Tài liệu Báo cáo thực hành ctxhcn đ5ct

ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG - Xà HỘI KHOA CÔNG TÁC Xà HỘI -----š š › › ----- BÁO CÁO THỰC HÀNH CÔNG TÁC Xà HỘI CÁ NHÂN Họ tên sinh viên: Lớp: Đ5CT1 (nhóm 4) Mã sinh viên: MSV:????? Địa điểm: thôn Cát Động – thị trấn Kim Bài – Thanh Oai – HN Giảng viên hướng dẫn: Ths.Nguyễn Thị Thanh Hương CN.Nguyễn Tuấn Long CN.Vũ Xuân Dũng Hà Nội, tháng 9 năm 2013 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình LỜI NÓI ĐẦU Công tác xã hội là một ngành, nghề mới tại Việt Nam. Do vậy, nhận thức của mọi người về Công tác xã hội vẫn còn rất nhiều hạn chế. Thứ nhất, nhiều người đồng nhất và nhầm lẫn công tác xã hội với làm từ thiện, ban ơn, ban phát hoặc nhầm lẫn công tác xã hội với các hoạt động xã hội của các tổ chức, đoàn thể... Thứ hai, vai trò, vị thế cũng như tính chất chuyên nghiệp của công tác xã hội ở Việt Nam chưa được khẳng định. Do vậy, để phát triển công tác xã hội ở Việt Nam cần có sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, có sự liên kết giữa các cơ sở đào tạo và cơ sở thực hành công tác xã hội chuyên nghiệp. Bởi vì, công tác xã hội là một hệ thống liên kết các giá trị, lý thuyết và thực hành. Công tác xã hội là trung tâm, tổng hợp, kết nối và trực tiếp tham gia vào đảm bảo an sinh xã hội. Giá trị của công tác xã hội dựa trên cơ sở tôn trọng quyền lợi, sự bình đẳng, giá trị của mỗi cá nhân, nhóm và cộng đồng. Giá trị được thể hiện trong các nguyên tắc hoạt động cũng như các quy điều đạo đức của công tác xã hội. Thực hành công tác xã hội nhằm đến các đối tượng yếu thế trong xã hội. Nhân viên công tác xã hội sử dụng các kỹ năng, kỹ thuật và hoạt động đa dạng phù hợp với từng đối tượng thân chủ cụ thể. Các mô hình can thiệp trong thực hành bao gồm các tiến trình trợ giúp thân chủ đến việc tham gia vào chícnh sách, hoạch định và phát triển xã hội nhằm đảm bảo hệ thống an sinh xã hội toàn diện. Do vậy, thực hành công tác xã hội là một vấn đề quan trọng trong quá trình đào tạo công tác xã hội. Thông qua quá trình thực hành công tác xã hội, sinh viên được rèn luyện kỹ năng, vận dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn. Ngoài ra, giúp cho sinh viên thấy được vai trò, vị trí và trách nhiệm của công tác xã hội đối với cá nhân, nhóm và cộng đồng. Nhóm sinh viên thực tế chúng tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn đối với toàn thể giảng viên Khoa Công tác xã hội, trường Đại học Lao động - Xã hội, với sự Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? 2 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình giảng dạy, hướng dẫn và quan tâm của cô Nguyễn Thị Thanh Hương, thầy Nguyễn Tuấn Long và thầy Vũ Xuân Dũng cùng sự hợp tác của người dân và cán bộ thôn Cát Động - thị trấn Kim Bài - huyện Thanh Oai - Hà Nội đã giúp đỡ chúng tôi hoàn thành đợt thực tế này. Hà Nội, tháng 9 năm 2013 Sinh viên: Nguyễn Xuân Tuân Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? 3 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình NỘI DUNG I. GIỚI THIỆU VỀ CƠ SỞ THỰC TẾ Thôn Cát Động nằm cách trung tâm Hà Nội tầm 25km về phía Đông, thuộc thị trấn Kim Bài, huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội. Vì nằm bên cạnh đường quốc lộ 21B nên thôn Cát Động có nhiều tuyến xe buýt, xe khách từ các bến xe trong thành phố Hà Nội về thẳng thôn, vì vậy rất thuận tiện trong việc giao thông đi lại, trao đổi, buôn bán hàng hóa. Về địa giới, phía Đông thôn giáp xã Tam Hưng, phía Tây giáp xã Kim An, phía Nam giáp xã Đỗ Động và xã Kim Thư, phía bắc giáp xã Thanh Mai. Thôn Cát Động có diện tích gần 2 km2 với 2/3 là đất làm nông nghiệp, còn 1/3 là đất dân cư ở. Thôn Cát Động có 4 cụm dân cư (tương ứng với 4 đội sản xuất) với 531 hộ dân, có 2437 nhân khẩu. Người dân trong thôn đều được hưởng đầy đủ các điều kiện thiết yếu như điện thắp sáng, nước sạch dùng trong sinh hoạt hàng ngày. Người dân ở đây chủ yếu sống bằng nghề nông truyền thống. Nhờ bồi đắp màu mỡ từ sông Đáy nên công việc trồng trọt của người dân cũng khá thuận lợi nên kinh tế dù không nhiều nhưng cũng ổn định, đời sống không gặp quá nhiều khó khăn. Thôn Cát Động 14 năm nay đều đạt danh hiệu Thôn văn hóa với nhiều hoạt động văn hóa xã hội sôi động rất được sự quan tâm hưởng ứng của toàn bộ người dân. Tại thôn cũng có nhiều Hội, Câu lạc bộ hoạt động hiệu quả như Hội phụ nữ, Hội Nông dân, Hội người cao tuổi, Câu lạc bộ Phòng chống bạo lực gia đình, Câu lạc bộ Văn hóa văn nghệ,... Những năm gần đây, khi được sát nhập vào Hà Nội, huyện Thanh Oai nói chung và thôn Cát Động nói riêng đã nhận được sự quan tâm, đầu tư của nhà nước về mọi mặt. Chính vì vậy mà thôn Cát Động ngày càng phát triển hơn nữa. Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? 4 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình Cùng với những truyền thống tốt đẹp từ ngàn xưa, người dân xóm Bến vẫn tiếp tục thi đua để xây dựng một cuộc sống giàu đẹp, góp phần vào sự phát triển không ngừng của đất nước, cùng đất nước tiến lên trên con đường hội nhập quốc tế. II. TIẾN TRÌNH TRỢ GIÚP THÂN CHỦ 1. Hoàn cảnh tiếp cận thân chủ Mỗi khóa học ngành Công tác xã hội - trường Đại học Lao động Xã hội chúng tôi đều có một chuyến đi thực tế nhằm áp dụng những kiến thức đã học được ở trên lớp vào thực tế công việc và trau dồi kinh nghiệm cho bản thân. Ngay từ khi bắt đầu môn học chúng tôi cũng đã xác định và chuẩn bị tinh thần cho những chuyến đi thực tế để có thể thực hành những kỹ năng, những phương pháp của ngành học của mình. Nhóm sinh viên khóa Đ5 chúng tôi năm nay cũng được chia thành từng nhóm nhỏ và đi thực hành tại các địa điểm tự chọn cách trường tối đa 30km. Và nhóm chúng tôi đã quyết định chọn thôn Cát Động - thị trấn Kim Bài - huyện Thanh Oai - Hà Nội. Vào ngày thứ 2 sống tại thôn, trong khi đi thâm nhập cộng đồng, chúng tôi đã gặp một gia đình ở Đội 1 và tôi đã rất ấn tượng với hình ảnh mà mình nhìn thấy, đó là bởi sự trẻ con, non nớt của một bà mẹ trẻ đang cho con ăn. Trong thời gian đầu ở địa phương, chúng tôi đã gặp gỡ các Ban, ngành, đoàn thể của thôn và tôi đã được giới thiệu về trường hợp của em Thanh - bà mẹ mà mấy hôm trước tôi đã gặp - một bà mẹ trẻ 17 tuổi gặp rất nhiều khó khăn trong cuộc sống. Tôi đã nghĩ về em gái đó, người chỉ bằng tuổi em gái tôi ở nhà, tôi thật không thể tưởng tưởng ra khi ở độ tuổi đấy thì em lo liệu thế nào cho cuộc sống hôn nhân của mình ? Không biết ở độ tuổi đấy thì em sẽ nuôi con như thế nào ? Tôi quyết định sẽ tiếp cận Thanh không chỉ vì em làm tôi thấy khó hiểu, lo lắng mà còn bởi khi thấy Thanh, tôi cảm nhận được sự lặng lẽ, nét buồn sâu thẳm ở em. Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? 5 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình 2. Sơ lược về thân chủ Theo những nguồn thông tin tôi thu thập được từ cô Mến - hội trưởng hội phụ nữ của thôn, hàng xóm và một vài người thân của đối tượng thì: Thanh là chị cả trong một gia đình có 3 người con. Mẹ Thanh mất khi em mới được 15 tuổi. Do gia đình khó khăn, em đã ngừng học khi hết cấp 2 để ở nhà cùng phụ giúp việc làm ruộng với bố. Bố Thanh là một người cha thương con nhưng rất gia trưởng và cục cằn, vì cuộc sống khó khăn và có nhiều áp lực nên bố em cũng hay uống rượu. Năm 16 tuổi, em đã có thai với bạn trai. Vì sợ những tai tiếng với xóm làng nên em đã phải kết hôn khi còn rất trẻ. Gia đình nhà chồng Thanh là một gia đình rất khắt khe và nghiêm khắc. Họ có 3 người con trai và chồng Thanh là con trai cả. Vì còn rất trẻ mà sớm phải kết hôn, làm mẹ và lo toan cho gia đình, và cũng không có được sự chỉ bảo, quan tâm từ một người mẹ nên cuộc sống của em gặp rất nhiều khó khăn. Mối quan hệ vợ - chồng, nàng dâu - gia đình nhà chồng và cả những trách nhiệm mới không hề đơn giản khiến em gặp phải rất nhiều căng thẳng và khủng hoảng trong cuộc sống hàng ngày. 3. Vấn đề thân chủ đang gặp phải 3.1 Thu thập và phân tích thông tin Phúc trình các buổi (dưới dạng nhật ký) Đợt thực hành này ngoài môn thực hành công tác xã hội nhóm và phát triển cộng đồng, nhóm còn một môn rất quan trọng là thực hành công tác xã hội cá nhân. Theo kế hoạch ban đầu, nhóm dự định sẽ tiến hành thành lập nhóm để sinh hoạt nhóm trước rồi mới tìm trong nhóm đó những cá nhân mà mình quan tâm để làm công tác xã hội cá nhân. Tuy nhiên, do việc thành lập nhóm chưa thể tiến hành ngay, nhóm chúng tôi đã quyết định các thành viên sẽ tự tìm kiếm ca để Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? 6 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình thực hành công tác xã hội cá nhân cho mình. Dù có ấn tượng với Thanh nhưng để tiếp cận và trò chuyện với Thanh là một việc không hề đơn giản, vì vậy tôi đã quyết định thường xuyên đến nhà Thanh thăm hỏi để có cơ hội tiếp xúc với em. Buổi 1 Thời gian: 10h sáng thứ 7 ngày 20/08/2013 Địa điểm: Sân nhà Thanh Mục đích: Tiếp cận, làm quen với đối tượng Sáng hôm đó là ngày chúng tôi bắt đầu bắt tay vào tìm hiểu để vẽ bản đồ xã hội thôn. Sau khi xong công việc chung của nhóm, tôi đến nhà em Thanh với mục đích làm quen và nói chuyện với em. Vì đến vào tầm gần trưa nên tôi nghĩ em sẽ có nhà và tôi có nhiều cơ hội làm quen với em hơn. Đứng từ ngoài cổng nhìn vào tôi không thấy em, chỉ thấy một người phụ nữ, mà tôi đoán có thể đó là mẹ chồng em, đang ngồi chơi với một đứa trẻ. Tôi gọi cổng và em chạy ra, trông em ướt đẫm mồ hôi, tay cầm đũa (có vẻ như là em đang nấu ăn). Tôi đi theo em vào nhà, chào mẹ em và chơi cùng bé Lan (con gái Thanh). Có vẻ như bác gái không được vừa ý khi có người lạ ở nơi khác mới đến tiếp cận nên có thái độ rất lạnh nhạt, thờ ơ. Bác đứng lên đi ra vườn sau nhà, còn tôi thì bế bé Lan xuống bếp cùng Thanh. Dù cũng đã gặp nhau 2 lần rồi nhưng đó chỉ là qua loa nên tôi giới thiệu lại một lần nữa về mình với em. Thanh hỏi "Chị về đây là để làm gì ?". Câu hỏi lạnh lùng nhưng tôi hiểu đó là chuyện đương nhiên khi có một người lạ ở nơi khác đến làm thân nên tôi cũng từ từ giải thích, trò chuyện cùng em. Chúng tôi cùng nói chuyện về công việc của nhóm mình, mục đích của nhóm, mong muốn của nhóm chúng tôi khi về tại địa phương này. "Bọn chị về đây để thưc tế Phát triển cộng đồng, nghĩa là cùng người dân tìm ra những vấn đề xã hội của thôn và cùng giải quyết một vấn đề trong khả năng của bọn chị." Tôi nói nhưng em vẫn chỉ nhìn vào chảo đỗ xào. Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? 7 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình Khi em đã hiểu được một phần về công việc của mình, tôi bắt đầu lân la hỏi về chuyện của em. Vì mới quen nên tôi chỉ dám hỏi những chuyện nhỏ như "Bà nội có vẻ quý cháu bé nhà em nhi ?", "Em làm gì vậy, đi làm mà được bà nội trông cháu thì là nhất rồi đấy", "Chị thấy thôn mình có nhiều hoạt động xã hội như văn nghệ, các câu lạc bộ hay thật đấy, em có hay tham gia không ?",... Nói chuyện cùng nhau nhưng thực ra phần lớn đều là tôi nói, em chỉ ậm ừ trả lời một cách rất e dè. Thanh bế bé Lan nhưng rất vụng về nên đã làm con khóc, có thể vì vừa nấu ăn vừa trông con nên làm em lúng túng, nhưng nhìn ánh mắt trìu mến em nhìn con, tôi biết em yêu con mình vô cùng, chỉ cần tình yêu đó tôi nghĩ em đủ khả năng làm một người mẹ thực sự, khác với tuổi 17 trẻ con như những người bạn đồng trang lứa. Dù vậy khi hỏi chuyện về gia đình, em có vẻ rất rụt rè, e ngại nhưng tôi hiểu điều đó cũng là đương nhiên nên tôi sẽ cố gắng ở những lần sau. Đang nói chuyện thì mẹ em về, và tôi nghĩ cũng đã muộn rồi nên tôi đã về. Tôi chào mẹ và em, hẹn sẽ gặp lại lần sau. Em chào tôi nhưng không quay lại nhìn ra, còn mẹ em thì vẫn giữ thái độ lãnh đạm ấy. Thanh là một cô gái đã đủ trưởng thành, em ít nói và khá kín đáo. Tôi nghĩ rằng nếu mình dùng sự chân thành để làm bạn với một ai đó thì nhất định sẽ thành công ! Vì vậy, tôi đã tự hứa với bản thân là nhất định không được bỏ cuộc, nhất định phải thân thiết hơn được với Thanh, phải giúp được gì đó cho em. Buổi 2 Thời gian: 15h Chủ nhật ngày 21/08/2013 Địa điểm: Nhà Thanh Mục địch: Tiếp cận, làm quen với thân chủ Hôm nay tôi được phân công đi khảo sát cộng đồng, thu thập ý kiến của người dân, trong đó có Đội 1 nên tôi đã tới thăm Thanh. Lúc tôi đến thấy nhà cửa im ắng, có vẻ như mọi người đều đi làm cả nên tôi chưa gọi ngay mà đứng Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? 8 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình đợi một lúc. Sau đó khi tôi cứ thử gọi cửa, một lúc thì thấy em chạy ra mở cửa. Thì ra em vừa cho bé Lan ngủ, đang nhặt đỗ ở sân sau nhà. Đỗ là một cây trồng phổ biến ở đây nên đã số mọi gia đình có ruộng đều trồng đỗ. Chúng tôi vừa cùng nhặt đỗ vừa nói chuyện. Dù không nhiều nhưng hôm nay em đã cởi mở với tôi hơn so với những lần trước. Nhìn hình ảnh em một mình ngồi nhặt đỗ, cô đơn và thật nhỏ bé. Tôi vẫn luôn tự hỏi em sẽ sống như thế nào với tư cách là một người vợ, người mẹ và người con dâu trưởng trong một gia đình lớn khi mới 17 tuổi. Tôi biết việc có thai trước hôn nhân ở làng quê là một việc rất xấu hổ và tế nhị nên khi tôi hỏi "Gia đình toàn người lớn nên khi có thêm một đứa trẻ sẽ rất vui em nhỉ ?", em chỉ im lặng mỉm cười, một nụ cười đó sao có cả sự chua xót và niềm hạnh phúc. Em bảo "Vất vả lắm chị ạ. Em hối hận khi đã mắc sai lầm để phải kết hôn sớm, nhưng em hạnh phúc khi có cháu Lan." Tôi cảm thấy rằng mình đã bắt đầu được em tin tưởng. "Gia đình nhà chồng em thế nào ? Ông bà chắc cũng yêu cháu Lan chứ em ?" Em vẫn nhìn xuống, tay nhặt đỗ và nói rất buồn "Vâng. Bố mẹ em cũng quý cháu nhưng ông bà khắt khe quá, em khổ lắm". Thấy em rất buồn, tôi sợ em sẽ khóc nên đã hỏi sang chuyện ông bà làm gì, việc học tập của 2 em chồng Thanh, việc chăm sóc bé Lan,... Em không cười, ít nhất là từ lần đầu tiên gặp đến giờ tôi chưa bao giờ được thấy em cười. Phải chăng cuộc sống đã làm trái tim em khô cứng ? Chúng tôi nói chuyện thêm được một chút nữa thì em bảo tôi về "Sắp đến giờ bố mẹ chồng và chồng em về rồi. Em phải đi chuẩn bị cơm, chị về đi". Ngày hôm nay tôi chưa thu hoạch gì được nhiều nhưng ít nhất thì mối quan hệ giữa tôi và Thanh đang tiến triển tốt. Tôi nghĩ cách mưa dầm thấm lâu, mình cứ thật lòng quan tâm thì sẽ nhận được sự chia sẻ từ em. Tôi ra về với tâm trạng đầy hy vọng. Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? 9 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình Buổi 3 Thời gian: Sáng ngày 22/08/2013 Địa điểm: Chợ gần Nhà văn hóa cũ thôn Cát Động Mục đích: Củng cố mối quan hệ và tìm hiểu thông tin Thôn Cát Động có một chợ cóc nhỏ gần nhà văn hóa cũ, mọi người trong thôn chủ yếu đi chợ tại đây. Qua cô Hà hàng xóm của em Thanh, tôi biết được rằng em cũng hay đi chợ này vào buổi sáng sớm nên hôm nay tôi đã dậy sớm và qua rủ em đi chợ cùng. Khi tôi sang nhà rủ em, tôi đã gặp chồng em. Đó là một chàng trai trông cũng còn rất trẻ con, dáng người gầy cao và khá đen. Anh ta nhìn thấy tôi nhưng không nói gì mà quay vào lấy xe máy và đi ra ngoài. Tôi nghĩ có vẻ người này cũng sẽ khó tiếp cận. Lúc tôi rủ Thanh cùng đi chợ, em có vẻ ngập ngừng e ngại nhưng tôi lấy cớ rằng chưa quen người và cách mua bán ở đây nên nhờ em đi cùng giúp đỡ. Em ngập ngừng đống ý và chúng tôi cùng đi ra chợ. Trên đường đi tôi đã hỏi về chồng Thanh. Tôi hỏi "Người vừa nãy là chồng em phải không ? Nhìn trẻ thật ! Chồng em làm gì vậy ?". Thanh bảo "Vâng. Đó là chồng em đấy. Chồng em đi làm sửa chữa xe máy ở ngoài thị trấn từ sáng đến tối mới về". Qua lời Thanh tôi có thể thấy chồng em đi làm suốt cả ngày, thời gian có ở nhà có vẻ ít, mọi công việc trong gia đình, việc chăm nuôi con Thanh đều không nhận được sự giúp đỡ, chia sẻ từ chồng. "Chồng em đi làm cả ngày thế chắc về sẽ nhớ con lắm Thanh nhỉ". Khi tôi hỏi vậy khiến em cúi mặt, im lặng và có vẻ rất buồn. Em như muốn nói gì đó nhưng lại cứ ngập ngừng, tôi đã không biết mình có nên hỏi tiếp hay không vì thực sự tôi hình như đã chạm vào nỗi đau của em. Chúng tôi cứ thế im lặng đi. Khi đến chợ em đã giúp tôi mua đồ ăn, đồ ăn ở đây rẻ hơn ở Hà Nội rất nhiều, để cho không khí được thoải mái, thân thiện, tôi đã nói vui rằng “Cứ như thế này thì chắc chị ngày nào cũng sang đòi đi chợ theo em mất!”. Tuy nhiên, dù vậy nhưng mọi người bán hàng ở chợ lại có thái độ gì đó như không thân thiện, cởi mở với Thanh. Tôi không biết đó là do họ Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? 10 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình bận rộn với công việc bán hàng hay còn vì lý do khác. Tôi đã nghĩ người cùng làng phần lớn đều biết nhau hết nên sẽ có chào hỏi, hay hỏi thăm gì đó nhưng mọi người ở đây lại khá lạnh nhạt. Điều này làm tôi tò mò một chút. Trên đuờng đi chợ về, chúng tôi chỉ nói chuyện vu vơ về thời tiết, về nấu nướng, về mấy công việc nhóm chúng tôi đang làm về môn Phát triển cộng đồng. Em rất hưng thú với việc nấu ăn, em đã có ý muốn được học thêm về nấu ăn "Vì ở quê nên việc ăn uống gia đình em cũng không cầu kì lắm nhưng em vẫn muốn cố gắng nấu ăn thật ngon, để lấy lòng mẹ chồng mà chị !". "Mẹ chồng em chắc sẽ vui lắm khi có cô con dâu như thế này đấy." Tôi có ý muốn gợi mở để em nói về gia đình nhà chồng nhưng thật khó, vì dù gì đó cũng là chuyện riêng của mỗi gia đình, không ai lại thích vạch áo cho người xem lưng. Thấy em không nói gì tôi mới đùa "Bà nội của chị lúc đầu rất ghê, mẹ chị phải rất vất vả mới đối phó được đấy". Em mỉm cười, im lặng một lúc em mới ngập ngừng, "Mẹ chồng em cũng khắt khe lắm, mẹ không vừa ý về em đâu. Bà cũng không quá to tiếng nhưng lại xa cách lắm... Thực sự khó khăn lắm chị ạ". Như được gợi mở, tôi bảo "Ừ đúng đấy, lấy lòng mẹ chồng luôn thế mà, nếu em muốn hôm nào đó chị em mình cùng trao đổi, tìm hiểu về cách làm nàng dâu được lòng gia đình nhà chồng nhé. Chị rồi cũng sẽ kết hôn mà !". Với gợi ý của tôi, em đã gật đầu. Tôi thấy thật sự rất vui, cứ như mình vừa chiến thắng một trận đấu vậy. Và vì hôm nay nhóm chúng tôi sẽ tham gia sửa đoạn đường hỏng trước Nhà văn hóa cùng người dân nên tôi chỉ có thể gặp gỡ, nói chuyện với em lúc đi chợ cùng thế này thôi. Chúng tôi chia tay nhau ở cổng nhà em, tôi chào em "Chị về đây. Hôm nào sang chị em mình cùng nấu ăn và nói chuyện tiếp nhé !". "Vâng, chị về nhé" - em đã chào lại tôi, tôi đã thực sự bất ngờ, dù nó không có gì là to tát cả nhưng ít nhất, buổi hôm nay là bước đầu để mối quan hệ giữa chúng tôi trở nên thân thiết hơn. Tôi mang đồ ăn về nhà với tâm trạng rất vui và đầy hy vọng. Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? 11 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình 3.2 Xác định vấn đề của thân chủ Sau khi đã có những thông tin ban đầu về thân chủ, kết hợp với kỹ năng quan sát, lắng nghe, phân tích thông tin, tôi đã tìm ra được vấn đề mà em Thanh đang gặp phải như sau: Từ khi mẹ mất, Thanh gặp những cú sốc lớn về mặt tinh thần. Mẹ là người em rất thân thiết, luôn chia sẻ mọi chuyện cùng em nên khi mẹ không còn, em trở nên khép kín hơn, ít chia sẻ với mọi người. Kinh tế gia đình gặp khó khăn, là con cả trong nhà, em đã phải nghỉ học ở nhà để phụ giúp bố làm ruộng sau khi học hết cấp II và để hai em được đi học. Bố em vốn thương con nhưng lại là một người đàn ông lầm lì, ít nói và khá gia trưởng, cộng thêm sự ra đi của mẹ Thanh, bố em càng trở nên cục cằn và hay uống rượu hơn trước. Cứ mỗi lần bố say, Thanh và hai đứa em lại phải chịu những trận đòn và sự chửi mắng. Không có được sự chỉ bảo, chia sẻ của người mẹ, thêm vào đó là những trận đòn, những lần chửi mắng của người bố, cô bé Thanh 16 tuổi khi ấy có những thay đổi về tâm sinh lý mà không được chia sẻ, giải đáp, em đã sớm có bạn trai và mang thai ngoài ý muốn. Bà ngoại Thanh cũng rất thương em, nhưng bà cũng đã già yếu, không thể bảo ban em được mọi chuyện. Khi biết mình có thai, bà là người đầu tiên em chia sẻ. Chuyện mang thai đó đã là một cú sốc lớn đối với cả gia đình Thanh. Để tránh những dị nghị, tai tiếng với xóm làng, Thanh đã phải kết hôn sớm, ở tuổi 16 với cái thai 5 tháng tuổi. Gia đình nhà chồng Thanh là một gia đình nông thôn truyền thống, cũng khá là khắt khe và nghiêm khắc. Bố chồng em làm công nhân tại nhà máy gạch Viglacera Từ Liêm. Mẹ chồng em làm ruộng. Họ có 2 người con trai và chồng Thanh là con trai cả. Chồng Thanh hơn em 2 tuổi, cũng nghỉ học sớm ở nhà làm thợ sửa xe máy ngoài thị trấn Kim Bài. Chồng đi làm cả ngày nên không chia sẻ được với em những khó khăn trong cuộc sống hàng ngày Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? 12 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình Vì phải kết hôn khi còn rất trẻ và thiếu kinh nghiệm sống, làm mẹ và lo toan cho cuộc sống gia đình nên em gặp rất nhiều khó khăn, bỡ ngỡ. Mối quan hệ vợ - chồng, nàng dâu - gia đình nhà chồng và cả những trách nhiệm mới không hề đơn giản khiến em gặp phải rất nhiều căng thẳng và khủng hoảng trong cuộc sống hàng ngày. Khi đã nghỉ học ở nhà, em ít dần những giao lưu với bạn bè cũ. Đến bây giờ đã làm mẹ, mặc cảm, tự ti với hoàn cảnh của mình nên em cũng vẫn khép kín, ít bạn bè, và cũng không tham gia các hoạt động, hội hay câu lạc bộ trong thôn. Điều này ảnh hưởng rất lớn tới tâm lý của em. Những khó khăn, nỗi buồn em đều chịu đựng, giữ lại cho mình, hoặc thỉnh thoảng chia sẻ với bà ngoại. Do vậy, nếu Thanh cứ tiếp tục ngại ngùng, much cảm, tự ti sẽ ảnh hưởng rất lớn tới cuộc sống của em, không giải quyết được những xung đột trong các vai trò mà em đnag phải đảm nhận, sẽ khiến cuộc sống của em khó khăn và khủng hoảng hơn nữa. Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? 13 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình 4. Lập kế hoạch giúp đỡ 4.1. Phân tích nguyên nhân, xác định vấn đề ưu tiên. Cây vấn đề Căng thẳng trong cuộc sống Thiếu sự quan tâm, tôn trọng từ chồng và gia đình nhà chồng Mặc cảm, tự ti về bản thân Không có được sự chỉ bảo, chia sẻ của mẹ Về hoàn cảnh của bản thân Thiếu sự quan tâm chia sẻ từ chồng Có thai trước hôn nhân Không có việc làm Thiếu kinh nghiệm sống và kiến thức để làm vợ và làm mẹ Nghỉ học sớm Còn trẻ tuổi Thiếu sự chỉ bảo của người lớn Phân tích cây vấn đề: Thanh là một cô gái rụt rè, khép kín nhưng lại rất có trách nhiệm. Việc mang thai khi còn quá trẻ là một cú sốc lớn đối với cả em và gia đình em, nhưng em đã chấp nhận đối mặt với nó, chấp nhận tự mình phải có trách nhiệm với cuộc sống của bản thân và cả đứa trẻ. Việc kết hôn và có con sớm khiến cuộc sống của Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? 14 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình Thanh gặp rất nhiều khó khăn. Nhìn vào sơ đồ cây vấn đề ta có thể thấy Thanh sống mặc cảm, tự ti về hoàn cảnh của mình. Khi vẫn đang ở độ tuổi dậy thì, việc thiếu vắng đi sự chỉ bảo của người mẹ khiến sự phát triển tâm sinh lý ở mỗi người đều gặp nhiều khó khăn. Thiếu đi bàn tay người mẹ cũng là một trong những lý do khiến em mắc phải những sai lầm như thế này trong cuộc đời. Sớm từ bỏ việc học, sớm kết hôn và sinh con trong khi bạn bè đồng trang lứa vẫn đang đi học cũng khiến em thấy mình kém cỏi, xấu hổ và rất tự ti với bạn bè. Điều đó càng làm em sống khép kín và ít tiếp xúc với mọi người hơn. Bên cạnh đó, là một cô con dâu còn rất trẻ và còn nhiều thiếu sót, cộng thêm việc gia đình nhà chồng rất nghiêm khắc và khó tính, Thanh đã chịu không ít những áp lực. Gia đình nhà chồng, đặc biệt là mẹ chồng Thanh, thường không vừa long với mọi điều Thanh làm. Với xã hội ở nông thôn, việc mang thai khi còn trẻ khiến mọi người đều có cái nhìn thiếu thiện cảm về cô gái đó. Gia đình chồng Thanh cũng không phải ngoại lệ, có thể do thành kiến và vẫn chưa hiểu hết về Thanh (mới kết hôn được 10 tháng) nên gia đình còn có thái độ rất ghẻ lạnh và coi thường em. Dù không có to tiếng nhưng chính cái sự im lặng, xa cách mới làm em càng áp lực hơn rất nhiều. Ngoài ra, anh Sơn - chồng Thanh đi làm cả ngày, và cũng còn trẻ khi mới 19 tuổi nên không chia se được những khó khăn, áp lực với em. Và việc gia đình nhà chồng Thanh cũng không phải là một gia đình khá giả, nay có thêm 2 thành viên mới trong gia đình, Thanh vẫn chưa có việc làm khiến thu nhập gia đình trở nên khó khăn hơn trước. Điều đó cũng làm gia đình chồng không vừa ý với Thanh. Còn thiếu kinh nghiệm trong việc làm mẹ, làm vợ, làm con dâu khiến cuộc sống của Thanh cũng gặp không ít những khó khăn. Việc chăm sóc con, nuôi dạy con, cách cư xử, ứng xử với chồng và gia đình nhà chồng,… Thanh còn thiếu sót, chưa lấy được sự yêu thương, quan tâm từ phía gia đình chồng. Chồng, gia Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? 15 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình đình chồng và Thanh cũng chưa tìm được điểm chung, tìm được cách để hiểu và chia sẻ với nhau. Từ tâm lý mặc cảm, tự ti và có phần e sợ gia đình nhà chồng, Thanh thường không chia sẻ những khó khăn, áp lực của mình với ai. Em tự chịu đựng và tự tìm cách giải quyết. Điều đó càng làm những rắc rối, khó khăn em gặp phải trở nên phức tạp, khó giải quyết và có thể còn gây nhiều tổn thương hơn. Do vậy nếu Thanh vẫn không thể giải quyết, dù chỉ một phần những áp lực trong cuộc sống thì em và gia đình mình sẽ khó có thể thân thiết và hiểu nhau được. Sơ đồ phả hệ Bà ngoạ i Bố Thanh Tuấn Thú y Bá c Ma i Sơn Than h Bác Đông Tùng Bé Lan Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? 16 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình Chú thích: Kết hôn Nam Nữ Qua đời Quan hệ hai chiều Quan hệ thân thiết Quan hệ xa cách Phân tích sơ đồ phả hệ: Thanh đang sống cùng chồng, con gái và gia đình nhà chồng. Thanh và mẹ chồng mình có mối quan hệ không được tốt, vì một số lý do như hai mẹ con chưa hiểu hết về nhau, vì những thành kiến về mối quan hệ mẹ chồng – nàng dâu,… Mẹ Thanh mất khi Thanh 15 tuổi. Từ sự ra đi của người vợ, dù cũng rất thương con nhưng người cha của gia đình ấy lại càng trở nên ít nói, lầm lì và nghiêm khắc hơn. Cũng vì thế mà Thanh và bố trở nên xa cách hơn. Sau khi mẹ mất, người Thanh chia sẻ và thân thiết nhất chính là bà ngoại em. Quan hệ giữa Thanh và bà ngoại là mối quan hệ hai chiều, thân thiết, gắn bó với nhau. Tuy nhiên, em vẫn thiếu thốn một chỗ dựa vững trãi của người chồng, thiếu sự chăm sóc và tình yêu thương của gia đình nhà chồng. Nhìn chung, Bích đang gặp rất nhiều những khó khăn cả về mặt vật chất lẫn tinh thần. Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? 17 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình Biểu đồ sinh thái Gia đình chồng Chính quyền địa phương Bà ngoại Thanh Bạn bè cùng xóm (Mai) Bố Hàng xóm Phân tích biểu đồ sinh thái: Gia đình nhà chồng không chia sẻ, quan tâm tới Thanh nên mối quan hệ khá căng thẳng và lạnh nhạt. Mẹ mất sớm, kết hôn và có con sớm, bà ngoại là người duy nhất ở bên chia sẻ, an ủi Thanh nên em rất thân thiết với bà ngoại và bà cũng rất thương em. Bố Thanh cũng là người cha thương con, nhưng vì những cú sốc, những thay đổi trong tính khí làm Thanh và bố trở nên ít chia sẻ với nhau, ít tâm sự nói chuyện với nhau hơn. Dù không hẳn là xa cách nhưng mối quan hệ giữa Thanh và bố lại lài ngại ngùng, e dè. Thanh cũng rất thân thiết với hai em ruột là Tuấn và Thúy của mình, song do hai em còn nhỏ, chưa hiểu chuyện nên những khó khăn, áp lực trong cuộc sống của mình Thanh cũng không chia sẻ với hai em. Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? 18 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình Thanh có mối quan hệ hẹp, không có nhiều bạn bè thân thiết, duy nhất chỉ có một người bạn gái thân tên Mai, sống gần nhà. Với chính quyền, với các câu lạc bộ, hội nhóm trong thôn, Thanh cũng không tham gia nhiều nên mối quan hệ với các chính quyền thôn là mối quan hệ xa cách. Phân tích điểm mạnh điểm yếu của hệ thống thân chủ Từ sơ đồ phả hệ và sơ đồ sinh thái nói trên có thể thấy được điểm mạnh điểm yếu của Thanh cũng như các nguồn lực để từ đó xây dựng kế hoạch trị liệu: Tên Điểm mạnh Thanh - Hiền lành, chăm chỉ, chịu khó. - Thương con và muốn chăm sóc cho gia đình. - Thông minh, học hỏi khá nhanh. Gia đình Thanh Gia đình chồng Thanh - Bà - Thương ngoại yêu và thương luôn Thanh chăm và luôn sóc con cố chia gái sẻ, chăm Thanh. sóc - Bố Thanh. chồng - Bố và rất hai em thương cũng và quý đều Thanh. thương Thanh. - Hai em đều học khá và rất ngoan. Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? Bạn bè (Mai) Hàng xóm - Gần - Cảm nhà, hay thông, sang thương chơi với xót. Thanh. - Thông cảm, chia sẻ với hoàn cảnh của Thanh. 19 Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình Hạn chế - Sống thu - Bố thì - Mẹ - Còn nhỏ - Một số mình, từ lầm lì, ít chồng tuổi, người chối mọi sự nói, Thanh chưa vẫn còn giúp đỡ từ thình còn hiểu thành bên ngoài. thoảng nặng nhiều về kiến, coi - Luôn mặc khá cục thành tâm lý thường cảm, tự ti về cằn, gia kiến với tình cảm Thanh. hoàn cảnh trưởng. con dâu. của con - Chưa có của mình. - Bà - Chồng người. hành - Bỏ học từ ngoại Thanh động sớm già yếu. chưa giúp đỡ - Hai em chia sẻ, cụ thể còn nhỏ, tâm lý nào. chưa với em. hiểu chuyện để chia sẻ được với chị. - Nghèo. Xác định vấn đề ưu tiên Từ sự phân tích vấn đề mà thân chủ đang gặp phải, qua việc sử dụng các công cụ đánh giá vấn đề, nguồn lực đã cho thấy vấn vấn đề của em Thanh gặp phải là em đã phải chịu những áp lực, căng thẳng về mặt tinh thần; thiếu kinh nghiệm sống trong vai trò làm vợ, làm mẹ và làm con dâu; thiếu thốn tình cảm của chồng và cha mẹ; mặc cảm về bản thân. Em sống thu mình, không kết bạn hay nói chuyện với ai, tự mình giải quyết những khố khăn. Biểu hiện là Thanh ngại giao tiếp với người khác, tự tách mình ra khỏi gia đình. Em khủng hoảng trong chính những vai trò mà mình đang phải đảm nhận. Nếu không nhận được sự giúp đỡ, chia sẻ, hướng dẫn, cuộc sống của Thanh sẽ càng khó khăn, căng thẳng. Nguyễn Xuân Tuân (Nhóm 4 – Đ5CT1) MSV:????? 20