ chÕ kho¸n gi÷ ®Êt l©m
nghiªp cho hé gia ®×nh c«ng nh©n sö dông. C¸c hé n«ng d©n ®ang trë thµnh
lùc lîng chñ yÕu s¶n xuÊt l¬ng thùc vµ ph¸t triÓn ®a d¹ng c©y trång, vËt
nu«i kÕt hîp khai th¸c n«ng l©m thuû s¶n, më réng vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh
nghÒ míi…
Bèn lµ: C¬ cÊu kü thuËt trong c«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ®· vµ ®ang
®îc chuyÓn dÞch mét c¸ch m¹nh mÏ vµ réng kh¾p. HÖ thèng kÕt cÊu h¹
tÇng ®îc c¶i t¹o, n©ng cÊp vµ x©y dùng míi ®Ó ®¸p øng ®îc yªu cÇu
chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp. Nh÷ng kü thuËt truyÒn thèng ®ang
®îc thay thÕ bëi nh÷ng kü thuËt tiÕn bé, râ nhÊt lµ gièng c©y trång vËt nu«i.
Cïng víi cuéc c¸ch m¹ng sinh häc, vÊn ®Ò thuû lîi ho¸, ho¸ häc ho¸, ®iÖn
khÝ ho¸ tõng bíc ®îc t¨ng cêng cho n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, c«ng
nghÖ sau thu ho¹ch nhÊt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n ®îc coi träng vµ
ph¸t triÓn
20
- Xem thêm -
.PDF 
38 
59845 
153 
