Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Chính sách thị trường lao động ở hà nội ...

Tài liệu Chính sách thị trường lao động ở hà nội

.PDF
100
1244
98

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN THỊ DUNG CHÍNH SÁCH THỊ TRƢỜNG LAO ĐỘNG Ở HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội – 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------NGUYỄN THỊ DUNG CHÍNH SÁCH THỊ TRƢỜNG LAO ĐỘNG Ở HÀ NỘI Chuyên ngành : Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. VŨ THANH SƠN XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƯỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN PGS.TS. Vũ Thanh Sơn PGS.TS. Phạm Văn Dũng Hà Nội – 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng luận văn này là sản phẩm nghiên cứu của tôi.Các số liệu, tư liệu được dựa trên nguồn tin cậy, được điều tra trung thực.Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Hà Nội, ngày 18 tháng 11 năm 2016. HỌC VIÊN NGUYỄN THỊ DUNG LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, trước tiên, tôi xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS. Vũ Thanh Sơn, người đã tận tình hướng dẫn khoa học cho tôi thực hiện đề tài này. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy, cô trong khoa Kinh tế Chính trị, Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã cung cấp các kiến thức cần thiết, hữu ích làm cơ sở cho tôi thực hiện tốt luận văn này. Xin chân thành cảm ơn các lãnh đạo và cán bộ có liên quan của Sở Lao động thương binh và xã hội Hà Nội, Cục Thống kê thành phố Hà Nội, Trung tâm dịch vụ việc làm số 2-Sở lao động thương binh và xã hội Hà Nội... quan tâm, tạo điều kiện về thời gian và giúp đỡ cung cấp các số liệu cần thiết trong quá trình tôi thực hiện luận văn. Cuối cùng tôi xin cảm ơn gia đình đã hỗ trợ về tinh thần và thời gian để tôi tập trung hoàn thành luận văn trong thời gian qua./. MỤC LỤC Trang DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...........................................................................i DANH MỤC BẢNG ................................................................................................. ii DANH MỤC HÌNH ................................................................................................. iii MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHÍNH SÁCH THỊ TRƢỜNG LAO ĐỘNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ...................................................................................................4 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ..........................................4 1.2. Cơ sở lý luận về thực hiện chính sách thị trường lao động trên địa bàn thành phố ...............................................................................................................................7 1.2.1. Những khái niệm cơ bản về thị trường lao động và chính sách thị trường lao động ..............................................................................................................8 1.2.2. Quy trình và nội dung thực hiện chính sách thị trường lao động ...........12 1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới việc thực hiện chính sách thị trường lao động ..........................................................................................................................18 1.2.4. Tiêu chí đánh giá việc thực hiện chính sách thị trường lao động……...19 1.3. Kinh nghiệm của một số tỉnh/thành phố về việc triển khai thực hiện chính sách thị trường lao động và bài học cho Hà Nội ...............................................................20 1.3.1. Kinh nghiệm của một số tỉnh/thành phố ................................................20 1.3.2. Những bài học rút ra đối với Hà Nội trong việc thực hiện chính sách thị trường lao động.................................................................................................23 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ THIẾT KẾ LUẬN VĂN . 25 2.1. Phương pháp thu thập thông tin, tài liệu, dữ liệu ...............................................25 2.1.1. Phương pháp quan sát .............................................................................25 2.1.2. Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp.................................................25 2.2. Phương pháp xử lý, phân tích thông tin, tài liệu, dữ liệu ...................................25 2.2.1. Phương pháp phân tích – tổng hợp .........................................................25 2.2.2. Phương pháp thống kê mô tả ..................................................................26 2.2.3. Phương pháp so sánh ..............................................................................26 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH THỊ TRƢỜNG LAO ĐỘNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI GIAI ĐOẠN 2011-2015 ...................................................................................................................................27 3.1. Khái quát về thị trường lao động thành phố Hà Nội và những yếu tố ảnh hưởng tới việc thực hiện chính sách thị trường lao động ở Hà Nội .....................................27 3.1.1. Khái quát về thị trường lao động thành phố Hà Nội ..............................27 3.1.2. Những yếu tố ảnh hưởng tới việc thực hiện chính sách thị trường lao động ở Hà Nội ..................................................................................................43 3.2. Thực trạng thực hiện chính sách thị trường lao động của Thành phố Hà Nội giai đoạn 2011 – 2015 ......................................................................................................53 3.2.1. Công tác chuẩn bị triển khai thực hiện chính sách thị trường lao động của thành phố Hà Nội giai đoạn 2011-2015 .....................................................53 3.2.2. Tổ chức triển khai thực hiện chính sách thị trường lao động của thành phố Hà Nội giai đoạn 2011-2015 .....................................................................61 3.2.3. Công tác kiểm tra, đánh giá thực hiện chính sách thị trường lao động của thành phố Hà Nội giai đoạn 2011-2015 ...........................................................68 3.3. Đánh giá việc thực hiện chính sách thị trường lao động ở Hà Nội giai đoạn 2011-2015..................................................................................................................69 3.3.1. Kết quả đạt được .....................................................................................69 3.3.2. Hạn chế và nguyên nhân.........................................................................71 CHƢƠNG 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH THỊ TRƢỜNG LAO ĐỘNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI ĐẾN NĂM 2020..............................................................................75 4.1. Quan điểm và mục tiêu về thị trường lao động của thành phố Hà Nội đến năm 2020 ...........................................................................................................................75 4.1.1. Quan điểm về TTLĐ của thành phố Hà Nội đến năm 2020...................75 4.1.2. Mục tiêu về TTLĐ của thành phố Hà Nội đến năm 2020 ......................76 4.2. Giải pháp hoàn thiện việc thực hiện chính sách thị trường lao động trên địa bàn thành phố Hà Nội đến năm 2020...............................................................................78 4.2.1. Rà soát các văn bản về chính sách thị trường lao động của Trung ương và địa phương để ban hành các văn bản hướng dẫn thực hiện trên địa bàn thành phố ..........................................................................................................78 4.2.2. Từng bước hoàn thiện năng lực quản lý của Nhà nước trong việc thực hiện chính sách thị trường lao động 4.2.3. Hoàn thiện và phát triển hệ thống hạ tầng cơ sở thị trường lao động ....81 4.2.4. Bảo đảm kinh phí các cho các hoạt động triển khai thực hiện chính sách thị trường lao động ...........................................................................................84 4.2.5. Nâng cao nhận thức về thị trường lao động đối với người lao động và người sử dụng lao động ....................................................................................85 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 87 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 88 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Ký hiệu STT Nguyên nghĩa 1 TTLĐ Thị trường lao động 2 CMKT Chuyên môn kỹ thuật 3 DVVL Dịch vụ việc làm 4 GTVL Giới thiệu việc làm 5 GDVL Giao dịch việc làm 6 GRDP Tổng sản phẩm trên địa bàn 7 ILO Tổ chức lao động thế giới 8 IIP Chỉ số sản xuất Công nghiệp 9 KCN Khu công nghiệp 10 LLLĐ Lực lượng lao động 11 LĐTBX&H Lao động thương binh và xã hội 12 NLĐ Người lao động 13 NSDLĐ Người sử dụng lao động 14 TTLĐ Thị trường lao động 15 TFP Năng suất các nhân tố tổng hợp 16 UBND Ủy ban nhân dân i DANH MỤC BẢNG STT 1 Bảng Bảng 3.1 Nội dung Tỷ lệ tham gia LLLĐ từ 15 tuổi trở lên phân theo Trang 28 khu vực thành thị, nông thôn 2011-2015 2 Bảng 3.2 Cơ cấu lao động của Hà Nội giai đoạn 2011– 2015 29 3 Bảng 3.3 Cơ cấu lao động từ 15 tuổi trở lên phân theo trình độ 31 CMKT của Hà Nội năm 2011-2015 4 Bảng 3.4 Tỷ số việc làm trên dân số giai đoạn 2011-2014 32 5 Bảng 3.5 Việc làm phân theo nhóm ngành kinh tế Hà Nội giai 34 đoạn 2011 – 2014 6 Bảng 3.6 Tỷ lệ thất nghiệp Hà Nội giai đoạn 2011-2014 35 7 Bảng 3.7 Cơ cấu LĐ thất nghiệp theo trình độ CMKT Hà Nội 36 2011 – 2014 8 Bảng 3.8 Tỷ lệ thiếu việc làm theo thời gian Hà Nội giai đoạn 37 2011 –2014 9 Bảng 3.9 Thời gian làm việc và mức thu nhập bình quân của 42 người lao động trên địa bàn Hà Nội giai đoạn 20112015 10 Bảng 3.10 Thu nhập từ việc làm bình quân/tháng của lao động 43 làm công ăn lương từ 15 tuổi trở lên chia theo loại hình kinh tế năm 2011-2015 11 Bảng 3.11 Tăng trưởng và quy mô GRDP của Hà Nội 44 12 Bảng 3.12 Tốc độ tăng trưởng và đóng góp vào tăng trưởng của 45 các khu vực trên địa bàn Hà Nội giai đoạn 2014 – 2015 13 Bảng 3.13 Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho NLĐ trên địa bàn thành phố giai đoạn 2011 – 2015 ii 66 DANH MỤC HÌNH STT Hình Nội dung Trang 1 Hình 3.1 Dân số Hà Nội giai đoạn 2011 – 2015 27 2 Hình 3.2 Số lao động thiếu việc làm trong độ tuổi lao động 38 và tỷ lệ thiếu việc làm năm 2014 – 2015 3 Hình 3.3 Số phiên giao dịch việc làm được tổ chức và số đơn 39 vị tham gia phiên giai đoạn 2010 – 2015 4 Hình 3.4 Tổng số doanh nghiệp tham gia phiên giao dịch 40 việc làm chia theo loại hình doanh nghiệp giai đoạn 2012-2015 5 Hình 3.5 Số LĐ được phỏng vấn và tuyển dụng tại sàn GDVL 2011 – 2015 iii 41 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Lao động là nguồn lực quan trọng của sự phát triển, là yếu tố đầu vào không thể thiếu để tăng cường và phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Thị trường lao động (TTLĐ) là nơi diễn ra các hoạt động về cung - cầu lao động vô cùng sôi động và có rất nhiều điểm khác biệt so với các thị trường hàng hóa khác. Thị trường lao động không chỉ bị chi phối bởi các yếu tố về cung – cầu lao động mà còn chịu tác động mạnh mẽ của các chính sách của Chính phủ điều tiết quan hệ cung - cầu lao động trên thị trường lao động nhằm phục vụ các mục tiêu kinh tế - xã hội trong tổng thể của quá trình phát triển xã hội nói chung. Kết quả của thị trường lao động mà cụ thể là mức độ tình trạng có việc làm, thất nghiệp, có ảnh hưởng quan trọng đến đời sống kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Chính vì vậy, phát triển thị trường lao động là một trong những vấn đề được quan tâm xem xét hàng đầu để hoạch định phát triển kinh tế - xã hội, nhằm đạt đựơc một nền kinh tế - xã hội tăng trưởng bền vững. Hà Nội- trung tâm đầu não kinh tế- xã hội chính của đất nước, được đánh giá là địa phương có chất lượng nguồn nhân lực cao so với cả nước, vì vậy việc tham gia các cộng đồng quốc tế sẽ tạo ra cơ hội lựa chọn việc làm cho người lao động, nhất là những lao động có trình độ và năng lực chuyên môn cao. Sự hình thành các thị trường lao động khu vực sẽ thúc đẩy khả năng tạo việc làm cho lao động trong thành phố. Bên cạnh đó, việc thị trường lao động được mở rộng sẽ tạo cơ hội để Hà Nội cải thiện cơ cấu nguồn nhân lực theo hướng gắn với thị trường lao động. Tuy nhiên, thị trường lao động Hà Nội vẫn còn tồn tại những hạn chế như thất nghiệp, đình công, cung cầu về lao động mất cân đối, vấn đề bảo đảm việc làm và lưu động hóa nguồn nhân lực, đặc biệt nguồn nhân lực trình độ cao còn thấp; chưa tạo được khung pháp lý và cơ hội cho người lao động có cơ hội lựa chọn việc làm, ký kết hợp đồng lao động bình đẳng với chủ sở hữu lao động; chưa hoàn thiện khung pháp chế và thể chế cần thiết về luật hợp đồng và tuyển dụng; chưa có những cơ chế, chính 1 sách phù hợp với quản lý và sử dụng lao động đối với người lao động nhập cư ... Bên cạnh đó, khi bước vào giai đoạn mới - giai đoạn hội nhập sâu rộng kinh tế thế giới, với sự xuất hiện các đối tác mới trên thị trường lao động đặt ra nhiều thách thức mới đối với quản lý nhà nước về thị trường lao động... Chính vì vậy trong bối cảnh thị trường mở và biến đổi liên tục,việc đưa ra các chính sách thị trường lao động không chỉ quan trọng ở cấp quốc gia mà còn rất quan trọng ở cấp địa phương, nhất là Hà Nội, nơi có thị trường lao động rất phát triển và sôi động so với nhiều tỉnh thành khác trên toàn quốc. Để góp phần giải quyết những hạn chế còn tồn tại trên thị trường lao động Việt Nam nói chung và trên địa bàn thành phố Hà Nội nói riêng trong giai đoạn hiện nay và trong những năm tới, đáp ứng yêu cầu công cuộc xây dựng kinh tế, xây dựng Thủ đô, xây dựng đất nước, tác giả chọn đề tài “Chính sách thị trường lao động ở Hà Nội” làm đề tài luận văn của mình. Câu hỏi nghiên cứu: - Việc thực hiện chính sách thị trường lao động trên địa bàn Thành phố Hà Nội có những bất cập gì trong thời gian qua, cần phải làm gì để khắc phục được những hạn chế còn tồn tại và triển khai thực hiện tốt hơn chính sách thị trường lao động trong thời gian tới? 2. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Dựa trên cơ sở khoa học, luận văn nhằm đưa ra các định hướng và giải pháp để thực hiện tốt hơn chính sách thị trường lao động trên địa bàn thành phố Hà Nội trong thời gian tới. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu và hệ thống hóa cơ sở lý luận về TTLĐ, Chính sách TTLĐ và triển khai thực hiện chính sách TTLĐ. - Đánh giá thực trạng triển khai thực hiện chính sách TTLĐ thành phố Hà Nội giai đoạn 2011-2015. Phân tích kết quả đạt được và hạn chế cần khắc phục trong 2 việc thực hiện chính sách TTLĐ giai đoạn 2011-2015 và tìm ra nguyên nhân của những hạn chế đó. - Đề xuất các giải pháp cụ thể từng bước hoàn thiện triển khai thực hiện chính sách TTLĐ thành phố Hà Nội đến năm 2020. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Thị trường lao động và chính sách thị trường lao động. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu chính sách thị trường lao động nhìn từ góc độ một địa phương cấp tỉnh (Hà Nội), luận văn sẽ tập trung chủ yếu vào các hoạt động triển khai thực hiện chính sách thị trường lao động của chính quyền thành phố Hà Nội (cụ thể là Sở lao động thương binh và xã hội Hà Nội) - Phạm vi về không gian: Luận văn nghiên cứu hoạt động triển khai thực hiện chính sách thị trường lao động trên địa bàn thành phố Hà Nội. - Phạm vi về thời gian: Luận văn nghiên cứu hoạt động triển khai thực hiện các chính sách thị trường lao động trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn 5 năm gần đây từ năm 2011 đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020. 4. Kết cấu luận văn Ngoài phần Mở đầu, Mục lục, Tài liệu tham khảo, kết cấu luận văn gồm 4 chương, cụ thể như sau: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về chính sách thị trường lao động trên địa bàn thành phố Chương 2: Phương pháp nghiên cứu và thiết kế luận văn Chương 3: Thực trạng thực hiện chính sách thị trường lao động trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoan 2011-2015 Chương 4: Quan điểm và giải pháp hoàn thiện việc thực hiện chính sách thị trường lao động trên địa bàn thành phố Hà Nội đến năm 2020. 3 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHÍNH SÁCH THỊ TRƢỜNG LAO ĐỘNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Thị trường lao động là một vấn đề quan trọng trong khoa học kinh tế. Có rất nhiều những nghiên cứu và các bài viết trên các tạp chí, diễn đàn, hội thảo khoa học khác nhau về các vấn đề liên quan đến TTLĐ ở Việt Nam. Mỗi một nghiên cứu được xuất phát từ góc độ, thời điểm và mục đích nghiên cứu của mỗi tác giả là khác nhau và cho đến nay nhiều công trình nghiên cứu vẫn còn nguyên giá trị cả về mặt lý luận và thực tiễn. *Các nghiên cứu liên quan đến thị trường lao động TS.Phạm Quý Thọ, 2003. Thị trường lao động ở Việt Nam - thực trạng và các giải pháp phát triển. Hà Nội: Nxb Lao động - xã hội.Tác giả đã phân tích đánh giá sự hình thành và phát triển của TTLĐ ở Việt Nam thời kỳ 1989 – 1999, cũng như tác động của quá trình này đối với phát triển kinh tế xã hội ở nước ta, đồng thời đề xuất phương hướng và giải pháp phát triển TTLĐ trong thời gian tới. Phạm Đức Chính, 2006. Thị trường lao động, cơ sở lý luận và thực tiễn ở Việt Nam. Hà Nội: Nxb Chính trị quốc gia. Nội dung tác phẩm phân tích cơ sở lý luận của thị trường sức lao động như những lý thuyết về thị trường sức lao động, việc làm, thất nghiệp, một số vấn đề có tính lý luận về nguồn lao động, vấn đề thất nghiệp và bảo hiểm thất nghiệp, những yếu tố cấu thành và điều tiết thị trường sức lao động, mối quan hệ giữa cung - cầu sức lao động và tiền lương,... Trên cơ sở lý luận chung và kinh nghiệm của các quốc gia, tác giả đưa ra những nội dung lý luận vận dụng linh hoạt về thị trường sức lao động trong điều kiện của Việt Nam như: Những định hướng cho chính sách giải quyết việc làm ở Việt Nam; vấn đề thất nghiệp và bảo hiểm thất nghiệp ở Việt Nam; mối quan hệ giữa cung - cầu sức lao động và tiền lương ở Việt Nam. 4 *Các nghiên cứu liên quan đến chính sách thị trường lao động Nguyễn Quang Hiển,1995. Thị trường lao động thực trạng và giải pháp. Hà Nội: Nxb Thống kê. Tác phẩm trình bày những vấn đề cơ bản về thị trường sức lao động, mô tả thực trạng thị trường sức lao động ở Việt Nam trong nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần. Từ đó, đưa ra phương hướng và giải pháp phát triển thị trường lao động ở Việt Nam bao gồm: Phát triển thị trường lao động nông thôn; phát triển thị trường lao động ở các đô thị và khu công nghiệp tập trung; phát triển thị trường lao động khu vực không kết cấu; phát triển thị trường lao động ở vùng ven biển, phát triển thị trường lao động thông qua xuất khẩu lao động và giải pháp hoàn thiện thể chế, môi trường để thúc đẩy phát triển thị trường lao động. Nguyễn Thị Lan Hương, 2002. Thị trường lao động Việt Nam định hướng và phát triển. Hà Nội: Nxb. Lao động xã hội. Tác giả trình bày các luận cứ cơ bản để định hướng phát triển thị trường sức lao động ở Việt Nam: xuất phát từ bản chất và các đặc điểm của thị trường sức lao động, từ vị trí của thị trường sức lao động trong hệ thống thị trường để làm rõ vai trò của các lực lượng thị trường sức lao động. Tác giả tổng hợp các kết quả của thị trường sức lao động với ba chỉ số quan trọng đó là tổng mức việc làm, tiền lương và thất nghiệp; phân tích vai trò của nhà nước trong thị trường sức lao động và định hướng phát triển thị trường sức lao động trong điều kiện của Việt nam. Trên cơ sở những luận cứ đó, tác giả khái lược quá trình hình thành và phát triển của thị trường sức lao động Việt Nam, đánh giá cung - cầu, tiền lương, hệ thống cơ chế chính sách cũng như xu hướng vận động của thị trường. Từ đó, đề xuất hệ thống các giải pháp định hướng phát triển thị trường sức lao động Việt Nam như: Các giải pháp tác động đến cung sức lao động, các giải pháp phát triển cầu lao động, giải pháp hoàn thiện thể chế chính sách thị trường lao động. Nguyễn Thị Thơm, 2007. Thị trường lao động Việt Nam – thực trạng và giải pháp. Hà Nội: Nxb Chính trị quốc gia. Thông qua những vấn đề cơ bản về TTLĐ, kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới, tác giả đã nêu ra đăc điểm về thị trường lao động của Việt Nam. Từ đánh giá thực trạng hoạt động TTLĐ Việt Nam, 5 tác giả đề xuất những giải pháp về cơ chế, chính sách phát triển TTLĐ như: Tăng tổng cầu, điều tiết và nâng cao chất lượng cung; tăng tỷ lệ lao động tham gia vào quan hệ thị trường; cải cách chính sách tiền lương, tiền công theo hướng thị trường; hoàn thiện và nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống công cụ thị trường; nâng cao năng lực và hiệu quả quản lý nhà nước (QLNN) đối với TTLĐ. *Các nghiên cứu liên quan đến chính sách thị trường lao động ở Hà Nội Thành phố Hà Nội là trung tâm đầu não của cả nước, tuy nhiên các nghiên cứu về TTLĐ ở Hà Nội và các nghiên cứu về chính sách TTLĐ trên địa bàn còn rất ít. Có thể kể đến các công trình sau: Đỗ Thị Xuân Phương, 2000. Phát triển thị trường sức lao động, giải quyết việc làm (qua thực tế ở Hà Nội). Luận án tiến sĩ Kinh tế, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Luận án trình bày những vấn đề lý luận chung về thị trường sức lao động, về việc làm và giải quyết việc làm, sự tương tác giữa thị trường sức lao động với vấn đề giải quyết việc làm. Tác giả tập trung phân tích mối quan hệ giữa cung - cầu sức lao động trên thị trường, mối quan hệ giữa nhu cầu việc làm với nhu cầu sử dụng sức lao động trên thị trường sức lao động. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng cung - cầu về sức lao động, trạng thái của quan hệ cung cầu, mối quan hệ giữa cung - cầu và giá cả sức lao động trên thị trường sức lao động; khảo sát thực trạng việc làm thông qua phát triển thị trường sức lao động trên địa bàn Hà Nội. Trên cơ sở khung lý thuyết và xuất phát từ thực tế của Hà Nội, tác giả phân tích thực trạng phát triển thị trường sức lao động, giải quyết việc làm trong thời gian qua và đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển thị trường lao động, giải quyết việc làm trong quá trình phát triển kinh tế như: giải pháp về cung - cầu, giải pháp về tiền lương, giải pháp về cơ chế, chính sách đối với thị trường lao động. Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, 2006. Quyết định số1463/QĐ–UB, ngày 24 tháng 03 năm 2006 về Phê duyệt Đề án: Phát triển thị trường lao động thành phố Hà Nội giai đoạn 2006 – 2010, định hướng đến năm 2015. Đề án đã đánh giá: Trong những năm qua hệ thống chính sách TTLĐ có những chuyển biến tích cực và 6 đã từng bước được hoàn thiện. Trên cơ sở chính sách của Nhà nước, thành phố đã cụ thể hóa, tổ chức thực hiện, tạo điều kiện cho TTLĐ phát triển. Thành phố đã áp dụng các chính sách kinh tế, xã hội nhằm khuyến khích các thành phần kinh tế, đặc biệt là các cơ sở kinh tế dân doanh đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh, tạo việc làm, cải tiến thủ tục hành chính để kêu gọi đầu tư nước ngoài, đầu tư vốn để giải quyết việc làm qua kênh vay vốn quỹ quốc gia hỗ trợ việc làm, ban hành các chính sách ưu đãi trong đào tạo, thu hút nhân tài, nhằm tăng cầu lao động, điều tiết quan hệ cung – cầu lao động, nâng cao chất lượng cung cầu lao động cho thị trường, xử lý những khiếm khuyết của thị trường. *Khoảng trống nghiên cứu Trên cơ sở tổng quan tài liệu nghiên cứu, tác giả đã hệ thống nội dung và kết quả của các công trình nghiên cứu, có thể rút ra một số kết luận sau: - TTLĐ là thị trường quan trọng nhất trong hệ thống thị trường của nền kinh tế thị trường, TTLĐ ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển kinh tế. Chính vì vậy, nghiên cứu về TTLĐ đã trở thành đề tài nghiên cứu của rất nhiều các nhà khoa học. - Chính sách thị trường lao động có vai trò quan trọng trong việc hoạch định phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, trong các công trình nghiên cứu về TTLĐ, có rất ít các công trình nghiên cứu cụ thể về chính sách TTLĐ theo phạm vi hẹp, địa bàn nhỏ theo vùng nói riêng. Trong số các công trình nghiên cứu về TTLĐ mà học viên được biết chưa có công trình nào nghiên cứu cụ thể về việc thực hiện chính sách TTLĐ ở Hà Nội. Vì vậy, trên cơ sở tiếp thu, kế thừa kết quả nghiên cứu của các công trình đã có, kết hợp với việc bổ sung khoảng trống của những nội dung chưa nghiên cứu nhằm hoàn thiện hơn vấn đề lý luận và đánh giá thực tiễn của chính sách TTLĐ. 1.2. Cơ sở lý luận về thực hiện chính sách thị trƣờng lao động trên địa bàn thành phố 7 1.2.1. Những khái niệm cơ bản về thị trường lao động và chính sách thị trường lao động * Thị trường lao động Thị trường lao động là phạm trù kinh tế - xã hội, bao gồm một cơ chế xã hội tiến triển riêng biệt thực hiện đồng bộ những quan hệ lao động xã hội xác định và thúc đẩy việc xác lập và tuân theo cân bằng các quyền lợi giữa người lao động, nhà doanh nghiệp và Nhà nước. Thị trường lao động là một phần cấu thành phức tạp và không thể tách rời của nền kinh tế thị trường, tuy nhiên không có một sự thống nhất trong việc xác định bản chất của thị trường lao động. Có rất nhiều khái niệm về thị trường lao động, mỗi một thị trường lao động lại có những đặc điểm riêng của mình. Sau đây là một vài khái niệm về thị trường lao động đang tồn tại trong thực tế. Đại tự điển kinh tế thị trường đưa ra định nghĩa: “TTLĐ là nơi mua, bán sức lao động của người lao động”1. Định nghĩa này nhấn mạnh đến đối tượng trao đổi là sức lao động. Khái niệm này dựa trên luận điểm của C.Mác, sức lao động là đối tượng mua bán, trao đổi trên thị trường sức lao động; những người theo quan điểm này cho rằng nên gọi đúng là thị trường sức lao động. Theo Tổ chức lao động quốc tế (ILO) thì: “TTLĐ là thị trường trong đó có các dịch vụ lao động được mua và bán thông qua quá trình để xác định mức độ có việc làm của lao động, cũng như mức độ tiền công”2. Khái niệm này nhấn mạnh đến các dịch vụ lao động được xác định thông qua việc làm được trả công. Trong định nghĩa này đã nhấn mạnh các yếu tố cấu thành của TTLĐ như cung lao động, cầu lao động, giá cả hàng hóa sức lao động và tình trạng việc làm của TTLĐ. 1 2 Đại từ điển kinh tế thị trường. Viện nghiên cứu và phổ biến tri thức Bách Khoa. Hà Nội. 1998 ILO, 1991. Các thể chế lao động và phát triển kinh tế. Geneva 8 Các nhà khoa học Mỹ thì cho rằng: “... thị trường mà đảm bảo việc làm cho người lao động và kết hợp giải quyết trong lĩnh vực việc làm, thì được gọi là TTLĐ”3. Giáo trình kinh tế lao động ở liên bang Nga lại đưa ra định nghĩa: “ TTLĐ là hệ thống các quan hệ kinh tế - xã hội giữa Nhà nước, các tổ chức, những người sử dụng lao động, người lao động trong việc mua, bán hàng hóa dịch vụ lao động, bao gồm cả đào tạo, đào tạo lại, nâng cao trình độ chuyên môn cho người lao động trong quá trình sản xuất”4. Khái niệm này đề cập đến các quan hệ kinh tế- xã hội ba bên giữa Nhà nước, những người lao động và người sử dụng lao động. Tiến sĩ Neva Goodwin và PGS.TS Phạm Vũ Luận – Các tác giả quyển “Kinh tế vĩ mô trong nền kinh tế chuyển đổi” đưa ra khái niệm: “TTLĐ là một tập hợp những thể chế, qua đó người lao động có thể bán chạy các dịch vụ lao động của mình”5. Khái niệm này nhấn mạnh đến thể chế thị trường lao động. Theo các nhà khoa học kinh tế Việt Nam khái niệm về TTLĐ khá đa dạng và phong phú, cụ thể: “TTLĐ là toàn bộ các quan hệ lao động được xác lập trong lĩnh vực thuê mướn lao động (nó bao gồm các quan hệ lao động cơ bản nhất như thuê mướn và sa thải lao động, tiền lương và tiền công, bảo hiểm xã hội, tranh chấp lao động...), ở đó diễn ra sự trao đổi, thoả thuận giữa một bên là người lao động tự do và một bên là người sử dụng lao động”6 Hoặc:“TTLĐ là nơi thực hiện các quan hệ xã hội giữa người bán sức lao động (người lao động(NLĐ) làm thuê) và người mua sức lao động (người sử dụng lao động(NSDLĐ)), thông qua các hình thức thoả thuận về giá cả (tiền công, tiền lương) và các điều kiện làm việc khác, trên cơ sở một hợp đồng lao động bằng văn bản, bằng miệng, hoặc thông qua các dạng hợp 3 Ronald Erenberg, Robert Smith. Kinh tế lao động ngày nay. Lý thuyết và chính sách của nhà nước,1996 4 Giáo trình kinh tế lao động. Học viện Kinh tế quốc dân liên bang Nga. Moskva.1999 Kinh tế vĩ mô trong nền kinh tế chuyển đổi. TS Neva Goodwin và PGS.TS Phạm Vũ Luận đồng chủ biên. Hà Nội: Nxb chính trị Quốc Gia 6 Nguyễn Quang Hiển, 1995. Thị trường lao động thực trạng và giải pháp, Hà Nội: Nhà xuất bản Thống kê 5 9 đồng hay thoả thuận khác”7 Hay “TTLĐ biểu hiện mối quan hệ giữa một bên là người có sức lao động và bên kia là người sử dụng sức lao động nhằm xác định số lượng và chất lượng lao động sẽ đem ra trao đổi và mức thù lao tương ứng”8 Mặc dù, có nhiều cách diễn đạt khác nhau, song về cơ bản các khái niệm trên đều chứa đựng nội dung, điều kiện hình thành TTLĐ đó là: người bán sức lao động, người mua sức lao động, giá cả sức lao động và những ràng buộc giữa các bên về những nội dung này. Vì vậy, TTLĐ có thể hiểu là một bộ phận của hệ thống thị trường, trong đó diễn ra quá trình trao đổi giữa một bên là NLĐ tự do và một bên là người có nhu cầu sử dụng sức lao động. Sự trao đổi này được thỏa thuận trên cơ sở các mối quan hệ lao động như: tiền công, tiền lương, điều kiện làm việc,… thông qua hợp đồng lao động bằng văn bản hoặc bằng miệng hay bằng các thỏa thuận khác. * Cầu lao động Cầu lao động là số lượng lao động mà người sử dụng chấp nhận thuê trong điều kiện nhất định. Tổng cầu lao động của nền kinh tế (hoặc của một ngành, một tổ chức, một doanh nghiệp, một loại lao động nào đó) là toàn bộ nhu cầu về sức lao động của nền kinh tế (của ngành, tổ chức, doanh nghiệp...) trong một thời kỳ nhất định bao gồm cả số lượng, chất lượng và thường được xác định bởi chỉ tiêu việc làm * Cung lao động Cung lao động là số lượng người lao động có khả năng tham gia thị trường lao động. Tổng cung lao động là toàn bộ những người trong độ tuổi lao động, có khả năng lao động đang làm việc trong nền kinh tế và một bộ phận chưa có việc làm nhưng có nhu cầu tìm việc làm. 7 Lê Xuân Bá và cộng sự, 2003. Một số vấn đề phát triển thị trường lao động ở Việt Nam, Hà Nội: Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật 8 Nguyễn Thị Lan Hương, 2002. Thị trường lao động Việt Nam định hướng và phát triển. Hà Nội: Nhà xuất bản Lao động xã hội 10
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan