Tài liệu Các giải pháp hoàn thiện và phát triển hoạt động logistics trong giao nhận giày dép xuất khẩu bằng container đường biển vào thị trường mỹ trên địa bàn vùng kinh tế trọng điểm phía nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM LÊ QUANG MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2004 1 MUÏC LUÏC Trang Muïc luïc Danh muïc Baûng Danh muïc Hình veõ, Ñoà thò Danh muïc Phuï luïc Danh muïc caùc chöõ vieát taét Môû ñaàu Chöông 1: Toång quan veà Logistics ...........................................................................1 1.1. Khaùi nieäm vaø phaân loaïi Logistics.......................................................................1 1.2. Moái quan heä giöõa Logistics vaø Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng..........................5 1.3. Vai troø vaø yù nghóa cuûa Logistics .........................................................................6 1.4 Xu höôùng phaùt trieån Logistics treân theá giôùi.........................................................9 1.5. Kinh nghieäm phaùt trieån Logistics cuûa caùc quoác gia .........................................11 Keát luaän Chöông 1...................................................................................................15 Chöông 2: Phaân tích hoaït ñoäng Logistics trong giao nhaän giaøy deùp xuaát khaåu baèng container ñöôøng bieån vaøo thò tröôøng Myõ treân ñòa baøn Vuøng Kinh teá Troïng ñieåm phía Nam .........................................................................................................16 2.1. Ngaønh saûn xuaát - xuaát khaåu giaøy deùp treân ñòa baøn Vuøng Kinh teá Troïng ñieåm phía Nam..................................................................................................................16 2.2. Ñaëc ñieåm thò tröôøng giaøy deùp cuûa Myõ .............................................................19 2.3. Thöïc traïng hoaït ñoäng Logistics trong giao nhaän giaøy deùp xuaát khaåu baèng container ñöôøng bieån vaøo thò tröôøng Myõ treân ñòa baøn Vuøng Kinh teá Troïng ñieåm phía Nam .........................................................................................................................24 2.4. Phaân tích SWOT ...............................................................................................37 Keát luaän Chöông 2...................................................................................................41 Chöông 3: Caùc giaûi phaùp hoaøn thieän vaø phaùt trieån hoaït ñoäng Logistics trong giao nhaän giaøy deùp xuaát khaåu baèng container ñöôøng bieån vaøo thò tröôøng Myõ treân ñòa 2 baøn Vuøng Kinh teá Troïng ñieåm phía Nam..............................................................43 3.1. Muïc tieâu, quan ñieåm vaø caên cöù ñeà xuaát giaûi phaùp ...........................................43 3.2. Caùc chieán löôïc, giaûi phaùp hoaøn thieän vaø phaùt trieån hoaït ñoäng Logistics trong giao nhaän giaøy deùp xuaát khaåu baèng container ñöôøng bieån vaøo thò tröôøng Myõ treân ñòa baøn Vuøng Kinh teá Troïng ñieåm phía Nam................................................................47 3.3. Caùc kieán nghò....................................................................................................70 Keát luaän ....................................................................................................................71 Taøi lieäu tham khaûo 3 DANH MUÏC BAÛNG Baûng 1.1: Caùc hình thöùc logistics. Baûng 1.2: Phaân loaïi logistics theo quaù trình. Baûng 1.3: Phaân loaïi logistics theo ñoái töôïng haøng hoùa. Baûng 1.4: So saùnh phöông phaùp quaûn lyù logistics Keùo vaø Ñaåy. Baûng 2.1: KNXK giaøy deùp Vieät Nam naêm 2003 phaân theo ñòa baøn. Baûng 2.2: Danh saùch caùc doanh nghieäp coù KNXK daãn ñaàu naêm 2003 Baûng 2.3: Tyû leä lôïi theá so saùnh RCA ngaønh giaøy deùp cuûa VKTTÑPN. Baûng 2.4: Heä thoáng baùn leû giaøy deùp Myõ. Baûng 2.5: Cô caáu hình thöùc logistics (soá löôïng vaø tyû troïng %) Baûng 2.6: Quy trình hoaït ñoäng logistics. Baûng 2.7: So saùnh quy trình logistics vôùi quy trình giao nhaän thoâng thöôøng. Baûng 2.8: So saùnh hieäu quaû chi phí giöõa hoaït ñoäng logistics vôùi giao nhaän LCL/LCL thoâng thöôøng. Baûng 2.9: So saùnh chi phí vaän taûi giöõa container 20’ vaø 40’sd. Baûng 2.10: Cô caáu chi phí logistics giaøy deùp xuaát khaåu treân ñòa baøn VKTTÑPN. Baûng 3.1: Muïc tieâu xuaát khaåu giaøy deùp Vieät Nam vaøo thò tröôøng Myõ. 4 DANH MUÏC HÌNH VEÕ, ÑOÀ THÒ Ñoà thò 2.1: Cô caáu tyû troïng KNXK giaøy deùp Vieät Nam naêm 2003 theo ñòa baøn. Ñoà thò 2.2: Bieåu ñoà KNXK vaø tyû leä lôïi theá so saùnh RCA ngaønh giaøy deùp VKTTÑPN. Hình 2.3: Baûn ñoà heä thoáng vaän chuyeån container baèng ñöôøng saét taïi Myõ. Sô ñoà 2.4: Quy trình hoaït ñoäng logistics. 5 DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT 1PL: First Party Logistics: Logistics beân thöù nhaát. 2PL: Second Party Logistics: Logistics beân thöù hai. 3PL: Third Party Logistics: Logistics beân thöù ba. 4PL: Fourth Party Logistics: Logistics beân thöù tö. 40’HC: 40 feet High-cube container: loaïi container 40’ cao. 40’sd: 40 feet standard container: loaïi container 40’ tieâu chuaån. 4P: Product, Price, Place and Promotion: 4 chieán löôïc cuûa Marketing Mix laø Saûn phaåm, Giaù caû, Phaân phoái vaø Chieâu thò. ABI: Automated Broker Interface: Heä thoáng khai baùo Haûi quan qua maïng (Myõ) ADSL: Asymmetric Digital Subscriber Line: Thueâ bao kyõ thuaät soá baát ñoái xöùng. ASEAN: Association of South East Asian Nations: Hieäp hoäi caùc Quoác gia Ñoâng Nam AÙ. BL: Bill of Lading: Vaän (taûi) ñôn C/O Certificate of Origin: Giaáy Chöùng nhaän xuaát xöù. Cbm: Cubic Meter: ñôn vò theå tích meùt khoái. CBP: Bureau of Customs and Border Protection: Cuïc Haûi quan vaø Baûo veä Bieân giôùi Myõ CFR: Cost and Freight: Ñieàu kieän Tieàn haøng vaø Cöôùc vaän taûi. CFS: Container Freight Station: Traïm ñoùng haøng container. CIF: Cost, Insurance and Freight: Ñieàu kieän Tieàn haøng, Phí baûo hieåm vaø Cöôùc vaän taûi. CIP: Carriage and Insurance Paid To: Ñieàu kieän Cöôùc vaän taûi vaø Phí baûo hieåm ñaõ traû. 6 CLM: The Council of Logistics Management: Hoäi ñoàng Quaûn trò Logistics (cuûa Myõ). CMI Co-Managed Inventory: Phoái hôïp quaûn trò toàn kho CPT: Carriage Paid To: Ñieàu kieän Cöôùc phí vaän taûi ñaõ traû. CSI: Container Security Initiative: Saùng kieán An ninh Container. C-TPAT: Customs – Trade Partnership Against Terrorism: Chöông trình Haûi quan vaø Thöông nhaân phoái hôïp choáng khuûng boá (cuûa Myõ) CY: Container Yard: Baõi Container. DDP: Delivered Duty Paid: Giao haøng ñaõ noäp thueá quan. DDU: Delivered Duty Unpaid: Giao haøng chöa noäp thueá DWT: All told Dead Weight Tonnage: Troïng taûi toaøn boä cuûa taøu. EDI: Electronic Data Interchange: Trao ñoåi döõ lieäu ñieän töû. ÑH: Ñaïi hoïc EL: Export Licence: Giaáy pheùp Xuaát khaåu. EOQ: Economic Order Quantity: Soá löôïng ñaët haøng kinh teá. EU: European Union: Lieân minh Chaâu AÂu. EXW: Ex Works: Ñieàu kieän giao taïi xöôûng. FCA: Free Carrier: Ñieàu kieän giao cho ngöôøi chuyeân chôû. FCL: Full Container Load: Phöông thöùc giao haøng nguyeân container. FCR: Freight Cargo Receipt: Bieân nhaän haøng hoùa. FDI: Foreign Direct Investment: Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi. Feus: Forty-feet equivalent unit: ñôn vò töông ñöông container 40’sd FIATA: Feùdeùration Internationale des Associations de Transitaires et Assimiles: Lieân ñoaøn caùc Hieäp hoäi giao nhaän quoác teá. FMC: Federal Maritime Commission: UÛy ban Haøng haûi Lieân bang Myõ. FMCG: Fast Moving Consumer Goods: Haøng tieâu duøng nhanh. FOB: Free On Board: Ñieàu kieän giao leân taøu. 7 FTP: File Transfer Protocal: Giao thöùc truyeàn döõ lieäu GDP: Gross Domestic Product: Toång saûn phaåm quoác noäi. Gtbq: Giaù trò bình quaân HTS: Harmonized Tariff System: Heä thoáng Phaân loaïi Haøi hoøa. ICC: International Chamber of Commerce: Phoøng Thöông maïi Quoác teá. ICD: Inland Container Depot: Traïm container noäi ñòa. JIT: Just In Time: Vöøa kòp luùc. KNXK: Kim ngaïch xuaát khaåu. KPI: Key Performance Indicator: Chæ tieâu hoaït ñoäng chuû yeáu L/C: Letter of Credit: Thö tín duïng. LCL: Less than a Container Load: Phöông thöùc giao haøng leû. LP: Logistics Procedures: Quy trình logistics. LSP: Logistics Service Provider: Ngöôøi cung caáp dòch vuï logistics. MB/s: MegaBytes per second: ñôn vò ño toác ñoä ñöôøng truyeàn Internet MIT: Massachusetts Institute of Technology: Vieän Coâng ngheä Massachusetts. MNC: Multi-National Company: Coâng ty Ña quoác gia. MVC: Minimum Volume Commitment: Khoái löôïng cam keát toái thieåu NUS: National University of Singapore: Ñaïi hoïc Quoác gia Singapore. PO: Purchase Order: Ñôn haøng. R&D: Research and Development: Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån. RCA: Rate of Comparative Advantage: Tyû leä lôïi theá so saùnh, ñöôïc tính baèng coâng thöùc RCA = (E1/Ez):(E2/Ec) E1: kim ngaïch xuaát khaåu saûn phaåm X cuûa vuøng trong moät naêm Ez: toång kim ngaïch xuaát khaåu cuûa vuøng trong moät naêm E2: kim ngaïch xuaát khaåu saûn phaåm X cuûa quoác gia trong moät naêm Ec: toång kim ngaïch xuaát khaåu cuûa quoác gia trong moät naêm 8 RFID : Radio Frequency Identification: Coâng ngheä nhaän daïng baèng taàn soá Radio. SA Social Accountability: Traùch nhieäm Xaõ hoäi. Scanfile: Taäp tin maùy tính chöùa döõ lieäu scan. SCM: Supply Chain Management: Quaûn trò Daây chuyeàn Cung öùng. SOP: Standard Operating Procedures: Quy trình Taùc nghieäp Tieâu chuaån SPS: Shipment Planning System: Heä thoáng hoaïch ñònh vaän chuyeån haøng hoùa. SWB: Sea WayBill: Giaáy göûi haøng ñöôøng bieån Teus: Twenty-feet equivalent unit: ñôn vò töông ñöông container 20’ TLIAP: The Logistics Institute - Asia Pacific: Vieän Logistics chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông. TNHH: Traùch nhieäm höõu haïn. TPHCM: Thaønh phoá Hoà Chí Minh. UPC: Uniform Product Code: Maõ saûn phaåm thoáng nhaát (chuaån maõ vaïch cuûa Myõ). VICT: Vietnam International Container Terminal: Caûng container Quoác teá Vieät Nam. VKTTÑPN: Vuøng Kinh teá Troïng ñieåm phía Nam VOIP: Voice Over Internet Protocal: Giao tieáp qua giao thöùc Internet. VSIP: Vietnam Singapore Industrial Park: Khu coâng nghieäp Vieät Nam Singapore. WTO: World Trade Organisation: Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi. 9 MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi: Doanh nghieäp laø moät maét xích trong daây chuyeàn saûn xuaát ra haøng hoùa vaø dòch vuï cuûa xaõ hoäi neân moãi doanh nghieäp ñeàu phaûi lieân keát chaët cheõ vôùi thò tröôøng ôû ñaàu vaøo laãn ñaàu ra cuûa saûn xuaát. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, caùc doanh nghieäp coù quyeàn töï chuû löïa choïn caùc yeáu toá ñaàu vaøo vaø quyeát ñònh vieäc phaân phoái, tieâu thuï saûn phaåm, dòch vuï ñaàu ra. Thöïc hieän söï töï chuû naøy nghóa laø doanh nghieäp toå chöùc quaù trình tìm kieám, tieáp nhaän caùc nguoàn löïc saûn xuaát, toå chöùc quaù trình löu thoâng vaø phaân phoái haøng hoùa, dòch vuï. Ñoù chính laø chöùc naêng logistics toàn taïi taát yeáu trong moãi doanh nghieäp. Hoaït ñoäng logistics trong giao nhaän laø moät hình thöùc môùi xuaát hieän ôû Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ñem laïi nhieàu lôïi ích kinh teá nhö toái öu hoùa söû duïng theå tích, troïng taûi container, tieát kieäm chi phí giao nhaän vaän taûi, toå chöùc vaän chuyeån coù heä thoáng phuø hôïp ngaøy caàn haøng, cung caáp thoâng tin laøm cô sôû phaân tích, quaûn lyù, hoaïch ñònh daây chuyeàn cung öùng, thuùc ñaåy thöông maïi ñieän töû, tuy nhieân nhöõng thaùch thöùc töø moâi tröôøng beân ngoaøi cuõng nhö nhöõng haïn cheá noäi taïi ñaõ caûn trôû söï phaùt trieån cuûa hoaït ñoäng naøy. Do ñoù caàn thieát coù söï nghieân cöùu, ñaùnh giaù thöïc traïng nhaèm hoaøn thieän vaø phaùt trieån hoaït ñoäng logistics. Vieäc choïn hoaït ñoäng logistics trong giao nhaän giaøy deùp xuaát khaåu vaøo thò tröôøng Myõ laøm ñoái töôïng nghieân cöùu vì logistics ñöôïc aùp duïng töông ñoái phoå bieán vaø tieâu bieåu vaøo maët haøng giaøy deùp, keát quaû nghieân cöùu coù khaû naêng môû roäng ra öùng duïng cho caùc ngaønh haøng khaùc nhö may maëc, cho caùc thò tröôøng khaùc nhö EU, Nhaät Baûn,…; Myõ laø thò tröôøng quoác gia lôùn nhaát cho haøng xuaát khaåu cuûa Vieät Nam (kim ngaïch naêm 2003 ñaït 4,55 tyû USD); giaøy deùp hieän ñöùng vò trí thöù 3 trong KNXK vaøo Myõ, ñaït 392,6 trieäu USD naêm 2003, taêng 54,8% (nguoàn: Cuïc Thoáng keâ Myõ). Vì vaäy, taùc giaû ñaõ choïn ñeà taøi Luaän vaên “Caùc giaûi phaùp hoaøn thieän vaø phaùt trieån hoaït ñoäng logistics trong giao nhaän giaøy deùp xuaát khaåu baèng container ñöôøng bieån vaøo thò tröôøng Myõ treân ñòa baøn Vuøng Kinh 10 teá Troïng ñieåm phía Nam”. 2. Muïc ñích nghieân cöùu cuûa ñeà taøi: 2.1. Ñuùc keát moät soá lyù luaän veà logistics. 2.2. Nghieân cöùu kinh nghieäm phaùt trieån logistics cuûa caùc quoác gia Trung Quoác, Singapore vaø ruùt ra baøi hoïc cho Vieät Nam. 2.3. Nghieân cöùu thöïc traïng toå chöùc hoaït ñoäng logistics cuûa caùc doanh nghieäp treân ñòa baøn Vuøng Kinh teá Troïng ñieåm phía Nam trong giao nhaän giaøy deùp xuaát khaåu baèng container vaøo thò tröôøng Myõ, nhaän dieän caùc ñieåm maïnh, ñieåm yeáu, cô hoäi vaø thaùch thöùc (phaân tích SWOT). 2.4. Ñeà ra caùc ñònh höôùng chieán löôïc, giaûi phaùp vaø kieán nghò nhaèm hoaøn thieän vaø phaùt trieån hoaït ñoäng logistics trong giao nhaän giaøy deùp xuaát khaåu baèng container vaøo thò tröôøng Myõ. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu: 3.1. Ñoái töôïng nghieân cöùu: laø hoaït ñoäng logistics trong giao nhaän baèng container ñöôøng bieån cho giaøy deùp xuaát khaåu vaøo thò tröôøng Myõ treân ñòa baøn VKTTÑPN. Ñoái töôïng doanh nghieäp maø taùc giaû nghieân cöùu bao goàm: − Doanh nghieäp saûn xuaát vaø xuaát khaåu giaøy deùp vaøo thò tröôøng Myõ. − Coâng ty thöông maïi, ngöôøi mua, ñaïi dieän cuûa moät soá taäp ñoaøn saûn xuaát vaø tieâu thuï giaøy deùp vaøo thò tröôøng Myõ. − Coâng ty cung caáp dòch vuï logistics cho giaøy deùp xuaát khaåu vaøo thò tröôøng Myõ. 3.2. Phaïm vi nghieân cöùu: Phaïm vi nghieân cöùu veà maët khoâng gian laø caùc doanh nghieäp treân ñòa baøn VKTTÑPN tieâu bieåu laø 4 tænh, thaønh phoá: TPHCM, Ñoàng Nai, Bình Döông vaø Baø Ròa – Vuõng Taøu. Hieän nay VKTTÑPN ñöôïc môû roäng theâm 3 tænh môùi laø Long An, Taây Ninh vaø Bình Phöôùc, tuy nhieân taùc giaû chæ khaûo saùt ôû 4 tænh thaønh phoá treân vì ñaây laø ñòa baøn taäp trung caùc doanh nghieäp xuaát khaåu giaøy deùp, chieám ñeán 79,71% 11 KNXK giaøy deùp caû nöôùc (naêm 2003). Phaïm vi nghieân cöùu veà maët thôøi gian chuû yeáu töø naêm 2000 (ñaùnh daáu söï kieän Hieäp ñònh thöông maïi Vieät – Myõ ñöôïc kyù ngaøy 13/7/2000) ñeán heát thaùng 9 naêm 2004. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu: 4.1. Phöông phaùp ñieàu tra xaõ hoäi hoïc: Ñeå tieáp caän vôùi thöïc tieãn hoaït ñoäng logistics, taùc giaû ñaõ thöïc hieän ñieàu tra xaõ hoäi hoïc töø thaùng 4 ñeán thaùng 6 naêm 2004, keát hôïp phoûng vaán vaø göûi baûng caâu hoûi ñeán toång soá 162 coâng ty, keát quaû nhaän ñöôïc traû lôøi töø 61 coâng ty trong ñoù coù 54 phieáu phuø hôïp, söû duïng ñöôïc. 4.2. Phöông phaùp phaân tích thoáng keâ, so saùnh vaø toång hôïp: Keát hôïp ñieàu tra xaõ hoäi hoïc vôùi caùc soá lieäu nghieân cöùu cuûa caùc ñeà taøi ñaõ thöïc hieän, soá lieäu töø Nieân giaùm thoáng keâ cuûa Toång cuïc Thoáng keâ Vieät Nam, töø caùc baùo caùo phaân tích cuûa Boä Thöông maïi, Hoäi ñoàng thöông maïi Vieät Myõ, töø Internet,… ñeå phaân tích, ñaùnh giaù, so saùnh vaø toång hôïp. 4.3. Phöông phaùp tö duy: taùc giaû söû duïng phöông phaùp duy vaät bieän chöùng vaø tö duy logic trong phaân tích thöïc traïng vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp. 5. Ñieåm môùi cuûa ñeà taøi: Ñieåm môùi cuûa ñeà taøi laø noäi dung nghieân cöùu veà logistics, ñaây laø lónh vöïc coøn töông ñoái môùi veà maët lyù luaän ôû nöôùc ta, cho ñeán nay môùi chæ coù moät coâng trình nghieân cöùu chuyeân khaûo cuûa Phoù Giaùo sö Tieán syõ Ñoaøn Thò Hoàng Vaân veà logistics ñöôïc xuaát baûn ôû Vieät Nam. Tröôùc ñaây cuõng ñaõ coù moät soá ñeà taøi veà thò tröôøng Myõ nhö “Nhöõng giaûi phaùp ñaåy maïnh xuaát khaåu sang thò tröôøng Myõ” (naêm 2001) cuûa Giaùo sö Tieán syõ Voõ Thanh Thu, Luaän vaên Thaïc syõ veà “Moät soá giaûi phaùp nhaèm ñaåy maïnh xuaát khaåu maët haøng giaøy deùp sang thò tröôøng Hoa Kyø” (naêm 2003) cuûa Luïc Ñan Myõ Uyeân, tuy nhieân chöa coù coâng trình nghieân cöùu naøo veà hoaït ñoäng logistics cho haøng giaøy deùp xuaát khaåu vaøo thò tröôøng Myõ. 12 6. Keát caáu cuûa Luaän vaên: Luaän vaên ñöôïc thöïc hieän goàm 71 trang, chöùa ñöïng 15 baûng, 4 hình veõ vaø ñoà thò, 10 Phuï luïc, keát caáu thaønh 3 chöông: Chöông 1: Toång quan veà Logistics. Chöông 1 taäp trung nghieân cöùu lyù luaän veà khaùi nieäm Logistics, moái quan heä giöõa Logistics vôùi Quaûn trò Daây chuyeàn cung öùng, vai troø vaø yù nghóa cuûa Logistics ñoái vôùi doanh nghieäp vaø neàn kinh teá, xu höôùng phaùt trieån Logistics treân theá giôùi, vaø kinh nghieäm phaùt trieån Logistics cuûa caùc quoác gia ñeå ruùt ra baøi hoïc cho Vieät Nam. Chöông 2: Phaân tích hoaït ñoäng Logistics trong giao nhaän giaøy deùp xuaát khaåu baèng container ñöôøng bieån vaøo thò tröôøng Myõ treân ñòa baøn Vuøng Kinh teá Troïng ñieåm phía Nam. Trong chöông naøy taùc giaû ñi vaøo phaân tích ngaønh saûn xuaát - xuaát khaåu giaøy deùp treân ñòa baøn VKTTÑPN, ñaëc ñieåm thò tröôøng giaøy deùp cuûa Myõ, phaân tích vaø ñaùnh giaù thöïc traïng hoaït ñoäng Logistics trong giao nhaän giaøy deùp xuaát khaåu baèng container ñöôøng bieån vaøo thò tröôøng Myõ treân ñòa baøn VKTTÑPN, töø ñoù ruùt ra caùc ñieåm maïnh, ñieåm yeáu, cô hoäi vaø thaùch thöùc. Chöông 3: Caùc giaûi phaùp hoaøn thieän vaø phaùt trieån hoaït ñoäng Logistics trong giao nhaän giaøy deùp xuaát khaåu baèng container ñöôøng bieån vaøo thò tröôøng Myõ treân ñòa baøn Vuøng Kinh teá Troïng ñieåm phía Nam. ÔÛ chöông 3, taùc giaû xaùc ñònh muïc tieâu, quan ñieåm vaø caên cöù ñeà xuaát giaûi phaùp, xaây döïng caùc ñònh höôùng chieán löôïc, caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò nhaèm hoaøn thieän, phaùt trieån hoaït ñoäng Logistics trong giao nhaän giaøy deùp xuaát khaåu baèng container ñöôøng bieån vaøo thò tröôøng Myõ treân ñòa baøn VKTTÑPN. 13 CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN VEÀ LOGISTICS 1.1. Khaùi nieäm vaø phaân loaïi Logistics: Coù nhieàu khaùi nieäm veà logistics treân caùc goùc ñoä tieáp caän khaùc nhau, Hoäi ñoàng Quaûn trò logistics cuûa Myõ (CLM) – moät toå chöùc uy tín veà logistics ñöa ra khaùi nieäm “Quaûn trò logistics laø quaù trình hoaïch ñònh, thöïc hieän vaø kieåm soaùt hieäu quaû, hieäu naêng doøng löu thoâng vaø toàn tröõ nguyeân lieäu, haøng hoaù, dòch vuï cuøng vôùi doøng thoâng tin töông öùng töø ñieåm xuaát phaùt ñeán ñieåm tieâu duøng nhaèm muïc ñích ñaùp öùng yeâu caàu cuûa khaùch haøng”[39, tr 3], theo quan ñieåm cuûa PGS TS Ñoaøn Thò Hoàng Vaân: “Logistics laø quaù trình toái öu hoùa veà vò trí, vaän chuyeån vaø döï tröõ nguoàn taøi nguyeân töø ñieåm ñaàu tieân cuûa daây chuyeàn cung öùng cho ñeán tay ngöôøi tieâu duøng cuoái cuøng, thoâng qua haøng loaït caùc hoaït ñoäng kinh teá” [22, tr 26]. Giaùo sö Martin Christopher (ngöôøi Anh) cho raèng: “Logistics laø quaù trình quaûn trò chieán löôïc thu mua, di chuyeån vaø toàn tröõ nguyeân lieäu, chi tieát, thaønh phaåm (vaø doøng thoâng tin töông öùng) trong moät coâng ty vaø qua caùc keânh tieáp thò cuûa coâng ty ñeå toái ña hoùa lôïi nhuaän hieän taïi vaø töông lai thoâng qua vieäc hoaøn taát caùc ñôn haøng vôùi hieäu quaû veà chi phí” [33, tr 4]. Moät quan ñieåm phoå bieán khaùc ñònh nghóa: “Logistics laø quaù trình cung caáp ñuùng saûn phaåm ñeán ñuùng vò trí, vaøo ñuùng thôøi ñieåm vôùi ñieàu kieän vaø chi phí phuø hôïp cho khaùch haøng tieâu duøng saûn phaåm (Logistics is the process of providing the right product at the right place at the right time in the right condition for the right cost to those customers consuming the product)” (Quan ñieåm “5 Rights”). Ñoái vôùi Giaùo sö David Simchi-Levi (MIT– Myõ), khaùi nieäm heä thoáng logistics (logistics network) ñoàng nghóa vôùi Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng: “Heä thoáng logistics laø moät nhoùm caùc caùch tieáp caän ñöôïc söû duïng ñeå lieân keát caùc nhaø cung caáp, nhaø saûn xuaát, kho, cöûa haøng moät caùch hieäu quaû ñeå haøng hoùa ñöôïc saûn xuaát vaø phaân phoái ñuùng soá löôïng, ñuùng ñòa ñieåm vaø ñuùng thôøi ñieåm nhaèm muïc ñích giaûm thieåu chi phí treân toaøn heä thoáng ñoàng thôøi ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu veà möùc ñoä phuïc vuï” [40, tr 1]. Töïu trung laïi caùc khaùi nieäm coù nhöõng ñieåm chung sau: 14 − Logistics laø quaù trình quaûn lyù luoàng vaän ñoäng cuûa vaät chaát vaø thoâng tin nhaèm ñaït ñeán söï toái öu. − Muïc tieâu cuûa logistics laø toái öu hoùa toaøn boä heä thoáng töø quaù trình ban ñaàu (huy ñoäng caùc taøi nguyeân cho saûn xuaát) ñeán quaù trình cuoái cuøng (cung caáp saûn phaåm ñeán tay ngöôøi tieâu duøng). Toái öu hoùa trong logistics khoâng chæ nhaèm ruùt ngaén thôøi gian, giaûm chi phí maø coøn ñaùp öùng nhu caàu thò tröôøng toát nhaát, gia taêng giaù trò cho khaùch haøng, qua ñoù toái ña hoùa lôïi nhuaän. − Logistics caàn ñöôïc tieáp caän moät caùch heä thoáng vaø theo quaù trình. Tính heä thoáng laø xem xeùt hieäu quaû chung treân toaøn heä thoáng chöù khoâng xeùt hieäu quaû treân töøng boä phaän ñôn leû. Ví duï: tieâu chuaån hoùa saûn phaåm, saûn xuaát haøng loaït giuùp giaûm giaù thaønh saûn xuaát nhöng laøm taêng chi phí toàn kho, do ñoù phaûi ñaùnh giaù hieäu quaû treân toång chi phí saûn xuaát vaø toàn kho. Tính quaù trình yeâu caàu logistics phaûi laø moät chuoãi caùc hoaït ñoäng lieân tuïc, lieân quan vôùi nhau ñöôïc tích hôïp laïi chöù khoâng phaûi laø moät hoaït ñoäng ñôn leû. Theo taùc giaû, logistics laø quaù trình toái öu hoùa veà vò trí, thôøi gian, löu tröõ vaø vaän chuyeån caùc taøi nguyeân töø ñieåm ñaàu tieân cuûa daây chuyeàn cung öùng ñeán tay ngöôøi tieâu duøng, thoâng qua haøng loaït caùc hoaït ñoäng kinh teá. Taùc giaû boå sung vaøo khaùi nieäm naøy söï toái öu hoùa veà thôøi gian bôûi vì caùc doanh nghieäp ngaøy caøng nhaän thaáy taàm quan troïng cuûa vieäc toái öu hoùa caùc quaù trình veà maët thôøi gian ñeå phaûn öùng nhanh hôn vôùi thò tröôøng, giaûm toàn kho vaø chi phí lieân quan nhaèm thu lôïi nhuaän cao hôn. Logistics bao goàm caùc hoaït ñoäng vaän chuyeån, toàn tröõ, cung öùng nguyeân lieäu, bao bì, ñoùng goùi, thoâng quan, xeáp dôõ, gom haøng (consolidation), taùch haøng (deconsolidation), giaûi phaùp maõ vaïch, quaûn trò ngöôøi cung caáp (vendor management), quaûn trò haøng toàn kho, quaûn lyù ñôn haøng, döï baùo nhu caàu, dòch vuï khaùch haøng,... Theo öôùc tính cuûa Vieän Logistics Chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông (TLIAP), trò giaù cuûa logistics chieám töø 10-15% trò giaù haøng hoùa toaøn caàu, töông ñöông 2.000 tyû USD/ naêm [42, tr 1]. Logistics thöôøng ñöôïc xem xeùt treân 5 maët : (1) Söï di chuyeån trong khoâng gian cuûa nguyeân lieäu, baùn thaønh phaåm, thaønh phaåm; (2) Luoàng thoâng tin laø cô sôû ñeå quaûn 15 lyù taøi nguyeân ñaàu vaøo, saûn phaåm vaø ra quyeát ñònh toái öu. Toác ñoä vaø tính höõu ích cuûa thoâng tin coù taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán hieäu quaû vaø chi phí cuûa quaù trình logistics; (3) Chöùng töø, lieân quan ñeán thanh toaùn, thoâng quan haøng hoùa; (4) Taøi chính, lieân quan ñeán vieäc thanh toaùn tieàn haøng, tieàn gia coâng vaø caùc dòch vuï cho nhaø cung caáp; vaø (5) Söï tích hôïp caùc hoaït ñoäng - dòch vuï logistics laøm gia taêng giaù trò cho khaùch haøng. Logistics baét nguoàn töø khaùi nieäm haäu caàn trong quaân söï. Trong caùc chieán dòch quaân söï luoân ñoøi hoûi vaän chuyeån moät löôïng lôùn vuõ khí, trang thieát bò, löông thöïc ñeå phuïc vuï cho quaân ñoäi vôùi söï chính xaùc, an toaøn vaø nghieâm ngaët veà maët thôøi gian. Söï thaønh coâng cuûa quaân Ñoàng minh choáng laïi phaùt xít Ñöùc trong Theá chieán 2 ghi nhaän taàm quan troïng cuûa haäu caàn. Ñeán nhöõng naêm 1960, logistics ñöôïc nghieân cöùu vaø öùng duïng maïnh meõ trong kinh doanh. Treân theá giôùi, logistics ñaõ phaùt trieån qua 4 hình thöùc theo Baûng 1.1: Baûng 1.1: Caùc hình thöùc logistics Hình thöùc logistics Ñaëc ñieåm chuû yeáu Logistics beân thöù nhaát Ngöôøi chuû sôû höõu haøng hoùa töï mình toå chöùc vaø thöïc hieän (1PL- First Logistics) Party caùc hoaït ñoäng logistics ñeå ñaùp öùng nhu caàu cuûa baûn thaân. Ñieàu naøy ñoøi hoûi ñaàu tö vaøo phöông tieän vaän chuyeån, kho chöùa, heä thoáng thoâng tin quaûn lyù, nguoàn nhaân löïc vaän haønh; laøm taêng quy moâ coâng ty vaø coù khuynh höôùng giaûm hieäu quaû söû duïng nguoàn löïc (do khoâng phaùt huy tính kinh teá theo quy moâ, thieáu kinh nghieäm vaø kyõ naêng vaän haønh, quaûn lyù logistics) Logistics beân thöù hai Ngöôøi cung caáp dòch vuï logistics beân thöù hai laø ngöôøi cung (2PL- Second Logistics) Party caáp dòch vuï cho moät hoaït ñoäng ñôn leû cuûa logistics (vaän taûi, kho chöùa, thanh toaùn…) ñeå ñaùp öùng nhu caàu cuûa ngöôøi chuû haøng, chöa tích hôïp hoaït ñoäng logistics. Loaïi hình naøy bao goàm ngöôøi vaän chuyeån ñöôøng bieån, ñöôøng boä, ngöôøi vaän haønh kho baõi, haõng haøng khoâng, trung 16 gian thanh toaùn,… Logistics beân thöù ba Laø ngöôøi thay maët cho khaùch haøng quaûn lyù vaø thöïc hieän (3PL- Third Party caùc dòch vuï logistics cho töøng boä phaän chöùc naêng (ví duï nhö thay maët cho ngöôøi göûi haøng thöïc hieän thuû tuïc xuaát Logistics) khaåu vaø vaän chuyeån noäi ñòa; thay maët cho ngöôøi nhaäp khaåu thoâng quan vaø vaän chuyeån ñeán cöûa), do ñoù 3PL tích hôïp caùc dòch vuï khaùc nhau, keát hôïp chaët cheõ söï trao ñoåi, xöû lyù thoâng tin vaø coù tính tích hôïp vaøo daây chuyeàn cung öùng cuûa khaùch haøng. Logistics beân thöù tö Laø ngöôøi tích hôïp logistics (integrator), chòu traùch nhieäm (4PL- Fourth Party quaûn lyù doøng löu chuyeån logistics, cung caáp giaûi phaùp daây Logistics) chuyeàn cung öùng, hoaïch ñònh, tö vaán logistics, quaûn trò vaän taûi. 4PL höôùng ñeán quaûn trò moät quaù trình nhö quaù trình nhaän haøng ôû nôi saûn xuaát, laøm thuû tuïc xuaát khaåu, nhaäp khaåu, vaän chuyeån ñeán nôi tieâu thuï. Nguoàn: [37] Veà phaân loaïi, coù 2 phöông phaùp thöôøng duøng laø caên cöù vaøo quaù trình vaø ñoái töôïng haøng hoùa. Caên cöù vaøo quaù trình, logistics phaân thaønh 3 loaïi nhö Baûng 1.2: Baûng 1.2: Phaân loaïi logistics theo quaù trình Phaân loaïi logistics Ñaëc ñieåm Logistics ñaàu vaøo laø caùc hoaït ñoäng ñaûm baûo cung öùng taøi nguyeân ñaàu vaøo (Inbound logistics) (nguyeân lieäu, thoâng tin, voán,…) toái öu veà vò trí, thôøi gian vaø chi phí cho quaù trình saûn xuaát. Logistics ñaàu ra laø hoaït ñoäng ñaûm baûo cung caáp thaønh phaåm ñeán ngöôøi tieâu (Outbound duøng toái öu veà vò trí, thôøi gian, chi phí nhaèm ñem laïi lôïi nhuaän logistics) toái ña cho doanh nghieäp. Logistics ngöôïc laø quaù trình thu hoài caùc phuï phaåm, saûn phaåm keùm chaát löôïng, (Reverse logistics) caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng sinh ra töø vieäc saûn xuaát, 17 phaân phoái vaø tieâu duøng trôû veà ñeå taùi cheá hoaëc xöû lyù. Nguoàn: toång hôïp töø nhieàu nguoàn. Caên cöù vaøo ñoái töôïng haøng hoùa, logistics phaân thaønh caùc nhoùm ôû Baûng 1.3: Baûng 1.3: Phaân loaïi logistics theo ñoái töôïng haøng hoùa Phaân loaïi logistics Ñaëc ñieåm Logistics haøng tieâu laø quaù trình logistics cho haøng tieâu duøng coù thôøi gian söû duøng nhanh (FMCG duïng ngaén nhö quaàn aùo, giaøy deùp, thöïc phaåm… Hoaït ñoäng Logistics) Logistics cho haøng giaøy deùp thuoäc vaøo nhoùm naøy. Logistics ngaønh OÂ toâ laø quaù trình logistics phuïc vuï coâng nghieäp oâ toâ. (Automotive Logistics) Logistics hoùa chaát laø caùc hoaït ñoäng logistics phuïc vuï ngaønh hoùa chaát bao (Chemical Logistics) goàm caû loaïi haøng nguy hieåm vaø ñoäc haïi (Harzardous and Dangerous) Logistics daàu khí laø hoaït ñoäng logistics phuïc vuï ngaønh khai thaùc vaø cheá (Petroleum Logistics) bieán caùc saûn phaåm töø daàu thoâ vaø khí ñoát. Nguoàn: toång hôïp töø nhieàu nguoàn. Ngoaøi ra coøn coù hoaït ñoäng logistics cho moät soá ngaønh ñaëc thuø nhö döôïc phaåm (pharmaceutical logistics), dòch vuï (baùn leû, beänh vieän,…), logistics caùc cô quan Chính phuû vaø caùc toå chöùc,… 1.2. Moái quan heä giöõa Logistics vaø Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng: Ñaàu thaäp kyû 1980, khaùi nieäm Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng (SCM) baét ñaàu xuaát hieän vaø ngaøy caøng ñöôïc chuù yù roäng raõi. Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng ñöôïc xem laø logistics beân ngoaøi doanh nghieäp, bao goàm caû Khaùch haøng vaø nhaø cung caáp caáp 1, caáp 2,… [41], do ñoù noù laø moät khaùi nieäm roäng hôn logistics. Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng laø khaùi nieäm môùi phaûn aùnh quaù trình saûn xuaát, phaân phoái vaø tieâu thuï nhö moät quaù trình lieân keát, tích hôïp, phuï thuoäc vaø aûnh höôûng laãn nhau töø nhaø cung caáp, coâng ty ñeán khaùch haøng. Tröôùc söï phaùt trieån cuûa khaùi nieäm Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng, Hoäi ñoàng quaûn trò Logistics cuûa Myõ ñaõ ñònh nghóa laïi “logistics laø 18 moät phaàn cuûa daây chuyeàn cung öùng thöïc hieän hoaïch ñònh, thöïc thi vaø kieåm soaùt doøng löu chuyeån, toàn tröõ haøng hoùa, dòch vuï vaø thoâng tin coù lieân quan moät caùch hieäu quaû, hieäu naêng (effective, efficient) töø ñieåm ban ñaàu ñeán ñieåm tieâu thuï ñeå ñaùp öùng yeâu caàu cuûa khaùch haøng”. Coù yù kieán tranh luaän cho raèng khaùi nieäm Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng seõ phaùt trieån thaønh khaùi nieäm Quaûn trò daây chuyeàn nhu caàu (Demand Chain Management) ñeå nhaán maïnh daây chuyeàn seõ do yeáu toá caàu thò tröôøng quyeát ñònh. Tröôùc ñaây, ngöôøi ta laàm töôûng raèng coù theå giaûm chi phí cuûa mình baèng caùch taän duïng nhöõng lôïi ích ñaït ñöôïc töø ñoái taùc, ví duï nhö nhaø saûn xuaát muoán giaûm toàn kho saûn phaåm cuûa mình coù theå yeâu caàu nhaø baùn sæ toàn tröõ haøng maø khoâng tính chi phí, nhöng thaät ra chi phí taêng theâm maø nhaø baùn sæ phaûi gaùnh chòu cuoái cuøng cuõng tính vaøo giaù thaønh laøm taêng giaù baùn saûn phaåm. Vôùi caùch tieáp caän theo khaùi nieäm SCM, nhaø saûn xuaát vaø nhaø baùn sæ cuøng nhau chia seû thoâng tin veà nhu caàu thò tröôøng, hôïp taùc quaûn trò luoàng cung caáp haøng hoùa vaø toàn kho ñeå giaûm thieåu toàn kho treân toaøn daây chuyeàn cung öùng taïo thaønh phöông thöùc Phoái hôïp quaûn trò toàn kho CMI. 1.3. Vai troø vaø yù nghóa cuûa Logistics: 1.3.1. Vai troø vaø yù nghóa cuûa Logistics ñoái vôùi doanh nghieäp: Logistics toàn taïi taát yeáu trong moïi doanh nghieäp. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, doanh nghieäp ñöôïc quyeàn töï chuû choïn nguoàn cung caáp nguyeân lieäu, coâng ngheä vaø thò tröôøng, keânh phaân phoái. Khi thöïc hieän quyeàn töï chuû naøy, doanh nghieäp phaûi toå chöùc quaù trình vaän chuyeån, cung öùng maùy moùc, nguyeân lieäu cho saûn xuaát (logistics ñaàu vaøo) vaø toå chöùc quaûn lyù quaù trình döï tröõ, phaân phoái vaø tieâu thuï saûn phaåm (logistics ñaàu ra). Logistics giuùp doanh nghieäp toái öu hoùa hieäu quaû chung cuûa toaøn heä thoáng thay vì toái öu hoùa cuïc boä maø khoâng tính ñeán hieäu quaû chung. Logistics coù yù nghóa giaûm chi phí vaø naâng cao hieäu quaû taøi chính cho doanh nghieäp trong vieäc xaùc ñònh vò trí, thôøi gian toái öu cuûa caùc taøi nguyeân ñaàu vaøo, saûn phaåm thoâng qua haøng loaït hoaït ñoäng kinh teá nhö tìm kieám vaø duy trì nguoàn cung caáp nguyeân lieäu vôùi giaù caû haï hôn, thieát keá moâ hình cung öùng toái öu sao cho giaûm thieåu chi phí vaän chuyeån vaø phaân phoái, giaûm thôøi gian, khoái löôïng toàn kho nguyeân lieäu vaø 19 saûn phaåm (nghóa laø giaûm löôïng voán löu ñoäng vaø taêng soá voøng quay voán), loaïi boû taùc ñoäng giaûm giaù trò theo thôøi gian cuûa toàn kho, ñaët haøng nguyeân lieäu vaøo thôøi ñieåm thích hôïp vôùi khoái löôïng ñaët haøng toái öu EOQ (Economic Order Quantity). Vì vaäy, quaûn trò logistics toát trôû thaønh moät yeáu toá quan troïng ñeå naâng cao lôïi theá caïnh tranh veà chi phí (Cost Leadership) cuûa caùc coâng ty treân thò tröôøng. Ngoaøi ra, söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc coâng ngheä, ñaëc bieät laø coâng ngheä thoâng tin ñaõ môû roäng khaû naêng dòch vuï khaùch haøng cuûa logistics, gia taêng söï haøi loøng vaø giaù trò cung caáp cho khaùch haøng (thoâng qua dòch vuï coäng theâm vaø cam keát cuûa doanh nghieäp), qua ñoù taêng doanh thu vaø lôïi nhuaän. Treân phöông dieän naøy, Logistics laø moät coâng cuï ñeå ñaït lôïi theá caïnh tranh laâu daøi veà khaùc bieät hoùa (Differentiation) vaø taäp trung (Focus). Quaûn lyù thoâng tin toát trong logistics ñem laïi khaû naêng phaûn öùng nhanh hôn vôùi nhu caàu, giuùp doanh nghieäp chieám lónh thò tröôøng. Nhôø öùng duïng coâng ngheä thoâng tin vaøo heä thoáng ñaët haøng, saûn xuaát vaø phaân phoái haøng thôøi trang, coâng ty The Limited (Myõ) ñaõ giaûm chu trình töø ñaët haøng ñeán khi haøng ñöôïc tröng baøy treân caùc cöûa haøng ôû Myõ xuoáng coøn 60 ngaøy trong khi thôøi gian naøy ôû caùc coâng ty khaùc laø 180 ngaøy, ñem laïi khaû naêng tung ra saûn phaåm tröôùc ñoái thuû, ñaùp öùng nhu caàu thôøi trang môùi toát hôn [10, tr 16]. 1.3.2. Vai troø vaø yù nghóa cuûa Logistics ñoái vôùi neàn kinh teá: Trình ñoä phaùt trieån vaø chi phí logistics taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán khaû naêng hoäi nhaäp nhanh vaø hieäu quaû cuûa moät neàn kinh teá. Taêng chaát löôïng vaø giaûm chi phí logistics coù yù nghóa naâng cao khaû naêng tieáp caän cuûa caùc nguoàn löïc trong nöôùc vôùi thò tröôøng quoác teá vaø thu huùt caùc nguoàn löïc quoác teá vaøo trong nöôùc, nhôø ñoù gia taêng kim ngaïch ngoaïi thöông, ñaàu tö, du lòch, GDP vaø thu nhaäp ñaàu ngöôøi. Chi phí logistics (khoaûng caùch kinh teá) taùc ñoäng ñeán ngoaïi thöông theo quan heä: “khoái löôïng haøng hoùa löu chuyeån giöõa hai nöôùc tyû leä thuaän vôùi tích soá cuûa tieàm naêng kinh teá cuûa hai nöôùc vaø tyû leä nghòch vôùi khoaûng caùch kinh teá giöõa hai nöôùc ñoù” [4, tr 14]. Ñieàu naøy giaûi thích khoaûng caùch ñòa lyù töø Thaùi Lan ñeán Myõ xa hôn Vieät Nam nhöng khoái löôïng xuaát nhaäp khaåu giöõa Thaùi Lan vaø Myõ lôùn hôn vì tieàm naêng kinh teá cuûa Thaùi