Tài liệu Chñ ®éng héi nhëp kinh tơ thơ giíi cña viöt nam

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn më ®Çu Trong giai ®o¹n hiÖn nay, toµn cÇu ho¸ ®ang lµ mét xu thÕ tÊt yÕu cña th¬× ®¹i. Cho dï ®©u ®ã trªn tr¸i ®Êt nµy vÉn diÔn ra nh÷ng cuéc biÓu t×nh chèng toµn cÇu ho¸, nhng chóng ta kh«ng thÓ phñ nhËn vai trß tÝch cùc cña nã trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn . §Ó tham gia vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ c¸c níc ph¶i tÝch cùc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi . Trong qu¸ tr×nh nµy c¸c níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn v÷ng m¹nh sÏ chiÕm u thÕ h¬n , nhng ®©y còng chÝnh lµ con ®êng nhanh nhÊt , thuËn lîi nhÊt ®Ó ®a c¸c níc kÐm ph¸t triÓn tõng bíc b¾t kÞp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi . Mét ®Êt níc muèn ph¸t triÓn kinh tÕ , tho¸t khái t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo , tôt hËu so víi thÕ giíi th× kh«ng cßn con ®êng nµo kh¸c lµ ph¶i chñ ®éng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi . ë ViÖt Nam tõ nh÷ng bµi häc qua nh÷ng thµnh c«ng còng nh nh÷ng thÊt b¹i cña nh÷ng níc x· héi chñ nghÜa ®i tríc vµ cña chÝnh m×nh , §¶ng vµ nhµ níc ta còng ®· s¸ng suèt lùa chän con ®êng më cöa héi nhËp cïng thÕ giíi , hîp t¸c vµ cïng ph¸t triÓn . Chóng ta ®ang dÇn tõng bíc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®Ó nh»m ®a ®Êt níc tho¸t khái sù ®ãi nghÌo vµ tôt hËu víi thÕ giíi , n©ng cao thÕ vµ lùc cña ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ . Trong giai ®o¹n hiÖn nay , vÊn ®Ò héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi lµ mét vÊn ®Ò mang tÝnh chiÕn lîc lu«n ®îc bµn ®Õn trong c¸c héi nghÞ , diÔn ®µn , lu«n ®îc s¸ch b¸o , ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nh¾c tíi.VÊn ®Ò ®ã thùc sù kh«ng chØ lµ mèi quan t©m chung cña c¸c nhµ qu¶n lÝ , riªng cÊp ,ban,ngµnh, lÜnh vùc nµo mµ lµ mèi quan t©m chung cña tÊt c¶ mäi ngêi. “Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi cña ViÖt Nam ” thùc sù lµ mét ®Ò tµi lín cã ý nghÜa rÊt quan träng. Víi ph¹m vi mét ®Ò ¸n vµ nh÷ng h¹n chÕ trong n¨ng lùc cña em thùc sù kh«ng thÓ nãi hÕt ®îc mét vÊn ®Ò réng lín nh vËy vµ ch¾c ch¾n sÏ cã nhiÒu thiÕu sãt. Em rÊt mong thÇy sÏ ®ãng gãp ý kiÕn gióp em bæ sung nh÷ng thiÕu sãt ®ã ®Ó ®Ò tµi phong phó h¬n. Em xin tr©n thµnh c¶m ¬n thÇy ! 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn néi dung I . Sù cÇn thiÕt héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam 1. ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét xu thÕ tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn . 1.1 Bèi c¶nh quèc tÕ míi khi ViÖt Nam tiÕn hµnh héi nhËp cïng thÕ giíi TiÕn vµo thÕ kû XXI ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn ®êng lèi kinh tÕ vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn mµ ®¹i héi §¶ng lÇn IX ®· chØ râ : “ §Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc , x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ, ®a ®Êt níc ta trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp...” ; “ Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc , n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ , b¶o ®¶m ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh híng XHCN , b¶o vÖ lîi Ých d©n téc , gi÷ v÷ng an ninh quèc gia , ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc ” Trong khi ®ã bèi c¶nh cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc ®· cã rÊt nhiÒu thay ®æi . NÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ xu híng toµn cÇu ho¸ ®ang lµ mét xu thÕ ph¸t triÓn tÊt yÕu cña thêi ®¹i . 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Sau khi chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc , mÆc dï t×nh h×nh trªn thÕ giíi cßn cã nhiÒu diÔn biÕn phøc t¹p , c¸c ®iÓm nãng xung ®ét , c¸c m©u thuÉn tiÒm tµng cßn ®e do¹ sù æn ®Þnh ë nhiÒu n¬i , nhng hoµ b×nh vµ hîp t¸c ph¸t triÓn vÉn lµ xu thÕ chñ ®¹o ,lµ ®ßi hái bøc xóc cña c¸c d©n téc , c¸c quèc gia . Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®¹t ®îc nh÷ng bíc tiÕn vît bËc , ®Æc biÖt trong lÜnh vùc tin häc , viÔn th«ng , sinh häc , vËt liÖu míi vµ n¨ng lîng , ®ang ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ cao ®é c¸c lùc lîng s¶n xuÊt dÉn ®Õn sù ph©n c«ng lao ®éng ngµy cµng s©u s¾c h¬n. T¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt víi cêng ®é m¹nh , tr×nh ®é cao h¬n ®· lµm thay ®æi c¬ cÊu c¸c nghµnh s¶n xuÊt vµ dÞch vô m¹nh mÏ h¬n vµ s©u s¾c h¬n . C¸c ngµnh kinh tÕ trë nªn mÕm dÎo ho¸ , khu vùc kinh tÕ v¸ phi kinh tÕ ®îc më réng ,<< nÒn kinh tÕ tîng trng >>cã quy m« lín h¬n<< nÒn kinh tÕ thùc>> nhiÒu lÇn . C¬ cÊu lao ®éng theo c¸c ngµnh nghÒ cã sù thay ®æi s©u s¾c xuÊt hiÖn nhiÒu nghÒ míi , nh÷ng nghÒ víi sù ®an kÕt cña nhiÒu lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ (KH- CN). §ång thêi ®a thÕ giíi bíc sang mét nÒn kinh tÕ míi, nÒn kinh tÕ tri thøc . Do t¸c ®éng cña c¸ch m¹ng KH-CN ,cña sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ , do vai trß vµ tÇm ho¹t ®éng míi cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia vµ xuyªn quèc gia , qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiªï s©u trªn hai cÊp ®é toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ , ®a ®Õn sù chuyÓn biÕn nhanh chãng cña thÓ chÕ kinh tÕ thÕ giíi , ®a nÒn kinh tÕ thÕ giíi bíc vµo c¹nh tranh toµn cÇu ®Èy m¹nh viÖc t×m kiÕm sù hîp t¸c trong c¹nh tranh . T×nh h×nh ®ã ®ßi hái mét sù hîp t¸c ngµy cµng s©u réng , tõ ®ã t¹o nªn thÕ phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c quèc gia dï lín hay nhá , dï ph¸t triÓn hay kh«ng ph¸t triÓn . Râ rµng trong khung c¶nh quèc tÕ hiÖn nay khi mçi quèc gia ®Òu tËp trung mäi nç lùc cña m×nh vµo x©y dùng kinh tÕ ph¸t triÓn ®Êt níc th× hîp t¸c kinh tÕ ®Ó ph¸t triÓn ®· trë thµnh mét yªu cÇu kh¸ch quan kh«ng thÓ thiÕu .Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi cã lÏ cha bao giê l¹i cã mét sù hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn réng r·i , ®an xen vµ nhiÒu tÇng cÊp nh hiÖn nay . NÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn h¬n th× nh÷ng quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi còng ngµy cµng ph¸t triÓn h¬n t¹o nªn mét xu thÕ næi bËt trong quan hÖ quèc nh trong nghÞ quyÕt ®aÞ héi VIII ®· nhËn ®Þnh : << C¸c níc dµnh u tiªn cho ph¸t triÓn kinh tÕ , coi ph¸t triÓn kinh tÕ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc t¨ng cêng søc m¹nh tæng hîp cña quèc gia . C¸c quèc gia lín ,nhá tham gia ngµy cµng nhiÒu vµo qu¸ tr×nh hîp t¸c vµ liªn kÕt khu vùc , liªn kÕt quèc tÕ vÒ kinh tÕ , th ¬ng m¹i >> . 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Nh÷ng n¨m gÇn ®©y chóng ta ®· chøng kiÕn sù ph¸t triÓn nhanh chãng vµ m¹nh mÏ cña qu¸ tr×nh liªn kÕt khu vùc , liªn kÕt toµn cÇu vÒ kinh tÕ . §ã lµ sù ra ®êi cña c¸c tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ nh ASEAN vµ khu vùc mËu dÞch tù do AFTA , khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü NAFTA , liªn minh Ch©u ¢u EU , tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng , héi nghÞ ¸-¢u ASEM ... C¸c tæ chøc liªn kÕt kinh tÕ khu vùc díi d¹ng khu vùc mËu dÞch tù do hoÆc khu vùc hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn ®· ®îc h×nh thµnh ë mäi n¬i . HiÖn nay ®· ®¹t ®îc con sè ~ 50 vµ bao gåm nhiÒu níc thµnh viªn cã tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ chÕ ®é chÝnh trÞ kh¸c nhau . Cuèi cïng trªn ph¹m vi toµn cÇu lµ tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO ®îc xem nh mét liªn hîp quèc vÒ kimh tÕ hiÖn cã 133 níc thµnh viªn , chiÕm 90% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thÕ giíi. C¸c tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ th¬ng m¹i thÕ giíi vµ khu vùc ®Òu ho¹t ®éng trªn c¬ së nh÷ng nguyªn t¾c chung kÕt hîp víi ®Æc thï cña tõng quèc gia , khu vùc . Song nãi chung ®Òu lµ nh÷ng diÔn ®µn võa liªn kÕt võa c¹nh tranh , võa hîp t¸c võa ®Êu tranh gi÷a c¸c níc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau , gi÷a c¸c níc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao vµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn , chËm ph¸t triÓn . Vai trß to lín cña toµn cÇu ho¸ lµ t¹o c¬ héi ph¸t triÓn kinh tÕ cho mçi quèc gia còng nh toµn thÕ giíi , gióp cho viÖc khai th¸c vµ sö dông c¸c nguån tµi nguyªn hiÖn cã trªn tr¸i ®Êt hîp lÝ h¬n , t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c níc thµnh viªn ph¸t triÓn nh÷ng mÆt m¹nh riªng cña m×nh , ph¸t huy tèi ®a néi lùc , bæ sung lÉn nhau ®Ó ph¸t triÓn t¬ng ®èi ®ång ®Òu. Nhng ®ång thêi trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ nµy còng ®a ra nh÷ng th¸ch thøc to lín ë nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau nh : sù gia t¨ng c¸c rñi ro kinh tÕ , khñng ho¶ng tµi chÝnh ,tiÒn tÖ khu vùc , sù sôt gi¶m th¬ng m¹i toµn cÇu . ChØ cÇn mét m¾t xÝch quan träng trong sîi xÝch nÒn kinh tÕ mét khu vùc hoÆc toµn cÇu bÞ háng th× sÏ lan truyÒn vµ lµm suy gi¶m nÒn kinh tÕ cña c¶ khu vùc vµ thÕ giíi . VÝ dô sù kiÖn ngµy 11/9/2001 ë Mü ®· kÐo theo sù suy gi¶m cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu ; cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh ë Th¸i Lan ®· lan kh¾p ASEAN n¨m 1997 ...Trong qu¸ tr×nh nµy , nh÷ng níc cã nÒn kinh tÕ m¹nh thêng thu ®îc lîi nhiÒu h¬n cßn nh÷ng níc yÕu dÔ bÞ thua thiÖt , bëi toµn cÇu ho¸ më réng thÞ trêng diÔn ra cuéc c¹nh tranh gay g¾t , song lµ cuéc ch¹y ®ua kh«ng c©n søc . Nh÷ng níc cã tiÒm lùc lín , cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong c¹nh tranh quèc tÕ sÏ t×m c¸ch khai th¸c qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ cµi ®Æt lîi Ých cña hä dêng nh t¨ng thªm kho¶ng c¸ch giµu nghÌo .V× thÕ trªn thÕ giíi vÉn diÔn ra nh÷ng cuéc biÓu t×nh chèng toµn cÇu ho¸ cña nh÷ng níc nghÌo . Nhng víi thÓ chÕ hîp t¸c ®a ph¬ng gi÷a c¸c níc thµnh viªn , c¸c níc kÐm ph¸t triÓn cã kh¶ n¨ng ®Êu tranh ®Ó 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 t¹o lËp nh÷ng luËt ch¬i c«ng b»ng b×nh ®¼ng ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh , ®ång thêi tranh thñ nh÷ng u ®·i hîp lÝ cho m×nh ph¸t triÓn nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thu hÑp dÇn kho¶ng c¸ch giµu nghÌo gi÷a c¸c níc ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn chø kh«ng bÞ ®éng theo sau . Trong t×nh h×nh quèc tÕ nãi trªn , bÊt cø mét níc nµo muèn kh«ng bÞ g¹t ra ngoµi lÒ cña dßng ch¶y ph¸t triÓn ®Òu ph¶i nç lùc héi nhËp vµo xu thÕ chung , ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch gi¶m dÇn hµng rµo thuÕ quan , lµm cho viÖc trao ®æi hµng ho¸ , lu©n chuyÓn vèn , lao ®éng , c«ng nghÖ vµ kü thuËt trªn ph¹m vi thÕ giíi ngµy cµng tho¸ng h¬n . ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ mét ngo¹i lÖ , vÊn ®Ò lµ ph¶i chän tiÕn tr×nh héi nhËp sao cho phï hîp víi hoµn c¶nh vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cu¶ tõng níc . 1.2 Bèi c¶nh kinh tÕ ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay . §øng tríc sù ph¸t triÓn vît bËc cña thÕ giíi vÒ kinh tÕ vµ KH-CN ViÖt Nam vÉn lµ mét trong nh÷ng níc ®îc xÕp vµo lo¹i nghÌo nhÊt thÕ giíi . GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi cßn thÊp , cha tho¸t khái ranh giíi nghÌo khæ , m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ thuéc tÊt c¶ c¸c ngµnh , c¸c lÜnh vùc trong nÒn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ níc ta cßn thÊp h¬n møc trung b×nh thÕ giíi tõ 1 ®Õn 3 thÕ hÖ c«ng nghÖ , do ®ã ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm , gi¸ thµnh vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng . Trong khi ®ã xu thÕ toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t huy nh÷ng vai trß tÝch cùc cña nã , më ra nh÷ng c¬ héi cho nh÷ng nø¬c kÐm ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn nh ViÖt Nam . §Ó cã thÓ ®a ®Êt níc ph¸t triÓn lªn tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu , th× chØ cã con ®êng duy nhÊt lµ tham gia héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi nh»m tranh thñ nguån lùc bªn ngoµi ph¸t huy néi lùc ph¸t triÓn ®Êt níc . Thùc tÕ ®· chøng minh kh«ng thÓ cã mét níc nµo dï lín dï giµu ®Õn ®©u còng kh«ng thÓ tù m×nh s¶n xuÊt ®îc tÊt c¶ nh÷ng s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña m×nh . Trªn thÕ giíi c¸c quèc gia ë møc ®é nµy hay møc ®é kh¸c ®Òu tuú thuéc lÉn nhau , cã quan hÖ qua l¹i víi nhau . Trong lÞch sö kh«ng cã níc nµo cã thÓ ®¹t ®îc tèc ®é ph¸t triÓn nhanh mµ l¹i kh«ng tÝch cùc më cöa héi nhËp kinh tÕ . V× thÕ níc nµo ®ãng cöa víi thÕ giíi lµ ®i ngîc l¹i xu thÕ cña thêi ®¹i vµ khã tr¸nh khái bÞ roi vµo l¹c hËu . Tr¸i l¹i më cöa héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi cã thÓ ph¶i tr¶ mét gi¸ nhÊt ®Þnh song ®ã lµ mét yªu cÇu ®èi víi sù ph¸t triÓn ®Êt níc . Tríc kia khi vÉn cßn hÖ thèng c¸c níc XHCN , ViÖt Nam chØ cã quan hÖ th¬ng m¹i víi c¸c níc trong hÖ thèng nµy vµ ®îc sù gióp ®ì cña Liªn X« vµ c¸c níc §«ng ¢u .Sau khi Liªn X« vµ §«ng ¢u tan r· trªn thÕ giíi 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 chØ cßn l¹i 4 níc vÉn tiÕp tôc theo con ®êng tiÕn lªn XHCN , ViÖt Nam trë nªn yÕu ít tríc sù ph¸t triÓn cña thÕ giíi t b¶n khi vÉn ¸p dông mét c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp . §Ó ®i theo con ®êng ®· chän , §¶ng vµ nhµ níc ta quyÕt t©m x©y dùng ph¸t triÓn ®Êt níc ngµy cµng ph¸t triÓn h¬n ®a níc ta tiÕn lªn CNXH. NhËn thøc ®îc ®iÒu ®ã ®¹i héi VI cña §¶ng 12/1986 trong khi quyÕt ®Þnh chuyÓn tõ m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp sang m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN th× còng ®ång thêi chñ tr¬ng ViÖt Nam phaØ tham gia ngµy cµng réng r·i vµo sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ tÝch cùc ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt víi c¸c níc, c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸ nh©n níc ngoµi trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng cïng cã lîi §¹i héi VII (6/1991) ®· ®a ra nh÷ng luËn ®iÓm cã ý nghÜa ph¬ng ch©m chØ ®¹o tæng qu¸t cho viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ réng r·i << ViÖt Nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi , phÊn ®Êu v× hoµ b×nh ®éc lËp vµ ph¸t triÓn , ®a d¹ng ho¸ , ®a ph¬ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ víi tÊt c¶ c¸c quèc gia , tÊt c¶ c¸c tæ chøc kinh tÕ trªn nguyªn t¾c t«n träng ®éc lËp , chñ quyÒn b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi .>> §¹i héi VIII cña §¶ng (6/1996) tiÕp tôc cô thÓ ho¸ c¸c luËn ®iÓm nªu trªn . GÇn ®©y ®¹i héi IX l¹i nhÊn m¹nh r»ng: << Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc , n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ b¶o ®¶m ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh híng XHCN , b¶o vÖ lîi Ých d©n téc , an ninh quèc gia , gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc , b¶o vÖ m«i trêng ... >> §· x¸c ®Þnh ®îc héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan, nhng §¶ng còng kh¼ng ®Þnh lµ ph¶i x©y dùng ®îc mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ vµ chñ ®éng héi nhËp . Chóng ta nhÊt qu¸n chñ tr¬ng ®a ph¬ng ho¸ , ®a d¹ng ho¸ , tranh thñ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh»m b¶o vÖ lîi Ých cña níc ta , gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ . Bëi cã mét bÊt lîi rÊt lín trong qu¸ tr×nh héi nhËp toµn cÇu ho¸ ®ã lµ toµn cÇu ho¸ t¹o ra nguy c¬ lµm mÊt ®i ®éc lËp tù chñ cña mét quèc gia dÉn ®Õn sù phô thuéc vÒ chÝnh trÞ . V× thÕ ®éc lËp tù chñ kinh tÕ lµ nÒn t¶ng ®¶m b¶o sù bÒn v÷ng cña ®éc lËp tù chñ vÒ chÝnh trÞ . §éc lËp tù chñ thùc chÊt lµ mçi níc tù lùa chän con ®êng vµ m« h×nh ph¸t triÓn cña m×nh , tù quyÕt ®Þnh c¸c chñ tr¬ng , chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi , tù ®Ò ra môc tiªu chiÕn lîc vµ kÕ ho¹ch cho tõng thêi kú vµ c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn môc tiªu ®ã . §éc lËp tù chñ hoµn toµn kh«ng cã nghÜa lµ ®ãng cöa víi thÕ giíi .Quan niÖm ®éc lËp tù chñ theo kiÓu tù cÊp tù tóc , x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hoµn chØnh , híng néi ®· ®ù¬c kinh nghiÖm 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cña nhiÒu níc trªn thÕ giíi , còng nh kinh nghiÖm cña b¶n th©n chóng ta chøng minh lµ kh«ng phï hîp víi xu thÕ chung cña thêi ®¹i vµ kh«ng cã hiÖu qu¶ , ®Èy ®Êt níc vµo t×nh tr¹ng chËm ph¸t triÓn . Vµ mét khi t×nh tr¹ng chËm ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ kh«ng ®îc kh¾c phôc th× sÏ lµm xãi mßnlßng tin cña nh©n d©n , lµm n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò x· héi nan gi¶i , t¹o nguy c¬ tõ bªn trong ®èi víi trËt tù , an toµn x· héi vµ ®iÒu ®ã rèt cuéc khiÕn chóng ta khã gi÷ v÷ng ®îc con ®êng ph¸t triÓn ®· lùa chän lµ kÕt hîp ®éc lËp d©n téc víi CNXH v× môc tiªu d©n giµu níc m¹nh ,x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh . C¸ch ®©y trªn mét thÕ kû ,jose Marti , ngêi thÇy cña nÒn ®éc lËp Cuba ®· nãi mét c©u cã ý nghÜa triÕt lý s©u xa : “Quèc gia nµo muèn ®éc lËp vµ giµu m¹nh th× ph¶i bu«n b¸n víi nhiÒu níc , cßn quèc gia nµo chØ bu«n b¸n víi mét níc th«i th× kh«ng tr¸nh khái bÞ phô thuéc vµo níc duy nhÊt Êy’’ . C©u nãi ®ã cµng lµm s¸ng tá thªm c¸c luËn ®iÓm mµ §¶ng ta ®· nªu lªn ®Ó chØ ®¹o tiÕn tr×nh më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña níc ta trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ ngµy nay . 2. Nh÷ng c¬ héi ®em l¹i cho ViÖt Nam khi héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®a ®Õn hÖ qu¶ tÊt yÕu lµ c¸c quèc gia ph¶i më cöa ®Ó héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi . ViÖt Nam ®· vµ ®ang tÝch cùc tham gia vµo xu thÕ nµy , tõng bíc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh song ph¬ng , khu vùc vµ ®Þa ph¬ng . Lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn , tham gia héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi níc ta sÏ cã thªm nhiÒu c¬ héi míi ®Ó ph¸t triÓn . 2.1 Héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó më réng thÞ trêng sang c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi . Nh÷ng n¨m tríc ®©y th¬ng m¹i cña ViÖt Nam chñ yÕu giao dÞch víi Liªn X« vµ c¸c níc XHCN §«ng ¢u . Tõ sau 1990 th¬ng m¹i ®· chuyÓn híng m¹nh sang thÞ trêng khu vùc §«ng Nam ¸ vµ §«ng B¾c ¸ . Khi cuéc khñng ho¶ng tµi khu vùc bïng næ lîng cÇu cña khu vùc bÞ gi¶m sót , chóng ta ®· chñ ®éng më cöa ra thÞ trêng míi , nhÊt lµ thÞ trêng EU vµ B¾c Mü . S¶n phÈm cña khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®· cã chÊt lîng cao nªn tØ träng xuÊt khÈu rÊt cao gãp phÇn n©ng cao n¨ng suÊt xuÊt khÈu cña nÒn kinh tÕ . Héi nhËp kinh tÕ ®· t¹o nªn nh÷ng mçi quan hÖ kinh tÕ chÝnh trÞ ch»ng chÞt ®an xen phô thuéc lÉn nhau gãp phÇn n©ng cao vÞ thÕ quèc tÕ vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ViÖt Nam tham gia b×nh ®¼ng trong c¸c giao lu vµ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ . §Æc biÖt tham gia héi nhËp khu vùc vµ quèc 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 tÕ cho phÐp t¹o dùng , cñng cè vµ sö dông tèt nh÷ng c¬ së ph¸p lÝ cÇn thiÕt nh : chÕ ®é tèi huÖ quèc (MFN) , ®èi xö quèc gia (NT) vµ c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Ó ®Êu tranh chèng bÞ ph©n biÖt ®èi xö , b¶o vÖ quyÒnvµ lîi Ých cña m×nh trong c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i . Tham gia héi nhËp kinh tÕ ta cßn tranh thñ vµ khai th¸c nh÷ng quy chÕ , ®iÒu kiÖn u ®·i mµ phÇn lín c¸c thÓ chÕ quèc tÕ dµnh cho c¸c níc chËm ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn ®Ó b¶o ®¶m héi nhËp cã hiÖu qu¶ võa b¶o hé hîp lÝ vµ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c c¸c ngµnh s¶n xuÊt cña ViÖt nam . 2.2 Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµm t¨ng ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam t¹o ®iÒu kiÖn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh . Héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi ViÖt Nam cã c¬ héi më réng thu hót c¸c nguån vèn níc ngoµi t¨ng thªm nguån lùc cho ph¸t triÓn , nhÊt lµ khi tÝch luü néi bé cßn thÊp vµ phÇn thùc huy ®éng vµo tÝch luü chØ díi 20% GDP , chØ t¬ng øng tèc ®é t¨ng trëng 4-5% cña khu vùc n«ng th«n . Muèn t¨ng trëng nhanh cÇn bæ xung thªm vèn tõ níc ngoµi díi nhiÒu h×nh thøc ODA, FDI vµ c¸c kho¶n huy ®éng vèn gi¸n tiÕp vµ vay nî . Tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ c¬ héi ®Ó thÞ trêng níc ta ®îc më réng ®iÒu nµy sÏ hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t . Hä sÏ mang vèn c«ng nghÖ vµo níc ta , sö dông lao ®éng vµ tµi nguyªn vèn cã cña níc ta , lµm ra c¸c s¶n phÈm trªn thÞ trêng khu vùc vµ thÕ giíi víi c¸c u ®·i mµ níc ta cã . §©y còng lµ c¬ héi thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi níc huy ®éng vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶ h¬n . Tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét nh©n tè quan träng buéc c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chÊn chØnh tæ chøc qu¶n lÝ s¶n xuÊt , ®æi míi c«ng nghÖ n¾m b¾t thÞ trêng , t¨ng cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ®Ó ®øng v÷ng trong cuéc c¹nh tranh khèc liÖt kh«ng chØ trªn thÞ trêng thÕ giíi mµ ngay c¶ trªn thÞ trêng néi ®i¹. 2.3 Héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi ViÖt Nam cã thÓ häc hái , giao, lu më réng , rót kinh nghiÖm cña c¸c níc ®i tríc . 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ViÖt Nam cã thÓ tranh thñ häc hái , më réng giao lu , rót kinh nghiÖm cña c¸c níc ®i tríc trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ tr¸nh ®îc nh÷ng sai sãt , tõ ®ã cã nhòngbiÖn ph¸p ®Ó rót ng¾n thêi gian thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ (CNH-H§H) ®Êt níc . Víi lîi thÕ cña níc ®i sau , chóng ta cã thÓ tranh thñ kü thuËt c«ng nghÖ ®Èy nhanh tiÕn tr×nh CNH-H§H t¹o ra c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho c«ng cuéc x©y dùng CNXH . Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cßn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ViÖt Nam dÇn ®iÒu chØnh c¸c chÝnh s¸ch , chÕ ®é kinh tÕ theo c¸c chuÈn mùc cña c¸c tæ chøc vµ c¸c ®Þnh chÕ kinh tÕ quèc tÕ , t¹o ra m«i trêng ®Çu t hÊp dÉn vµ b×nh ®¼ng , t¨ng søc thu hót vèn ®Çu t, qua ®ã mµ c¸c kü thuËt , c«ng nghÖ míi cã ®iÒu kiÖn du nhËp vµo níc ta . §ång thêi t¹o c¬ héi ®Ó chóng ta lùa chän c«ng nghÖ níc ngoµi nh»m ph¸t triÓn n¨ng lùc kinh tÕ , c«ng nghÖ quèc gia n©ng cao hiÖu qu¶ c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ . Trong c¹nh tranh quèc tÕ cã thÓ c«ng nghÖ nµy lµ cò víi c¸c níc ph¸t triÓn nhng l¹i lµ míi vµ hiÖu qu¶ t¹i mét níc kÐm ph¸t triÓn nh ViÖt Nam . NhiÒu s¶n phÈm th«ng qua ODA vµ FDI ®· cã ®îc nh÷ng chøng chØ chÊt lîng cao do c¸c tæ chøc quèc tÕ cÊp nh : ISO 9001, 9002 , 14000 . Mét sè s¶n phÈm nh c¸ biÓn ®· ®îc chuyÓn giao c«ng nghÖ n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm nªn cã ®iÒu kiÖn xuÊt sang c¸c thÞ trêng khã tÝnh nh Mü vµ T©y ¢u . 2.4 Héi nhËp kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó tiÕn hµnh ®µo t¹o vµ n©ng cao chÊt lîng qu¶n lÝ . Víi sè d©n trªn 80 triÖu ngêi , nguån nh©n lùc cña ta kh¸ dåi dµo. Nhng nÕu kh«ng héi nhËp quèc tÕ th× viÖc sö dông trong níc sÏ bÞ l·ng phÝ kÐm hiÖu qu¶ . Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ sÏ t¹o c¬ héi ®Ó nguån nh©n lùc cña níc ta khai th«ng giao lu víi c¸c níc . Ta cã thÓ th«ng qua héi nhËp ®Ó xuÊt khÈu lao ®éng th«ng qua c¸c hîp ®ång gia c«ng chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu . §ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn nhËp khÈu lao ®éng kü thuËt cao ,c¸c c«ng nghÖ míi , c¸c ph¸t minh , s¸ng chÕ mµ ta cha cã . Th«ng qua c¸c dù ¸n ODA sÏ gãp phÇn quan träng trong ®µo t¹o nguån nh©n lùc . MÆt kh¸c , yªu cÇu cao cña c¸c dù ¸n FDI sÏ thóc ®Èy häc hái , tù rÌn luyÖn cña ngêi lao ®éng ®Ó n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ vµ còng n©ng cao chÊt lîng c¸n bé qu¶n lÝ . Nh÷ng c¬ héi mµ ViÖt Nam sÏ nhËn ®îc th«ng qua héi nhËp cµng kh¼ng ®Þnh ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay ®©y lµ con ®êng ®óng ®¾n ®Ó ph¸t triÓn 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®Êt níc .Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi , trªn con ®êng héi nhËp vµ ph¸t triÓn còng cã kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc sÏ ®Õn víi chóng ta . Chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh râ ®îc nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc ®ã ®Ó gi÷ v÷ng thÕ chñ ®éng trong tiÕn tr×nh héi nhËp . II . Thùc tr¹ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam 1. Nh÷ng th¸ch thøc cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp 1.1 HiÖn tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam a/ Th¸ch thøc to lín nhÊt mµ ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt khi bíc vµo héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi lµ hiÖn tr¹ng yÕu kÐm cña nÒn kinh tÕ . NÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn nghÌo nµn l¹c hËu , cßn tôt hËu kh¸ xa so víi thÕ giíi nhÊt lµ vÒ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ . Tr¶i qua nh÷ng cuéc chiÕn tranh l©u dµi khèc liÖt vµ c¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ tËp trung bao cÊp , ViÖt Nam tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ víi mét xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp . GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi cßn thÊp , cha tho¸t khái ranh giíi nghÌo ®ãi . N¨m 2001 thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi ~400 $ b»ng chØ tiªu c¸c níc nghÌo nhÊt thÕ giíi do liªn hîp quèc ®Æt ra . So víi nhiÒu níc trong tæ chøc kinh tÕ mµ ta ®· vµ sÏ tham gia th× thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi cña ViÖt Nam cha b»ng 1/3 cña In®o vµ Philipin , b»ng 1/9 cña Th¸i lan , b»ng 1/15 cña Malayxia , cha b»ng 1/100 cña Singapo . MÆt kh¸c tØ lÖ tiÕt kiÖm trong nÒn kinh tÕ thÊp , tÝch luü vµ ®Çu t cha cao mµ cßn ë c¶ c¬ cÊu ngµnh cña nÒn kinh tÕ , tr×nh ®é ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt , c«ng nghÖ s¶n xuÊt cßn thÊp so víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi . Tû lÖ thÊt nghiÖp ë khu vùc thµnh thÞ cßn rÊt cao vµ cã xu híng gia t¨ng : n¨m 1996 lµ 5,88% ,1997 lµ 6,01% ,1998lµ 6,85% ,1999lµ 7.4% , 2000 lµ 6,49% Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ gi¶m dÇn tõ 8,15% n¨m 1997 xuèng 4,8% n¨m 1999 , n¨m 2000 lµ 6,5% n¨m 2001 lµ 6,85% . C¬ cÊu kinh tÕ cßn chËm thay ®æi , n«ng nghiÖp vÉn chiÕm tû träng kh¸ lín , c«ng nghiÖp vµ dÞch vô kh«ng nh÷ng t¨ng chËm mµ cßn cã biÓu hiÖn ch÷ng l¹i do khñng ho¶ng . Kinh tÕ khu vùc vµ chÝnh s¸ch ®Çu t kÐm hiÖu qu¶ . Trong thêi gian qua , nÒn kinh tÕ ViÖt nam ®· chuyÓn híng m¹nh mÏ theo híng kinh tÕ thÞ trêng , tuy nhiªn c¸c c¬ chÕ cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng vÉn cßn ë møc s¬ khai . N¨ng lùc c«ng nghÖ cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam rÊt l¹c hËu so víi thÕ giíi . Trong nh÷ng n¨m qua ViÖt Nam ®· rÊt cè g¾ng ®æi míi thiÕt bÞ c«ng nghÖ , lùa 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 chän nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña thÕ giíi ®Æc biÖt trong c¸c ngµnh bu chÝnh viÔn th«ng vµ tö ... nhng vÉn cßn rÊt nhiÒu ngµnh cã thiÕt bÞ c«ng nghÖ l¹c hËu tõ 2- 5 thÕ hÖ so víi c¸c doanh nghiÖp cïng ngµnh trong níc , trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi . NhiÒu c«ng nghÖ l¹c hËu 40-50 n¨m nhng vÉn cha ®îc thay thÕ .C«ng nghÖ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng suÊt chÊt läng cña s¶n phÈm , gióp c¸c doanh ngiÖp cã thÓ c¹nh tranh m¹nh mÏ trªn thÞ trêng . Tuy nhiªn do nguån vèn bÞ h¹n chÕ kh«ng cho phÐp c¸c doanh nghiÖp tù m×nh ®æi míi còng nh ¸p dông nh÷ng trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ kü thuËt tiªn tiÕn . V× thÕ trong qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ nhËp c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ vµo trong níc x¶y ra t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp thêng nhËp c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ ®· qu¸ l¹c hËu cã khi ®Õn gÇn 100 n¨m . ThÕ nªn sau khi sö dông mét thêi gian ng¾n ®· gi¶m n¨ng xuÊt , g©y « nhiÔm m«i trêng , gi¶m n¨ng lùc s¶n xuÊt , l¹i g©y c¶n trë cho sù ph¸t triÓn . §©y lµ mét th¸ch thøc to lín ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam v× trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ ViÖt nam sÏ dÇn c¾t gi¶m vµ xo¸ bá nhòng biÖn ph¸p b¶o hé s¶n xuÊt díi c¸c h×nh thøc thuÕ quan vµ phi thuÕ quan , kinh tÕ vµ phi kinh tÕ , hµng ho¸ níc ngoµi sÏ dÔ dµng lu th«ng trªn thÞ trêng ViÖt Nam . NÕu ViÖt nam kh«ng nhanh chãng ®æi míi thiÕt bÞ c«ng nghÖ , ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lÝ , n©ng cao chÊt lîng hµng ho¸ , h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm th× cã hµng lo¹t c¸c doanh nghiÖp sÏ ph¸ s¶n g©y nªn hËu qu¶ nguy h¹i vÒ kinh tÕ vµ x· héi . b/ Níc ta cã nguån lùc lao ®«ng déi dµo nhng chÊt lîng lao ®éng kÐm thiÕu c«ng nh©n lµnh nghÒ . Níc ta ®îc xÕp vµo hµng c¸c quèc gia cã tr×nh ®é häc vÊn cao nhng do xuÊt ph¸t ®iÓm lµ níc n«ng nghiÖp l¹c hËu , tiÕp theo ®ã lµ nh÷ng n¨m dµi nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung cao ®é quan liªu bao cÊp , nªn ®· ®Ó l¹i hËu qu¶ nÆng nÒ vÒ ®éi ngò c¸n bé qu¶n lÝ kinh tÕ còng nh ®éi ngò ngêi lao ®éng . Chóng ta thêng nãi nhiÒu ®Õn nÆng xuÊt lao ®éng x· héi , ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ thÊp . TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã ®Òu cã nguyªn nh©n chung lµ thiÕu nh÷ng nhµ qu¶n lÝ giái , nh÷ng doanh nh©n cã tµi , nh÷ng ngêi lao ®éng tinh th«ng c«ng viÖc . D©n sè níc ta trªn 80 triÖu ngêi trong ®ã cã trªn 50 triÖu ngêi lao ®éng tõ 15 tuæi trë nªn nhng tû lÖ qua ®µo t¹o nghÒ nghiÖp vµ chuyªn m«n kü thuËt rÊt thÊp . Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra d©n sè 1/4/1999 th× t¹i thêi ®iÓm ®iÒu tra chØ cã 7,6% d©n sè tõ 13 tuæi trë lªn cã b»ng cÊp vÒ mét tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt nµo ®ã , tøc lµ ®· qua trêng líp ®µo t¹o . Trong ®ã 2,3% lµ c«ng nh©n kü thuËt vµ nh©n 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 viªn nghiÖp vô cã b»ng cÊp , 2,8% cã tr×nh ®é trung häc chuyªn nghiÖp , 0,7% cao ®¼ng , 1,7% ®¹i häc vµ 0,1% cã tr×nh ®é sau ®¹i häc . §©y lµ mét tû lÖ qu¸ th©p , trong khi nh÷ng ngêi kh«ng cã b»ng cÊp chuyªn m«n kü thuËt l¹i chiÕm ®Õn 92,4% . C¬ cÊu ®µo t¹o bÊt hîp lÝ nªn t×nh tr¹ng “nhiÒu thÇy, thiÕu thî ”trong nÒn kinh tÕ cã xu híng ngµy cµng trÇm träng . Sinh viªn ra trêng kh«ng cã viÖc lµm , nhng c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi l¹i kh«ng t×m ®îc c«ng nh©n kü thuËt vµ thî lµnh nghÒ . Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra toµn bé c«ng nghiÖp , ®Õn gi÷a 1998 trong tæng sè lao ®éng c«ng nh©n ng¹ch 4 bËc chØ cã 17,5% sè ngßi ®¹t bËc 4/4 . Trong ng¹ch 5 bËc tû lÖ b¹c 5/5 chiÕm 20,8% . Ng¹ch bËc 6 thî bËc 6/6 chiÕm 5,9% thî bËc 7/7 chiÕm chØ cã 3,2% NÒn kinh tÕ níc ta ®ang trong giai ®o¹n ®Èy m¹nh CNH-H§H vµ nh©n lo¹i ®ang bíc vµo nÒn kinh tÕ tri thøc mµ b¶n th©n ngêi lao ®éng kh«ng biÕt nghÒ hoÆc biÕt nghÒ kh«ng ®Õn n¬i ®Õn chèn th× rÊt khã t×m viÖc ,lµm g× th× ngµy nay ngêi ta quan t©m chñ yÕu ®Ðn chÊt lîng chø kh«ng tËp trung vµo khai th¸c sè lîng lao ®éng nh tríc ®©y . c/ Hµng ho¸ ViÖt Nam vÒ chÊt lîng cha ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng quèc tÕ . Do m¸y mãc thiÕt bÞ , c«ng nghÖ l¹c hËu nªn chÊt hµng ho¸ , dÞch vô nh×n chung thÊp , gi¸ thµnh cao do ®ã thiÕu søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng trong níc vµ thÕ giíi . Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra toµn bé c«ng nghiÖp th× ®Õn gi÷a n¨m 1998 ngµnh c«ng nghiÖp míi cã 26% c¸c doanh nghiÖp chiÕm lÜnh ®îc thÞ trêng tron g níc . 58,5% sè doanh nghiÖp chiÕm lÜnh thÞ trêng nhng cha v÷ng ch¾c cßn 14,3% sè doanh nghiÖp hoµn toµn kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh ngay trªn thÞ trêng trong níc . So víi hµng nhËp khÈu hµng ho¸ cña ta thua kÐm c¶ vÒ chÊt lîng vµ gi¸ c¶ mµ biÓu hiÖn râ nhÊt lµ ë gi¸ c¶ . VÝ dô ®êng RS cña ta gi¸ xuÊt xëng lµ 340-400 $ / tÊn nhng gi¸ nhËp khÈu chØ cã 260-300$/ tÊn . Nh vËy gi¸ nhËp cßn rÎ h¬n gi¸ xuÊt xëng cña ta 20-30% . Gi¸ s¾t thÐp trong níc s¶n xuÊt b×nh qu©n 300$/ tÊn nhng nhËp khÈu chØ cã 285$/ tÊn , gi¸ xi m¨ng cña ViÖt Nam 840 ngh×n ®ång /tÊn trong khi nhËp cña Th¸i Lan chØ cã 630 ngh×n . Hay thÓ hiÖn râ nhÊt lµ trong vßng hai n¨m trë l¹i ®©y hµng xe m¸y Trung Quèc ®· lµm rèi lo¹n c¶ thÞ trêng ViÖt Nam víi mét u ®iÓm mµ xe m¸y s¶n xuÊt trong níc cha lµm ®îc ®ã lµ gi¸ c¶ rÊt rÎ hîp víi tói tiÒn cña ngêi lao ®éng . Qua nh÷ng vÝ dô nhá trªn cµng chøng tá ®Ó hµng ho¸ cña ta cã thÓ ®øng v÷ng trªn thÞ trêng th× nhÊt thiÕt ph¶i ®æi 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 míi c«ng nghÖ n©ng cao chÊt lîng vµ gi¶m gi¸ thµnh cña s¶n phÈm . §ã lµ mét th¸ch thøc to lín ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam . Trong khi ®ã hiÖn nay níc ta míi chØ cã 23,8% sè doanh nghiÖp ®· cã hµng xuÊt khÈu , 13,7% cã triÓn väng xuÊt khÈu , cßn l¹i 62,5% sè doanh nghiÖp hoµn toµn kh«ng cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu . Tuy nhiªn ®Õn nay hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chñ yÕu lµ s¶n phÈm th« cha ®îc chÕ biÕn hoÆc chØ ®îc s¬ chÕ .VÝ dô dÇu th« chiÕm 17,5% kim ng¹ch xuÊt khÈu (KNXK) , g¹o chiÕm 9% KNXK , cµ phª chiÕm 5% , h¶i s¶n chiÕm 8,5% KNXK ... Cßn c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn nhÊt lµ c¸c s¶n phÈm chÊt lîng cao cßn Ýt , søc c¹nh tranh yÕu . Trong khi ®ã c¸c gi¸ c¶ c¸c mÆt hµng nguyªn vËt liÖu vµ s¬ chÕ l¹i bÊp bªnh , hay bÞ t¸c ®éng xÊu bÊt lîi cho c¸c níc xuÊt khÈu . Ta cã thÓ thÊy râ ®iÒu nµy qua sù sôt gi¶m gi¸ hµng lo¹t c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n nh cµ phª , tiªu ... xuÊt khÈu trªn thÕ giíi . Gi¸ cµ phª ®· xuèng ®Õn møc thÊp nhÊt trong th¸ng 11,12 n¨m 2001 võa qua , dÉn ®Õn viÖc chÝnh phñ ph¶i rót mét kho¶n ng©n s¸ch lín ®Ó bao tiªu s¶n phÈm gióp c¸c nhµ trång cµ phª kh«ng bÞ ph¸ s¶n . MÆt kh¸c gi¸ hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thêng bÞ chÌn Ðp trªn thÞ trêng vµ thuêng rÎ h¬n 10-20% víi gi¸ b×nh qu©n trªn thÕ giíi . V× thÕ thÞ trêng cho hµng ho¸ xuÊt khÈu cßn rÊt h¹n chÕ . HiÖn nay thµnh phÇn hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®Õn c¸c níc ASEAN chiÕm cha ®Õn 1% trong tæng gi¸ trÞ hµng nhËp khÈu cña c¸c níc nµy , so víi thÞ trêng §«ng B¾c ¸ th× tû lÖ nµy cßn thÊp h¬n nhiÒu , thÞ trêng liªn minh Ch©u ¢u cßn rÊt h¹n chÕ trong ph¹m vi quan hÖ song ph¬ng Anh , Ph¸p , §øc , Hµ Lan ... Cßn hµng ho¸ ViÖt Nam vµo thÞ trêng Mü th× rÊt Ýt do nh÷ng yªu cÇu kh¾t khe vÒ phÝa Mü . DiÔn ®µn kinh tÕ thÕ giíi míi ®©y quan s¸t vµ ®¸nh gi¸ søc c¹nh tranh cña 59 nÒn kinh tÕ th× ViÖt Nam xÕp thø53 /59 Khi mµ chóng ta ®ang tõng bíc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi trë thµnh thµnh viªn cña c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi trong ®ã cã c¸c thÞ trêng lín cã triÓn väng xuÊt khÈu mµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ta kh«ng ®îc c¶i thiÖn th× ®ã lµ mét th¸ch thøc to lín cho nÒn kinh tÕ nhá nh ViÖt Nam . d / ChÝnh s¸ch vÒ thuÕ , luËtkhuyÕn khÝch ®Çu t cha ®îc hoµn thiÖn cßn lµ bíc ng¨n c¶n héi nhËp kinh tÕ kinh tÕ . HiÖn nay trong hÖ thèng luËt vµ c¸c chÝnh s¸ch hiÖn hµnh cßn nhiÒu ®iÒu bÊt hîp lÝ vµ cha chÆt chÏ . Nh vÒ thuÕ nhËp khÈu , hiÖn nay thuÕ nhËp khÈu cã chøc n¨ng b¶o vÖ s¶n xuÊt trong níc nªn thuÕ suÊt thêng xuyªn ®îc thay ®æi cho 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 phï hîp víi nh÷ng mÆt hµng trong níc ®· s¶n xuÊt ®îc , do ®ã ®· gãp phÇn hç trî tÝch cùc cho thêi kú ®Çu ph¸t triÓn . Nhng chÝnh ®iÒu nµy còng t¹o ra nh÷ng lÖch l¹c trong ®Þnh híng ®Çu t trong níc , ®Æc biÖt lµ trong thu hót ®Çu t níc ngoµi . Trong nh÷ng n¨m qua ®Çu t níc ngoµi ®· ®îc thu hót vµo nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm cã møc thuÕ b¶o hé cao phôc vô cho nhu cÇu thÞ trêng trong níc chø kh«ng nh»m xuÊt khÈu . Do tæ chøc qu¶n lÝ ®iÒu hµnh xuÊt nhËp khÈu cßn yÕu kÐm nªn thÞ trêng kho¶ng 50% s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi kh«ng xuÊt khÈu mµ cung øng trªn thÞ trêng néi ®Þa , vµ ®©y lµ viÖclµm ®· g©y nhiÒu khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp trong níc trong viÖc tiªu thô s¶n phÈm . §iÒu nµy dÉn ®Õn vèn ®Çu t cha thùc sù gãp phÇn t¨ng thªm tiÒm lùc xuÊt khÈu còng nh lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vµ cha ®Èy nhanh ®îc kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ trêng thÕ giíi cña hµng ViÖt Nam , g©y l·ng phÝ trong viÖc sö dông nguån vèn nµy . Trong luËt thuÕ cã quy ®Þnh ¸p dông gi¸ tÝnh thuÕ tèi thiÓu víi 15 nhãm mÆt hµng do nhµ níc qu¶n lÝ . ViÖc ¸p dông nµy cha phï hîp víi quy ®Þnh quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®· vµ sÏ ph¶i cam kÕt thùc hiÖn khi gia nhËp AFTA vµ WTO còng nh trong hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt – Mü . §ã lµ quy ®Þnh cña ho¹t ®éng x¸c ®Þnh gi¸ h¶i quan theo GATT . LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu còng quy ®Þnh mét sè lo¹i hµng ho¸ chuyªn dïng phôc vô trùc tiÕp cho an ninh quèc phßng , nghiªn cøu khoa häc , gi¸o dôc ®îc xÐt miÔn gi¶m thuÕ nhËp khÈu . Tuy nhiªn trªn thùc tÕ rÊt khã x¸c ®Þnh r¹ch rßi c¸c lo¹i hµng ho¸ nµy v× thÕ võa lµm cho thñ tôc xÐt miÔn gi¶m thuÕ phøc t¹p nhng vÉn kh«ng b¶o ®¶m ®îc sù chÝnh x¸c , chÆt chÏ dÉn tíi lîi dông trèn thuÕ . Trong tæ chøc thùc hiÖn luËt thuÕ xuÊt khÈu , nhËp khÈu còng cã nhiÒu bÊt cËp nh viÖc tÝnh thuÕ ®«i lóc cßn tuú tiÖn ë c¸c cöa khÈu biªn giíi , c«ng t¸c qu¶n lÝ nhiÒu khi cßn bu«ng láng céng víi t×nh tr¹ng ®¸nh thuÕ qu¸ cao mét sè mÆt hµng nhËp khÈu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhËp lËu gia t¨ng , hµng lËu lÊn ¸t hµng ngo¹i lµm cho s¶n xuÊt trong níc kh«ng thÓ c¹nh tranh víi hµng ho¸ níc ngoµi g©y thiÖt h¹i nhiÒu cho c¸c doanh nghiÖp . Nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua níc ta ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu . §iÒu ®ã ®· gãp phÇn tÝch cùc thóc ®Èy xuÊt nhËp khÈu , ®iÒu tiÕt tiªu dïng . Tuy vËy thuÕ xuÊt nhËp khÈu hiÖn hµnh cßn nhiÒu ®iÒu cha phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp , tù do ho¸ th¬ng m¹i : møc thu cßn cao , biÓu thuÕ cßn nhiÒu thuÕ suÊt lµm phøc t¹p qu¸ tr×nh thùc hiÖn . Thªm vµo ®ã nh÷ng bÊt cËp trong tæ chøc thùc hiÖn ®ang lµm 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 gi¶m hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh , g©y khã kh¨n cho tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña th¬ng m¹i ViÖt Nam . C¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t cña ViÖt Nam ®èi víi ngêi níc ngoµi cßn nhiÒu ®iÒu cha hoµn thiÖn g©y c¶n trë cho viÖc níc ngoµi vµo ®Çu t t¹i ViÖt Nam . VÝ dô tiÒn thuª mÆt b»ng lµm v¨n phßng ®¹i diÖn , c¬ së s¶n xuÊt cao , gi¸ vÐ m¸y bay , cíc th«ng tin liªn l¹c , c¸c dÞch vô ... cßn ph©n biÖt ngêi níc ngoµi vµ kh¸ch néi ®Þa ... Muèn c¸c nhµ ®Çu t bá vèn vµo s¶n xuÊt kinh doanh nhÊt lµ nh÷ng vïng chËm ph¸t triÓn th× tríc hÕt ta ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn vÒ c¬ së h¹ tÇng , ®iÖn, níc, an ninh trËt tù ... ®Ó hä dÔ dµng ho¹t ®éng .Nh vËy víi nh÷ng h¹n chÕ trong chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t ®· lµm cho m«i trêng ®Çu t vµo ViÖt Nam thiÕu søc hÊp dÉn . Muèn héi nhËp thµnh c«ng víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc th× nhÊt thiÕt lµ ph¶i hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch vÒ thuÕ vµ c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t . 2.1 Nh÷ng nguy c¬ ®èi víi ViÖt Nam a/ Nguy c¬ mµ nhiÒu ngêi lo ng¹i nhÊt hiÖn nay lµ do gia nhËp vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc , níc ta ph¶i gi¶m dÇn thuÕ quan , vµ dì bá hµng rµo phi thuÕ quan , th× hµng ho¸ níc ngoµi sÏ µo ¹t ®æ vµo níc ta , chÌn Ðp nhiÒu ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh trong níc kÐo theo hÖ qu¶ xÊu vÒ viÖc lµm , thu nhËp vµ ®êi sèng ngêi lao ®éng . Thùc chÊt th× héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi chÝnh lµ nh»m môc ®Ých c¹nh tranh t×m kiÕm thÞ trêng , v× thÕ ®iÒu quan träng nhÊt lµ hµng ho¸ cña ViÖt Nam ph¶i ®ñ søc c¹nh tranh vÒ chÊt lîng , sè lîng vµ gi¸ c¶ .nhng do ViÖt nam cã tr×nh ®é c«ng nghÖ thÊp , m¸y mãc thiÕt bÞ ®· cò kü l¹c hËu nªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cßn kÐm , mét khi hµng ho¸ níc ngoµi trµn vµo ViÖt Nam sÏ ®¸nh b¹i hµng ho¸ néi ®Þa .NhÊt lµ hiÖn nay víi chÝnh s¸ch b¶o hé cña nhµ níc thuÕ nhËp khÈu mét sè hµng ho¸ cña níc ngoµi cßn ®îc duy tr× kh¸ cao , vËy mµ hµng nhËp khÈu vÉn cã gi¸ rÎ h¬n hµng ho¸ trong níc vµ trµn ngËp thÞ trêng g©y khã kh¨n kh«ng Ýt víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong níc. Cho ®Õn khi ViÖt Nam gia nhËp AFTA n¨m 2006 , thuÕ nhËp khÈu gi÷a c¸c níc ASEAN chØ cßn tõ 0-5% lóc ®ã sÏ thùc sù khã kh¨n cho hµng ho¸ cña ta . VÒ lÝ thuyÕt khi ta gia nhËp AFTA cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó xuÊt khÈu hµng ho¸ sang c¸c níc ASEAN v× hµng rµo b¶o hé cña c¸c níc ®ã còng c¾t gi¶m t¬ng øng . Nhng trªn thùc tÕ triÓn väng gia t¨ng xuÊt khÈu hµng ho¸ ViÖt nam sang c¸c níc ASEAN vÉn cha cã nh÷ng høa hÑn thay ®æi . Bëi nh÷ng hµng ho¸ thÕ m¹nh cña ViÖt Nam th× còng lµ nh÷ng hµng ho¸ xuÊt khÈu 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thÕ m¹nh cña c¸c níc b¹n , vµ ViÖt Nam cã thÓ vît qua hä ®îc . Nh vËy dêng nh cµng ngµy thÞ trêng cña ViÖt Nam cµng bÞ thu hÑp . Víi lo ng¹i ®ã nhiÒu doanh nghiÖp nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp trung b×nh vµ yÕu kÐm thêng ®ßi hái nhµ níc thi hµnh chÝnh s¸ch b¶o hé cµng l©u cµng tèt .Tuy nhiªn nÕu ®øng tõ gãc ®é lîi Ých toµn côc vµ l©u dµi cña quèc gia mµ xem xÐt th× nhµ níc ta kh«ng thÓ vµ kh«ng nªn ®¸p øng ®ßi hái nªu trªn cña c¸c doanh nghiÖp ®ã ®îc . Bëi lÏ , mét lµ ViÖt Nam cã nghi· vô thùc hiÖn c¸c cam kÕt vÒ tù do ho¸ th¬ng m¹i vµo c¸c níc 2006 vµ 2020 khi tham gia vµo AFTA vµ APEC còng nh nh÷ng cam kÕt kh¸c khi ®îc kÕt n¹p vµo WTO . Hai lµ , viÖc thi hµnh chÝnh s¸ch b¶o hä mËu dÞch lu«n t¹o ra sù Ø n¹i cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp sÏ kh«ng nhËn thÊy vai trß tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ cho r»ng viÖc c¾t gi¶m hµng rµo thuÕ quan khi héi nhËp vµo khu vùc vµ quèc tÕ lµ cßn rÊt xa x«i . ViÖc b¶o hé cã chän läc , cã ®iÒu kiÖn , cã thêi h¹n th× sÏ kÝch thÝch c¸c nhµ s¶n xuÊt trong níc khÈn tr¬ng ®æi míi , tÝch cùc v¬n lªn ®Ó cã søc c¹nh tranh h¬n . Mét chÝnh s¸ch b¶o hé qu¸ møc th× rÊt cã thÓ trë thµnh “ gËy «ng l¹i ®Ëp lng «ng ” g©y thiÖt h¹i c¶ vÒ kinh tÕ vµ x· héi . Mét tµi liÖu nghiªn cøu gÇn ®©y cho thÊy “ ViÖc h¹n chÕ ®Þnh lîng nhËp khÈu xi m¨ng lµm cho gi¸ xi m¨ng th«ng dông cao h¬n gi¸ xi m¨ng nh©pj khÈu cha cã thuÕ lµ 50% ( kho¶ng 20-22 $ / tÊn ) .Toµn bé x· héi ph¶i tr¶ thªm 220 triÖu $ n¨m 1999 ®Ó b¶o hé ngµnh s¶n xuÊt xi m¨ng , trong ®ã gÇn 1/2sè tiÒn vµo tói c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi , sè tiÒn t¬ng ®¬ng 40% ng©n s¸ch gi¸o dôc cña c¶ níc , gÊp gÇn 4 lÇn ng©n s¸ch khoa häc kü thuËt ” Víi tr×nh ®é c«ng nghÖ kÐm h¬n , ViÖt Nam chØ cã thÓ c¹nh tranh dùa trªn tÝnh ®éc ®¸o cña chñng lo¹i vµ mÉu m· s¶n phÈm . V× thÕ nÕu ViÖt Nam vÉn kh«ng tÝch cùc ®Èy m¹nh ®æi míi c«ng nghÖ , n©ng cao chÊt lîng hµng ho¸ , gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm , thay ®æi h×nh thøc mÉu m· hµng ho¸ th× nguy c¬ bÞ thu hÑp thÞ trêng lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái . b/ Mét th¸ch thøc rÊt nh¹y c¶m vµ hÖ träng ®îc ®Æt ra lµ ph¶i lµm sao gi÷ ®îc ®éc lËp tù chñ trong tiÕn tr×nh më cöa héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi . V× lÖ thuéc vÒ kinh tÕ sÏ rÊt dÔ dÉn ®Õn lÖ thuéc vÒ chÝnh trÞ vµ mÊt tù chñ vÒ kinh tÕ Trong qu¸ tr×nh héi nhËp , ViÖt Nam vÉn cßn lµ mét níc cã nÒn kinh tÕ non yÕu , vÞ thÕ cña níc ta trªn trêng quèc tÕ cßn thÊp nªn ta sÏ vÊp ph¶i rÊt nhiÒu nguy c¬ dÉn tíi mÊt tù chñ vÒ kinh tÕ . 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Thø nhÊt lµ nguy c¬ b¸n rÎ nh cho vµ mua ph¶i tr¶ gi¸ cao , tû lÖ giao ho¸n bÊt lîi , xuÊt ph¸t tõ viÖc xuÊt khÈu n«ng kho¸ng s¶n th« gi¸ rÎ vµ nhËp khÈu hµng cao cÊp gi¸ cao . Sù thiÖt thßi triÒn miªn n¨m nµy qua n¨m kh¸c mçi n¨m íc tÝnh hµng nhiÒu tØ USD khiÕn cho níc ta nghÌo cµng nghÌo thªm . Thø hai lµ nguy c¬ nhËp siªu ®a ®Õn ®©m thñng c¸n c©n th¬ng m¹i bu«c ph¶i vay tiÒn níc ngoµi . Trong nh÷ng n¨m 1995 ®Õn 1997 chóng ta nhËp siªu trªn díi 3 tØ USD , nî quèc tÕ t¨ng 2-3 tØ / n¨m . Thø ba lµ nî quèc tÕ t¨ng gia víi tèc ®é nhanh hµng n¨m ®a ®Õn t×nh tr¹ng nî ®¸o h¹n vµ vèn lêi mçi n¨m t¨ng . Nî quèc tÕ t¨ng ®Õn mét møc ®é nµo ®ã sÏ dÉn tíi t×nh tr¹ng khñng ho¶ng tµi chÝnh – tiÒn tÖ vµ cã thÓ dÉn tíi khñng ho¶ng chÝnh trÞ nh ë Achentina vµo cuèi n¨m 2001 . T×nh h×nh nî quèc tÕ cña ta Ýt h¬n rÊt nhiÒu lÇn so víi Achentina nhng bµi häc ë ®©y cho thÊy r»ng nî quèc tÕ t¨ng cã thÓ ®a ®Õn viÖc ng©n hµng trung ¬ng kh«ng cßn kh¶ n¨ng thanh to¸n quèc tÕ , ®Æc biÖt lµ c¸c trang tr¶i nhËp khÈu th«ng thêng vµ lóc bÊy giê sÏ xÈy ra khñng ho¶ng tµi chÝnh – tiÒn tÖ ... Thø t , héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ gióp ViÖt Nam tranh thñ kü thuËt , khoa häc ,vèn c«ng nghÖ ...Tuy nhiªn c¸c c«ng ty níc ngoµi chØ ®Çu t t¹i Virtj Nam nÕu hä cã lîi . Nh vËy chóng ta ë trong thÕ yÕu , chØ cã kh¶ n¨ng h¹n chÕ hä bít lîi mµ th«i , nhng nÕu ®Çu t mµ chØ thu ®îc lîi Ýt , hä sÏ ngng hay giíi h¹n lîng ®Çu t . Kinh nghiÖm cho thÊy trong thËp niªn 90 nh÷ng thiÕt bÞ ®Çu t ë ViÖt Nan thêng lµ nh÷ng thiÕt bÞ cò . ThÞ phÇn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam gi¶m nhanh trong khi thÞ phÇn c¸c c«ng ty cã vèn ®Çu t níc ngoµi t¨ng nhanh , nhiÒu c«ng ty phÝa ViÖt nam cã phÇn hïn vèn 30% nhê phÇn ®ãng gãp mÆt b»ng , nhµ ®Êt ®· chuyÓn thµnh c«ng ty cã vèn níc ngoµi 100%do nhiÒu lÝ do , trong sè cã lÝ do phÝa níc ngoµi ®Ò nghÞ t¨ng vèn nhng phÝa ta kh«ng ®¸p øng ®îc . NÕu t×nh tr¹ng nµy gia t¨ng , ngêi níc ngoµi sÏ lµm chñ c¸c doanh nghiÖp lín ë ViÖt Nam . Khi ®ã sÏ khã gi÷ ®îc ®éc lËp tù chñ kinh tÕ quèc gia . Sù phèi hîp cña 4 nguy c¬ trªn cã kh¶ n¨ng ®a ®Êt níc ®Õn t×nh tr¹ng mÊt ®éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ , tµi chÝnh , tiÒn tÖ g©y ra c¶nh lÖ thuéc vµo níc ngoµi . c/Mét th¸ch thøc n÷a kh«ng kÕm phÇn quan träng ®îc ®Æt ra ®èi víi chóng ta trong tiÕn tr×nh më cöa vµ héi nhËp quèc tÕ lµ lµm sao gi÷ g×n ®îc b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc , ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn hµi hoµ vµ lµnh m¹nh cña ®Êt níc . §©y kh«ng chØ lµ nçi lo riªng cña chóng ta mµ cßn lµ nçi lo chung cña nhiÒu n íc kh¸c trªn thÕ giíi .Bëi song song víi qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ còng diÔn ra sù 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 héi nhËp vÒ nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nh v¨n ho¸ , t tëng , lèi sèng ... Qu¸ tr×nh ®ã lµm n¶y sinh mèi nguy a¬ ghª gím vÒ “sù ®ång nhÊt ho¸ c¸c hÖ thèng gi¸ trÞ vµ tiªu chuÈn , ®e do¹ lµm suy kiÖt kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña nÒn v¨n ho¸ , nh©n tè hÕt søc quan träng ®èi víi sù tån t¹i l©u dµi cña nh©n lo¹i ” Nguy c¬ nãi trªn l¹i cµng t¨ng lªn gÊp béi khi mét siªu cêng nµo ®ã tù cho c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña m×nh lµ u viÖt , lµ tèi thîng , tõ ®ã lµm n¶y sinh th¸i ®é ng¹o m¹n vµ ý ®å ¸p ®Æt c¸c gi¸ trÞ cña m×nh cho c¸c d©n téc kh¸c b»ng mét chÝnh s¸ch cã thÓ gäi lµ “x©m lîc v¨n ho¸ ”víi nhiÒu biÖn ph¸p tr¾ng trîn vµ tinh vi . §øng tríc t×nh h×nh ®ã , chóng ta kh«ng thÓ lui vÒ chÝnh s¸ch ®ãng cöa khíc tõ giao lu , trao ®æi, ®èi tho¹i víi bªn ngoµi .Tr¸i l¹i víi b¶n lÜnh vèn cã cña d©n téc trong qu¸ tr×nh giao lu v¨n ho¸ víi thÕ giíi suèt mÊy ngµn n¨m chóng ta cã thÓ v÷ng tin vµ chñ ®éng lùa chän , tiÕp thu c¸c yÕu tè nh©n b¶n , hîp lÝ , khoa häc , tiÕn bé v¨n ho¸ c¸c níc c¶ ph¬ng §on vµ ph¬ng T©y ®Ó lµm giµu thªm b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc , xem ®ã lµ nh©n tè cùc kú quan träng kh¬i dËy c¸c tiÒm n¨ng s¸ng t¹o lµm nªn nh÷ng gi¸ trÞ v¨n vËt chÊt tinh thÇn míi trong c«ng cuéc CNH-H§H ®Êt níc . §ång thêi chóng ta kiªn quyÕt ph¶n ®èi sù tiÕp nhËn x« bå mäi thø gäi lµ “t©n kú ”cña v¨n ho¸ ngo¹i lai mµ kh«ng ph©n biÖt hay , dë, tèt , xÊu, ®Ó ®i ®Õn chç mÊt gèc vµ lai c¨ng vÒ v¨n ho¸ , g©y hËu qu¶ xÊu vÒ t tëng , ®¹o ®øc , lèi sèng cña c¸c tÇng líp d©n c . Tãm l¹i chØ cã trªn c¬ së gi÷ g×n vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ u tó cña v¨n ho¸ d©n téc , ®i ®«i víi viÖc tiÕp thu tinh hoa v¨n hãa cña nh©n lo¹i , th× v¨n ho¸ ViÖt Nam ngµy nay míi cã thÓ ®ãng ®îc vai trß quan träng võa lµ môc tiªu , võa lµ ®éng lùc vµ hÖ ®iÒu tiÕt cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ –x· héi . 2. Nh÷ng lîi thÕ cña ViÖt Nam khi bíc vµo héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi . Bªn c¹nh nh÷ng khã kh¨n thö th¸ch mµ ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt th× chóng ta còng cã nh÷ng lîi thÕ khi bíc vµo héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi . 2.1 ViÖt Nam cã sù æn ®Þnh chÝnh trÞ , x· héi t¬ng ®èi caotrong vïng . Tõ khi thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi , chóng ta ®· ®¹t ®îc nhiÒu th¾ng lîi quan träng t¹o nªn thÕ vµ lùc míi cho ®Êt níc . ChÝnh sù æn ®Þnh kh¸ v÷ng ch¾c cña ®Êt níc ®· gãp phÇn quan träng cho ViÖt Nam h¹n chÕ bít nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña cuéc khñng ho¶ng khu vùc vµ ®¹t tèc ®é t¨ng trëng cao nhÊt vïng §«ng 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Nam ¸ thø nh× thÕ giíi sau Trung Quèc . NhÊt lµ sau cuéc khñng bè h«m 11/9/2001 t¹i Mü võa qua c¶ thÕ giíi míi chît bõng tØnh ,mét ®Êt nuíc muèn ph¸t triÓn bÒn v÷ng th× ph¶i cã mét nÒn chÝnh trÞ x· héi æn ®Þnh . Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c tæ chøc quèc tÕ th× ViÖt Nam ®îc coi lµ n¬i an toµn nhÊt trong vïng Ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng . §©y lµ mét ®¸nh gi¸ cã ý nghÜa to lín víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam . Bëi c¸c nhµ ®Çu t sÏ kh«ng m¹o hiÓm ®Ó ®Çu t mét lîng vèn lín vµo mét ®Êt níc mµ nÒn chÝnh trÞ lu«n bÊt æn ®Þnh , x· héi lu«n cã nguy c¬ bÞ ®e do¹ bëi khñng bè vµ néi chiÕn . Víi ®¸nh gi¸ ®ã ViÖt Nam thùc sù trë thµnh “ §iÓm ®Õn cña thiªn niªn kû míi ” 2.2VÞ trÝ ®Þa lÝ chÝnh trÞ vµ ®Þa lÝ kinh tÕ cña ViÖt Nam trong vïng §«ng Nam ¸. ViÖt Nam n»m ë b¸n ®¶o §«ng D¬ng , ¸n ng÷ giao lé hµng h¶i , hµng kh«ng néi vïng vµ quèc tÕ . C¸c ®êng bay tõ Hång Kong , NhËt B¶n ®i Th¸i Lan ®Òu cã con ®êng lîi nhÊt lµ ngang qua kh«ng phËn §µ N½ng . §êng c¸p quang quèc tÕ còng cã m¹ch nèi vµo §µ N½ng . H¹m ®éi Nga ®Çu thÕ kû nµy còng ®· tró ch©n t¹i Cam Ranh .Con ®êng bé xuyªn ¸ kh«ng chØ ®i qua thµnh phè Hå ChÝ Minh mµ hµnh lang §«ng T©y qua ®êng 9 vµ c¶ hµnh lang §ong T©y më réng sÏ kh«ng chØ lµ lèi th«ng ra biÓn §«ng cña Lµo , §«ng B¾c Th¸i Lan vµ V©n Nam mµ cßn lµ c©y cÇu dµi trªn bé nèi liÒn Ên §é D¬ng víi Th¸i B×nh D¬ng t¹o ra con ®uêng vËn t¶i liªn vËn ng¾n nhÊt tõ T©y sang §«ng trong t¬ng lai gÇn . MÆt kh¸c ViÖt nam còng n»m trong khu vùc diÔn ra nh÷ng ho¹t ®éngkinh tÕ s«i ®éng nhÊt cña thÕ kû míi . Mét vÞ trÝ trung t©m §«ng Nam ¸ nh vËy qu¶ lµ næi tréi . Trªn thùc tÕ Mü , T©y ¢u nh×n vµo ViÖt Nam kh«ng chØ nh mét n¬i cã nhiÒu tiÒm n¨ng nãi chung mµ tríc hÕt v× thÕ ®Þa lÝ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ cña ViÖt Nam trong §«ng D¬ng , trong ASEAN , APEC, ASEM . Cã thÓ nãi lîi thÕ nµy cßn cao h¬n lîi thÕ vÒ mét sè lo¹i kho¸ng s¶n hiÖn cã . Kho¸ng s¶n cã thÓ c¹n kiÖt nhng lîi thÕ vÞ trÝ ®Þa lÝ chÝnh trÞ , kinh tÕ nµy th× cßn m·i , vµ nÕu biÕt khai th¸c th× cã thÓ cã vÞ thÕ cao trong vïng . 2.3 Quy m« d©n sè lín thø 2 trong vïng , lao ®éng trÎ chiÕm ®a sè , cã tr×nh ®é v¨n ho¸ , cã kh¶ n¨ng kh¸ khi tham gia héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi D©n sè níc ta hiÖn nay cã trªn 80 triÖu ngêi , trong ®ã tæng lao ®éng trÎ chiÕm ~50 triÖu ngêi. §©y lµ mét lîi thÕ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn . Lao ®éng cßn trÎ nªn kh¶ n¨ng tiÕp cËn , tiÕp thu khoa häc c«ng nghÖ míi nhanh h¬n vµ s¸ng t¹o h¬n . §èi víi bÊt cø mét nÒn kinh tÕ nµo ®iÒu cÇn thiÕt nhÊt chÝnh lµ nguån 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nh©n c«ng . ë ViÖt nam ®· cã mét nguån dåi dµo , vÊn ®Ò lµ ë chç ta cã biÕt khai th¸c nguån lùc ®ã hay kh«ng hay ®Ó t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp g©y l·ng phÝ . C¸c nhµ ®Çu t ®· nhËn thÊy kh¶ n¨ng khai th¸c tiÒm lùc to lín nµy ë níc ta : nguån nh©n c«ng võa dåi dµo võa rÎ . Víi lîi thÕ ®ã mµ chóng ta cã nh÷ng ®êng lèi chÝnh s¸ch vÒ gi¸o dôc ®µo t¹o hîp lÝ phï hîp ®Ó n©ng cao chÊt lîng cña ngêi lao ®éng th× ®©y sÏ ®iÓm m¹nh , mét yÕu tè quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi . 2.4N«ng nghiÖp nhiÖt ®íi ®îc øng dông khoa häc kü thuËt ®¶m b¶o an ninh l¬ng thùc vµ chiÕm vÞ thÕ cao trong xuÊt khÈu n«ng s¶n . Níc ta n»m trong khu vùc khÝ hËu rÊt thuËn lîi cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp . Tõ B¨c vµo Nam ®îc chia thµnh c¸c ®íi khÝ hËu kh¸c nhau rÊt ®a d¹ng phong phó thÝch hîp víi nhiÒu c¸c lo¹i c©y l¬ng thùc , thùc phÈm , c©y c«ng nghiÖp thuéc c¸c miÒn khÝ hËu kh¸c nhau . Trog ®ã lîi thÕ lín nhÊt cña ViÖt Nam lµ trång lóa g¹o . Víi sù u ®·i cña khÝ hËu , ®Þa h×nh vµ m¹nh d¹n ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt míi , ViÖt Nam tõ mét níc nghÌo ®ãi vÒ l¬ng thùc ph¶i vay nî thÕ giíi tíi nh÷ng n¨m 90 bçng v¬n lªn trë thµnh níc xuÊt khÈu g¹o ®øng thø 2 trªn thÕ giíi chØ sau T h¸i Lan . C¸c c©y c«ng nghiÖp xuÊt khÈu nh cµ phª , tiªu ®iÒu , cao su , chÌ ... vÉn cã thÞ trêng æn ®Þnh . N¨m 2001 võa qua ViÖt Nam v¬n lªn ®øng thø 2 trªn thÕ giíi sau Brazil vÒ xuÊt khÈu cµ phª . Ngoµi ra c¸c lo¹i thuû , h¶i s¶n dåi dµo phôc vô cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm còng lµ mét thÕ m¹nh cña ViÖt Nam . HiÖn nay c¸c mÆt hµng h¶i s¶n chÕ biÕn , ®«ng l¹nh cña ViÖt nam ®· t×m ®îc chç ®øng v÷ng ch¾c trªn thÞ trêng Mü vµ Ch©u ¢u . 2.5 ViÖt Nam cßn cã lîi thÕ cña mét níc ®i sau . ViÖt Nam tiÕn hµnh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi sau rÊt nhiÒu níc nªn sÏ cã c¬ héi ®Ó rót kinh nghiÖm häc hái tõ nh÷ng thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña c¸c níc ®i tríc . NÕu biÕt tËn dông lîi thÕ so s¸nh nµy th× sù tôt hËu hiÖn nay cã thÓ l¹i lµ mét lîi thÕ t¬ng ®èi ®Ó ®i ngay vµo c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i , ®i vµo x©y dùng mét x· héi v¨n minh hiÖn ®¹i mµ trong mét sè trêng hîp cã thÓ ®i t¾t ®ãn ®Çu , kh«ng qua giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸ cæ ®iÓn .ViÖc bøt lªn hµng nh× cña khu vùc vÒ ph¸t triÓn bu chÝnh viÔn th«ng , sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c«ng nghÖ th«ng tin ®· cho thÊy kh¶ n¨ng tËn dông lîi thÕ cña nh÷ng níc ®i sau lµ hiÖn thùc . Lîi thÕ cña níc ®i sau cßn thÓ hiÖn ë chç chóng ta cã thÓ t¹o ra m«i trêng th«ng tho¸ng h¬n ®Ó tiÕp nhËn vèn vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ , më réng thÞ trêng ra níc ngoµi . 20