Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Lêi giíi thiÖu
LÞch sö ph¸t triÓn c¸c níc trªn thÕ giíi ®· chøng minh rÊt râ:
Vèn ®Çu t vµ hiÖu qu¶ vèn ®Çu t lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan
träng nhÊt t¸c ®äng ®Õn sù ph¸t triÓn nâi chung vµ t¨ng trëng kinh
tÕ nãi riªng cña mçi quèc gia. Vèn ®Çu t bao gåm: vèn trong níc,
vèn thu hót tõ níc ngoµi chñ yÕu díi h×nh thøc vèn ODA, ®Çu t
trùc tiÕp, c¸c kho¶n tÝn dông nhËp khÈu. §èi víi nh÷ng níc nghÌo,
thu nhËp thÊp, kh¶ n¨ng tÝch luü vèn tõ trong níc h¹n chÕ th×
nguån vèn níc ngoµi cã ý nghÜa quan träng.
Ngoµi tÝnh chÊt u ®·i cña vèn ODA, mét trong nh÷ng ®Æc
®iÓm kh¸c nhau gi÷a ba lo¹inguån vèn trªn lµ: ODA chØ lµ sù
chuyÓn nhîng vèn mang tÝnh chÊt trî gióp tõ c¸c níc ph¸t triÓn
sang c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. §Æc ®iÓm nµy cho thÊy nguån ODA
lµ mét nh©n tè quan träng t¹o nªn c¸c c¬ héi ph¸t triÓn cho c¸c níc
nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn.
Tuy nhiªn, ODA vÒ thùc chÊt còng lµ mét kho¶n nî níc
ngoµi mµ c¸c níc nhËn tµi trî cÇn ph¶i tr¶. V× thÕ, viÖc qu¶n lý vµ
sö dông ODA sao cho cã hiÖu qu¶ phï hîp víi c¸c môc tiªu vµ ®Þnh
híng ph¸t triÓn cña ®Êt níc lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan.
ChÝnh v× vËy, trong thêi gian thùc tËp t¹i Vô Tæng Hîp - Bé
KÕ Ho¹ch vµ §Çu t, em ®· lùa chän ®Ò tµi: "C¸c gi¶i ph¸p nh»m
t¨ng cêng kh¶ n¨ng qu¶n lý c¸c dù ¸n ODA" víi môc ®Ých ®ãng
gãp nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh vµo qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ hoµn
thiÖn viÖc qu¶n lý c¸c dù ¸n ODA. Tuy nhiªn, do hiÓu biÕt cßn
nhiÒu h¹n chÕ nªn luËn v¨n kh«ng thÓ tr¸nh khái cã nh÷ng sai sãt.
V× vËy, em mong cã ®îc nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ cña c¸c thÇy, c«
nh»m hoµn thiÖn ®Ò tµi nµy.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
Hµ néi ngµy... th¸ng ....n¨m.....
Sinh viªn
Vâ §×nh Toµn
1
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Lêi nãi ®Çu
Tríc tiªn, em xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi PTS. §oµn
Thu Hµ - Phã Khoa Khoa häc qu¶n lý, gi¶ng viªn Khoa Khoa häc
qu¶n lý, ngêi trùc tiÕp híng dÉn, gióp ®ì em trong qu¸ tr×nh h×nh
thµnh, x©y dùng ®Ò tµi, vÒ nh÷ng chØ b¶o mang tÝnh x¸c thùc còng
nh nh÷ng söa ch÷a mang tÝnh khoa häc cña c« trong qu¸ tr×nh hoµn
thiÖn luËn v¨n nµy.
Em còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n GS-TS §Æng V¨n ThuËn, Vô
Tæng Hîp - Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t v× sù híng dÉn nhiÖt t×nh, ®Çy
®ñ trong qu¸ tr×nh thu thËp t liÖu còng nh nh÷ng ý kiÕn söa ch÷a
phï hîp víi yªu cÇu thùc tÕ nh»m phôc vô cho ®Ò tµi nµy. §ång thêi
em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c c« chó t¹i Vô Tæng Hîp - Bé KÕ
ho¹ch vµ ®Çu t ®· t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì trong thêi gian em thùc tËp
t¹i Vô Tæng Hîp - Bé KÕ ho¹ch - ®Çu t.
Cuèi cïng, em xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c cña m×nh tíi TS.
Mai V¨n Bu- chñ nhiÖm khoa, tíi c¸c thÇy c« - gi¶ng viªn Khoa
Khoa häc qu¶n lý nh÷ng d¹y b¶o cña c¸c thÇy, c« trong qu¸ tr×nh
häc tËp vµ hoµn thiÖn c¸c kiÕn thøc chuyªn m«n cña em t¹i líp
Qu¶n lý Kinh tÕ K.38A- Khoa Khoa häc qu¶n lý.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
Hµ néi ngµy.... th¸ng.... n¨m.....
Sinh viªn
Vâ §×nh Toµn
2
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Ch¬ng I.
Tæng quan vÒ quy tr×nh qu¶n lý sö dông nguån vèn
hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA).
I. Nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA).
1. Kh¸i niÖm.
Theo c¸ch hiÓu chung nhÊt: Vèn ODA hay cßn gäi lµ vèn hç trî ph¸t
triÓn chÝnh thøc lµ c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i hoÆc vay v¬Ý ®iÒu kiÖn
u ®·i (vª l·i suÊt, thêi gian Ên h¹n vµ trÈ nî) cña ChÝnh phñ cña c¸c níc
ph¸t triÓn, c¸c c¬ quan chÝnh thøc thuéc tæ chøc quèc tÕ, c¸c tæ chøc phi chÝnh
phñ.
ë ViÖt nam: Nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) lµ mét h×nh
thøc hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c tæ chøc ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc
quèc tÕ (UNDP, ADB, WB, IMF...). C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (NGOs) gäi
chung lµ c¸c ®èi t¸c viÖn trî hay c¸c nhµ tµi trî níc ngoµi. ODA ®îc thùc
hiÖn th«ng qua viÖc cung cÊp tõ phÝa c¸c nhµ tµi trî cho ChÝnh phñ ViÖt Nam
c¸c ho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, c¸c kho¶n vay u ®·i vÒ l·i suÊt vµ thêi h¹n
thanh to¸n.
Trªn thÕ giíi, ODA ®· ®îc thùc hiÖn tõ nhiÒu thËp kû gÇn ®©y, b¾t ®Çu
tõ kÕ ho¹ch MacSall cña Mü cung cÊp viÖn trî cho T©y ©u sau chiÕn tranh thÕ
giíi thø 2. TiÕp ®ã lµ héi nghÞ Colombo n¨m 1955 h×nh thµnh nh÷ng ý tëng
vµ nguyªn t¾c ®Çu tiªn vÒ hîp t¸c ph¸t triÓn. Sau khi thµnh lËp, Tæ chøc Hîp
t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn (OECD) n¨m 1961 vµ Uû ban hç trî ph¸t triÓn
(DAC), c¸c nhµ tµi trî ®· lËp l¹i thµnh mét céng ®ång nh»m phèi hîp víi c¸c
ho¹t ®éng chung vÒ hç trî ph¸t triÓn. Trong thêi kú chiÕn tranh l¹nh vµ ®èi
®Çu §«ng - T©y, thÕ giíi tån t¹i ba nguèn ODA chñ yÕu:
- Liªn X« vµ §«ng ©u.
- C¸c níc thuéc tæ chøc Hîp t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn.
- C¸c tæ chøc quèc tÕ vµ phi ChÝnh phñ.
VÒ thùc chÊt, ODA lµ sù chuyªn giao mét phÇn GNP tõ c¸c níc ph¸t
triÓn sang c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. §¹i héi ®ång Liªn HiÖp Quèc kªu gäi c¸c
níc ph¸t triÓn dµnh 1% GDP ®Ó cung cÊp ODA cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn
vµ chËm ph¸t triÓn.
Quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ lµ mét nh©n tè quan träng thóc ®Èy sù
ph©n c«ng lao ®éng gi÷a c¸c níc. B¶n th©n c¸c níc ph¸t triÓn nh×n thÊy lîi
3
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Ých cña m×nh trong viÖc hîp t¸c gióp ®ì c¸c níc chËm ph¸t triÓn ®Ó më réng
thÞ trêng tiªu thu s¶n phÈm vµ thÞ trêng ®Çu t. §i liÒn víi sù quan t©m lîi
Ých kinh tÕ ®ã, c¸c níc ph¸t triÓn nhÊt lµ ®èi víi c¸c níc lín cßn sö dông
ODA nh mét c«ng cô chÝnh trÞ ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ vµ ¶nh hëng t¹i c¸c níc
vµ khu vùc tiÕp cËn ODA. MÆt kh¸c, mét sè vÊn ®Ò quèc tÕ ®ang næi lªn nh
AIDS/ HIV, c¸c cuéc xung ®ét s¾c téc, t«n gi¸o,... ®ßi hái sù nç lùc cña c¶
céng ®ång, quèc tÕ kh«ng ph©n biÖt giµu nghÌo.
C¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®ang thiÕu vèn nghiªm träng dÔ ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi. Vèn ODA lµ mét trong c¸c nguån vèn ngoµi níc cã ý nghÜa
hÕt søc quan träng. Tuy nhiªn, ODA kh«ng thÓ thay thÕ ®îc vèn trong níc
mµ chØ lµ chÊt xóc t¸c t¹o ®iÒu kiÖn khai th¸c sö dông c¸c nguån vèn ®Çu t
trong vµ ngoµi níc. ODA cã hai mÆt: NÕu sö dông mét c¸ch phï hîp sÏ hç
trî thËt sù cho c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, nÕu kh«ng ®ã sÏ lµ mét
kho¶n nî níc ngoµi khã tr¶ trong nhiÒu thÕ hÖ. HiÖu qu¶ sö dông ODA phô
thuéc vµo nhiÒu yÕu tè, mµ mét trong sè ®ã lµ c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®iÒu phèi
nguån vèn nµy. NghÞ ®inh 20/ CP kh¼ng ®Þnh ODA cho ViÖt Nam lµ mét
trong nh÷ng nguån quan träng cña ng©n s¸ch Nhµ níc ®îc sö dông cho
nh÷ng môc tiªu u tiªn cña c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.
TÝnh chÊt ng©n s¸ch cña ODA thÓ hiÖn ë chç nã ®îc th«ng qua ChÝnh phñ vµ
toµn d©n ®îc thô hëng lîi Ých do c¸c kho¶n ODA mang l¹i.
ViÖc cung ODA ®îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c kªnh sau ®©y:
- Song ph¬ng:
+ Trùc tiÕp ChÝnh phñ víi ChÝnh phñ.
+ Gi¸n tiÕp ChÝnh phñ víi ChÝnh phñ th«ng qua c¸c tæ chøc phi chÝnh
phñ hoÆc tæ chøc quèc tÕ.
ChÝnh phñ ViÖt
Nam
ChÝnh phñ níc
ngoµi
NGOs hoÆc c¸c tæ
chøc quèc tÕ
- §a ph¬ng:
C¸c tæ chøc quèc tÕ cung cÊp ODA trùc tiÕp cho ViÖt Nam.
4
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
NGOs hoÆc c¸c tæ
chøc quèc tÕ
NGOs hoÆc c¸c tæ
chøc quèc tÕ
- C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ cung cÊp ODA trùc tiÕp cho ViÖt Nam.
NGOs hoÆc c¸c tæ
chøc quèc tÕ
NGOs hoÆc c¸c tæ
chøc quèc tÕ
2. C¸c lo¹i h×nh ODA.
2.1. XÐt theo môc ®Ých ODA gåm c¸c h×nh thøc chñ yÕu sau:
- Hç trî c¸n c©n thanh to¸n:
Th¬ng lµ hç trî tµi chÝnh trùc tiÕp (chuyÓn giao tiÒn tÖ nhng ®«i khi
lµ hiÖn vËt hoÆc hç trî nhËp khÈu. Ngo¹i tÖ vµ hµng ho¸ chuyÓn trong níc
qua h×nh thøc nµy ®îc chuyÓn ho¸ thµnh hç trî ng©n s¸ch.
- Hç trî ch¬ng tr×nh (cßn gäi lµ viÖn trî phi dù ¸n) lµ viÖn trî khi ®¹t
®îc mét hiÖp ®Þnh víi ®èi t¸c viÖn trî nh»m cung cÊp mét khèi lîng ODA
cho mét môc ®Ých tæng qu¸t víi thêi h¹n nhÊt ®Þnh ®Ó thùc hiÖn nhiÒu néi
dung kh¸c nhau cña mét ch¬ng tr×nh.
Hç trî dù ¸n:
Lµ h×nh thøc chñ yÕu cña hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc bao gåm hç trî c¬
b¶n vµ hç trî kü thuËt. Trªn thùc tÕ cã trêng hîp mét dù ¸n kÕt hîp c¶ hai
lo¹i h×nh hç trî c¬ b¶n vµ hç trî kü thuËt.
2.2. XÐt theo h×nh thøc tiÕp nhËn vèn, ODA ®îc ph©n ra ViÖn trî
kh«ng hoµn l¹i vµ viÖn trî cho vay u ®·i:
+ §èi víi lo¹i h×nh ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i thêng lµ hç trî kü thuËt,
chñ yÕu lµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, kiÕn thøc, kinh nghiÖm th«ng qua c¸c ho¹t
®éng cña chuyªn gia quèc tÕ. §«i khi viÖn trî nµy lµ ho¹t ®éng nh©n ®¹o nh
l¬ng thùc, thuèc men hoÆc c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c... nªn chóng rÊt khã huy
®éng vµo c¸c môc ®Ých ®Çu t ph¸t triÓn. Thªm vµo ®ã c¸c kho¶n viÖn trî
kh«ng hoµn l¹i th¬ng kÌm theo mét sè ®iÒu kiÖn vÒ tiÕp nhËn, vÒ ®¬n gi¸...
mµ nÕu níc chu nhµ cã vèn chñ ®éng sö dông th× cha ch¾c ®· ph¶i chÊp
nhËn nh÷ng ®iÒu kiÖn nh vËy hoÆc kh«ng sö dông víi ®¬n gi¸ thanh to¸n cao
gÊp 2-3 lÇn. Do ®ã khi sö dông c¸c nguån vèn ODA cho kh«ng, cÇn hÕt søc
thËn träng.
5
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
+§èi víi c¸c kho¶n vay u ®·i ODA cã thÓ sö dông cho môc tiªu ®Çu t
ph¸t triÓn. TÝnh chÊt u ®·i cña kho¶n vay nµy thÓ hiÖn ë khÝa c¹nh sau:
L·i suÊt thÊp : ch¼ng h¹n c¸c kho¶n vay ODA ®îc tÝnh b»ng hµng ho¸
trÞ gi¸ 45,5 tû yªn nhËt cho ViÖt Nam vay n¨m 1992 cã l·i suÊt 1% kho¶n vay
ng©n hµng thÕ giíi cho dù ¸n c¶i t¹o quèc lé 1A kh«ng l·i chØ cã 0,75%.
.Thêi gian vay dµi: nhËt b¶n cho ta vay trong thêi gian 30 n¨m WB cho
vay trong thêi gian 40 n¨m.
. Thêi gian Ên h¹n tõ khi vay ®Õn khi tr¶ vèn gèc ®Çu tiªn kh¸ dµi
thêng kho¶ng 5-10 n¨m trë lªn.
Th«ng thêng c¸c níc tiÕp nhËn ODA ®Ó ®Çu t vµo c¸c dù ¸n kÕt cÊu
h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nh»m t¹o ra ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho s¶n xuÊt vµ ®êi
sèng, t¹o m«i trêng h¹ tÇng c¬ së ®Ó tiÕp tôc thu hót vèn ®Çu t.
3. Vai trß cña ODA trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¸c
níc ®ang ph¸t triÓn.
§èi víi tÊt c¶ c¸c quèc gia tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc th× vèn
lµ mét yÕu tè mét ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò kh«ng thÓ thiÕu. NhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn
hiÖn nay, víi nh÷ng thµnh tùu míi cña khoa häc vµ c«ng nghÖ cho phÐp c¸c
níc tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ cã thÓ rót ng¾n lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ kh¾c
phôc t×nh tr¹ng tôt hËu vµ vËn dông ®îc tèi ®a cña lîi thÕ ®i sau.
Nhng ®Ó lµm ®îc nh÷ng ®iÒu ®ã th× nhu cÇu vÒ nguån vèn lµ v« cïng
lín trong khi ®ã ë giai ®o¹n ®Çu cña thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ th× tÊt c¶ c¸c
níc ®Òu dùa vµo nguån vèn bªn ngoµi mµ chñ yÕu lµ ODA vµ FDI.
Trong ®ã ODA lµ nguån vèn cña c¸c ChÝnh phñ, c¸c quèc gia ph¸t triÓn
, c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ ho¹t ®éng víi môc tiªu trî
gióp cho chiÕn lîc ph¸t triÓn cña c¸c níc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn. Do vËy
nguån vèn nµy cã nh÷ng u ®·i nhÊt ®Þnh, do nh÷ng u ®·i nµy mµc¸c níc
®ang vµ chËm ph¸t triÓn trong giai ®o¹n ®Çu cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸
®Êt níc thêng coi ODA nh lµ mét gi¶i ph¸p cøu c¸nh ®Ó võa kh¾c phôc
t×nh tr¹ng thiÕu vèn ®Çu t tron gníc võa t¹o c¬ së vËt chÊt ban ®Çu nh»m t¹o
dùng mét m«i trêng ®Çu t thuËn lîi ®Ó kªu gäi nguån vèn ®Çu t trùc tiÕp
níc ngoµi FDI, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ®Çu t trong níc ph¸t triÓn.
Nh vËy, cã thÓ nãi nguån vèn ODA cã vai trß quan träng trong chiÕn lîc
ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c níc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn râ
nÐt ë khÝa c¹nh sau:
6
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Thø nhÊt: ODA cã vai trß bæ sung cho nguån vèn trong níc. §èi víi
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn c¸c kho¶n viÖn trî vµ cho vay theo ®iÒu kiÖn ODA lµ
nguån tµi chÝnh quan träng gi÷ vai trß bæ sung vèn cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn.
Ch¼ng h¹n trong thêi kú ®Çu cña c¸c níc NICs vµ ASEAN ViÖn trî
níc ngoµi cã mét tÇm quan träng ®¸ng kÓ.
§µi loan: trong thêi kú ®Çu thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ ®· dïng viÖn trî
vµ nguån vèn níc ngoµi ®Ó tho¶ m·n gÇn 50% tæng khèi lîng vèn ®Çu t
trong níc. Sau khi nguån tiÕt kiÖm trong níc t¨ng lªn, §µi loan míi gi¶m sù
lÖ thuéc vµo viÖn trî.
Hµn Quèc: cã mèi quan hÖ ®Æc biÖt víi Mü nªn cã ®îc nguån viÖn trî
rÊt lín chiÕm 81,2% tæng viÖn trî cña níc nµy trong nh÷ng nm 70-72 nhê
®ã mµ gi¶m ®îc sù c¨ng th¼ng vÒ nhu cÇu ®Çu t vµ cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó
thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ.
Cßn ë hÇu hÕt c¸c níc §«ng Nam ¸ sau khi giµnh ®îc ®éc lËp, ®Êt
níc ë trong t×nh tr¹ng nghÌo nµn vµ l¹c hËu, ®Ó ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ®ßi
hái ph¶i cã nhiÒu vèn vµ kh¶ n¨ng tha n¨ng thu håi vèn chËm. Gi¶i quyÕt vÊn
®Ò nµy c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ c¸c níc §«ng nam ¸ nãi riªng
®· sö dông nguån vèn ODA.
ë ViÖt Nam ODA ®ãng vai trß rÊt quan träng trong ch¬ng tr×nh ®Çu t
c«ng céng, lµm nÒn t¶ng cho ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi gÇn ®©y cña
ViÖt Nam. §Çu t ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®· ph¸t triÓn m¹nh ë ViÖt Nam
trong thËp kû qua nhê c«ng cuéc ®æi míi víi møc t¨ng trëng GDP b×nh qu©n
®¹t 7,5%/ n¨m. §Çu t cña ChÝnh phñ vµ nguån vèn níc ngoµi ®èng vai trß
hÕt søc quan träng. Tæng cam kÕt c¸c nguån vèn ODA ®¹t møc t¬ng ®¬ng
kho¶ng 15 tØ USD. Do vÉn lµ mét níc trong nh÷ng níc nghÌo nhÊt thÕ giíi
ho¹t ®éng qu¶n lý kinh tÕ - x· héi ë ViÖt Nam cho thÊy ®Êt níc ta tiÕp cËn rÊt
tèt nguån ODA u ®·i díi h×nh thøc viÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ tÝn dông cã
l·i suÊt thÊp. Sù khan hiÕm nguån FDI hiÖn nay do cuéc khñng ho¶ng tµi
chÝnh §«ng Nam ¸ ®· còng g©y ra suy gi¶m trong tiÕn tr×nh tiÕn hµnh c¶i
c¸ch kinh tÕ ë ViÖt Nam, ®· t¹o thªm c¨ng th¼ng cho c¸c nguån lùc ®Çu t
c«ng céng hç trî thóc ®Èy t¨ng trëng trong khi vÉn ®¶m b¶o thóc ®Èy c¸c
dÞch vô x· héi. Do ®ã ODA ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc tµi
trî c¸c chi tiªu ph¸t triÓn cña chÝnh phñ. KÓ tõ khi céng ®ång tµi trî quèc tÕ
nèi l¹i sù gióp ®ì cña m×nh cho ViÖt Nam, møc gi¶i ng©n ODA hµng n¨m ®·
t¨ng mét c¸ch v÷ng ch¾c tõ møc 272 triÖu USD vµo n¨m 1994 ( kho¶ng 26%
7
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
chi tiªu x©y dùng c¬ b¶n cña chÝnh phñ) lªn kho¶ng 1.120 triÖu USD vµo n¨m
1998 (xÊp xØ 80%).
Trªn thùc tÕ do tÝnh chÊt u ®·i cña vèn ODA mµ c¸c quèc gia sö dông
nã thêng e ng¹i vÒ g¸nh nÆng nî nÇn nhng thùc tÕ th× ®ã lµ nçi lo sî cña víi
c¸c níc qu¶n lý vµ sö dông nguån vèn nµy kh«ng hiÖu qu¶. G¸nh nÆng nî
nÇn sÏ ®îc gi¶m rÊt nhiÒu nÕu biÕt qu¶n lý ®Ó ®em l¹i hiÖu qu¶ sö dông ODA
cao.
Thø hai: ODA díi d¹ng viÖn trî kh«ng hoµn l¹i gióp c¸c níc nhËn
viÖn trî tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu khoa häc, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ ph¸t triÓn
nguån nh©n lùc. Nh÷ng lîi Ých quan träng mµ ODA mang l¹i cho c¸c níc
nhËn tµi trî lµ c«ng nghÖ, kü thuËt hiÖn ®¹i, kü x¶o chuyªn m«n vµ tr×nh ®é
qu¶n lý tiªn tiÕn. §«ng thêi b»ng nguån vèn ODA c¸c nhµ tµi trî cßn u tiªn
®Çu t cho ph¸t triÓn nguån nh©n lùc v× viÖc ph¸t triÓn cña mét quèc gia cã
quan hÖ mËt thiÕt víi viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc.
Thø ba: ODA gióp c¸c níc ®ang ph¸t triÓn hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ.
§èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn khã kh¨n kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn kh«n tr¸nh
khái. Trong ®ã nî níc ngoµi vµ th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ngµy
mét gia t¨ng lµ t×nh tr¹ng phæ biÕn. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy c¸c quèc gia cÇn
ph¶i cè g¾ng hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ b»ng c¸ch phèi hîp v¬Ý ngan hµng thÕ
giíi, quü tiÒn tÖ quèc tÕ vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c tiÕn hµnh chÝnh s¸ch ®iÒu
chØnh c¬ cÊu. ChÝnh s¸ch nµy dù ®inh chuyÓn chÝnh s¸ch kinh tÕ Nhµ níc
®ãng vai trß trung t©m sang chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn
theo ®Þnh híng ph¸t triÓn kinh tÕ khu vùc t nh©n. Nhng muèn thùc hiÖn
®îc viÖc ®iÒu chØnh nµy cÇn ph¶i cã mét lîng vèn cho vay mµ c¸c chÝnh
phñ l¹i ph¶i dùa vµo nguån vèn ODA.
Thø t: Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc t¨ng kh¶ n¨ng thu hót vèn ®Çu t
trùc tiÕp níc ngoµi vµ t¹o ®iÒu kiÖn më réng ®Çu t ph¸t triÓn trong níc ë
c¸c níc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn. Nh chóng ta ®· biÕt ®Ó cã thÓ thu hót ®îc
c¸c nhµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi bá vèn ®Çu t vµo mét lÜnh vùc nµo ®ã th×
chÝnh t¹i c¸c quèc gia ®ã ph¶i ®¶m baá cho hä cã mét m«i trêng ®Çu t tèt
(c¬ së h¹ tÇng, hÖ thèng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt ...) ®¶m b¶o ®Çu t cã lîi víi
phÝ tæn ®Çu t thÊp, hiÖu qu¶ ®Çu t cao muèn vËy ®Çu t cña Nhµ níc ph¶i
®îc tËp trung vµo viÖc n©ng cÊp, c¶i thiÖn vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, hÖ
thèng tµi chÝnh, ng©n hµng...
Nguån vèn Nhµ níc thùc hiÖn ®Çu t nµy lµ ph¶i dùa vµo ODA bæ
sung cho vèn ®Çu t h¹n hÑp th× ng©n s¸ch cña Nhµ níc. M«i trêng ®Çu t
8
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
mét khi ®îc c¶i thiÖn sÏ t¨ng søc hót ®ång vèn níc ngoµi. MÆt kh¸c viÖc sö
dông nguån vèn ODA ®Ó ®Çu t c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho
c¸c nhµ ®Çu t trong níc tËp trung ®Çu t vµo c¸c c«ng tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh cã kh¶ n¨ng mang l¹i lîi nhuËn.
4. Vµi nÐt vÒ qu¶n lý vµ sö dông ODA trªn thÕ giíi.
4.1 C¸c nhµ tµi trî ODA chñ yÕu trªn thÕ giíi.
Nãi chung kh«ng cã tiªu thøc chung ®Ó ph©n läai c¸c nhµ tµi t¹ ODA
tuy nhiªn chóng ta cã thÓ ph©n chia thµnh hai nhãm chÝnh sau: nhãm c¸c níc
vµ c¸c nhµ tæ chøc quèc tÕ.
a. C¸c nhãm níc.
- C¸c níc thµnh viªn cña Uû ban hç trî ph¸t triÓn DAC thuéc tæ chøc
OECD: tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn ®îc thµnh lËp tõ n¨m 1961 cã
tiÒn th©n lµ tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¢u OEEC.
OECD cã môc tiªu chñ yÕu lµ:
+ Thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ víi nhÞp ®é cao vµ bÒn v÷ng, n©ng cao
møc sèng cña nh©n d©n c¸c níc thµnh viªn, duy tr× nÒn tµi chÝnh æn ®Þnh vµ
nhê vËy ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi.
+ Gãp phÇn më réng qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸ níc thµnh viªn
còng nh kh«ng ph¶i thµnh viªn.
+ Gãp phÇn më réng th¬ng m¹i quèc tÕ ®a biªn trªn c¬ së kh«ng kú
thÞ vµ phï hîp víi tËp qu¸n quèc tÕ.
- NhËt B¶n: §©y lµ mét quèc gia hµng n¨m cung cÊp mét l¬ng vèn
ODA rÊt lín ®Æc biÖt lµ mét trong nh÷ng quèc gia ®øng ®Çu trong danh s¸ch
nh÷ng nhµ tµi trî cho ViÖt Nam.
b. C¸c tæ chøc quèc tÕ.
- Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸: ADB.
§îc thµnh lËp n¨m 1966 do 31 chÝnh phñ thµnh viªn nh»m xóc tiÕn
qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi trong khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i
B×nh D¬ng. Trong h¬n 33 n¨m qua c¸c thµnh viªn ®· t¨ng lªn rÊt nhiÒu ADB
chó träng ®Õn nhu cÇu cña c¸c níc nhá vµ c¸c níc kÐm ph¸t triÓn vµ u tiªn
®Æc biÖt ®Õn ch¬ng tr×nh vµ dù ¸n khu vùc, tiÓu vïng vµ quèc gia.
9
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
- C¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ kh¸c: WB, IMF, UNDP...
* §èi víi ViÖt Nam theo sè liÖu 91- 2000. C¸c nhµ tµi trî chÝnh ®ã lµ
Ng©n hµng hîp t¸c quèc tÕ NhËt B¶n (JBIC), Ng©n hµng thÕ giíi(WB), Ng©n
hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB) ®· thiÕt lËp c¸c ho¹t ®éng cña m×nh ë ViÖt
Nam trong 6-8 n¨m qua vµ ®· næi lªn nh 3 nhµ tµi trî lín nhÊt vÒ nguån hç
trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA ë ViÖt Nam. Xu híng gÇn ®©y nÕu nghiªn cøu
kü danh môc c¸c ch¬ng tr×nh sù ¸n ODA cña tæ chøc nµy vÒ mÆt ®Þnh lîng,
chiÒu híng chung lµ t¬ng ®èi kh¶ quan víi c¸c møc t¨ng vÒ giai rng©n vµ
møc gi¶m vÒ lîng tÝch tô cña c¸c cam kÕt cha ®îc gi¶i ng©n.
Khi xem xÐt tæng møc cña ba tæ chøc nµy cã thÓ quan s¸t thÊy r»ng c¸c
cam kÕt hµng n¨m ®¹t møc cao nhÊt n¨m 1997 vµ tõ thêi ®iÓm ®ã ®Õn nay cã
chiÒu híng suy gi¶m. Møc gi¶i ng©n, tuy nhiªn ®· t¨ng mét c¸ch v÷ng ch¾c
tõ n¨m 1995 trë ®i. Trong n¨m 1999 møc gi¶i ng©n t¨ng gÊp 12 lÇn so víi
n¨m 1997, mÆc dï vËy tèc ®é t¨ng nay (theo tû lÖ %) ®· gi¶m dÇn tõ n¨m
1996. Kh«ng thÊy cã khuynh híng chung râ nÐt nµo ®èi víi tû lÖ gi¶i ng©n
cña ba tæ chøc nµy. PhÇn cam kÕt cha gi¶i ng©n liªn tôc t¨ng trong c¸c n¨m
1994. V× thÕ bøc tranh chung lµ møc gi¶i ng©n ®ang ®îc c¶i thiÖn vµ nÕu
chiÒu híng hiÖn nay vÉn nh vËy th× giai ®o¹n ®Çu cña ho¹t ®éng ODA cña
ba tæ chøc nµy, ®Æc trng bëi sè lîng dù ¸n t¨ng vµ thùc hiÖn dù ¸n chËm, sÏ
®îc hoµn thiÖn trong mét sè giai ®o¹n æn ®Þnh h¬n. NÕu t¸ch tõng tæ chøc
mét ®Ó xem xÐt th× bøc tranh cã kh¸c ®i ®«i chót.
NhËt B¶n tæng c¸c kho¶n vay ODA luü kÕ dµnh cho ViÖt Nam hiÖn nay
vµo kho¶ng 4,4 tû USD, chiÕm 25 dù ¸n ph¸t triÓn vµ 4 kho¶n tÝn dông hµng
ho¸ (kho¶ng 3,8 tû USD nÕu kh«ng kÓ ®Õn kho¶n tÝn dông hµng ho¸). Kho¶ng
24% tæng sè c¸c cam kÕt ®· ®îc gi¶i ng©n. Nh÷ng dù ¸n c¬ së h¹ tÇng lín
®¸ng chó ý lµ trong c¸c ngµnh giao th«ng vµ ®iÖn lùc chiÕm tû träng lín trong
danh môc dù ¸n vµ nh÷ng dù ¸n nµy thêng thùc hiÖn chËm trong giai ®o¹n
®Çu. Tuy nhiªn t×nh h×nh thùc hiÖn ®· ®îc c¶i thiÖn v÷ng ch¾c mét phÇn do
c¸c c¬ quan chñ qu¶n ®· quen h¬n víi c«ng t¸c dù ¸n. Trong n¨m 1999 c¶
cma kÕt hµng n¨m vµ gi¶i ng©n ®Òu ®¹t møc cao nhÊt tõ tríc ®Õn nay. Tû lÖ
gi¶i ng©n ®· ®îc c¶i thiÖn n¨m 1995, tiÕn ®é thùc hiÖn ng¾n h¬n so víi tiªu
chuÈn cña JBIC, tuy nhiªn phÇn lín c¸c dù ¸n ®Òu chËm tõ 1-2 n¨m so víi kÕ
ho¹ch ®Æt ra ban ®Çu. C¸c nguyªn nh©n ®· ®îc x¸c ®Þnh trong ®ã qu¸ tr×nh
10
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
phª duyÖt néi bé cña phÝa ViÖt Nam ®èi víi c¸c quyÕt ®Þnh, thay ®æi hoÆc
®iÒu chØnh cña dù ¸n thêng kÐo dµi, ®Æc biÖt nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ ®Êu thÇu vµ
chØ ®Þnh t vÊn. MÆt kh¸c sù chËm trÔ trong viÖc thanh to¸n theo tiÕn ®é ®·
®îc phÇn nµo gi¶m bít.
Ng©n hµng thÕ giíi WB: hiÖn cã 21 dù ¸n ®ang ho¹t ®éng vµ dù ¸n ®·
kÕt thóc thÓ hiÖn tæng møc c¸c cam kÕt 2,25 tû USD tron g®ã kho¶ng 35% ®·
®îc gi¶i ng©n. Møc gi¶i ng©n tõ tµi kho¸ 1994 lµ rÊt hµi lßng nhng tèc ®é®·
gi¶m vµ møc thùc hiÖn giê ®©y thÊp h¬n møc trong khu vùc. HiÖn nay míi chØ
®¹t kho¶ng 70% tæng møc gi¶i ng©n dù kiÕn trong danh môc c¸c dù ¸n ®ang
ho¹t ®éng. Tæng møc cam kÕt ®· gi¶m tõ n¨m 1997 vµ tû lÖ gi¶i ng©n cho thÊy
chiÒu híng gi¶m b¾t ®Çu tõ n¨m 1996. Cã møc t¨ng vÒ khèi lîng cam kÕt
cha ®îc gi¶i ng©n mÆc dï tèc ®é t¨ng ®· gi¶m dÇn. Ngoµi c¸c vÊn ®Ò liªn
quan ®Õn viÖc thùc hiÖn dù ¸n ®îc m« t¶ díi ®©y, mét sè nguyªn nh©n xuÊt
ph¸t tõ viÖc söa ®æi trong c¸c quy ®Þnh thùc hiÖn cña chÝnh phñ ®· lµm chËm
qu¸ tr×nh thùc hiÖn, ngoµi ra cßn do sù chuyÓn ®æi vÒ c¬ cÊu trong danh môc
dù ¸n hiÖn nay. Sè lîng nh÷ng dù ¸n cã quy m« lín, gi¶i ng©n nhanh trong
khi nh÷ng dù ¸n míi cã xu híng ho¹t ®éng phøc t¹p, ph©n t¸n, ph¶i tr¶i qua
giai ®o¹n khëi ®éng l©u h¬n so víi dù kiÕn.
Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸: (ADB) cã 25 dù ¸n ®ang thùc hiÖn ë ViÖt
Nam trong ®ã cã 21 dù ¸n ®Çu t ®· cã hiÖu lùc víi tæng nî rßng lµ 1,7 tû
USD ®· gi¶i ng©n ®îc 30%. Trong khi cam kÕt hµng nm gi¶m tõ møc cao
nhÊt vµo n¨m 1997, mét phÇn chËm trÔ trong viÖc xö lý c¸c kho¶n vay dù
kiÕn, th× møc gi¶i ng©n vµ trao hîp ®ång trong n¨m 1999 l¹i ®øng ë møc cao
nhÊt kÓ tõ khi ADB cung cÊp c¸c kho¶n vay ë ViÖt Nam. Tû lÖ gi¶i ng©n ®ang
®îc c¶i thiÖn, nhng vÉn thÊp h¬n møc trung b×nh trong khu vùc vµ ADB vÉn
lo l¾ng vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn nµy, b¶n chÊt cña c¸c vÊn ®Ò vÒ thùc hiÖn c¸c
ch¬ng tr×nh dù ¸n dêng nh ®· chuyÓn biÕn víi sù hoµn chØnh vÒ danh môc
sù ¸n. C¸c chËm trÔ trong viÖc tuyÓn chän vµ ®a t vÊn µo ho¹t ®éng, trao
hîp ®ång vµ gi¶i ng©n ®ang trë thµnh vÊn ®Ò lo ng¹i nhÊt. ADB sÏ lÊy thùc
hiÖn dù ¸n lµm yÕu tè quÕt ®Þnh c¸c kho¶n vay trong t¬ng lai.
B¶ng sè liÖu c¸c dù ¸n ®Çu t cña NhËt B¶n, WB, ADB - t×nh h×nh gi¶i
ng©n 1994-1999 (triÖu USD/ niªn lÞch
11
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Cam kÕt hµng n¨m
Gi¶i ng©n hµng n¨m
PhÇn cam kÕt cha gi¶i ng©n
TØ lÖ gi¶i ng©n (%)
Cam kÕt hµng n¨m
Gi¶i ng©n hµng n¨m
PhÇn cam kÕt cha gi¶i ng©n
TØ lÖ gi¶i ng©n (%)
Cam kÕt hµng n¨m
Gi¶i ng©n hµng n¨m
PhÇn cam kÕt cha gi¶i ng©n
TØ lÖ gi¶i ng©n (%)
Cam kÕt hµng n¨m
Gi¶i ng©n hµng n¨m
Gi¶i ng©n hµng n¨m, % thay ®æi
PhÇn cam kÕt cha gi¶i ng©n
PhÇn cam kÕt cha gi¶i ng©n, %
thay ®æi
1994 1995 1996 1997 1998 1999
JBIC
510
619
649
673
648
773
0
37
38
109
292 4526
510 1091 1703 2267 2623 2940
0,1
3,2
2,3
5,2
11,8 13,9
WB
228
314
508
389
392
318
65
17
129
181
220
189
228
164
460
840 1047 1219
28
11
28
22
21
15
ADB
61
233
217
360
284
220
3
48
29
149
128
191
320
545
732 1024 1180 1253
1,1
8,4
4,8
15,8 14,8 16,0
Tæng
779 1166 1374 1422 1324 1311
68
62
196
358
641
761
- 10 215
82
79
19
1058 1800 2895 4131 4859 5412
70
61
43
18
11
4.2 Xu thÕ ODA trªn thÕ giíi.
Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ODA trªn thÕ giíi hiÖn nay cã c¸c khuynh híng
chñ yÕu sau ®©y:
Mét lµ: trong c¬ cÊu tæng thÓ ODA cña thÕ giíi tû träng ODA song
ph¬ng cã xu híng t¨ng lªn, ODA ®a ph¬ng cã xu thÕ gi¶m ®i xu thÕ nµy
h×nh thµnh díi sù t¸c ®éng cña hai nh©n tè chñ yÕu sau:
- Qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi vµ xu thÕ héi nhËp ®·
t¹o ®iÒu kiÖn cho quan hÖ vÒ ODA trùc tiÕp gi÷a c¸c quèc gia.
12
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
- HiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc ®a ph¬n gtá ra kÐm hiÖu qu¶ lµm
cho mét sè nhµ tµi trî ngÇn ng¹i ®ãng gãp cho c¸c tæ chøc nµy.
Hai lµ: møc ®é c¹nh tranh thu hót ODA ®· t¨ng lªn gi÷a c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn.Trªn thÕ giíi sè níc dµnh ®îc ®éc lËp, b¾t ®Çu x©y dùng kinh tÕ
ph¸t triÓn x· héi t¨ng lªn ®¸ng kÓ vµ cã nhu cÇu lín vÒ ODA. ë Trung Quèc
®ang cÇn mét lîng vèn ODA lín ®Ó x©y dùng kinh tÕ, ë §«ng Nam ¸ mÆc
dï mét sè níc nh Singapore, Malaixia, Th¸i Lan, ®· gi¶m dÇn nguån tiÕp
nhËn ODA song bªn c¹nh ®ã l¹i c¸c quèc gia kh¸c víi nhu cÇu ODA lín h¬n
nh c¸c níc §«ng D¬ng, Myanma.
Ba lµ: triÓn väng gia t¨ng nguån ODA Ýt l¹c quan. MÆc dï §¹i héi ®ång
Liªn hiÖp quèc ®· khuyÕn nghÞ dµnh 1% GDP cña c¸c níc ph¸t triÓn ®Ó cung
cÊp ODA cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn song kh¶ n¨ng nµy rÊt Ýt thµnh hiÖn
thùc (theo c¸c sè liÖu míi nhÊt th× tØ lÖ nµy hiÖn nay chØ ®¹t møc trung b×nh
vµo kho¶ng 0,7%). Thùc tÕ cho thÊy c¸c níc cã khèi lîng ODA lín nhÊt
nh Mü, NhËt B¶n... th× tØ lÖ nµy chØ ®¹t trªn díi 0,3% trong nhiÒu n¨m qua.
Tuy cã mét sè níc nh Thuþ §iÓn, Nauy, PhÇn Lan, §an M¹ch... ®· cã tû lÖ
ODA h¬n 1% song khèi l¬ng ODA tuyÖt ®èi cña c¸c níc nµy kh«ng lín.
Thªm vµo ®ã t×nh h×nh phôc håi kinh tÕ chËm ë c¸c níc ph¸t triÓn còng lµ
mét trë ng¹i gia t¨ang ODA.
Ngoµi ra c¸c níc ph¸t triÓn ®ang ph¶i ®èi ®Çu víi hµng lo¹t vÊn ®Ò x·
héi trong níc vµ chÞu søc Ðp cña d luËn ®ßi gi¶m viÖn trî cho níc ngoµi ®Ó
tËp chung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ì trong níc.
II. Quy tr×nh qu¶n lý dù ¸n ODA.
Theo quy ®Þnh chung vÒ qu¶n lý vµ sö dông, mét dù ¸n ODA thêng
bao gåm c¸c bíc sau:
- X¸c ®Þnh dù ¸n.
- ChuÈn bÞ ®Çu t.
- Thùc hiÖn ®Çu t.
- NghiÖm thu vµ ®¸nh gi¸.
S¬ ®å quy tr×nh qu¶n lý dù ¸n ODA.
1. X¸c ®Þnh dù ¸n vµ ®¸nh gi¸ ban ®Çu.
13
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
X¸c ®Þnh
môc tiªu
chiÕn lîc
quèc gia
§a ra
nh÷ng ®Ò
xuÊt chÝnh
thøc (dù
¸n ®Ò
xuÊt)
Xem xÐt
®·nh gi¸
nh÷ng ®Ò
xuÊt
chÝnh thøc
Dù ¸n ®Ò
xuÊt ®îc
gi¸m ®èc
qu¶n lý
ch¬ng
tr×nh quèc
gia xem
xÐt ®¸nh
gi¸ tiÕp
Phª
duyÖt
dù ¸n
2. ChuÈn bÞ vµ thiÕt kÕ dù ¸n.
X©y dùng
b¸o c¸o
nghiªn
cøu tiÒn
kh¶ thi
X©y dùng
b¸o c¸o
nghiªn cøu
kh¶ thi
Dù th¶o
v¨n kiÖn
thiÕt kÕ
dù ¸n
3. Thùc hiÖn vµ theo dâi dù ¸n.
§µm ph¸n
vÒ b¶n ghi
nhí
TuyÓn
chän kÝ
kÕt víi
nhµ rhÇu
thùc hiÖn
dù ¸n
TriÓn
khai dù
¸n
Theo dâi dù
¸n vÌ tµi
chÝnh hiÖn
vËt trong
qu¸ tr×nh
thùc hiÖn
4. Hoµn thµnh vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n.
Nhµ thÇu
chuÈn bÞ
b¸o c¸o
hoµn thµnh
dù ¸n
§¸nh gi¸
sau hoµn
thµnh ®èi
víi mét sè
dù ¸n ®îc
lùa chän
Rót ra bµi
häc kinh
nghiÖm
1. X¸c ®Þnh dù ¸n vµ ®¸nh gi¸ ban ®Çu:
Dù ¸n ®Ò xuÊt cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh theo nhiÒu c¸ch. ViÖc x¸c ®Þnh nµy
cã thÓ thùc hiÖn qua ®¸nh gi¸ ngµnh hoÆc c¸c ®oµn ch¬ng tr×nh, th«ng qua
c¸ch tiÕp cËn chÝnh thøc ®èi víi §¹i sø qu¸n cña níc tµi trî t¹i níc nhËn
viÖn trî, theo ®Ò nghÞ cña ChÝnh phñ níc tiÕp nhËn viÖn trî hoÆc th«ng qua
c¸c c¸ch tiÕp cËn chÝnh thøc víi c¸c tæ chøc kh¸c.
Khi nhËn ®îc yªu cÇu chÝnh thøc ®Ò ¸n sÏ ®îc V¨n phßng cña níc
viÖn trî ®¸nh gi¸ vµ xen xÐt xem cña dù ¸n ®Ò xuÊt cã n¾m trong chiÕn lîc
14
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
quèc gia nªu trong b¸o c¸o quèc gia hay kh«ng. NÕu ®Ò ¸n phï hîp vµ ®¸p
øng c¸c yªu cÇu th«ng tin tèi thiÓu ®Ò ¸n sÏ ®îc tr×nh lªn gi¸m ®èc qu¶n lý
ch¬ng tr×nh quèc gia ®Ó ®¸nh gi¸ tiÕp.
NÕu thÊy r»ng ®Ò ¸n nµy cã thÓ ph¸t triÓn ®îc gi¸m ®èc ch¬ng tr×nh
qu¶n lý quèc gia sÏ ®Ö tr×nh ChÝnh phñ phª chuÈn viÖc sö dông tiÒn ng©n d¸ch
cho dù ¸n. NÕu ®îc phª chuÈn sÏ chÝnh thøc ho¸ viÖc ®a dù ¸n vµo danh
môc ch¬ng tr×nh quèc gia vµ cho phÐp tiÕn hµnh thiÕt kÕ chi tiÕt.
2. ChuÈn bÞ dù ¸n vµ thiÕt kÕ:
HÇu hÕt c¸c ®Ò ¸n ®ßi hái nhiÒu c«ng søc míi biÕn thµnh mét dù ¸n
®îc thiÕt kÕ ®Çy ®ñ vµ cã tÝnh kh¶ thi. Giai ®o¹n hoµn thiÖn ®Ò ¸n ®îc gäi lµ
giai ®o¹n chuÈn bÞ. Giai ®o¹n chuÈn bÞ nµy bao gåm mét sè hoÆc tÊt c¶ c¸c
bíc sau ®©y vµ kÕt thóc b»ng viÖc Bé trëng hoÆc §¹i diÖn cña Bé Tµi chÝnh
phª duyÖt cho phÐp thùc hiÖn:
- Nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi
- Nghiªn cøu kh¶ thi
- Dù th¶o v¨n kiÖn thiÕt kÕ dù ¸n
V¨n kiÖn thiÕt kÕ dù ¸n bao gåm kÕ ho¹ch chi tiÕt vÒ chi phÝ, nguån lùc
vµ kÕ ho¹ch thùc hiÖn. Tuy nhiªn, phª chuÈn tµi chÝnh míi cã thÓ thay cho phe
chuÈn ®a ra tríc ®©y khi dù ¸n lóc ®ã cßn trong giai ®o¹n chuÈn bÞ vµ thiÕt
kÕ.
3. Thùc hiÖn ®Çu t vµ theo dâi dù ¸n.
Bíc ®Çu tiªn cña giai ®o¹n nµy lµ th¶o luËn ®Ó ®i ®Õn ký kÕt b¶n ghi
nhí (MOU) thÓ hiÖn sù nhÊt trÝ gi÷a hai ChÝnh phñ. MOU bao gåm c¸c ®iÒu
kho¶n tiªu chuÈn, c¸c phô lôc tham chiÕu, trong ®ã m« t¶ dù ¸n vµ ®Þnh sè
tr¸ch nhiÖm cña hai ChÝnh phñ. Dù ¸n sÏ chÝnh thøc ®îc triÓn khai sau khi
MOU ®îc ký kÕt vµ c¸c nhµ thÇu ®ñ tiªu chuÈn ®îc tuyÓn chän. NhiÖm vô
®Çu tiªn cña nhµ thÇu chÝnh thùc hiÖn lµ chuÈn bÞ v¨n kiÖn thùc hiÖn dù ¸n
(PID).Qu¸ tr×nh nµy cho phÐp nhµ thÇu x¸c ®Þnh nh÷ng ®iÒu chØnh cÇn thiÕt
cho dù ¸n tõ kinh nghiÖm ban ®Çu khi triÓn khai dù ¸n. Dù ¸n sÏ ®îc theo dâi
trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Qua c«ng t¸c theo dâi c¸c nhµ tµi trî song ph¬ng
biÕt ®îc t×nh h×nh thùc hiÖn sù ¸n cã tèt kh«ng, nhµ thÇu thùc hiÖn so víi hîp
®ång ra sao, liÖu cã ®¹t ®îc c¸c môc tiªu ®Æt ra?
15
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
4. Hoµn thµnh vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n.
Giai ®o¹n nµy bao gåm: ViÖc chuÈn bÞ b¸o c¸o hoµn thµnh dù ¸n (PCR)
®èi víi tÊt c¶ c¸c dù ¸n vµ tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ sau dù ¸n ®èi víi mét sè dù ¸n
®îc lùa chän. Nhµ thÇu thùc hiÖn cÇn chuÈn bÞ PCR tríc khi kÕt thóc dù ¸n.
PCR m« t¶ thiÕt kÕ dù ¸n tõ khi x©y dùng dù ¸n giai ®o¹n chuÈn bÞ ®Õn khi bæ
sung trong giai ®o¹n thùc hiÖn. Sù chÊp thuËn b¸o c¸o nµy cña nhµ tµi trî song
ph¬ng ®¸nh dÊu thêi ®iÓm kÕt thóc dù ¸n.
Sau khi dù ¸n kÕt thóc cã thÓ ph¶i tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ sau dù ¸n, m« t¶
lÞch sö cña dù ¸n, nh÷ng thµnh c«ng cña dù ¸n, nh÷ng thiÕu sãt vµ x¸c ®Þnh
nh÷ng bµi häc ®óc kÕt trong kh©u thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn dù ¸n ph©n tÝch ®éc lËp
cña nhµ tµi trî song ph¬ng cïng c¸c v¨n kiÖn dù ¸n kh¸c cã thÓ rót ra nh÷ng
bµi häc vµ ®a vµo c¬ së d÷ liÖu vÒ bµi häc kinh nghiÖm cña nhµ tµi trî, t¹o c¬
së ®Ó ph¶n håi th«ng tin vµo ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ chuÈn bÞ c¸c dù ¸n
trong t¬ng lai.
Trªn ®©y lµ tãm t¾t s¬ lîc chu kú qu¶n lý mét dù ¸n ODA.
16
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Ch¬ng II.
T×nh h×nh huy ®éng vµ sö dông ODA cña níc ta trong
thêi gian qua.
I. Thùc tr¹ng c«ng t¸c tiÕp nhËn, ®iÒu phèi vµ sö dông
ODA.
1. T×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông ODA trong thêi gian võa qua.
MÆc dï nÒn kinh tÕ khu vùc chÞu ¶nh hëng nÆng nÒ cña cuéc khñng
ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ, mét sè nhµ tµi trî ph¶i th¾t chÆt chi tiªu ng©n s¸ch ®Ó
®èi phã víi c¬n suy tho¸i kinh tÕ kÓ c¶ gi¶m viÖn trî cho níc ngoµi. Song vÒ
c¬ b¶n c¸c níc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ vÉn duy tr× vµ tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c
cam kÕt ODA cho ViÖt Nam. Tuy vËy cã mét vµi trêng hîp, do ¶nh hëng
cña khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ nguån vèn ODA ®· cam kÕt b»ng b¶n tÖ ®·
bÞ gi¶m nhiÒu do bÞ mÊt gi¸ m¹nh so víi ®« la Mü, g©y khã kh¨n cho viÖc
triÓn khai mét sè dù ¸n.
Trong thêi gian qua ViÖt Nam tiÕp tôc ®µm ph¸n vµ ký kÕt thªm c¸c
®iÒu íc quèc tÕ vÒ ODA ®¹t tæng trÞ gi¸ 8,623 tû USD kÓ tõ n¨m 1993 ®Õn
hÕt th¸ng 9-1998 vµ b»ng 80% tæng nguån vèn ODA ®· ®îc cam kÕt trong
thêi kú 1993-1997.
Trong sè c¸c hiÖp ®Þnh ®· ký hÕt trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 1998 cã nhiÒu
dù ¸n quan träng, nhÊt lµ c¸c dù ¸n trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn
n«ng th«n nh ®a d¹ng ho¸ n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, y
tÕ, gi¸o dôc ®¹i häc...
Gi¶i ng©n nguån vèn ODA ®îc coi lµ thíc ®o n¨ng lùc tiÕp nhËn vµ
sö dông hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc, do vËy thêng xuyªn ®îc ChÝnh phñ
ViÖt Nam vµ c¸c nhµ tµi trî quan t©m. N¨m 1996 gi¶i ng©n ®îc 900 triÖu
USD, n¨m 1997 con sè nµy lªn tíi 1 tû USD vµ n¨m 1998 ®¹t 1.430 triÖu
USD.
Nh vËy trong thêi kú trªn møc gi¶i ng©n hµng n¨m b×nh qu©n ®¹t
1.110 triÖu USD, b»ng 74% møc gi¶i ng©n b×nh qu©n n¨m cña kÕ ho¹ch 19962000 (1.500 triÖu USD/ n¨m). Xu thÕ gi¶i ng©n trong thêi gian qua tiÕn bé
®iÒu nµy ®îc c¸c nhµ tµi trî kh¼ng ®Þnh.
17
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Nh×n chung l¹i t×nh h×nh gi¶i ng©n vèn ODA trong n¨m 1998 t¬ng ®èi
tèt ®ã lµ do vÒ c¬ b¶n c¸c dù ¸n ODA ®· ®îc bè trÝ ®ñ nguån vèn ®èi øng
®ång thêi ChÝnh phñ kh«ng ®iÒu chØnh tiÕn ®é x©y dùng c¬ b¶n ®èi víi c¸c dù
¸n ODA ®· ®îc cam kÕt víi c¸c nhµ tµi trî. Cho ®Õn nay nhiÒu nhµ tµi trî ®·
x©y dùng hoÆc cËp nhËt chiÕn lîc quèc gia vÒ hîp t¸c ph¸t triÓn víi ViÖt
Nam, ®©y lµ c¬ së quan träng ®Ó t¨ng cêng ®èi ngo¹i gi÷a ChÝnh phñ ViÖt
Nam víi c¸c nhµ tµi trî. Trong thêi gian qua ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· tiÕn
hµnh c¸c cuéc ®èi tho¹i vÒ hîp t¸c ph¸t triÓn víi mét sè nhµ tµi trî nh ng©n
hµng thÕ giíi (chiÕn lîc hç trî quèc gia cña WB cho ViÖt Nam 1999 - 2002),
NhËt B¶n (trao ®æi ý kiÕn cÊp cao vÒ quan hÖ kinh tÕ vµ hîp t¸c ph¸t triÓn)...
T¹i c¸c cuéc trao ®æi ý kiÕn nãi trªn, c¸c nhµ tµi trî ®¸nh gi¸ cao nh÷ng nç lùc
cña ViÖt Nam duy tr× ®· t¨ng trëng trong bèi c¶nh t×nh h×nh trong vµ ngoµi
níc cã nhiÒu khã kh¨n kh¼ng ®Þnh tiÕp tôc cam kÕt hç trî qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
cña ®Êt níc víi nh÷ng ®iÒu chØnh cÇn thiÕt cho thÝch øng víi t×nh h×nh míi
trong ®ã sÏ chó träng nhiÒu h¬n ®Õn n«ng nghiÖp vµ nt«ng th«n, hç trî gi¶i
quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi trong qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh cæ phÇn ho¸, ®µo t¹o vµ
ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ®Èy m¹nh nh÷ng nç lùc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo...
Céng ®ång tµi trî quèc tÕ còng nhÊn m¹nh yªu cÇu t¨ng cêng chÊt
lîng ®Çu vµo cña c¸c cth¬ng tr×nh, dù ¸n ODA, ®ã lµ c«ng t¸c chuÈn bÞ
thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt dù ¸n cÇn ®îc tæ chøc chÆt chÏ vµ chÊt lîng cao h¬n
trªn c¬ së ph¸t triÓn quan hÖ ®èi t¸c. §ång thêi c¸c nhµ tµi trî bµy tá mong
muèn cã sù phèi hîp vµ ®iÒu phèi ODA tèt h¬n n÷a gi÷a c¸c c¬ quan ChÝnh
Phñ, gi÷a ChÝnh Phñ vµ c¸c nhµ tµi trî còng nh gi÷a c¸c nhµ tµi trî.
* T×nh h×nh cam kÕt vµ gi¶i ng©n cña mét sè nhµ tµi trî chñ yÕu.
(1) NhËt B¶n.
(triÖu USD/ n¨m)
N¨m
1994
1995
1996
1997
1998
1999
Cam kÕt hµng n¨m
510
619
649
673
648
773
Gi¶i ng©n hµng n¨m
0
37
38
109
292
456
% gi¶i ng©n / cam kÕt
-
5,9
5,8
16,2
45
58,9
Nh×n vµo c¸c dù ¸n ®Çu t cña NhËt B¶n ®èi víi ViÖt Nam ta thÊy r»ng
t×nh h×nh cam kÕt hµng n¨m vµ t×nh h×nh gi¶i ng©n tuy kh«ng ®ång ®Òu nhng
18
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
nh×n chung ®Òu cã xu híng t¨n glªn trong n¨m 1999 c¶ cam kÕt hµng n¨m vµ
gi¶i ng©n ®Òu ®¹t møc cao nhÊt tõ tríc ®Õn nay, t×nh h×nh gi¶i ng©n so víi
cam kÕt hµng n¨m cïng cã xu híng t¨ng lªn qua c¸c n¨m nh ta thÊy n¨m
1994 sè lîng gi¶i ng©n b»ng 0 nhng tõ n¨m 1995 møc gi¶i ng©n so víi cam
kÕt hµng n¨m ®îc c¶i thiÖn vµ tØ lÖ nµy ®¹t cao nhÊt v¸o n¨m 1999 (58,9%).
(2) Ng©n hµng thÕ giíi (WB).
(triÖu USD/ n¨m)
N¨m
1994
1995
1996
1997
1998
1999
Cam kÕt hµng n¨m
228
314
508
389
392
318
Gi¶i ng©n hµng n¨m
65
17
129
181
220
189
% gi¶i ng©n / cam kÕt
28,5
5,4
25,3
46,5
56,1
59,4
Ta thÊy r»ng cam kÕt hµng n¨m ®¹t møc ®é cao nhÊt vµo n¨m 1996
(508 triÖu USD) thÊp nhÊt 1994 (228 triÖu USD) nh×n vµo ®©y ta thÊy møc
cam kÕt ®· gi¶m dÇn tõ n¨m 1997 cßn t×nh h×nh gi¶i ng©n mçi n¨m mét t¨ng
nhng ®¹t cao nhÊt vµo n¨m 1992 (220 triÖu USD). Qua b¶ng trªn ta thÊy
®îc r»ng tuy møc cam kÕt cã gi¶m tõ n¨m 1997 nhng tû lÖ gi¶i ng©n so víi
mchÝnh s¸ch cam kÕt vÉn cã xu híng t¨ng qua c¸c n¨m.
(3) Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB).
(triÖu USD/ n¨m)
N¨m
1994
1995
1996
1997
1998
1999
Cam kÕt hµng n¨m
3
48
29
149
128
191
Gi¶i ng©n hµng n¨m
4,9
20,6
13,3
41,4
45,1
86,8
% gi¶i ng©n / cam kÕt
61
233
217
360
284
220
Møc cam kÕt t¨ng tõ n¨m 1994 cao nhÊt vµo n¨m 1997 (360 triÖu USD)
vµ sau ®ã gi¶m dÇn vµo c¸c n¨m sau vµ møc gi¶i ng©n nh×n chung cã xu
híng t¨ng qua c¸c n¨m vµ cã ®¹t møc gi¶i ng©n cao nhÊt vµo n¨m 1999 (191
triÖu USD) cßn phÇn tr¨m gi¶i ng©n so víi cam kÕt nã chØ gi¶m n¨m 1996
(13,3%) nh×n chung nã còng cã xu híng t¨ng lªn qua c¸c n¨m vµ tû lÖ nµy
®¹t cao nhÊt vµo n¨m 1999 (86,8%).
19
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
(4) Tæng thÓ cña 3 níc nµy.
(triÖu USD/ n¨m)
N¨m
Cam kÕt hµng n¨m
Gi¶i ng©n hµng n¨m
% gi¶i ng©n / cam kÕt
1994
799
68
8,5
1995
1166
62
5,3
1996
1374
196
14,2
1997
1422
358
25,2
1998
1324
641
48,4
1999
1311
761
58
Nh×n vµo ®©y ta thÊy c¸c cam kÕt ®¹t møc cao nhÊt vµo n¨m 1997 (1422
TriÖu USD) vµ tõ thêi ®iÓm ®ã ®Õn nay cã nhiÒu chiÒu híng suy gi¶m. Møc
gi¶i ng©n tuy ®· t¨ng mét c¸ch v÷ng ch¾c tõ n¨m 1995 trë ®i. Tron gn¨m 1999
møc gi¶i ng©n gÊp 12 lÇn so víi n¨m 1995 vµ gÊp trªn 2 lÇn n¨m 1997 vµ tû lÖ
gi¶i ng©n so víi cam kÕt còng t¨ng ®Òu tõ n¨m 1995 trë ®i con sè nµy cho thÊy
nh×n tæng tû lÖ th× tèt.
Nh÷ng sè liÖu ë phÇn trªn cho thÊy nguån viÖn trî níc ngoµi kh¸
phong phó vµ ®a d¹ng song c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ.
- MÆc dï trong c¸c n¨m qua §¶ng vµ Nhµ níc ®· rÊt chó träng quan
t©m ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån viÖn trî, ®· ban
hµnh nhiÒu quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn lÜnh vùc nµy song còng cã lóc quy chÕ ra
kh«ng kÞp thêi. ViÖc vËn hµnh c¬ chÕ qu¶n lý vµ sö dông c¸c nguån viÖn trî
cßn nhiÒu ®iÓm chång chÐo, chËm, thñ tôc rêm rµ.
- ChÝnh s¸ch qu¶n lý c¸c nguån viÖn trî kh«ng thèng nhÊt. LÏ ra Bé KH
& §T lµ c¬ quan ®Çu mèi cho c¬ quan ®Çu mèi trong ®µm ph¸n thu hót, Bé tµi
chÝnh ph¶i lµ ®Çu mèi trong c¬ chÕ tµi chÝnh, trùc tiÕp ký vay, tr¶ tiÕp nhËn
viÖn trî, thÕ nhng hiÖn nay Bé KH & §T gÇn nh thùc hiÖn lu«n c¶ hai chøc
n¨ng nµy.Tõng hiÖp ®Þnh cô thÓ th× do rÊt nhiÒu bé, ngµnh ký. Bé tµi chÝnh
kh«ng theo dâi chung ®îc c¸c nguån vay vµ viÖn trî còng nh néi dung sö
dông cña tõng nguån. H¬n n÷a ngay trong bé, gi÷a c¸c ban qu¶n lý vµ c¸c khu
tµi chÝnh ngµnh kh«ng cã sù phèi hîp vµ qu¶n lý tèt h¬n c¸c nguån tµi chÝnh
quèc gia.
- Nh×n vµo tõng dù ¸n nhiÒu sù ¸n cã hiÖu qu¶ ®· ®em l¹i nh÷ng lîi Ých
kinh tÕ, x· héi nhÊt ®Þnh, kÓ c¶ chÊt x¸m cho ®Êt níc ta. Tuy nhiªn nh×n mét
c¸ch toµn diÖn th× chóng ta cha cã chiÕn lîc l©u dµi trong viÖc sö dông
nguån viÖn trî kh«ng hoµn l¹i. Nguån viÖn trî bÞ ph©n t¸n dµn tr¶i qu¸ nhiÒu
cha tËp trung vµo mét sè lÜnh vùc cã lîi thÕ t¬ng ®èi vµ cã kh¶ n¨ng t¸c
®éng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn c¸c ngµnh kh¸c cña nÒn kinh tÕ. Trong n¨m 1996
20
- Xem thêm -
.PDF 
68 
32885 
96 
