Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
A. PhÇn më ®Çu
HiÖn nay trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra cuéc ch¹y ®ua ph¸t triÓn kinh tÕ rÊt s«i
®éng, c¸c níc nhanh chãng thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nh»m ®a kinh tÕ
ph¸t triÓn trong ®ã con ngêi lµ vÞ trÝ trung t©m. Muèn vËy c¸c níc kh«ng cßn con
®êng nµo kh¸c lµ ph¶i thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. Do vËy vÊn ®Ò
c«ng nghiÖp ho¸ lµ vÊn ®Ò chung mang tÝnh toµn cÇu khiÕn mäi ngêi ®Òu ph¶i
quan t©m nghiªn cøu nã.
Thùc tÕ lÞch sö ®· chøng minh r»ng, ph¸t triÓn kinh tÕ lµ quy luËt kh¸ch
quan cña tån t¹i vµ ph¸t triÓn x· héi loµi ngêi vµ bÊt cø ë giai ®o¹n nµo, ë bÊt kú
®Êt níc nµo kh«ng lo¹i trõ c¸c níc giµu m¹nh vÒ kinh tÕ suy ®Õn cïng ®Òu ®îc
b¾t ®Çu vµ quyÕt ®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ nghÜa lµ ph¶i b¾t ®Çu tõ ph¬ng thøc s¶n
xuÊt. VÊn ®Ò kh¸ch nhau gi÷a c¸c níc chØ lµ ë môc tiªu, néi dung vµ c¸ch thøc
ph¸t triÓn, cã sù kh¸c nhau vÒ tèc ®é vÒ hiÖu qu¶ vµ trªn thùc tÕ chØ mét sè Ýt níc
c«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng.
Nh ta ®· biÕt mçi ph¬ng thøc s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh ®Òu cã c¬ së vËt chÊt kü
thuËt t¬ng øng. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña mét x· héi nhÊt ®Þnh thêng ®îc hiÓu
lµ toµn bé vËt chÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt cïng víi kÕt cÊu cña x· héi ®· ®¹t ®îc
tr×nh ®é x· héi t¬ng øng. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña mét x· héi tån t¹i trong
ph¹m vi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh nªn nã mang dÊu Ên vµ chÞu sù t¸c ®éng
cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt trong viÖc tæ chøc qu¸ tr×nh c«ng nghÖ. Trong c¬ cÊu
x· héi v× vËy kh¸i niÖm c¬ së vËt chÊt kü thuËt g¾n bã chÆt chÏ víi c¸c h×nh thøc
x· héi cña nã.
§Æc trng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ph¬ng thøc tríc thêi c«ng nghiÖp t b¶n
cßn thñ c«ng l¹c hËu. Cßn c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña nÒn s¶n xuÊt lín, hiÖn ®¹i
chØ cã thÓ lµ nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i c©n ®èi phï hîp dùa trªn tr×nh ®é khoa
häc kü thuËt c«ng nghÖ ngµy cµng cao. §Ó cã c¬ së vËt chÊt vµ kü thuËt nh vËy
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cÇn ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸. Níc ta thuéc vµo
nhãm ®ang ph¸t triÓn, lµ mét trong nh÷ng níc nghÌo nhÊt thÕ giíi, n«ng nghiÖp
l¹c hËu cßn cha tho¸t khái x· héi truyÒn thèng ®Ó sang "X· héi v¨n m×nh c«ng
nghiÖp". Do ®ã kh¸ch quan ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ néi
dung, ph¬ng thøc lµ con ®êng ph¸t triÓn nhanh cã hiÖu qu¶. §èi víi níc ta qu¸
tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cßn g¾n chÆt víi hiÖn ®¹i ho¸, nã lµm cho x· héi chuyÓn
tõ x· héi truyÒn thèng sang x· héi hiÖn ®¹i lµm biÕn ®æi c¨n b¶n bé mÆt cña x·
héi trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, x· héi, chÝnh trÞ...
HiÖn nay ®Êt níc ta cßn nghÌo (thuéc nhãm thø 3 th× viÖc c«ng nghiÖp ho¸
- hiÖn ®¹i ho¸ lµ con ®êng tÊt yÕu. Tõ §¹i héi §¶ng VI cña §¶ng x¸c ®Þnh ®©y lµ
thêi kú ph¸t triÓn míi - Thêi kú "§Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt
níc" ®Þnh híng ph¸t triÓn nh»m môc tiªu "X©y dùng níc ta thµnh mét níc c«ng
nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n
xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt
chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu níc m¹nh, x· héi
c«ng b»ng v¨n minh.
§Ó gãp phÇn nghiªn cøu vÒ c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ trong khu«n khæ
bµi viÕt nµy em xin ®Ò cËp ®Õn "C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ vµ vai trß cña
nã ®èi víi sù nghiÖp x©y dùng x· héi ë níc ta hiÖn nay"
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy ®· tËn t×nh gióp ®ì em hoµn thµnh bµi viÕt
nµy.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
B. Néi dung
I. Sù cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn
®¹i ho¸.
1. C«ng nghiÖp ho¸ lµ xu híng mang tÝnh quy luËt cña c¸c níc ®i tõ
nÒn s¶n xuÊt nhá ®i lªn mét nÒn s¶n xuÊt lín.
§Ó cã mét x· héi nh ngµy nay kh«ng ph¶i do tù nhiªn mµ cã , nã do qu¸
tr×nh tÝnh luü vÒ lîng ngay tõ khi loµi ngêi xuÊt hiÖn th× s¶n xuÊt th« s¬, ®êi sèng
kh«ng æn ®Þnh, c¬ së vËt chÊt hÇu nh kh«ng cã g× nhng tr¶i qua sù nç lùc cña con
ngêi t¸c ®éng vµo giíi tù nhiªn, c¶i biÕn nã th«ng qua lao ®éng, tr¶i qua nhiÒu
th¨ng trÇm cña lÞch sö giêi ®©y con ngêi ®· t¹o ra ®îc nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng
kÓ. Thµnh tùu ®¹t ®îc lµ do quy luËt ph¸t triÓn do tù th©n vËn ®éng cña con ngêi
trong toµn x· héi. Ngµy nay c«ng cuéc x©y dùng c¸c níc ®· cè g¾ng rÊt nhiÒu
trong cuéc c¹nh tranh chay ®ua vÒ kinh tÕ. ThÓ hiÖn lµ c¸c chÝnh s¸ch, ®êng lèi
vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ ngµy mét toµn diÖn h¬n, vÒ c¸c mÆt quan hÖ s¶n xuÊt, lùc lîng s¶n xuÊt, nÒn v¨n ho¸ vµ con ngêi cña x· héi ®ã. C«ng nghiÖp ho¸ chÝnh lµ
con ®êng vµ bíc ®i tÊt yÕu ®Ó t¹o ra c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt
hiÖn ®¹i.
X©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i còng lµ mét
quy luËt chung, phæ biÕn ®èi víi tÊt c¶ c¸c níc. Tuy nhiªn tuú tõng níc kh¸c
nhau, do ®iÓm xuÊt ph¸t tiÕn lªn kh¸c nhau, môc tiªu ph¸t triÓn kh«ng gièng
nhau nªn c¸ch thøc tiÕn hµnh c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt lín, hiÖn
®¹i kh«ng gièng nhau. §èi víi nh÷ng níc cã nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn nh níc
ta hiÖn nay (nÒn s¶n xuÊt nhá, kü thuËt thñ c«ng lµ chñ yÕu...) c«ng nghiÖp ho¸
lµ qu¸ tr×nh mang tÝnh quy luËt, tÊt yÕu ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn nh»m t¹o ra c¬ së
vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i.
Cã tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ chóng ta míi:
- X©y dùng ®îc c¬ së vËt chÊt- kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi ë níc ta.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- Míi tiÕn hµng t¸i s¶n xuÊt më réng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh
thÇn cña nh©n d©n, míi tÝch luü vÒ lîng míi ®Ó x©y dùng thµnh c«ng nÒn s¶n
xuÊt lín x· héi chñ nghÜa.
- Míi t¨ng cêng ph¸t triÓn lùc lîng giai cÊp c«ng nh©n.
- Míi cñng cè quèc phßng gi÷ v÷ng an ninh chÝnh trÞ, trËt tù an toµn x· héi.
- Míi gãp phÇn x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ d©n téc, x©y dùng con
ngêi míi ë ViÖt Nam.
Nh vËy c«ng nghiÖp ho¸ lµ xu híng mang tÝnh quy luËt c¶ c¸c níc ®i tõ mét
nÒn s¶n xuÊt nhá sang nÒn s¶n xuÊt lín.
2. TÝnh tÊt yÕu ph¶i tiÕn hµnh ®ång thêi c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸
cña níc ta.
Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, nhiÒu níc dï th¾ng hay b¹i ®Òu trë
thµnh níc kiÖt quÖ ®· trë thanh mét trong nh÷ng nguyªn nh©n cho bíc khëi ®éng
cña cuéc khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Cã thÓ chia cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü
thuËt hiÖn ®¹i thµnh hai giai ®o¹n.
- Giai ®o¹n thø nhÊt b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 40 ®Õn gi÷a nh÷ng n¨m 70.
Giai ®o¹n nµy sö dông khoa häc kü thuËt ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ c¸c c«ng cô s¶n xuÊt,
ph¸t triÓn kinh tÕ theo híng më réng vµ t¨ng thªm c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. Thùc chÊt
®©y lµ giai ®o¹n b¾t ®Çu ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt c¶ vÒ con ngêi vµ c«ng
cô s¶n xuÊt.
B×nh qu©n t¨ng trëng kinh tÕ hµng n¨m ë c¸c níc kinh tÕ ph¸t triÓn lµ
5,6%. Tèc ®é t¨ng trëng nµy ®îc gi÷ nguyªn trong vßng 20 n¨m kÓ tõ n¨m 1950
®Õn 1970.
- Giai ®o¹n hai b¾t ®Çu vµo nh÷ng n¨m 70 trë ®i vµ cho ®Õn nay vÉn ®ang
tiÕp tôc rÊt m¹nh mÏ. Giai ®o¹n nµy lµ thùc hiÖn cuéc c¸ch m¹ng víi qui m« lín
vµ toµn diÖn trªn lùc lîng s¶n xuÊt trªn c¬ së ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc 4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
kü thuËt, ®æi míi toµn bé bé m¸y s¶n xuÊt hiÖn hµnh trªn c¬ së sö dông nh÷ng
ph¬ng tiÖn kü thuËt vÒ c«ng nghÖ míi kh¸c h¼n vÒ nguyªn t¾c thay thÕ hµng lo¹t
c¸c thiÕt bÞ l¹c hËu b»ng c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i lµm cho n¨ng suÊt vµ chÊt lîng s¶n
phÈm lªn cao.
§©y lµ giai ®o¹n biÕn ®æi h¼n vÒ chÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt ë c¸c níc t b¶n
chñ nghÜa th× ®©y lµ thêi kú m©u thuÉn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt
lªn cao t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ra ®êi cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt míi.
Qu¸ tr×nh diÔn ra kh«ng ®ång ®Òu ë c¸c níc do nhiÒu nguyªn nh©n dÔ dÉn
®Õn sù chªnh lÖch vÒ kinh tÕ.
Trªn thÕ giíi h×nh thµnh 3 nhãm níc ®ã lµ c¸c cêng quèc vÒ kinh tÕ, c¸c
níc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. Sù ph©n chia nµy còng h×nh thµnh
nªn c¸c m©u thuÉn c¬ b¶n cña x· héi, vÊn ®Ò c¬ b¶n cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn
lµ ®êng lèi ®Êu tranh hoµ b×nh gi¶i quyÕt m©u thuÉn th«ng qua lµm cuéc c¸ch
m¹ng vÒ kinh tÕ.
ViÖt Nam lµ mét níc cã nÒn kinh tÕ nhá, l¹c hËu vÒ khoa häc kü thuËt, lùc
lîng s¶n xuÊt cßn non nít cha phï hîp víi quan hÖ s¶n xuÊt cña XHCN. §Ó cã
c¬ së kü thuËt cña nÒn s¶n xuÊt lín,kh«ng cßn con ®êng nµo kh¸c lµ c«ng nghiÖp
ho¸, c¬ khÝ ho¸ c©n ®èi vµ hiÖn ®¹i trªn tr×nh ®é khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn cao.
Muèn vËy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ ph¸t triÓn tuÇn tù vµ ph¸t triÓn
nh¶y vät, cïng mét lóc thùc hiÖn hai cuéc c¸ch m¹ng ®ã lµ chuyÓn lao ®éng th«
x¬ sang lao ®éng tù ®éng ho¸ cã sù chØ ®¹o cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN.
Mét sè ®Þnh nghÜa:
* §Þnh nghÜa c«ng nghiÖp ho¸:
C«ng nghiÖp ho¸ ®îc ®Þnh nghÜa vµ cã nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau song
nã thêng ®îc hiÓu lµ mét qu¸ tr×nh g¾n liÒn víi viÖc x¸c ®Þnh mét c¬ cÊukinh tÕ
hîp lý, trang bÞ kü thuËt ngµy cµng hiÖn ®¹i cho c¸c ngµnh kinh tÕ nh»m thñ tiªu
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
t×nh tr¹ng l¹c hËu vÒ kinh tÕ x· héi, khai th¸c tèi u c¸cnguån lùc vµ lîi thÕ, ®¶m
b¶o nhÞp ®é t¨ng trëng nhanh vµ æn ®Þnh.
Tæ chøc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp cña Liªn hîp quèc (UNIDO) ®· ®a ra
®Þnh nghÜa: “C«ng nghiÖp ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trong c¸c qu¸
tr×nh nµy mét bé phËn ngµy cµng t¨ng c¸c nguån cña quèc d©n ®îc ®éng viªn ®Ó
ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ, nhiÒu ngµnh ë trong níc víi kü thuËt hiÖn ®¹i. §Æc
®iÓm cña c¬ cÊu kinh tÕ nµy lµ ãc mét bé phËn chÕ biÕn lu«n thay ®æi ®Ó s¶n
xuÊt ra nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt vµ hµng tiªu dïng cã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o cho nÒn
kinh tÕ ph¸t triÓn víi nhÞp ®é cao, b¶o ®¸mù tiÕn bé vÒ kinh tÕ x· héi.
Song dï muèn hay kh«ng c«ng nghiÖp ho¸ ë níc ta hiÖn nay tríc m¾t
nh»m x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt b¶o ®¶m t¨ng trëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn
v÷ng. Song cã lÏ sÏ lµ thiÕu sãt nÕu chóng ta kh«ng quan t©m gi¶i quyÕt tèt
nh÷ng vÊn ®Ò x· héi. Thùc tiÔn níc ta vµ kinh nghiÖm cña mét sè níc ®ang ph¸t
triÓn cho thÊy ngay tõ bíc ®Çu tiªn cña viÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc vµ ch¬ng tr×nh
ph¸t triÓn nhÊt thiÕt ph¶i ®¶m b¶o tÝnh ®ång bé gi÷a kinh tÕ x· héi, cïng víi sù
ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i x©y dùng nh÷ng mÆt thuéc h¹ tÇng cña ®êi sèng x· héi,
t¨ng trëng kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi, ph¸t triÓn v¨n
ho¸ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n.
Qua nh÷ng vÊn ®Ò ph©n tÝch trªn ta cã thÓ ®Þnh nghÜa:
C«ng nghiÖp ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tÊt yÕu nh»m t¹o nªn nh÷ng
chuyÓn biÕn c¨n b¶n vÒ kinh tÕ – x· héi cña ®Êt níc trªn c¬ së khai th¸c cã hiÖu
qu¶ c¸c nguån lùc vµ lîi thÕ trong níc, më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. X©y
dùng c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu ngµnh víi tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ ngµy cµng
hiÖn ®¹i.
* HiÖn ®¹i ho¸:
Khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i lµ nh©n tè then chèt cña hiÖn ®¹i ho¸. HiÖn
®¹i ho¸ cã néi dung lín vµ phong phó, bao gåm c¸c mÆt kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ v¨n
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ho¸. HiÖn ®¹i ho¸ thêng ®îc ®Þnh nghÜa lµ mét qu¸ tr×nh nhê ®ã c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn t×m c¸ch ®¹t ®îc sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, tiÕn hµnh c¶i c¸ch
chÝnh trÞ vµ cñng cè c¬ cÊu x· héi, nh»m tiÕn tíi mét hÖ thèng kinh tÕ x· héi vµ
chÝnh trÞ gièng hÖ thèng cña nh÷ng níc ph¸t triÓn hiÖn ®¹i ho¸ cìng bøc, dËp
khu«n sÏ lµm b¹i ho¹i cho quèc gia v× nã ®èi nghÞch víi b¶n s¾c d©n téc, thï
®Þch víi d©n chñ.
II. Mét sè vÊn ®Ò thùc tiÔn lý luËn trong qu¸ tr×nh
thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸.
1. Lý luËn chung:
Theo quan niÖm cña c¸c nhµ s¸ng lËp chñ nghÜa M¸c, lÞch sö s¶n xuÊt vËt
chÊt cña nh©n lo¹i ®· h×nh thµnh mèi quan hÖ kh¸ch quan, phæ biÕn: Mét mÆt,
con ngêi ph¶i quan hÖ víi giíi tù nhiªn nh»m biÕn ®æi giíi tù nhiªn ®ã, quan hÖ
nµy dîc biÓu hiÖn ë lùc lîng s¶n xuÊt, mÆt kh¸c, con ngêi ph¶i quan hÖ víi nhau
®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt, quan hÖ nµy ®îc biÓu hiÖn ë quan hÖ s¶n xuÊt. Lùc lîng
s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ hai mÆt ®èi lËp biÖn chøng cña mét thÓ thèng
nhÊt kh«ng thÓ t¸ch rêi – ph¬ng thøc s¶n xuÊt – mçi ph¬ng thøc s¶n xuÊt ®Æc
trng cho mét h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi nhÊt ®Þnh, vµ lÞch sö x· héi loµi ngêi lµ
lÞch sö ph¸t triÓn kÕ tiÕp nhau cña c¸c ph¬ng thøc cò l¹c hËu tÊt yÕu ®îc thay thÕ
b»ng ph¬ng thøc s¶n xuÊt míi, tiÕn bé h¬n. Trong mçi ph¬ng thøc s¶n xuÊt th×
lùc lîng s¶n xuÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. Lùc lîng s¶n xuÊt ch¼ng nh÷ng lµ thíc
®o thùc tiÔn cña con ngêi trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o tù nhiªn nh»m b¶o ®¶m sù tån
t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi mµ cßn lµm thay ®æi quan hÖ gi÷a ngêi víi
ngêi trong s¶n xuÊt, thay ®æi c¸c quan hÖ x· héi.
Tuy nhiªn nÕu lùc lîng s¶n xuÊt lµ c¸i cÊu thµnh nÒn t¶ng vËt chÊt cña
toµn bé lÞch sö nh©n lo¹i, th× quan hÖ s¶n xuÊt lµ c¸i t¹o thµnh c¬ së kinh tÕ x·
héi, lµ c¬ së thùc hiÖn ho¹t ®éng s¶n xuÊt tinh thÇn cña con ngêi cña toµn bé
nh÷ng quan hÖ t tëng, tinh thÇn vµ nh÷ng thiÕt chÕ t¬ng øng trong x· héi.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
C.M¸c ®· ®a ra kÕt luËn r»ng: x· héi loµi ngêi ph¸t triÓn tr¶i qua nhiÒu
giai ®o¹n cña sù ph¸t triÓn ®ã lµ sù vËn ®éng theo híng tiÕn lªn cña c¸c h×nh
thµnh kinh tÕ x· héi, lµ sù thay thÕ h×nh th¸i kinh tÕ nµy b»ng h×nh
th¸i kinh tÕ - x· héi kh¸c cao h¬n mµ gèc rÔ s©u xa cña nã lµ sù ph¸t triÓn kh«ng
ngõng cña lùc lîng s¶n xuÊt.
R»ng sù vËt vµ ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi lµ do t¸c ®éng
cña c¸c quy luËt kh¸ch quan.
Ph. Ang - ghen kh¼ng ®Þnh "LÞch sö tõ xa ®Õn nay ®· tiÕn triÓn theo mét
qu¸ tr×nh tù nhiªn, vµ vÒ c¨n b¶n còng bÞ chi phèi bëi quy luËt vËn ®éng nh
nhau". DÉu lu«n gi÷ quan niÖm coi sù ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ
qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn, bÞ chi phèi bëi quy luËt nh nhau vµ "mét x· héi ngay
c¶ khi ®· ph¸t hiÖn ra quy luËt tù nhiªn cña sù vËn ®éng cña nã ... còng kh«ng
thÓ nµo nhÈy qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn tù nhiªn hay dïng s¾c lÖnh ®Ó xo¸ bá
nhng giai ®o¹n ®ã, song C.M¸c còng cho r»ng "nã cã thÓ rót ng¾n vµ lµm dÞu bít
®îc nh÷ng c¬n ®au ®Î". §iÒu ®ã cã nghÜa r»ng qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn ch¼ng
nh÷ng cã thÓ diÔn ra tuÇn tù tõ h×nh thaÝ kinh tÕ x· héi nµy sang h×nh th¸i kinh tÕ
x· héi nµo ®ã, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ.
Nh÷ng t tëng c¬ b¶n ®ã trong häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi
chÝnh lµ c¬ së lý luËn cho phÐp chóng ta kh¼ng ®Þnh sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa,
hiÖn ®¹i ho¸ theo híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta hiÖn nay lµ phï hîp víi quy
luËt kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña d©n téc ta, cña thêi ®¹i.
Ngµy nay, trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi, c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn vÉn ®ang ®îc
coi lµ ph¬ng híng chñ ®¹o, ph¶i tr¶i qua cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. §èi víi níc
ta, khi nh÷ng t tëng c¬ b¶n trong häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi ®îc nhËn thøc l¹i mét c¸ch khoa häc vµ s©u s¾c víi t c¸ch lµ c¬ së lý luËn cña
c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc th× mét mÆt, chóng ta ph¶i ®Èy m¹nh sù
nghiÖp nµy trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi ®Ó nhanh chãng t¹o ra
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lùc lîng s¶n xuÊt, hiÖn ®¹i cho chÕ ®é x· héi míi. ë ®©y "c«ng nghiÖp ho¸ thùc
chÊt lµ x©y dùng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi. §ã kh«ng chØ
®¬n gi¶n lµ t¨ng thªm tèc ®é vµ tû träng cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trong nÒn kinh
tÕ, mµ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu g¾n víi c¨n b¶n c«ng nghiÖp, t¹o nÒn t¶ng
cho sù t¨ng trëng nhanh, hiÖu qu¶ cao vµ l©u bÒn cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc
d©n.
C«ng nghiÖp ho¸ ph¶i ®i ®«i víi hiÖn ®¹i ho¸, kÕt hîp nh÷ng bíc tiÕn tuÇn
tù vÒ c«ng nghÖ víi viÖc tranh thñ nh÷ng c¬ héi ®i t¾t, ®ãn ®Çu, h×nh thµnh
nh÷ng mòi nhän ph¸t triÓn theo tr×nh ®é tiªn tiÕn cña khoa häc c«ng nghÖ thÕ
giíi.
MÆt kh¸c chóng ta ph¶i chó träng x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng
ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng vµ theo ®Þnh híng XHCN.
§©y lµ hai nhiÖm vô ®îc thùc hiÖn ®ång thêi, chóng lu«n t¸c ®éng, thóc ®Èy hç
trî cïng ph¸t triÓn. Bëi lÏ "nÕu c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ t¹o nªn lùc lîng
s¶n xuÊt cÇn thiÕt cho chÕ ®é x· héi míi, th× viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn chÝnh lµ x©y dùng hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp".
Nh vËy, tõ quan ®iÓm cña C.M¸c vÒ kÕt cÊu chÝnh thÓ cña h×nh th¸i kinh tÕ
- x· héi víi t c¸ch lµ sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ
s¶n xuÊt c¬ së h¹ tÇng kiÕn tróc thîng tÇng, chóng ta hoµn toµn cã ®ñ c¬ së lý
luËn ®Ó kh¼ng ®Þnh r»ng: sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta hiÖn
nay lµ mét cuéc c¸ch m¹ng toµn diÖn, s©u s¾c vµ triÖt ®Ó t¸c ®éng s©u xa ®Õn tÊt
c¶ c¸c lÜnh vùc ®êi sèng x· héi ®Ó x©y dùng h×nh th¸i kinh tÕ x· héi ë níc ta.
NhiÖm vô lín lao mµ cuéc c¸ch m¹ng ®ã ph¶i thùc hiÖn lµ "t¹o ra nh÷ng ®iÒu
kiÖn thiÕt yÕu vÒ vËt chÊt - kü thuËt, vÒ con ngêi vµ khoa häc c«ng nghÖ, thóc
®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, nh»m gãp phÇn huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu
qu¶ mäi nguån lùc, kh«ng ngõng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, lµm cho nÒn kinh tÕ
t¨ng trëng nhanh vµ bÒn v÷ng, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n
d©n, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i trêng sinh th¸i".
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
a. Tæng kÕt, hÖ thèng, kh¸i qu¸t ho¸ cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn
®¹i ho¸:
- Nh ta ®· biÕt tõ khi chñ nghÜa x· héi ®uîc x©y dùng tÊt c¶ c¸c níc
XHCN ®Òu thùc hiÖn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung. C¬ chÕ nµy duy tr×
mét thêi gian kh¸ dµi vµ ®îc xem lµ ®Æc trng riªng biÖt cña chñ nghÜa x· héi.
ThËt sù th× kh«ng ph¶i nh vËy. NÒn kinh tÕ tËp chung kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm
riªng biÖt cña Chñ nghÜa x· héi, còng nh nÒn kinh tÕ thÞ trêng kh«ng ph¶i lµ duy
nhÊt ®îc thiÕt lËp trong chñ nghÜa t b¶n. NÒn kinh tÕ tËp chung ®· ®îc thiÕt lËp
trong chñ nghÜa t b¶n ®îc c¸c n¬c st b¶n ¸p dông tõ tríc khi nhiÒu níc x¸c lËp
XHCN nhng hä ®· xo¸ bá nã ®Ó chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng. Nhng c«ng b»ng
mµ nãi còng cha ph¶i lµ c¸i duy nhÊt ®¶m b¶o sù t ¨ng trëng vµ ph¸t triÓn x· héi
theo quan ®iÓm M¸c - Lªnin th× x· héi céng s¶n lµ mét x· héi tiªn tiÕn, con ngêi
cã thÓ "lµm theo n¨ng lùc hëng theo nhu cÇu" nhng thùc tÕ trong chñ nghi· x·
héi cña c¶i x· héi cha ®¹t ®Õn møc hÕt søc phong phó, d thõa vµ c¶ trong giai
®o¹n tiÕp theo, do vËy trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi th× tån t¹i nÒn
s¶n xuÊt kinh tÕ hµng ho¸, nÒn kinh tÕ thÞ trêng bíc ph¸t triÓn cao cña nÒn s¶n
xuÊt hµng ho¸ lµ lÏ ®¬ng nhiªn.
Nh÷ng n¨m võa qua víi viÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ViÖt Nam
®· lµm thÕ giíi ngì ngµng, ca ngîi. Tõ chç chóng ta cßn xa l¹, nay ®· héi nhËp
®îc víi nÒn kinh tÕ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i. TÊt c¶ nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ mµ chóng ta
®· ®¹t ®îc ®· nãi lªn c«ng cuéc ®æi míi ë níc ta lµ cuéc c¸ch m¹ng thËt sù.
- §æi míi ë níc ta kh«ng chØ giíi h¹n vÒ lÜnh vùc kinh tÕ mµ cßn t¹o ®iÒu
kiÖn cho chóng ta nhËn thøc míi chÝnh x¸c h¬n vÒ vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ
chñ nghÜa M¸c - lªnin t tëng Hå ChÝ Minh vÒ thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x·
héi, tríc ®©y ta nhËn thøc cha ®óng, h¬n thÕ ta cßn nhËn thøc sai lÇm nghiªm
träng ®Çy ¶o tëng duy ý chÝ vÒ m×nh. Chóng ta ®· nhËn thøc l¹i vµ ®¸nh gi¸ ®óng
sù thËt. Nhê ®æi míi t duy nhiÒu v¸n ®Ò vÒ c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®îc
nhËn thøc l¹i.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- B¶o vÖ vËn dông ph¸t triÓn s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c, t tëng Hå ChÝ Minh.
§ã lµ môc tiªu nhiÖm vô kh«ng kÐm phÇn quan träng, lµm sang tá thªm ý nghÜa
vai trß c¸ch m¹ng cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ cña níc ta hiÖn
nay. Chñ nghÜa M¸c - lªnin lµ khoa häc vµ lµ mét trong nh÷ng ®Ønh cao cña trÝ
tuÖ loµi ngêi, kh«ng cã ai cã thÓ phñ nhËn r»ng khi lý luËn ®ã ®îc qu¸n triÖt vµ
vËn dông ®óng ®¾n th× nh©n d©n thÕ giíi ®· lµm lªn biÕn cè lÞch sö vÜ ®¹i do vËy
§¶ng ta ®· tuyªn bã lÊy chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t tëng Hå ChÝ Minh lµm kim chØ
nam cho mäi ho¹t ®éng c¸ch m¹ng.
- C¸c níc t b¶n chñ nghi· ®· thùc hiÖn thµnh cêng quèc vÒ kinh tÕ, nhng
hä l¹i bÊt lùc tríc vÊn ®Ò gi¶i quyÕt quanhÖ x· héi hä mang t tëng b¶o thñ lÊy
hiÖn tîng che lÊp b¶n chÊt, c«ng cuéc ®æi míi môc ®Ých lµ v× kinh tÕ chø kh«ng
ph¶i lµ v× con ngêi. Mét x· héi vÉn tån t¹i së h÷u t nh©n vÒ t liÖu s¶n xuÊt lµ
chÝnh th× con ngêi chØ lµ kÎ lµm thuª lu«n bÞ bãc lét søc lao ®éng cña m×nh
kh«ng hëng quyÒn cña con ngêi. HiÖn nay §¶ng ta ®· ®i ®«i víi c«ng nghiÖp
ho¸ ®Êt níc ph¶i thùc hiÖn môc tiªu "æn ®Þnh chÝnh trÞ, x©y dùng nhµ níc ph¸p
quyÒn cña d©n, do d©n vµ v× d©n".
- Mét môc tiªu cùc kú quan träng thÓ hiÖn râ tÝnh c¸ch m¹ng cña c«ng
nghiÖp ho¸ ViÖt Nam ®ã lµ phÊn ®Êu x©y dùng níc ta trë thµnh quèc gia c«ng
nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ "d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng vµ v¨n minh".
b. §êng lèi chØ ®¹o:
- Néi dung cña c«ng nghiÖp ho¸ ë níc ta bao gåm 2 néi dung chñ yÕu lµ
trang bÞ kü thuËt vµ c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, x©y dùng c¬
cÊu kinh tÕ hîp lý.
- C¸c M¸c nhËn xÐt khoa häc lµ ®éng lùc cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i
ho¸". V× môc tiªu d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh, héi nghÞ TW
II mét lÇn n÷a nhÊn m¹nh "cïng víi gi¸o dôc vµ ®µo t¹o khoa häc vµ c«ng nghÖ
lµ quèc s¸ch hµng ®Çu lµ ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®Ó gi÷ v÷ng ®éc lËp d©n téc, x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi, lµ nh©n tè
quyÕt ®Þnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸"
- X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn
®¹i ho¸ lµ mét ho¹t ®éng cã ý thøc, cã kÕ ho¹ch vµ do ®ã tÊt yÕu ph¶i dùa vµo
nh©n tè d©n sè vµ nhu cÇu, ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ tiÒm tµng cña ®Êt níc, ®iÒu kiÖn
ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ, nguån vèn tÝch
lòy quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Theo qui luËt cña vËn ®éng th× ®Êu tranh lµ cha ®Î
cña vËn ®éng. ë níc ta lµ mét níc cã nÒn kinh tÕ thÊp th× viÖc tån t¹i 5 thµnh
phÇn kinh tÕ lµ tÊt yÕu. 5 thµnh phÇn ®ã lµ: kinh tÕ nhµ níc (quèc doanh), kinh tÕ
tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ, kinh tÕ t nh©n vµ kinh tÕ t b¶n nhµ níc trong ®ã kinh tÕ
nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o díi sù l·nh ®¹o cña Nhµ níc. ViÖc tån t¹i 5 thµnh
phÇn kinh tÕ lµ kh¸ch quan nhng kiÓm so¸t ®îc nh»m ®¶m b¶o c¸c qui luËt cña
c¹nh tranh (cã c¹nh tranh míi cã ph¸t triÓn) cña néi bé ngµnh kinh tÕ theo híng
XHCN.
Tæng kÕt: NhËn thøc sai lÇm vÒ chñ nghÜa x· héi vµ vÒ thêi kú qu¸ ®é, tõ
nhËn thøc trªn nÒn trong thùc tiÔn kh«ng thÓ dÉn ®Õn nh÷ng sai lÇm n«n nãng
trong c¸ch lµm vµ bíc ®i, thiÕu kÕt hîp hµi hoµ qu¸ tr×nh vËn dông quy luËt tuÇn
tù víi qui luËt nh¶y vät, ®Ó t×m ra m« h×nh ph¸t triÓn nhanh, ®a níc ta ph¸t triÓn
theo ®Þnh híng ®· ®Þnh.
- ¸p dông mét c¸ch m¸y mãc m« h×nh "kinh tÕ chØ huy" vµ theo ®ã lµ c¬
chÕ quan liªu bao cÊp mang nÆng tÝnh hiÖn vËt kÐo dµi, chÝnh m« h×nh vµ c¬ chÕ
nµy ®· vi ph¹m nghiªm träng qui luËt lîi Ých cña ngêi lao ®éng vµ cña chñ thÓ
kinh tÕ. V« t×nh hay h÷u ý ®· xo¸ ®i nh÷ng mÆt tÝch cùc cña kinh tÕ thÞ trêng,
lµm k×m h·m sù ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ vµ lùc lîng s¶n xuÊt.
2. Thùc tiÔn:
A. Kinh nghiÖm cña c¸c níc ®i tríc cho thÊy mäi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp
ho¸ thµnh c«ng cho ®Õn nay ®Òu ®ßi hái ph¶i cã c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y:
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+ Thø nhÊt lµ thÞ trêng. LÞch sö nh©n lo¹i cha cã mét quèc gia nµo khi
c«ng nghiÖp ho¸ mµ kh«ng cÇn ®Õn thÞ trêng, vèn, c«ng nghÖ, lao ®éng, tµi
nguyªn. C¸c chÝnh s¸ch tù do ho¸ th¬ng m¹i, gi¸ c¶, tÝn dông ... Lµ cùc kú quan
träng trong viÖc më réng thÞ trêng trong níc cßn thÞ trêng ngoµi níc, trong thêi
kú tríc c¸c quèc gia ®· ph¶i dïng chiÕn tranh ®Ó ph©n chia thÞ trêng thÕ giíi.
Ngµy nay ngêi ta kh«ng cßn chiÕn tranh mµ vÉn më réng thÞ trêng th«ng qua
tho¶ thuËn ký kÕt c¸c hiÖp nghÞ th¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia trªn c¬ së hai bªn
cïng cã lîi. §èi víi ViÖt Nam th× thÞ trêng cã ý nghÜa rÊt quan träng, ®ång thêi
ViÖt Nam lµ thÞ trêng hÊp dÉn cho viÖc ®Çu t níc ngoµi.
+ Nguån nh©n lùc: §©y lµ mét trong nh÷ng h¹t nh©n cña lùc lîng s¶n
xuÊt. Thùc tÕ ë c¸c níc ®· tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ cho thÊy lµ
viÖc x¸c lËp mét c¬ cÊu nguån nh©n lùc thÝch hîp, ®Çu t tµi chÝnh ®ñ cho gi¸o
dôc vµ y tÕ, thùc hiÖn c¬ chÕ thÞ trêng trong viÖc sö dông nh©n lùc kÕt hîp víi
chÝnh s¸ch u ®·i.
Lµ nguån gèc c¬ b¶n cña thµnh c«ng. §èi víi ViÖt Nam kh«ng cßn con ®êng nµo kh¸c lµ hîp t¸c trung t©m kü thuËt cã nguån nh©n lùc chÊt lîng cao
®ång thêi ®Èy m¹nh gi¸o dôc ®µo tµo.
+ Thø ba lµ c«ng nghÖ vµ vèn: §Ó ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt phï hîp víi
quan hÖ s¶n xuÊt cña XHCN th× kh«ng thÓ kh«ng cÇn ®Õn c«ng nghÖ vµ vèn.
Thùc tÕ cho thÊy c¸c níc ®i tríc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Òu
dùa chñ yÕu vµo ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ vèn. §èi víi ViÖt Nam th× thu hót vèn
vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña níc ngoµi lµ cÇn thiÕt ®ång thêi cã chÝnh s¸ch thu hót
vèn trong níc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ víi 3 ®Æc trng chñ yÕu trªn m« h×nh c«ng
nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt nam ph¶i tËn dông tèi ®a lîi thÕ cña nÒn kinh tÕ
ph¸t triÓn cao h¬n, cã chÝnh s¸ch cô thÓ ®óng ®¾n ®Ó ®iÒu chØnh sù vËn ®éng cña
c¸c nh©n tè trªn phôc vô ®¾c lùc vµo thùc tiÔn.
c. Nh÷ng thuËn lîi khã kh¨n
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
* Nh÷ng khã kh¨n:
TiÕn hµnh CNH – H§H theo ®Þnh híng XHCN lµ môc tiªu con ®êng ph¸t
triÓn lín nhÊt quan träng nhÊt cña níc ta trong giai ®o¹n tíi. Trong thêi kú ®Çu
cña CNH – H§H chóng ta cßn ®øng tríc nhiÒu ®iÒu míi mÎ, nhËn thøc vÒ
CNH, H§H cßn h¹n chÕ bëi níc ta võa tho¸t khái hai cuéc chiÕn tranh tµn khèc,
®iÓm xuÊt ph¸t kinh tÕ thÊp tõ mét c¬ cÊu kinh tÕ mÊt c©n ®èi vµ kÕt cÊu h¹ tÇng
thÊp kÐm. Vèn lµ ch×a kho¸ lµ nh©n tè quan träng ®Ó thùc hiÖn CNH, H§H thÕ
nhng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cho qu¸ tr×nh nµy rÊt bÞ h¹n chÕ. HiÖn nay trong
tæng sè vèn dïng ®Ó ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña nhµ níc th× vèn trong níc chØ cã
25% cßn 75% lµ vay nî níc ngoµi. Qu¶n lý vµ sö dông kÐm hiÖu qu¶ cïng víi
tham nhòng sÏ dÉn ®Õn nguy c¬ g¸nh nÆng nî nÇn lín vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî khã
kh¨n.
TiÕp ®ã, bèi c¶nh quèc tÕ vµ khu vùc võa t¹o ra thêi c¬ thuËn lîi võa ®Æt ra
nh÷ng thö th¸ch nguy c¬. §Æc biÖt lµ nguy c¬ tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ so víi
nhiÒu níc trong khu vùc vÉn lµ thö th¸ch to lín vµ gay g¾t do ®iÓm xuÊt ph¸t cña
ta qu¸ thÊp, l¹i ph¶i ®i lªn trong m«i trêng c¹nh tranh quyÕt liÖt (V¨n kiÖn
§H§B toµn quèc lÇn thø VII, NXB chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 1996, Tr 79). Níc
ta l¹i n»m ë khu vùc ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng vµ BiÓn §«ng, n¬i ®ang cã nh÷ng
diÔn biÕn phøc t¹p, n¬i ®ang tiÒm Èn mét sè nh©n tè cã thÓ g©y mÊt æn ®Þnh.
DÊu Ên cña c¬ chÕ qu¶n lý cò c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao
cÊp cha xãa bá hÕt c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc cßn ®ang trong
qu¸ tr×nh h×nh thµnh. Qu¶n lý kinh tÕ x· héi cßn nhiÒu yÕu kÐm, thñ tôc hµnh
chÝnh rêm rµ, bé m¸y hµnh chÝnh cång kÒnh kÐm hiÖu qu¶... cã ¶nh hëng kh«ng
nhá ®Õn tiÕn tr×nh CNH, H§H ®Õn viÖc thu hót ®Çu t chuyÓn giao c«ng nghÖ...
§Æc biÖt tÖ quan liªu tham nhòng vµ suy tho¸i vÒ phÈm chÊ, ®¹o ®øc cña mét bé
phËn c¸n bé ®¶ng viªn... lµm cho c¸c chñ tr¬ng vµ chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ
níc bÞ thi hµnh sai lÖch dÉn tíi chÖch híng ®ã còng lµ m¶nh ®Êt thuËt lîi cho
diÔn biÕn hoµ b×nh.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
* Nh÷ng thuËn lîi.
Bíc vµo thêi kú CNH, H§H níc ta cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi.
Trªn thÕ giíi c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®ang ph¸t triÓn vµo tr×nh ®é
ngµy cµng cao, thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ thÕ giíi, quèc tÕ
ho¸ nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi. §©y lµ mét thêi c¬ thuËn lîi cho phÐp chóng
ta cã thÓ khai th¸c ®îc nh÷ng yÕu tè nguån lùc bªn ngoµi (vèn, c«ng nghÖ thÞ trêng...) vµ nh÷ng nguån lùc bªn trong cña ®Êt níc cã hiÖu qu¶, thùc hiÖn CNH,
H§H rót ng¾n, kÕt hîp c¸c bíc ®i tuÇn tù víi nh¶y vät, võa t¨ng tèc, võa ch¹y tríc, ®ãn ®Çu.
Nhµ níc tiÕn hµnh CNH, H§H ®i sau chóng ta cã lîi thÕ cña con ngêi ®i
sau. Chóng ta cã thÓ tiÕn hµnh ®îc nh÷ng thÊt b¹i mµ nh÷ng níc ®i tríc gÆp ph¶i.
Lîi dông c¬ héi lµ ®i th¼ng vµo c«ng nghÖ tiªn tiÕn thÝch hîp víi ViÖt Nam, ®¹t
®îc sù ph¸t triÓn nhanh bÒn v÷ng.
§Êt níc sau 10 n¨m ®æi míi ®· ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ – x· héi
nhiÒu tiÒn ®Ó cÇn thiÕt cho CNH, H§H ®· ®îc t¹o ra, chóng ta ®· vµ ®ang cã
nh÷ng thÕ vµ lùc míi, c¶ bªn trong vµ bªn ngoµi ®Ó bíc vµo mét thêi kú ph¸t
triÓn míi.
Níc ta cã vÞ trÝ ®Þa lý kh¸ thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn vµ giao lu kinh tÕ.
N»m trªn b¸n ®¶o §«ng D¬ng gÇn trung t©m §«ng Nam ¸ ViÑt Nam lµ cöa ngâ
®Çu mèi giao th«ng cña c¸c tuyÕn ®êng quèc tÕ quan träng, n¬i diÔn ra c¸c ho¹t
®éng kinh tÕ s«i ®éng vµ ®îc coi lµ khu vùc ph¸t triÓn n¨ng ®éng nhÊt hiÖn nay.
Do ®ã, chóng ta cã ®iÒu kiÖn ®Ó më réng c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cã ®iÒu
kiÖn thu nhËp vµ xö lý th«ng tin nhanh chãng.
Sù kiÖn ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN ngµy
28/7/1995 vµ Mü bá lÖnh cÊm vËn 3/2/1994 më ra mét híng ph¸t triÓn míi cña
nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Chóng ta cã thªm ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó héi nhËp kinh tÕ
víi khu vùc vµ thÕ giíi.
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Bªn c¹nh ®ã t×nh h×nh kinh tÕ chÝnh trÞ tù æn ®Þnh nÒn kinh tÕ hµnh ho¸
nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc,
nguån lùc vËt chÊt ®îc t¨ng cêng møc sèng nh©n d©n t¨ng nhanh râ rÖt, s¶n lîng
l¬ng thùc thùc phÈm ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ; nÕu nh 1996 níc ta xuÊt khÈu g¹o thø
3 trªn thÕ giíi th× ®Õn cuèi 1997 níc ta ®· vît lªn ®øng thø 2 trªn thÕ giíi xuÊt
khÈu g¹o sau Mü, nÒn kinh tÕ b¾t ®Çu cã tÝch luü trong n¨m 1991 – 1995 nhÞp
®é t¨ng hµng n¨m vÒ GNP ®¹t 8,2% vèn ®Çu t toµn x· héi n¨m 1990 chiÕm
18,8% GNP ®Õn 1995 t¨ng lªn 27,4% GNP. Sù nghiÖp gi¸o dôc ®µo t¹o cña ®Êt
níc cã nhiÒu tiÕn bé, tr×nh ®é d©n trÝ ®îc n©ng lªn nhê ®ã cã thÓ tiÕp thu dÔ dµng
nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt phôc vô cho qu¸ tr×nh CNH, H§H.
Ngoµi ra níc ta cßn cã nh÷ng thuËn lîi quan träng kh¸c vµ nã ®îc coi lµ
nguån néi lùc kh«ng thÓ thiÕu ®îc cho qu¸ tr×nh CNH, H§H: cã chÕ ®é chÝnh
s¸ch u viÖt phï hîp cho tõng ngµnh nghÒ, nguån nh©n lùc dåi dµo, tµi nguyªn
thiªn nhiªn ®a d¹ng, phong phó.
Nh vËy qua ph©n tÝch trªn ta thÊy víi nh÷ng tiÒm n¨ng trªn céng víi ®êng
lèi chÝnh s¸ch ®óng ®¾n chóng ta cã thÓ tranh thñ ®îc thêi c¬ thuËn lîi vît qua
nh÷ng thö th¸ch, thùc hiÖn th¾ng lîi céng víi ®êng lèi chÝnh s¸ch ®óng ®¾n
chóng ta cã thÓ tranh thñ ®îc thêi c¬ thuËn lîi vît qua nh÷ng thö th¸ch, thùc
hiÖn th¾ng lîi c«ng cuéc CNH, H§H ®Êt níc thµnh mét níc c«ng nghiÖp vµo
n¨m 2000.
C¨n cø vµo sù ®æi míi thùc sù toµn diÖn vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn cña qu¸
tr×nh CNH ë níc ta chia lµm hai giai ®o¹n c¬ b¶n: giai ®o¹n tõ 1960 – 1980 vµ
giai ®o¹n 1986 ®Õn nay
* Giai ®o¹n 1960 – 1986:
§Æc ®iÓm c¬ b¶n cña giai ®o¹n nµy lµ thùc hiÖn mét chiÕn lîc nhÊt qu¸n
®îc x¸c ®Þnh tõ §¹i héi §¶ng lao ®éng ViÖt Nam lÇn thø III (9/1960). T¹i ®¹i héi
nµy §¶ng ta kh¼ng ®Þnh: NhiÖm vô trung t©m cña c¶ thêi kú qu¸ ®é ë miÒn B¾c
níc ta lµ c«ng nghiÖp ho¸ XHCN, mµ vÊn ®Ò mÊu chèt lµ u tiªn ph¸t triÓn c«ng
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nghiÖp nÆng. Chñ tr¬ng vÒ c«ng nghiÖp ho¸ lµ: X©y dùng mét nÒn kinh tÕ XHCN
c©n ®èi vµ hiÖn ®¹i, kÕt hîp c«ng nghiÖp víi n«ng nghiÖp, lÊy n«ng nghiÖp lµm
nÒn t¶ng u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng mét c¸ch hîp lý, ®ång thêi ra søc
ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ... Thùc hiÖn chiÕn lîc nµy, chóng ta
®· tËp trung mét nguån lùc trong níc vµ níc ngoµi, tranh thñ viÖn trî, gióp ®ì
cña c¸c níc XHCN ®Çu t trang bÞ l¹i vµ x©y dùng míi hµng lo¹t c¸c c¬ së s¶n
xuÊt vµ c¸c ngµnh kinh tÕ. ChØ trong mét thêi gian ng¾n chóng ta ®· h×nh thµnh
mét c¬ cÊu kinh tÕ ®a ngµnh trong ®ã c¸c ngµnh quan träng nh c¬ khÝ, luyÖn
kim, khai th¸c than...
C¬ cÊukinh tÕ ®· cã sù cÊu tróc l¹i, tû träng gi¸ trÞ s¶n phÈm c«ng nghiÖp
trong tæng s¶n phÈm, x· héi kh«ng ngõng t¨ng tõ 31,7%(1960) lªn 42,7%(1978).
N«ng nghiÖp gi¶m tõ 31,5% xuèng 29,3%khèi lîng vèn ®Çu t vµ gi¸ trÞ tµi s¶n
cè ®Þnh trong c¸c ngµnh t¨ng nhanh ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp nÆng.
Sau 1975 t×nh h×nh trong vµ ngoµi níc cã nhiÒu thay ®æi lín. Tèc ®é t¨ng
b×nh qu©n vÒ s¶n phÈm x· héi chØ ®¹t b×nh qu©n 1,4, héi chi ng©n s¸ch 2,1 lÇn
trong thêi kú 1976 – 1980.
§¹i héi §¶ng lÇn thø V kh¼ng ®Þnh: Néi dung cña c«ng nghiÖp ho¸
XHCN trong 5 n¨m (1981 – 1985) vµ nh÷ng n¨m 80 ta tËp trung søc ph¸t triÓn
m¹nh n«ng nghiÖp lµ mÆt trËn hµng ®Çu, ®a n«ng nghiÖp lªn s¶n xuÊt lín XHCN
ra søc ®Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng tiªu dïng tiÕp tôc x©y dùng mét sè ngµnh c«ng
nghiÖp nÆng quan träng. Nhê kÕt qu¶ cña sù ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt, ®Çu t
nµy ®· ®¹t ®îc nh÷ng tiÕn ®é ®¸ng kÓ. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n tæng s¶n phÈm x·
héi 7,3% thu nhËp quèc d©n t¨ng 6,4%, c«ng nghiÖp 9,5% n«ng nghiÖp 5,1%.
Song viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt diÔn ra chËm, øng dông khoa häc kü thuËt
vµ møc ®é ®æi míi trang bÞ kü thuËt thÊp, chËm. NÒn kinh tÕ vÉn khñng ho¶ng
t×nh h×nh kinh tÕ vÉn tiÕp tôc khã kh¨n.
* Giai ®o¹n tõ 1956 ®Õn nay
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
§©y lµ thêi kú ®æi míi mét c¸ch toµn diÖn vµ ®ång bé c¶ vÒ quan ®iÓm,
nhËn thøc còng nh tæ chøc chñ ®¹o thùc hiÖn CNH ®Êt níc. §¹i héiVI kh¼ng
®Þnh: “tiÕp tôc x©y dùng tiÒn ®Ò cÇn thiÕt cho viÖc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸
XHCN trong chÆng ®êng tiÕp theo” vµ tríc m¾t lµ trong kÕ ho¹ch 5 n¨m 1986 –
1990, ph¶i thùc sù tËp trung søc ngêi søc cña vµo viÖc thùc hiÖn cho ®îc ba môc
tiªu vÒ l¬ng thùc, thùc phÈm, hµng tiªu dïng vµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu... Sù
chuyÓn híng chiÕn lîc cïng víi nh÷ng thay ®æi trong c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ®·
thu ®îc nh÷ng hiÖu qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. Mét thµnh tùu kh¸c vÒ ®æi míi kinh tÕ lµ
chóng ta bíc ®Çu h×nh thµnh mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn
®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Nhê ®ã trong thêi kú tõ
1986 – 1990 chóng ta ®· ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng b×nh qu©n cña tæng s¶n phÈm x·
héi lµ 4,5% thu nhËp quèc d©n 3,9% gi¸ trÞ s¶n lîng c«ng nghiÖp 3,9%, n«ng
nghiÖp 3,8% gi¸ trÞ xuÊt khÈu 28%, nhËp khÈu 8%. Mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu
c¬ b¶n ®îc h×nh thµnh: dÇu má, than ®¸, l©m, h¶i s¶n, g¹o. LÇn ®Çu tiªn sau h¬n
30 n¨m chóng ta gÇn nh lËp ®îc c©n®èi gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu trong t×nh
h×nh nguån viÖn trî tõ Liªn X« vµ c¸c níc §«ng ¢u kh«ng cßn n÷a.
3. Néi dung CNH –H§H trong nh÷ng n¨m tíi cuèi thËp kû 90.
C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn g¾n liÒn víi nh÷ng
chÆng ®êng nhÊt ®Þnh. Trong mçi chÆng ®êng ®ã, CNH – H§H®îc tiÕn hµnh
víi néi dung kh¸c nhau vµ tÊt yÕu ®îc hoµn thµnh víi tèc ®é kh«ng gièng nhau.
a. §Æc biÖt coi träng CNH – H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n.
- Ph¸t triÓn toµn diÖn n«ng, l©m, ng, nghiÖp g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn
n«ng, l©m, thuû s¶n vµ liªn kÕt víi c«ng nghiÖp ë ®« thÞ.
- Thùc hiÖn thñy lîi ho¸, ®iÖn khÝ ho¸, c¬ giíi ho¸ vµ hãa häc ho¸.
- Ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ, lµng nghÒ truyÒn thèng vµ c¸c ngµnh nghÒ
míi bao gåm tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, hµng
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
xuÊt khÈu, c«ng nghiÖp khai th¸c vµ chÕ biÕn c¸c nguån nguyªn liÖu phi n«ng
nghiÖp, c¸c lo¹i h×nh dÞch vô phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh©n d©n.
- Hoµn thµnh c¬ b¶n viÖc giao ®Êt, giao rõng cho hé n«ng d©n, ®iÒu chØnh
viÖc ph©n bæ vèn vµ huy ®éng thªm nhiÒu nguån vèn cho ph¸t triÓn n«ng, l©m,
ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n.
b. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp.
¦u tiªn c¸c ngµnh chÕ biÕn l¬ng thùc – thùc phÈm s¶n xuÊt hµng tiªu
dïng, hµng xuÊt khÈu c«ng nghiÖp ®iÖn tö, c«ng nghÖ th«ng tin, ph¸t triÓn cã
chän läc, mét sè c¬ së c«ng nghiÖp nÆng nh: n¨ng lîng, nhiªn liÖu vËt liÖu x©y
dùng, c¬ khÝ chÕ t¹o, ®ãng vµ söa tµu thñy, ho¸ chÊt.
c. X©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng.
- Kh¾c phôc t×nh tr¹ng xuèng cÊp cña hÖ thèng giao th«ng hiÖn cã b»ng
c¸ch kh«i phôc n©ng cÊp vµ më réng nh÷ng tuyÕn giao th«ng träng yÕu. Më
thªm ®êng ®Õn c¸c vïng s©u, vïng xa c¶i t¹o, n©ng cÊp mét sè c¶ng s«ng, c¶ng
biÓn, s©n bay x©y dùng dÇn c¶ng biÓn níc s©u.
- TiÕp tôc ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i ho¸ m¹ng th«ng tin liªn l¹c quèc gia, më
räng m¹ng líi ®iÖn ®¸p øng nhu cÇu vµ cung cÊp ®iÖn æn ®Þnh. C¶i thiÖn viÖc cÊp
tho¸t níc ë ®« thÞ, thªm nguån níc s¹ch cho n«ng th«n.
d. Ph¸t triÓn nhanh du lÞch
C¸c dÞch vô hµng kh«ng, hµng h¶i, bu chÝnh viÔn th«ng, th¬ng m¹i, vËn t¶i
vµ c¸c dÞch vô phôc vô cuéc sèng nh©n d©n. Tõng bíc ®a níc ta trë thµnh mét
trung t©m du lÞch, th¬ng m¹i dÞch vô cã tÇm cì trong khu vùc.
e. Ph¸t triÓn hîp lý c¸c vïng l·nh thæ.
- ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ l·nh thæ trªn c¬ së khai th¸c triÖt ®Ó c¸c lîi
thÕ, tiÒm n¨ng cña tõng vïng, liªn kÕt hç trî nhau, lµm cho tÊt c¶ c¸c vïng ®Òu
ph¸t triÓn.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
§Çu t ë møc cÇn thiÕt cho c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t
triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Chóng ta cÇn lµm gi¶m bít sù chªnh lÖch qu¸ lín
vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi gi÷a c¸c vïng, coi ®©y lµ mét träng t©m chØ
®¹o cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp. H×nh thµnh m¹ng líi ®« thÞ hîp lý, tr¸nh kh«ng t¹o
thµnh c¸c siªu ®« thÞ . T¨ng cêng c«ng t¸c quy ho¹ch vµ qu¶n lý ®« thÞ.
g.Néi dung cuèi cïng lµ më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i.
- §ã lµ viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, coi xuÊt khÈu lµ híng u tiªn vµ lµ träng
®iÓm cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. T¹o thªm c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc. Gi¶m tû
träng s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ t¨ng tû träng s¶n phÈm chÕ biÕn s©u vµ t×nh tr¹ng
hµng xuÊt khÈu. N©ng cao tû träng phÇn gi¸ trÞ gia t¨ng trong qu¸ tr×nh hµng
nhËp khÈu. Gi¶m dÇn nhËp siªu, cã chÝnh s¸ch b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt trong níc.
- §iÒu chØnh c¬ cÊu thÞ trêng ®Ó võa héinhËp khu vùc, võa héi nhËp toµn
cÇu, xö lý ®óng ®¾n lîi Ých gi÷a ta víi ®èi t¸c, t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ...
C. Ph¬ng híng néi dung, môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸
Ph¬ng híng hiÖn nay lµ c«ng nghiÖp ho¸ theo híng hiÖn ®¹i ho¸ vµ c«ng
nghiÖp ho¸ ph¸t triÓn theo m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ rót ng¾n. M« h×nh nµy thõa
kÕ tÊt c¶ u viÖt cña m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë c¸c níc trªn thÕ giíi ®ång th¬×
tÝnh ®Õn ®Æc ®iÓm cô thÓ t hiªn nhiªn cña con ngêi ViÖt Nam.
Cho ®Õn nay ViÖt nam sau 10 n¨m ®æi míi ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to
lín, cã ý nghÜa quan träng, t¹i §¹i héi §¶ng VIII §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh "níc ta
®· ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi nhng mét sè mÆt cßn cha v÷ng ch¾c.
NhiÖm vô ®Ò ra cho chÆng ®êng ®Çu cña thêi kú qu¸ ®é lµ chuÈn bÞ tiÒn ®Ò cho
c«ng nghiÖp ho¸ ®· c¬ b¶n hoµn thµnh cho phÐp níc ta chuyÓn sang thêi kú ®Èy
m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
III. ý kiÕn c¸ nh©n:
1. §Ó c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ thµnh c«ng:
20
.DOC 
26 
30 
98 
