TÓM L
C
T tháng 12/2009 n tháng4/2010, chúng tôi th c hi n
tài
nh h ng c a các
m c
b sung khoai mì lát trong kh u ph n trên t ng tr ng, kh n ng tiêu hóa
d ng ch t và hi u qu kinh t c a th lai t i tr i ch n nuôi s 474C/18 khu v c Bình
An, Ph ng Long Hòa, Qu n Bình Th y, Thành ph C n Th . Thí nghi m nh m xác
nh m c
khoai mì lát t i u trong kh u ph n trên t ng tr ng và t l tiêu hóa
d ng ch t c u th lai.
Thí nghi m
c b trí hoàn toàn ng u nhiên v i 5 nghi m th c (NT) t ng ng v i 5
kh u ph n thí nghi m và 3 l n l p l i. M i n v thí nghi m g m 1 th
c và 1 th
cái có ngày tu i và tr ng l ng t ng
ng nhau. N m kh u ph n là KML0: khoai
mì lat 0g, KML10: lkoai mì lát 10g, KML20: khoai mì lát 20g, .KML30, KML40: khoai
mì lát 40g.
Qua k t qu thí nghi m cho th y:
L ng v t ch t khô (DM) n vào cao nh t NT ML40 (79,9g/con/ngày) (P<0,001).
m thô (CP) n vào gi a các NT t ng
ng nhau dao ng trong kho ng 10,311,2g/con/ngày, (P>0,05).
L ng NDF n vào th p nh t NT KML30 là 24,7g/con/ngày, cao nh t NT KML0 là
28,0g/con/ngày, (P<0,05).
N ng l ng trao i (ME) tiêu th cao nh t NT KML40 là 0,96MJ/con/ngày, th p
nh t NT KML0 là 0,56MJ/con/ngày, (P<0,001).
K t qu t ng tr ng và hi u qu kinh t t t nh t nghi m th c KML40 (24,1g/con/ngày
và 10,228 ngàn ng), cao h n có y ngh a th ng kê (P<0,05 ) so v i nghi m th c
KML0.
Qua k t qu trên thì nghi m th c KML40 (b sung khoai mì lát 40g, c lông tây 270g,
bã u nành 150g, u nành ly trích 7g) cho t ng tr ng tôta nh t và hi u qu kinh t
cao nh t.
- iv-
M CL C
L I CAM OAN................................................................................................i
L I C M T .................................................................................................... ii
TÓM L T ..................................................................................................... iii
DANH SÁCH CH VI T T T .......................................................................vi
DANH SÁCH B NG...................................................................................... vii
DANH SÁCH BI U
................................................................................ viii
DANH SÁCH HÌNH ........................................................................................xi
CH
CH
NG 1
TV N
....................................................................................... 1
NG 2 C S LÝ LU N.............................................................. 2
2.1 M T S GI NG TH
VI T NAM........................................................2
2.1.1 Th n i.......................................................................................................2
2.1.2 Th New Zealand tr ng ............................................................................2
2.1.3 Th California ...........................................................................................2
2.1.4 Th Panon..................................................................................................3
2.1.5 Th lai .......................................................................................................3
2.2
C I M SINH H C ..............................................................................3
2.2.1 B x ng ...................................................................................................3
2.2.2 C quan hô h p..........................................................................................3
2.2.3 C quan tiêu hóa.......................................................................................3
2.2.4
c i m tiêu hóa.....................................................................................4
2.3 VÀI NÉT V TIÊU HÓA TH ...................................................................5
2.3.1 S tiêu hóa protein.....................................................................................5
2.3.2 S bi n d ng Nit trong manh tràng.......................................................5
2.3.3 Phân m m và s tiêu hóa protein ..............................................................6
2.3.4 X và s bi n d ng manh tràng ...........................................................6
2.3.5 S tiêu hóa tinh b t....................................................................................7
2.3.6 S tiêu hóa ch t béo .................................................................................8
2.4 KH N NG S NN XU T.........................................................................8
2.4.1 Kh n ng sinh tr ng ................................................................................8
2.4.2 Kh n ng cho th t.......................................................................................9
2.5 NHU C U DINH D NG .........................................................................9
2.5.1 X và nhu c u x .......................................................................................9
2.5.2 Nhu c u n ng l ng ..................................................................................9
2.5.3 Nhu c u protein .......................................................................................11
- v-
2.5.4 Nhu c u n c u ng c a th .....................................................................11
2.6 TH C N .................................................................................................12
2.6.1 Khoai mì lát .............................................................................................12
2.6.2 u nành ly trích .....................................................................................12
2.6.3 Bã u nành .............................................................................................13
2.6.4 C lông tây ..............................................................................................13
CH
NG 3 PH
NG TI N VÀ PH
NG PHÁP THÍ NGHI M . 15
3.1. PH NG TI N NGHIÊN C U ..............................................................15
3.1.1. a i m và th i gian nghiên c u ..........................................................15
3.1.2 Chu ng nuôi th thí nghi m....................................................................15
3.1.3 ng v t thí nghi m ................................................................................15
3.1.4 Th c n thí nghi m..................................................................................15
3.2. PH NG PHÁP TI N HÀNH ...............................................................17
3.2.1. B trí thí nghi m.....................................................................................17
3.2.2. Ph ng pháp ti n hành ...........................................................................17
3.2.3 Các ch tiêu theo dõi ................................................................................18
3.2.4 Ph ng pháp phân tích và x lý s li u ..................................................19
CH
NG 4 K T QU TH O LU N ................................................ 20
4.1 THÍ NGHI M NUÔI D NG..................................................................20
4.1.1 Thành ph n hóa h c c a th c li u th c n s d ng trong giai o n
thí nghi m nuôi d ng .....................................................................................20
4.1.2 L ng th c n và d ng ch t tiêu th c a th trong giai o n thí
nghi m nuôi d ng...........................................................................................21
4.1.3 T ng tr ng, h s chuy n hóa th c n và hi u qu kinh t c a th
thí nghi m ........................................................................................................24
4.2 THÍ NGHI M TIÊU HÓA.........................................................................26
4.2.1 Thành ph n hóa h c c a th c li u th c n s d ng trong
giai o n thí nghi m tiêu hóa d ng ch t ........................................................26
4.2.2 L
ng d
ng ch t tiêu th trong giai o n thí nghi m tiêu hóa....................... 27
4.2.3 T l tiêu hóa d ng ch t và cân b ng nit c a th thí nghi m ............28
CH NG 5 K T LU N D NGH ...............................................................30
5.1 K T LU N ................................................................................................30
5.2
NGH ...................................................................................................30
TÀI LI U THAM KH O ................................................................................31
PH CH NG
- vi-
DANH SÁCH CH
KML: khoai mì lát
B N: bã
u nành
CLT: c lông tây
NLT:
u nành ly trích
DM: v t ch t khô
OM: v t ch t h u c
CP:
m thô
EE: ch t béo
CF: x thô
NDF: x trung tính
Ash: khoáng t ng s
ME: n ng l
ng trao
i
DMD: t l tiêu hoá v t ch t khô
OMD: t l tiêu hoá v t ch t h u c
CPD: t l tiêu hoá
m thô
NDFD: t l tiêu hoá x trung tính
TLTH: t l tiêu hoá
FCR: h s chuy n hoá th c n
TL TN: tr ng l
ng
u thí nghi m
TLCTN: tr ng l
ng cu i thí nghi m
T : th c n
- vii-
VI T T T
DANH SÁCH B NG
B ng 1: So sánh t l dung tích c a các ph n
ng tiêu hoá
c a các gia súc (%) .................................................................................. 4
B ng 2: Thành ph n hóa h c c a hai lo i phân th ................................. 5
B ng 3: Nhu c u c b n c a th ............................................................ 10
B ng 4: Nhu c u duy trì c a th ............................................................ 11
B ng 5: Nhu c u dinh d ng c a th theo th tr ng ............................. 11
B ng 6: Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d ng c a
khoai mì lát (%) ..................................................................................... 12
B ng 7: Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d ng c a
u nành ly trích (%) ............................................................................. 13
B ng 8: Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d ng c a
bã u nành(%)...................................................................................... 13
B ng 9: Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d ng c a
c lông tây (%) ...................................................................................... 14
B ng 10: Công th c kh u ph n th c n c a thí nghi m ........................ 17
B ng 11: Thành ph n hóa h c c a kh u ph n thí nghi m ..................... 17
B ng 12: Thành ph n hóa h c c a th c n s d ng trong
thí nghi m nuôi d ng (%DM) ............................................................. 20
B ng 13: L ng th c n và d ng ch t tiêu th c a th
thí nghi m giai o n thí nghi m nuôi d ng (g/con/ngày)................. 21
B ng 14: T ng tr ng, h s chuy n hóa th c n và hi u qu
kinh t th thí nghi m............................................................................ 24
B ng 15: Thành ph n hóa h c c a th c n s d ng trong
giai o n thí nghi m tiêu hóa (%DM) ................................................... 26
B ng 16: L ng th c n và d ng ch t tiêu th c a th trong
giai o n thí nghi m tiêu hóa (g/con/ngày)........................................ 27
B ng 17: T l tiêu hóa d ng ch t và cân b ng nit c a
th trong thí nghi m .............................................................................. 28
- viii-
DANH SÁCH BI U
Bi u
1: L ng DM, OM, CP n vào trong thí nghi m nuôi d ng .. 22
Bi u
2: M i quan h gi a l ng KML tiêu th và t ng tr ng c a
th thí nghi m........................................................................................ 25
- ix-
DANG SÁCH HÌNH
Hình 1: Khoai mì lát .............................................................................. 16
Hình 2: Bã
u nành .............................................................................. 16
Hình 3: C lông tây ............................................................................... 16
Hình 4:
u nành ly trích ...................................................................... 16
Hình 5: Thí nghi m tiêu hóa.................................................................. 27
Hình 6: Th
ang n khoai mì ............................................................... 27
- x-
CH
NG 1
TV N
Trong nh ng n m g n ây, ngành ch n nuôi g p nhi u d ch b nh: cúm gia c m, l
m m long móng, tai xanh heo, làm nh h ng không ít n tình hình ch n nuôi.
Tuy nhiên ch n nuôi th phát tri n khá t t,
c nuôi r ng rãi kh p c n c và th t th
c ng
c a vào h th ng siêu th .
Th t th có giá tr dinh d ng cao ( m 21%), h n h n m t s lo i th t khác nh heo
17%, gà 19,5% và t bi t ít béo 8%, so v i th t heo là 21% và gà 12% (Nguy n V n
Thu, 2004). Hàm l ng cholesterol r t th p nên th t th t t cho ng i già và tr em . t
bi t, ch a th y có b nh truy n nhi m nào c a th lây sang ng i ( inh V n Bình và Ngô
Ti n D ng, 2004). Thêm vào ó, chi phí u t nuôi th th p, th c n ch y u là rau, c
t nhiên, s n ph m và ph ph m nông nghi p nh : khoai mì, u nành ly trích, bã u
nành, bã bia, nh ng lo i th c n này n c ta r t d i dào.
Khoai mì là lo i cây l y c
c tr ng r t ph bi n n c ta. Sau khi thu ho ch d ng
c t i, khoai mì
c s ch thành nh ng lát khô hay thành b t, i u này giúp b o qu n
c khoai mì r t lâu mà ch t l ng c ng r t n nh. Khoai mì
c s d ng trong
nhi u l nh v c khác nhau nh : làm th c ph m, làm nguyên li u trong các ngành d c
ph m, ch bi n và m t l ng không nh
c dùng làm th c n trong ch n nuôi nh :
heo, gà, th , cá, Theo báo cáo c a Lâm Thanh Bình (2008) s d ng khoai mì lát
nuôi th v béo cho k t qu t ng tr ng 19,2 (g/con/ngày). Tuy nhiên ch a có nghiên c u
xác nh m c t i u c a khoai mì lát trong kh u ph n nuôi th t ng tr ng.
Vì v y, kh o sát nh h ng c a khoai mì lát trong kh u ph n nuôi th trong giai o n
t ng tr ng. Chúng tôi ti n hành thí nghi m
nh h ng c a các m c
b sung
khoai mì lát trong kh u ph n trên t ng tr ng, kh n ng tiêu hóa d ng ch t và hi u
qu kinh t c a th lai
M c ích c a
tài nh m:
Xác
nh m c
khoai mì lát b sung t i u trong kh u ph n trên t ng tr ng.
Xác
nh hi u qu kinh t khi s d ng khoai mì lát
Xác
nh t l tiêu hóa d
nuôi th .
ng ch t c a các nghi m th c trong thí nghi m.
T ó, có th khuy n cáo k t qu
t
c cho ng i ch n nuôi. Nh m góp ph n phát
tri n ch n nuôi th và t ng thu nh p c i thi n i s ng gia ình.
-1-
CH
2.1 M T S
GI NG TH
NG 2 C
S
LÝ LU N
VI T NAM
2.1.1 Th n i
Nhóm th
Vi t Nam
c du nh p t Pháp vào kho ng t 70-80 n m tr c ây
(Nguy n V n Thu, 2004). Chúng ã
c lai t o gi a nhi u gi ng khác nhau, nên ã
có nhi u hình d ng v ngo i hình th vóc, ph n l n có màu lông ng n, màu vàng tr ng
m c, ánh b c, khoang tr ng en, tr ng vàng, tr ng xám có th tr ng không quá 2kg,
ng i ta th ng g i tên theo màu s c lông. M t vài n i có các gi ng th lông xù màu
tr ng do có màu c a gi ng Angora.
Th xám và en
c lai t o trung tâm nghiên c u Dê Th S n Tây, ây là gi ng th t m trung,
n ng 3,8-4,5kg lúc tr ng thành, th en có màu lông en tuy n. Th xám có màu lông
xám tro, d i b ng h i sáng h n. C 2 gi ng u có m t en, tai và u ng n, nh . Hai
gi ng th này t ng tr ng nhanh, 4 tháng tu i t 2-2,5kg, cho t l th t x 48-50%
(Nguy n Ng c Nam, 1983).
2.1.2 Th New Zealand tr ng
Gi ng th này
c nuôi nhi u n c và ph bi n nhi u n i trên th gi i và
c
nh p vào Vi t Nam t Hungari n m 1978 do kh n ng thích nghi v i các i u ki n
s ng cao. Gi ng th này có toàn thân màu tr ng, lông dày, m t
nh hòn ng c, có
t m vóc trung bình, th tr ng thành n ng kho ng 4,5-5kg.
M i n m th
trung bình 5-6 l a m i l a
trung bình t 6 -7 con. Nh v y i v i
gi ng th này m t th cái trung bình cho 20-30 con/n m. Th cai s a th ng
c
nuôi v béo n 90 ngày tu i thì gi t th t. Nh v y m t th m m t n m có th s n xu t
t 30-45kg tr ng l ng s ng n u nuôi t t có th
t 60-90kg và thêm t 20 30 t m
lông da (Nguy n V n Thu, 2004).
2.1.3 Th Californian
Nh p vào Vi t Nam t Hungari n m 1978 và 2000.
c t o thành do lai gi a th
Chinchila, th Nga và New Zealand. Là gi ng th th t, kh i l ng trung bình 4.5-5kg,
t l th t x cao 55-60%, lông tr ng nh ng tai m i, b n chân và uôi có i m màu en,
vào mùa l nh l p lông en s m h n và nh t vào mùa hè. Kh n ng sinh s n t ng t
th New Zealand (Hoàng Th Xuân Mai, 2005).
- 2-
2.1.4 Th Panon
Là m t dòng c a gi ng New Zealand,
c nh p vào Vi t Nam n m 2000 t Hungari,
ngo i hình gi ng New Zealand nh ng t ng tr ng và kh i l ng tr ng thành cao: 5,56,2kg/con (Hoàng Th Xuân Mai, 2005).
2.1.5 Th lai
Th
c ngo i New Zealand, Panon và California lai v i th cái en, Xám và th C
cho con lai F1, F2 s c t ng tr ng cao h n th n i 25-30% và sinh s n cao h n 15-20%.
Con lai thích ng r t t t v i i u ki n ch n nuôi gia ình.
2.2
C I M SINH H C
2.2.1 B x
ng
Thông th
ng ng
i ta phân bi t x
ng chính (mình) và x
ng ph (t chi) c a th .
Khác h n v i các thú n th t (chó, mèo) th có b x ng l n. C u trúc t chi thích h p
cho vi c nh y. H th ng c m nh m c a chi sau (mông, c b p ùi) giúp th ch y tr n
m t cách d dàng b ng cách nh y h n là ch y.
2.2.2 C quan hô h p
Ph i th
c c u t o t nhi u thu , cùng v i tim, chi m h u h t xoang ng c. Ph i
c g n vào c hoành, c này chèn lên s n cu i, phân cách l ng ng c và b ng, khi
ho t ng cho phép th hít vào, th ra. C hoành r t quan tr ng i v i hô h p c a th .
Th r t nh y c m v i ngo i c nh, thân nhi t c a th thay i theo nhi t
môi tr ng,
do th có ít tuy n m hôi, c th th i nhi t ch y u qua
ng hô h p. Khi nhi t
0
môi tr ng t ng cao (> 35 C) kéo dài thì nh p th c a th nhanh và nông th i nhi t,
do ó d b c m nóng. n c ta nhi t
thích h p nh t v i th
kho ng 20-28,50C
(Hoàng Th Xuân Mai, 2005).
Th th r t nh , không ti ng ng, ch th y thành b ng dao
th ng t n s hô h p kho ng 60-90 l n/phút.
2.2.3 C
ng theo nh p th , bình
quan tiêu hóa
c i mc ut o
ng tiêu hóa th : d dày n, co giãn t t nh ng co bóp r t y u;
ng ru t dài 4-6 m, manh tràng l n h n d dày có kh n ng tiêu hóa ch t x nh h
vi sinh v t, k t tràng
c chia thành 2 ph n: ph n trên có nhi u l p vân cu n sóng,
ph n d i nh n tr n.
- 3-
T l dung tích c a các ph n
ng tiêu hóa c a th c ng khác bi t so v i các loài gia
súc khác. D dày c a bò l n nh t (71%) so v i t ng dung tích
ng tiêu hóa c a nó.
Còn th , manh tràng l n nh t (49%), c th b ng 2.
B ng 1: So sánh t l dung tích c a các ph n
Tên o n
D dày
Ru t non
Manh tràng
Ru t già
T ng s
ng tiêu hóa
Ng a
9,00
30,0
16,0
45,0
100
ng tiêu hoá c a các gia súc (%)
Bò
71,0
19,0
3,00
7,00
100
Heo
29,0
33,0
6,00
32,0
100
Th
34,0
11,0
49,0
6,00
100
Ngu n: (Nguy n Quang S c và inh V n Bình, 2000)
pH c a các ph n
ng tiêu hoá th c ng khác nhau: d dày r t chua, pH trung
bình là 2,2. V t ch t khô c a ch t ch a d dày ph thu c vào d ng th c n, trung bình
17%. Ch t ch a ru t non có pH = 7,2-7,9. Manh tràng có pH = 6, v t ch t khô là 23%.
K t tràng có pH = 6,6. D ch m t và tuy n t y có tác d ng cân b ng pH c a ru t non.
T ng s vi khu n trong manh tràng là cao nh t. Ho t ng lên men c a vi khu n trong
môi tr ng h i chua s t o nên
c nhi u axit béo bay h i t ch t cellulose.
2.2.4
c i m tiêu hóa
ng v t n c ch có th tiêu hóa ch t x t th c n th c v t b ng quá trình lên men
vi khu n. Quá trình này
ng v t nhai l i x y ra d dày và ph n u ru t non. th
và ng a thì x y ra manh tràng và ru t già. Trong các tr ng h p trên, s tiêu hoá tinh
b t t o thành axit béo và h p th vào
ng máu thì u gi ng nhau. Nh ng riêng s
h p th axit amin thì có khác nhau:
ng v t nhai l i axit amin phân h y và h p th
ngay d múi kh và ru t non. n ph n ru t già, t manh tràng axit amin không có
kh n ng h p th
c. Th ã b sung s khi m khuy t ó b ng hi n t ng sinh lý n
phân m m (Caecotrophia).
Trong
ng ru t c a th t o thành hai lo i phân: Lo i phân bình th ng viên tròn,
c ng, th không n thì g i là phân c ng. Còn m t lo i phân m m, nhi u viên nh , m n,
dính k t vào nhau, khi th i ra n h u môn thì th ng
c th cúi xu ng n ngay,
nu t d ng vào d dày và tr n l n v i ch t ch a d dày, y d n vào ru t non và
c
h p thu các ch t dinh d ng
ó, c bi t là vitamin B, tr ng h p này g i là th n
phân l i.
- 4-
B ng 2: Thành ph n hóa h c c a hai lo i phân th
Thành ph n hoá h c
Phân c ng
Phân m m
V t ch t khô (%)
58,3
27,1
Protein thô (%)
13,1
29,5
Ch t béo thô (%)
2,60
2,40
Ch t x thô (%)
37,8
22,0
Khoáng t ng s (%)
8,90
10,8
Chi t ch t không
37,7
35,1
m (%)
Ngu n: (Nguy n V n Thu, 2004)
Phân c ng có v t ch t khô cao h n, nh ng hàm l ng protein l i nh h n phân m m.
Th con còn bú m không có hi n t ng n phân, hi n t ng này ch b t u hình
thành khi th
n 3 tu n tu i. Phân c ng còn g i là phân ban ngày, phân m m còn g i
là phân ban êm. Nh v y th n phân m m trong môi tr ng yên t nh.
2.3 VÀI NÉT V TIÊU HÓA TH
2.3.1 S tiêu hóa protein
Theo Henschell (1973) nh ng enzyme phân gi i protein c a th
c hoàn thi n vào
kho ng 4 tu n tu i và s phát tri n c a nó l thu c ch y u vào s phát tri n c a tuy n
n i ti t và ít nhi u c ng b nh h ng b i kh u ph n.
T l tiêu hóa c a th tr ng thành có m i liên h v i ngu n protein (Maertens and De
Groote, 1984). Theo cách này thì protein n t th c n h n h p và h t ng c c thì tiêu
hóa t t (cao h n 70%), trong khi ó protein ít nhi u có liên k t v i x thì có giá tr th p
h n (55-70%) nh ng cao h n nh ng loài d dày n khác (t l tiêu hóa protein c a c
linh l ng và b t c
heo và gia c m l n l t là 30 và 50% (Just and Jorgensen, 1985;
Green, 1987).
2.3.2 S bi n d
ng Nit trong manh tràng
NH3 là s n ph m chính cu i cùng c a s bi n i Nit trong manh tràng, nh là m t
ngu n Nit chính cho s t ng h p protein c a vi sinh v t. Gi ng nh nh ng ng v t
nhai l i, NH3 trong manh tràng th
n t s bi n d ng c a urê máu (kho ng 25%
NH3 trong manh tràng (Forsythe and Parker, 1985) và n t s phân h y th c n c a
kh u ph n. Ngoài ra Nit còn có ngu n g c t s n i sinh c a nh ng vi sinh v t manh
tràng, làm gia t ng ho t ng phân gi i protein (Makkar and Singh,1987).
- 5-
N ng
NH3 trong manh tràng t 6-8,5 mg/100ml ch t ch a manh tràng trong kh u
ph n th c t (Carabano et al., 1988), hàm l ng này d ng nh
cho s t ng h p
protein c a vi sinh v t khi so sánh v i ng v t nhai l i, có ý ki n cho r ng n ng l ng
thì gi i h n h n cho s t ng tr ng t i u c a vi sinh v t trong manh tràng (Just,
1983). Trong các tr ng h p này m c dù NH3 trong manh tràng có th là y u t gi i
h n cho s t ng tr ng c a vi sinh v t thì ngu n urê cung c p không áp ng
c nhu
c u (King, 1971) b i vì urê
c th y phân và h p thu nh NH3 tr c khi n manh
tràng d n n gia t ng Nit trong n c ti u. H n th n a s gia t ng NH3 trong manh
tràng làm pH cao h n m c t i u vì th làm t ng nhanh s xáo tr n tiêu hóa.
2.3.3 Phân m m và s tiêu hóa protein
S óng góp ch y u c a hi n t ng n phân m m nh là m t ngu n cung c p protein
quan tr ng cho th . Th n phân m m 1 l n m t ngày, phân m m
c gi l i trong d
dày t 6-8 gi ph thu c vào màng bao b o v chúng thoát kh i s phá v c a quá
trình tiêu hóa. Trong khi ó thì vi sinh v t ti p t c quá trình lên men c a chúng s n
xu t ra m t l ng l n acid lactic. Cu i cùng màng bao b h y i và phân m m i vào
s tiêu hóa bình th ng (Griffiths and Davies, 1963).
Protein cung c p t phân m m thay i t 10% (Spreadbury, 1978) n 55% (Haresigs,
1989) c a t ng l ng protein n vào tùy thu c vào th c li u th c n
c s d ng.
Trong kh u ph n th c t ngu n protein cung c p t phân m m kho ng 18% trong t ng
protein n vào. M t trong nh ng thu n l i chính c a hi n t ng n phân là nh h ng
tích c c n s tiêu hóa trong kh u ph n. Theo Stephens (1977) t l tiêu hóa protein
t ng t 5-20% là k t qu c a hi n t ng n phân, s gia t ng n giá tr cao nh t khi
protein trong th c n h n h p th p.
M c dù có m t vài s li u v thành ph n c a acid amin và s óng góp c a phân m m,
nó rõ ràng là m t ngu n t t v lysine và methionin là nh ng acid amin th ng gi i h n
trong kh u ph n th . Phân m m c ng là m t ngu n quan tr ng cung c p vitamin B,
K và có th t n d ng m t s khoáng ch t nh s t. M c dù vitamin B cung c p có th
cho s s n xu t c a th theo cách nuôi truy n th ng nh ng c n cung c p thêm
vitamin t ng h p và khoáng cho th nuôi t p trung (Harris et al., 1983).
2.3.4 X và s bi n d
ng
manh tràng
Ngu n n ng l ng cung c p t x th ng th p trong kh u ph n (ít h n 5% t ng n ng
l ng tiêu hóa c a kh u ph n). N i ây x trung bình tiêu hóa kho ng 17% (De Blas et
al., 1986).
- 6-
Tuy nhiên, lo i x
c bi t và hòa tan trong manh tràng
c lên men ch y u b ng vi
sinh v t t o ra acid béo bay h i (VFA). Theo Carabano (1988) thì n ng l ng là m t
y u t gi i h n cho s t ng tr ng c a vi sinh v t manh tràng. Acid propionic
cs n
xu t thì r t th p (8% trong t ng s ). V i acid acetic chi m s l ng l n (73%) và cao
h nm c
c a acid butyric (17%). Thành ph n c a VFA trong manh tràng thay i
r t l n t 34,5 µmol/gam DM n 351 µmol/gam DM. Tuy nhiên, c ng có th k t lu n
r ng các y u t
c
c p trên thích h p làm gia t ng th i gian l u gi th c n
trong ru t c ng làm gia t ng thành ph n c a VFA trong manh tràng, c bi t là acid
acetic khi tiêu hóa nhi u x , và acid butyric khi tiêu hóa ngu n x ít trong kh u ph n
(nh h n 14% CF/DM) làm pH trong manh tràng gi m.
M t vài tác gi khác (Borriello and Carman, 1983; Rolfe, 1984; Toofanian and
Hammen, 1986) c ng ch ra s bi n i trong manh tràng và s t ng tr ng c a nh ng
vi sinh v t gây b nh khác t o c h i cho s xáo tr n tiêu hóa. Tuy nhiên, nh ng nghiên
c u khác r t c n thi t
hi u
c nh h ng c a kh u ph n v s bi n d ng c a
n ng l ng trong manh tràng. Thành ph n hóa h c c a nh ng th c n tiêu hóa nhi u
h n x có th óng vai trò quan tr ng trong s s n xu t VFA. T nh ng k t qu
t
c u tiên ch ra r ng có m t vài m c
khác nhau gi a ngu n n ng l ng
c
cung c p t x (kho ng 5% n ng l ng c a kh u ph n) và n ng l ng cung c p t
VFA thì kho ng 12-40% c a nhu c u n ng l ng cho nhu c u duy trì th tr ng
thành (Hoover and Heitmann, 1972; Marty and Vernay, 1984).
2.3.5 S tiêu hóa tinh b t
Do nguyên nhân c a vi c nuôi t p trung, th
c cho n nh ng kh u ph n có dinh
d ng cao và vì th nó bao g m m c
cao c a h t ng c c và tinh b t h n cách nuôi
truy n th ng. Nh ng i u này
c ch ng minh b i Cheek and Patton (1980) là vi c
t ng s th y phân ngu n tinh b t trong kh u ph n cùng v i kh n ng di chuy n nhanh
c a s tiêu hóa th c n có th là ngu n cung c p tinh b t quan tr ng cho vi sinh v t
manh tràng, gây nên hi n t ng lên men làm t ng nhanh s xáo tr n tiêu hóa.
Wolter et al. (1980) ch ra r ng kho ng 70% tinh b t kh u ph n n ru t non không
qua s phân rã. i u này ch ra r ng pH c a d dày th p làm cho enzym không n
nh. Ngoài ra có kho ng 85% tinh b t
c tiêu hóa tr c manh tràng v i kh u ph n
g m 35% h t ng c c. Th cai s a d ng nh nh y c m v i tinh b t thoát qua ru t sau
b i vì h th ng enzym tuy n t y v n còn non n t và ch phát tri n nhanh lúc th 3-4
tu n tu i. Theo cách này De Blas (1986) ã ch ra r ng th 28 ngày tu i thì tinh b t
h i tràng kho ng 4% v i kh u ph n g m 30% tinh b t. Trong khi ó th tr ng
- 7-
thành, giá tr này th p h n 0,5%. S quan sát này là m t th c t quan tr ng
xáo tr n tiêu hóa trong su t tu n l
u sau cai s a (28-40 ngày tu i).
hi u v
Lee et al. (1985) ã ch ra r ng t l tiêu hóa c a tinh b t l thu c vào ngu n c a nó
c ng nh cách nuôi d ng. Tuy nhiên, Santoma et al. (1987) không th y s khác nhau
gi a t l ch t, t ng tr ng, t l chuy n hóa th c n, t l tiêu hóa v t ch t khô, v t ch t
h u c và tiêu hóa protein khi s d ng kh u ph n l n h n 33% c a nh ng h t ng c c
khác nhau (lúa mì, ngô, lúa m ch).
2.3.6 S tiêu hóa ch t béo
Kh u ph n c a th bình th ng có ch a x , ch t béo thì thi t y u cho s gia t ng
ngu n n ng l ng. Có r t ít s li u v s tiêu hóa ch t béo th . Nh ng k t qu c a s
tiêu hóa c ng xác nh r ng th c ng gi ng nh nh ng ng v t d dày n khác. Theo
cách này Maertens and De Groote (1984) và Santoma et al. (1989) ã tìm th y m i
quan h tích c c gi a m c
c a acid béo ch a bão hòa. Và t l tiêu hóa c a chúng
c ng gi ng nh
heo và gia c m. Nh ng tác gi này c ng ch ra r ng có s
il p
gi a m c ch t béo c a kh u ph n và t l tiêu hóa ch t béo bão hòa.
Santoma (1989) ã phát hi n hi u qu
c bi t c a ch t béo, i u này gi ng nh
gia
c m (Mateos and Sell, 1981) và
c gi i thích là t l tiêu hóa c a nh ng thành ph n
không ph i là béo t ng 5,8% khi ch t béo
c thêm vào trên 3%.
2.4 KH N NG S N XU T
2.4.1 Kh n ng sinh tr
- Sinh tr
ng
ng và phát tri n trong th i k bú m
Tác ng nh h ng n sinh tr ng c a th bú m b t u ngay t khi còn t cung.
Ch m sóc th ch a là y u t quan tr ng n s phát tri n c a thai và ch t l ng c a
thai nh h ng n sinh tr ng c a th con sau này. N u th cái có ch a mà không
c cung c p dinh d ng t t, con m ph i s d ng dinh d ng c a b n thân nuôi thai,
làm suy nh c c th m và s c s ng àn con c ng gi m sút vì s a m kém.
Th con theo m r t nh y c m v i môi tr ng bên ngoài, c bi t là nhi t . N u
nhi t
cao ho c th p h n so v i nhu c u (25-280C), th con ít ho t ng, không
mu n bú m , da nh n nheo, bi n màu, t l ch t cao.
Th s sinh n ng 45-55g,
h n, không có lông, ch a m m t. Sau m t tu n b lông
m n, m ng ã ph h t mình. Th con m m t vào 9-12 ngày tu i. Th
nhi u con thì
khi th con t 200-300g ã ra kh i
, t p n th c n c a m .
- 8-
- Sinh tr
ng và phát tri n c a th sau cai s a
Th sau cai s a vài ngày thích ng ngay v i môi tr ng m i. Nh ng cá th t t, kh e
m nh thì l n nhanh. Ph thu c vào gi ng và ch
nuôi d ng, mà t c
sinh tr ng
và th i gian t t i kh i l ng xu t th t có khác nhau. Lúc 10-12 tu n tu i, th
t kh i
l ng 1,8-2,2kg. Sau tu n tu i 12-14, t c t ng tr ng c a th gi m d n.
Kh n ng t ng tr ng c a cá th
c l p v i h s di truy n giai o n 7-11 tu n tu i.
giai o n này, th con c ng ít b tác ng c a môi tr ng sau cai s a. T 12 tu n
tu i, th t ng tr ng b t u gi m, c th lúc này ã b t u phát d c. Cho nên, vi c xác
nh kh n ng t ng tr ng cá th giai o n 7-11 tu n tu i làm c s ch n gi ng v tính
sinh tr ng là phù h p và quan tr ng nh t.
2.4.2 Kh n ng cho th t
Th
nhanh, n u nuôi d ng t t m i th cái m i n m
6-7 l a, m i l a 6-7 con,
sau 3 tháng nuôi kh i l ng gi t th t 1,7-2 kg, nh v y m t th m có th s n xu t 7080kg th t th /n m.
Th cho t l th t x 46-49%, t l th t l c/th t x là 85-86%. Th t th giàu và cân i
ch t dinh d ng: t l
m 21%, m 10%, khoáng 1,2%. Ngoài nh ng kh n ng s n
xu t trên, th còn có kh n ng cung c p lông da s n xu t qu n áo, m lông. Th còn
c dùng làm ng v t ki m nghi m thu c và ch vaccin trong y h c.
2.5 NHU C U DINH D
NG
2.5.1 X và nhu c u x
Ch t x thô là thành ph n không th thi u
c i v i sinh lý tiêu hóa c a th . X
kích thích s ho t ng c a
ng tiêu hóa và nhu ng ru t bình th ng, tác ng t t
n quá trình lên men c a vi khu n manh tràng. Nhi u k t qu nghiên c u cho th y:
n u cho th n th c n ít x (d i 8%) th s b tiêu ch y. Nhu c u t i thi u v x thô
là 12% trong kh u ph n n c a th . Hàm l ng x thô phù h p nh t là 13-15%. Nh ng
n u t ng t l x thô lên 16% s gi m m c t ng tr ng và kh n ng s d ng th c n c a
th . Riêng th gi ng tr ng thành có th s d ng
c kh u ph n n có ph n x thô
cao h n (16-18%). Cung c p x thô cho th có th theo d ng c , lá xanh, khô ho c
d ng b t nghi n nh 2-5mm, tr n vào th c n h n h p
óng viên ho c d ng b t.
- 9-
2.5.2 Nhu c u n ng l
ng
Qua nhi u k t qu nghiên c u cho th y nhu c u n ng l ng c n thi t cho 1kg t ng
tr ng thay i t 16-40MJ. Lúc 3 tu n tu i là 16MJ, 20 tu n tu i c n 40MJ. Nhu c u
n ng l ng c a 1kg th h u b là 600-700KJ (140-170 Kcal) t ng
ng v i 25-35g
tinh b t (Nguy n Quang S c và inh V n Bình, 2000).
Nhu c u n ng l ng cho t ng tr ng còn ph thu c vào nhi u y u t khác nhau: khí h u,
t l dinh d ng (n ng l ng, protein, axit min), x , tr ng thái s c kh e Ch t b t
ng có nhi u trong th c n h t ng c c, khoai, s n Nh ng ch t này trong quá trình
tiêu hóa s
c phân gi i thành
ng cung c p n ng l ng cho c th .
i v i th
con sau cai s a trong th i kì v béo thì c n t ng d n l ng tinh b t. i v i th h u b
(4-6 tháng tu i) và con cái gi ng ch a sinh
thì ph i kh ng ch l ng tinh b t
tránh s vô sinh do quá béo. n khi th
và nuôi con trong vòng 20 ngày u thì
ph i t ng l ng tinh b t g p 2-3 l n so khi có ch a b i vì con m v a ph i ph c h i
s c kh e, v a ph i s n xu t s a nuôi con.
n khi s c ti t s a gi m (sau khi
20
ngày) thì nhu c u tinh b t ít h n (Nguy n Quang S c và inh V n Bình, 2000).
Theo Robert (2001) thì th có kh n ng i u ch nh m c n vào cho phù h p v i nhu
c u n ng l ng nh ng c ng áp ng
nhu c u protein c a chúng. N u protein d
th a quá m c thì th gi m ho t ng n vào trong giai o n này.
Nhu c u n ng l
ng g m có 3 ph n:
- Nhu c u c b n
Nhu c u này có th xác nh trong tình tr ng th không s n xu t và ho t ng trong 24
gi theo nghiên c u c a Nguy n V n Thu (2004) các lo i th có tr ng l ng khác
nhau.
B ng 3: Nhu c u c b n c a th
Th tr ng (kg) Nhu c u c b n (kcal)
1,5
80
2,0
100
2,5
120
Th tr ng (kg)
3,0
3,5
4,5
Nhu c u c b n (kcal)
140
180
200
Ngu n: (Nguy n V n Thu, 2004)
- Nhu c u duy trì
c xác nh là nhu c u c b n và c ng thêm v i m t s n ng l ng c n thi t nh n
u ng, tiêu hóa và nh ng ho t ng sinh lý khác nh ng không s n xu t. Nhu c u này có
th tính b ng cách nhân ôi nhu c u c b n, nên k t qu nh sau:
- 10-
B ng 4: Nhu c u duy trì c a th
Th tr ng (kg)
1,5
2,0
2,5
Nhu c u c b n (kcal)
160
200
240
Th tr ng kg)
3,0
3,5
4,5
Nhu c u c b n (kcal)
280
360
480
Ngu n: (Nguy n V n Thu, 2004)
2.5.3 Nhu c u protein
T t c nh ng c tính: lông, sinh tr ng, s n xu t và cho s a c a th
l ng cao c a protein ch t l ng t t.
u òi h i hàm
Kh n ng t ng tr ng c a th ang sinh tr ng ph thu c r t nhi u vào protein. Vì v y
vi c áp ng nhu c u protein cho th sinh tr ng là r t quan tr ng. Th nuôi thâm canh
t ng tr ng c n 4-5g protein/kg th tr ng/ngày. Nhu c u protein tiêu hóa c a th 6-7
tu n tu i là 7-9,5g/kg th tr ng. Sau 8 tu n tu i gi m xu ng còn 4,5-7g/kg th
tr ng/ngày.
B ng 5: Nhu c u dinh d
Th tr ng
(g)
D i 500
500
1000
2000
3000
4000
5000
ng c a th theo th tr ng
Protein tiêu hóa
(g/ngày)
1,5-3,0
2,5-4,5
4,9-9,5
7-14
13-17
12-16
15-17
ng l ng tinh b t
(g/ngày)
8-14
15-22
25-35
50-80
80-110
80-120
90-140
N ng l ng
(KJ)
176-308
330-484
550-770
1100-1760
1760-2420
2420-2640
1980-3080
Ngu n: (Nguy n Quang S c và inh V n Bình, 2000)
Ch t m óng vai trò quan tr ng trong quá trình phát tri n và sinh tr ng c a c th .
N u th m trong th i kì có ch a và nuôi con mà thi u m thì th con s sinh nh ,
s c
kháng kém. S a m ít d n n t l nuôi s ng àn con th p. Sau cai s a c th
th ch a phát tri n hoàn h o, n u thi u m thì th con s còi c c, d sinh b nh t t
trong giai o n v béo (Nguy n Quang S c và inh V n Bình, 1999).
2.5.4 Nhu c u n
c u ng c a th
Có th th s d ng hai ngu n n c t n c trong c xanh và n c u ng. Nhu c u n c
ph thu c vào nhi t
không khí và hàm l ng v t ch t khô trong th c n hàng ngày.
Mùa hè th n nhi u th c n thô thì c n l ng n c g p ba l n so v i nhu c u bình
th ng. Nhu c u n c ph thu c vào l a tu i và các th i k s n xu t khác nhau:
Th v béo, h u b gi ng: 0,2-0,5 lít/ngày
- 11-
Th mang thai: 0,6-0,8 lít/ngày
Khi ti t s a t i a: 0,8-1,5 lít/ngày
N u cho n th c n thô xanh, c qu nhi u có b sung th c n tinh thì l ng n c th c
v t áp ng
c 60%-80% nhu c u n c t ng s . Nh ng v n c n cho u ng n c, th
thi u n c nguy hi m h n thi u th c n. Th nh n khát n ngày th hai là b n d n
n ngày th 10-12 là ch t (Nguy n V n Thu, 2004).
2.6 TH C N
2.6.1 Khoai mì lát
Là c khoai mì ã g t b v , x t lát và ph i khô. Khi dùng trong kh u ph n khoai mì
lát
c nghi n thành b t khoai mì hay
nguyên mi ng. Khoai mì lát r t giàu n ng
l ng 3097 kcal ME/kg heo, 3200 gia c m và 2800 trâu bò nh ng nghèo protêin
2,9%CP, nghèo acid amin 0,2% lysine, 0,06% methionin, 0,03% trytophan nên khó s
d ng. Theo Silva et al., 2000 nuôi th b ng kh u ph n g m b p và b t u nành s làm
t ng giá thành s n ph m th t. H n n a ây còn là ngu n th c n c nh tranh v i th c
ph m c a con ng i. Do ó, nh ng nghiên c u có th ch n ra
c m t ngu n th c
li u m i nh là các s n ph m t cây khoai mì
có th h giá thành s n ph m. i u
này còn r t quan tr ng cho ánh giá vi c s d ng khoai mì nh là ngu n th c n n ng
l ng và th c n thô khô (Oliveira et al., 2008)
B ng 6: Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d
ng c a khoai mì lát (%)
Giá tr dinh d
ng, %DM
Lo i th c n
Khoai mì lát
DM
OM
CP
NDF
Ash
ME, MJ/kgDM
85,0
98,1
3,08
29,0
1,98
13,3
Ngu n: Lâm Thanh Bình (2008), DM: vât ch t khô, OM: v t ch t h u c , CP: protein thô, NDF: x trung tính,
Ash: khoáng t ng s , ME: n ng l ng trao i.
2.6.2
u nành ly trích
u nành ly trích hay còn g i là (khô d u u nành) là s n ph m c a quá trình ch bi n
d u t h t u nành. Hàm l ng d u còn l i kho ng 10g/kg. u nành ly trích là m t
ngu n protein th c v t có giá tr dinh d ng t t nh t trong các lo i khô d u và
c
dùng thay th m t ph n protein ng v t trong ch n nuôi. u nành ly trích có hàm
l ng protein cao, chi m kho ng 42-45% DM, thành ph n các acid amin c ng g n
gi ng v i protein s a (Lê
c Ngoan, 2005).
- 12-
B ng 7: Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d
ng c a
u nành ly trích (%)
Giá tr dinh d
ng, %DM
Lo i th c n
u nành ly trích
DM
OM
CP
EE
NDF
ME, MJ/kgDM
90,4
90,6
43,4
2,43
28,7
11,4
Ngu n: Phan Thu n Hoàng (2009); DM: v t ch t khô; OM: v t ch t h u c ; CP:
x trung tính; ME: n ng l ng trao i.
2.6.3 Bã
m thô; EE: béo thô; NDF:
u nành
Bã u nành là ph ph m c a quá trình ch bi n h t u nành thành u ph ho c
thành s a u nành. Bã u nành có mùi th m, v ng t, gia súc thích n. Hàm l ng
ch t béo và protein trong bã u nành r t cao (27,61%DM) (L u H u Mãnh, 1999). Bã
u nành có th
c coi là lo i th c n cung c p protein cho gia súc. Có th cho gia
súc n bã u nành hàng ngày.
B ng 8: Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d
Giá tr dinh d
ng c a bã
u nành (%)
ng, %DM
Lo i th c n
Bã
u nành
Ngu n: Tr
DM
OM
CP
EE
NDF
ADF
Ash
10,5
96,3
19,4
16,4
48,6
33,9
3,70
ng Th Anh Th (2008), DM: v t ch t khô, OM: v t ch t h u c , CP:
m thô, EE: béo thô, NDF:
x trung tính, ADF: x axit, Ash: khoáng t ng s .
2.6.4 C lông tây
Lo i c thân bò trên m t t, r nhi u, thân dài 0,6-2,0m, lá to b n, có lông . Gi ng c này có
ngu n g c t Châu Phi. Thu c gi ng c a niên, giàu protein, d tr ng, ch u
c t m t.
Vi t Nam c lông tây
c nh p tr ng Nam B t n m 1887 t i các c s nuôi bò s a,
nay ã tr thành cây m c t nhiên kh p hai mi n Nam B c (Nguy nThi n, 2003). Sau 1,5-2
tháng tr ng thì có th thu ho ch l a u. T ó, c kho ng 30 ngày thì thu ho ch
cm t
l n, tr mùa khô ph i h n hai tháng m i c t
c nên thu ho ch lúc c cao 50-60cm và khi
thu ho ch thì nên c t cách m t t 5-10cm. C lông tây r t thích h p tr ng các vùng ng
b ng, n ng su t c thay i nhi u, có n i t 120 t n/ha trong 5 l n c t (Nguy n Thi n, 2003).
Chúng ta có th tr ng c lông tây
t bùn l y, t ru ng, t bãi, b ê, ven h ao, b sông
su i. Có th s d ng c lông tây cho gia súc n d i d ng c t i ho c ph i khô (Nguy n
Thi n, 2003).
- 13-
- Xem thêm -
.PDF 
46 
37 
149 
