Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi më ®Çu
Trong s¶n xuÊt kinh doanh ngµy nay, c«ng t¸c qu¶n lý
®-îc coi lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng nhÊt ®Ó
giµnh ®-îc th¾ng lîi trong sù c¹nh tranh víi nh÷ng doanh
nghiÖp kh¸c trªn th-¬ng tr-êng. C«ng t¸c qu¶n lý bao gåm
viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch mét c¸ch cÈn thËn, dùng nªn mét c¬
cÊu tæ chøc ®Ó gióp cho mäi ng-êi hoµn thµnh c¸c kÕ ho¹ch,
vµ biªn chÕ cho c¬ cÊu tæ chøc víi nh÷ng con ng-êi cã n¨ng
lùc cÇn thiÕt, cuèi cïng lµ viÖc ®¸nh gi¸ vµ ®iÒu chØnh c¸c
ho¹t ®éng th«ng qua kiÓm tra. Tuy nhiªn, tÊt c¶ c¸c chøc
n¨ng qu¶n lý sÏ kh«ng hoµn thµnh tèt nÕu c¸c nhµ qu¶n lý
kh«ng hiÓu ®-îc yÕu tè con ng-êi trong c¸c ho¹t ®éng cña
hä vµ kh«ng biÕt c¸ch l·nh ®¹o con ng-êi ®Ó ®¹t ®-îc kÕt
qu¶ nh- mong muèn.
Lµ mét sinh viªn em rÊt quan t©m ®Õn "YÕu tè con ng-êi
trong c«ng t¸c qu¶n lý" do vËy em ®· chän ®Ò tµi nµy. Do
ph¹m vi cña ®Ò tµi nµy kh¸ réng nªn em ®· kh«ng hoµn
thµnh bµi viÕt ®óng thêi h¹n sím em mong nhËn ®-îc sù
gióp ®ì cña khoa vµ c¸c thÇy c« gi¸o.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
yÕu tè con ng-êi trong c«ng t¸c qu¶n
lý
Qu¶n lý vµ l·nh ®¹o ®-îc coi lµ nh÷ng ho¹t ®éng gièng
nhau. MÆc dï sù thËt lµ mét nhµ qu¶n lý giái hÇu nh- ch¾c
ch¾n lµ mét nhµ l·nh ®¹o giái. Nh- vËy, l·nh ®¹o lµ mét
chøc n¨ng c¬ b¶n cña c¸c nhµ qu¶n lý bao gåm nhiÒu vÊn ®Ò
h¬n l·nh ®¹o. Nh- ®· nªu ra ë c¸c ch-¬ng tr-íc, c«ng t¸c
qu¶n lý bao gåm viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch mét c¸ch cÈn thËn,
dùng lªn mét c¬ cÊu tæ chøc ®Ó gióp cho mäi ng-êi hoµn
thµnh c¸c kÕ ho¹ch, vµ biªn chÕ cho c¬ cÊu tæ chøc víi
nh÷ng con ng-êi cã n¨ng lùc cÇn thiÕt. C¸c b¹n xÏ thÊy
trong phÇn IV mét chøc n¨ng còng quan träng n÷a trong
c«ng t¸c qu¶n lý vµ viÖc ®¸nh gi¸ vµ ®iÒu chØnh c¸c ho¹t
®éng th«ng qua kiÓm tra. Tuy nhiªn, tÊt c¶ c¸c chøc n¨ng
qu¶n lý sÏ kh«ng hoµn thµnh tèt nÕu c¸c nhµ qu¶n lý kh«ng
hiÓu ®-îc yÕu tè con ng-êi trong c¸c ho¹t ®éng cña hä vµ
kh«ng biÕt c¸ch l·nh ®¹o con ng-êi ®Ó ®¹t ®-îc kÕt qu¶ nhmong muèn.
Theo mét ®Þnh nghÜa rÊt c¬ b¶n, th× sù l·nh ®¹o còng cã
nghÜa lµ sù tu©n theo, vµ chóng ta ph¶i thÊy ®-îc t¹i sao con
ng-êi ph¶i tu©n theo. VÒ c¬ b¶n, mäi ng-êi cã xu thÕ tu©n
theo ai mµ hä nh×n thÊy ë ng-êi ®ã cã nh÷ng ph-¬ng tiÖn ®Ó
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tho¶ m·n c¸c mong muèn vµ c¸c nhu cÇu riªng cña hä.
NhiÖm vô cña c¸c nhµ qu¶n lý lµ khuyÕn khÝch mäi ng-êi
®ãng gãp mét c¸ch hiÖu qu¶ vµo viÖc hoµn thµnh c¸c môc
tiªu cña doanh nghiÖp, vµ ®¸p øng mäi nguyÖn väng vµ nhu
cÇu riªng cña hä trong qu¸ tr×nh ®ã.
Chøc n¨ng l·nh ®¹o trong qu¶n lý ®-îc x¸c ®Þnh nh- lµ
mét qu¸ tr×nh t¸c ®éng ®Õn con ng-êi ®Ó lµm cho hä thùc sù
s½n sµng vµ nhiÖt t×nh phÊn ®Êu ®Ó hoµn thµnh nh÷ng môc
tiªu cña tæ chøc. Trong phÇn tr×nh bµy vÒ chøc n¨ng nµy bµi
viÕt nµy chØ ra r»ng khoa häc vÒ hµnh vi ë ®©y t¹o nªn sù
®ãng gãp quan träng vµo c«ng t¸c qu¶n lý. Khi ph©n tÝch
kiÕn thøc cÇn thiÕt cho qu¶n lý t«i xÏ tËp trung vµo yÕu tè
con ng-êi, ®éng c¬ thóc ®Èy,sù l·nh ®¹o vµ sù giao tiÕp.
I.YÕu tè con ng-êi trong c¸c doanh
nghiÖp
TÊt c¶ mäi cè g¾ng cã tæ chøc ®-îc thùc hiÖn ®Ó ®¹t
®-îc c¸c môc tiªu c¶u doanh nghiÖp, nãi chung lµ môc tiªu
s¶n xuÊt vµ chuÈn bÞ s½n nh÷ng lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô nµo
®ã. Sù cè g¾ng nµy kh«ng chØ h¹n chÕ vµo ho¹t ®éng kinh
doanh: nã còng ®-îc ¸p dông cho c¸c tr-êng ®¹i häc, bÖnh
viÖn, héi tõ thiÖn vµ c¸c c¬ quan nhµ n-íc. Râ rµng lµ trong
khi c¸c môc tiªu cña c¬ së c¸ nh©n trong tæ chøc ®ã còng cã
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
c¸c nhu cÇu vµ c¸c môc tiªu riªng, quan träng ®èi víi hä.
ChÝnh th«ng qua chøc n¨ng l·nh ®¹o, c¸c nhµ qu¶n lý gióp
cho mäi ng-êi thÊy ®-îc r»ng hä cã thÓ tho¶n m·n ®-îc c¸c
nhu cÇu riªng sö dông tiÒm n¨ng cña hä trong khi ®ång thêi
hä ®ãng gãp vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña c¬ së. Do
vËy c¸c nhµ qu¶n lý cÇn ph¶i cã sù hiÓu biÕt vÒ vai trß cña
mäi ng-êi, c¸ t×nh vµ c¸ nh© c¸ch cña hä.
1. Nh÷ng vai trß kh¸c nhau cña con ng-êi
C¸c c¸ nh©n kh«ng ®¬n thuÇn lµ yÕu tè s¶n xuÊt trong
c¸c kÕ ho¹ch qu¶n lý. Hä lµ c¸c thµnh viªn cña c¸c hÖ thèng
x· héi trong nhiÒu tæ chøc, hä lµ ng-êi tiªu dïng hµng ho¸
vµ dÞch vô vµ nh- vËy hä t¸c ®éng m¹nh tíi nhu cÇu; hä lµ
thµnh viªn cña c¸c gia ®×nh, tr-êng häc vµ hä lµ nh÷ng c«ng
d©n, víi nh÷ng vai trß kh¸c nhau nµy hä lËp ra nh÷ng bé luËt
®Ó l·nh ®¹o c¸c nhµ qu¶n lý, nh÷ng m«n ®¹o ®øc häc ®Ó
h-íng dÉn c¸ch c- sö vµ truyÒn thèng vÒ nh©n phÈm mµ nã
lµ ®Æc tÝnh chñ yÕu cña x· héi chóng ta. Tãm l¹i c¸c nhµ
qu¶n lý vµ nh÷ng ng-êi mµ hä l·nh ®¹o lµ nh÷ng thµnh viªn
t¸c ®éng lÉn nhau trong mét hÖ thèng x· héi r«ng h¬n.
2. Kh«ng cã con ng-êi theo nghÜa chung chung
Mäi ng-êi ho¹t ®éng víi nh÷ng vai trß kh¸c nhau vµ b¶n
th©n hä còng kh¸c nhau. Kh«ng cã con ng-êi chung chung.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Trong c¸c c¬ së cã tæ chøc con ng-êi th-êng mang t×nh c¸c
vai trß kh¸c nhau. C¸c c«ng ty ®Ò ra c¸c nguyªn t¾c, thñ tôc
giÊy tê, chÕ ®é lµm viÖc, tiªu chuÈn an toµn, chøc vô c«ng
t¸c, tÊt c¶ víi sù ngÇm ®Þnh r»ng mäi ng-êi vÒ c¬ b¶n lµ nhnhau. TÊt c¶ víi sù ngÇm ®Þnh r»ng mäi ng-êi vÒ c¬ b¶n lµ
nh- nhau. TÊt nhiªn gi¶ thiÕt nµy lµ cÇn thiÕt mét phÇn lín ë
nh÷ng ho¹t ®éng cã tæ chøc, nh-ng ®iÒu kh«ng kÐm quan
träng lµ ph¶i thÊy r»ng mçi con ng-êi lµ mét thÓ duy nhÊt hä cã nh÷ng nhu cÇu kh¸c nhau, tham väng kh¸c nhau. NÕu
c¸c nhµ qu¶n lý kh«ng hiÓu ®-îc tÝnh phøc t¹p vµ c¸ tÝnh cña
con ng-êi th× hä cã thÓ ¸p dông sai nh÷ng ®iÒu kh¸i qu¸t vÒ
®éng c¬ thóc ®Èy, sù l·nh ®¹o vµ mèi liªn hÖ. MÆc dï c¸c
nguyªn t¾c vµ c¸c kh¸i niÖm nãi chung lµ ®óng nh-ng cÇn
ph¶i ®iÒu chØnh cho phï hîp víi tõng hoµn c¶nh cô thÓ.
Trong mét xÝ ng iÖp, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c nhu cÇu cña mäi
ng-êi ®Òu ®-îc ®¸p øng hoµn toµn nh-ng c¸c nhµ qu¶n lý
ph¶i cã mét ph¹m vi réng r·i ®¸ng kÓ trong viÖc t¹o ra sù
phï hîp c¸ nh©n. MÆc dï c¸c yªu cÇu vÒ chøc vô th-êng
xuÊt ph¸t tõ c¸c kÕ ho¹ch cña doanh nghiÖp vµ tæ chøc,
nh-ng thùc tÕ kh«ng nªn lo¹i trõ kh¶ n¨ng bè trÝ c«ng viÖc
cho phï hîp víi con ng-êi trong mçi tr-êng hîp cô thÓ ®Ó sö
dông tèt h¬n ®-îc tµi n¨ng qu¶n lý hiÖn h÷u trong doanh
nghiÖp.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
3. Nh©n c¸ch con ng-êi lµ mét ®iÒu quan träng.
C«ng t¸c qu¶n lý liªn quan tíi viÖc hoµn thµnh c¸c môc
tiªu cña doanh nghiÖp. §¹t ®-îc c¸c kÕt qu¶ lµ mét ®iÒu
quan träng, nh-ng c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®¹t ®-îc c¸c kÕt qu¶
kh«ng bao giê ®-îc xóc ph¹m ®Õn nh©n c¸ch cña con ng-êi.
Kh¸i niÖm vÒ nh©n c¸ch c¸ nh©n cã nghÜa lµ mäi ng-êi ph¶i
®-îc ®èi sö víi lßng tån träng bÊt kÓ chøc vô cña hä trong tæ
chøc ®ã. TÊt c¶ Chñ TÞch, Phã chñ tÞch, nhµ qu¶n lý, qu¶n
®èc c¬ së vµ c«ng nh©n ®Òu ®ãng gãp vµo viÖc thùc hiÖn c¸c
môc tiªu cña doanh nghiÖp. Mçi ng-êi lµ mét thùc thÓ thèng
nhÊt víi nh÷ng kh¶ n¨ng vµ nguyÖn väng kh¸c nhau, nh-ng
tÊt c¶ ®Òu lµ nh÷ng con ng-êi nªn tÊt c¶ ®Òu ®-îc ®èi xö nhnhau.
4. CÇn xem xÐt con ng-êi mét c¸ch toµn diÖn
Chóng ta kh«ng thÓ nãi vÒ b¶n chÊt cña con ng-êi trõ
khi chóng ta ®· xem xÐt mét con ng-êi mét c¸ch toµn diÖn
chø kh«ng ph¶i chØ xÐt nh÷ng ®Æc tr-ng riªng vµ t¸ch biÖt
nh- sù hiÓu biÕt, quan ®iÓm, kü n¨ng hoÆc t×nh h×nh riªng.
Mét con ng-êi cã tÊt c¶ nh÷ng ®Æc tÝnh ®ã víi nh÷ng møc ®é
kh¸c nhau. H¬n n÷a nh÷ng ®Æc tÝnh ®ã cã t¸c ®éng qua l¹i
lÉn nhau, vµ tÝnh tréi cña chóng trong nh÷ng hoµn c¶nh cô
thÓ thay ®æi nhanh vµ kh«ng ®o¸n tr-íc ®-îc. Con ng-êi lµ
mét c¸ thÓ toµn diÖn chÞu ¶nh h-ëng bëi c¸c yÕu tè bªn
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ngoµi nh- gia ®×nh, hµng xãm, tr-êng häc, nhµ thê, c«ng
®oµn hoÆc ®oµn thÓ, tæ chøc chÝnh trÞ vµ c¸c nhãm huynh ®Ö.
Mäi ng-êi kh«ng thÓ tù g¹t bá nh÷ng ¶nh h-ëng cña nh÷ng
lùc l-îng ®ã khi lµm viÖc. C¸c nhµ qu¶n lý ph¶i nhËn thÊy
nh÷ng thùc tÕ ®ã vµ chuÈn bÞ c¸c øng xö víi chóng.
II. C¸c m« h×nh con ng-êi.
§Ó hiÓu ®-îc tÝnh phùc t¹p cña con ng-êi c¸c t¸c gi¶ viÕt
vÒ c«ng t¸c qu¶n lý ®-a ra mét sè m« h×nh con ng-êi. Mçi
m« h×nh lµ mét sù trõu t-îng cña thùc t¹i. Nã bao gåm
nh÷ng biÕn cè ®-îc coi lµ quan träng, nh-ng còng bá qua
nh÷ng yÕu tè Ýt thiÕt yÕu cho viÖc gi¶i thÝch hiÖn t-îng. C¸c
nhµ qu¶n lý dï cã ý thøc hµnh vi c¸ nh©n vµ hµnh vi theo tæ
chøc, dùa trªn nh÷ng gØa thiÕt vÒ con ng-êi. Nh÷ng gi¶ thiÕt
nµy vµ nh÷ng lý luËn cã liªn quan víi chóng ¶nh h-ëng ®Õn
hµnh vi qu¶n lý.
Qua nhiÒu n¨m, ng-êi ta ®· ®-a ra nhiÒu quan ®iÓm kh¸c
nhau vÒ b¶n chÊt chñ yÕu cña con ng-êi. ë ®©y chóng ta ®·
®-a ra nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt chñ yÕu cña
con ng-êi. Do ®ã chóng ta tËp trung vµo nh÷ng m« h×nh lùa
chän cña Schein vµ vµo nh÷ng gi¶ thiÕt cæ ®iÓn cña McGrgor
vÒ con ng-êi.
1. Tõ quan ®iÓm lîi Ých kinh tÕ tíi con ng-êi tæng thÓ
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
EdgarH. Schein ®· ®-a ra 4 m« h×nh quan ®iÓm vÒ con
ng-êi. §Çu tiªn «ng l-u ý nh÷ng gi¶ thiÕt lîi Ých kinh tÕ trªn
t- t-ëng lµ con ng-êi tr-íc hÕt bÞ thóc ®Èy bëi nh÷ng ®éng
c¬ kinh tÕ. V× nh÷ng ®éng cã nµy ®-îc gi¸m s¸t bëi doanh
nghiÖp, nªn con ng-êi thùc chÊt lµ thô ®éng bÞ sö dông, bÞ
thóc ®Èy vµ bÞ gi¸m s¸t bëi tæ chøc. Nh÷ng gi¶ thiÕt nµy
gièng nh- nh÷ng gi¶ thiÕt nÕu trong thuÕt X cña McGregor,
sÏ ®-îc ®Ò cËp tíi mét c¸ch v¾n t¾t.
M« h×nh thø hai, g¾n liÒn víi nh÷ng gi¶ thiÕt vÒ mÆt x·
héi, nã dùa trªn quan ®iÓm cña Elton Mayoa lµ, vÒ c¬ b¶n
con ng-êi bÞ thóc ®Èy bëi nh÷ng nhu cÇu x· héi. Ch¼ng h¹n
nh- c¸c lùc l-îng vÒ mÆt x· héi cña nh÷ng nhãm ph©n chia
theo ®Þa vÞ x· héi lµ quan träng h¬n sù kiÓm tra theo qu¶n lý.
M« h×nh thø ba g¾n liÒn víi c¸c gi¶ thiÕt vÒ tù th©n vËn
®éng cho r»ng c¸c ®éng c¬ ®-îc chia thµnh n¨m nhãm trong
mét hÖ thèng cÊp bËc tõ nh÷ng nhu cÇu ®¬n gi¶n ®Ó tån t¹i
cho tíi nh÷ng nhu cÇu cao nhÊt vÒ tù th©n vËn ®éng víi sù
tËn dông tèi ®a tiÒm n¨ng cña con ng-êi. Theo quan ®iÓm
nµy th× con ng-êi tù thóc ®Èy m×nh - hä muèn ®-îc, vµ cã
thÓ ®-îc hoµn thiÖn.
M« h×nh thø t- dùa trªn nh÷ng gi¶ thuyÕt phøc hîp, thÓ
hiÖn quan ®iÓm riªng cña Schein vÒ con ng-êi. Nh÷ng gi¶
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
thiÕt cë b¶n cña «ng lµ, con ng-êi lµ mét thùc thÓ phøc hîp
vµ cã kh¶ n¨ng häc hái nh÷ng c¸ch vËn ®éng míi vµ cã kh¶
n¨ng ®¸p øng l¹i c¸c chiÕn l-îc qu¶n lý kh¸c nhau.
2. ThuyÕt X vµ thuyÕt Y cña McGregor
Mét quan ®iÓm kh¸c vÒ b¶n chÊt c¶u con ng-êi ®· ®-îc
Douglas Mc ®-a ra theo hai hÖ thèng gi¶ thiÕt vµ nãi chung
®-îc gäi lµ "thuyÕt X" vµ "thuyÕt Y". McGregor cho r»ng,
c«ng t¸c qu¶n lý ph¶i b¾t ®Çu tõ c©u hái c¬ b¶n lµ, c¸c nhµ
qu¶n lý cã thÓ nh×n nhËn b¶n th©n hä nh- thÓ nµo trong mèi
liªn hÖ víi ng-êi kh¸c. Quan ®iÓm nµy®ßi hái ph¶i cã mét tt-ëng nµo ®ã ®èi víi nhËn thøc vÒ b¶n chÊt cña con ng-êi.
McGregor ®· chän nh÷ng thuËt ng÷ nµy v× «ng muèn dïng
mét thuËt ng÷ chung chung kh«ng mang mét ý nghÜa g× vÒ
ng-êi tèt hoÆc xÊu.
*Nh÷ng gi¶ thiÕt cña thuyÕt X. Nh÷ng gi¶ thuyÕt truyÒn
thèng vÒ b¶n chÊt con ng-êi, theo McGregor, theo thuyÕt X
nh- sau:
a. Con ng-êi nãi chung vèn dÜ kh«ng thÝch lµm viÖc vµ
sÏ tr¸nh viÖc nÕu hä cã thÓ tr¸nh ®-îc.
b. V× ®Æc ®iÓm nµy cña con ng-êi cho nªn hÇu hÕt mäi
ng-êi ph¶i bÞ Ðp buéc, kiÓm tra, chØ thÞ vµ ®e do¹ b»ng h×nh
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ph¹t ®Ó buéc hä ph¶i cã nh÷ng cè g¾ng thÝch hîp ®Ó thùc
hiÖn nh÷ng môc tiªu cña tæ chøc.
c. Con ng-êi nãi chung muèn lµm theo chØ thÞ, muèn
trèn tr¸nh tr¸ch nhiÖm, cã t-¬ng ®èi Ýt tham väng vµ muèn
an phËn lµ trªn hÕt.
* Nh÷ng gi¶ thuyÕt cña Y. Nh÷ng gi¶ thiÕt trong thuyÕt Y
cña McGregor nh- sau:
a. ViÖc dµnh nh÷ng cè g¾ng vÒ thÓ lùc vµ tinh thÇn trong
cuéc sèng còng tù nhiªn nh- trong khi ch¬i bêi hoÆc nghØ
ng¬i.
b. ViÖc kiÓm tra tõ bªn ngoµi vµ ®e do¹ b»ng h×nh ph¹t
kh«ng ph¶i lµ biÖn ph¸p duy nhÊt ®Ó t¹o ra nh÷ng nç lùc
hoµn thµnh nh÷ng môc tiªu cña tæ chøc. Con ng-êi sÏ cßn
chñ ®éng vµ tù gi¸c trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu mµ hä
cam kÕt.
c. Møc ®é cam kÕt víi c¸c môc tiªu tû lÖ víi møc h-ëng
thô g¾n liÒn víi thµnh tÝch cña hä.
d. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®óng ®¾n, cn ng-êi nãi chung
biÕt r»ng hä kh«ng chØ nªn chÊp nhËn mµ cßn ph¶i thÊy tr¸ch
nhiÖm cña m×nh.
e. Kh¶ n¨ng thÓ hiÖn trÝ t-ëng t-îng, tµi khÐo lÐo vµ tÝnh
s¸ng t¹o møc ®ä t-¬ng ®èi cao trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®Ò cña tæ chøc lµ kh¶ n¨ng réng r·i trong quÇn chóng chø
kh«ng bã hÑp.
g. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cña cuéc sèng c«ng nghiÖp
hiÖn ®¹i, nh÷ng tiÒm n¨ng trÝ tuÖ cña con ng-êi nãi chung
míi chØ ®-îc sö dông mét phÇn.
Râ rµng hai hÖ thèng gi¶ thiÕt nµy kh¸c nhau mét c¸ch
c¬ b¶n. ThuyÕt X lµ thuyÕt bi quan, tÜnh t¹i vµ cøng nh¾c.
ViÖc kiÓm tra chñ yÕu lµ tõ bªn ngoµi, ®-îc cÊp trªn ¸p ®Æt
lªn cÊp d-íi. Ng-îc l¹i, thuyÕt Y lµ thuyÕt l¹c quan, n¨ng
®éng vµ linh ho¹t, nã nhÊn m¹nh ®Õn tÝnh chñ ®éng vµ sù
phèi hîp chÆt chÏ nh÷ng nhu cÇu cña c¸ nh©n víi nh÷ng ®ßi
hái cña tæ chøc.
Ch¾c ch¾n lµ mçi hÖ thèng gi¶ thiÕt sÏ cã ¶nh h-ëng tíi
c¸ch thøc mµ c¸c nhµ qu¶n lý thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng vµ
ho¹t ®éng qu¶n lý cña hä. Chóng ta h·y xem xÐt c¸c môc
®Ých cña hä cô thÓ h¬n ®«i chuts.
* ViÖc lµm s¸ng tá c¸c thuyÕt. Râ rµng lµ McGregor lo
ng¹i r»ng thuyÕt X vµ thuyÕt Y cã thÓ bÞ hiÓu sau. Nh÷ng
quan ®iÓm sau ®©y xÏ lµm râ mét sè ph¹m vi nh©n thøc sai
lÇm vµ gi÷ cho c¸c gi¶ thiÕt nµy ë trong mét tÇm møc ®óng
®¾n.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Thø nhÊt c¸c gi¶ thuyÕt cña thuyÕt X vµ thuyÕt Y míi
chØ lµ nh÷ng gi¶ thiÕt mµ th«i. Chóng kh«ng ph¶i lµ nh÷ng
®iÒu b¾t buéc hoÆc nh÷ng gîi ý cho c¸c chiÕn l-îc qu¶n lý.
Tr¸i l¹i, chóng ph¶i ®-îc thö nghiÖm trong thùc tÕ. H¬n n÷a,
nh÷ng gi¶ thuyÕt nµy lµ nh÷ng suy luËn trùc gi¸c vµ kh«ng
dùa trªn sù nghiªn cøu. Thø hai, c¸c thuyÕt X vµ thuyÕt Y
kh«ng ngô ý tíi viÖc qu¶n lý "cøng" hay "mÒm". C¸ch tiÕp
cËn "cøng" cã thÓ t¹o ra sù ph¶n øng vµ chèng ®èi. C¸ch tiÕp
cËn "mÒm" cã thÓ dÉn tíi sù qu¶ lý bu«ng láng vµ kh«ng phï
hîp víi thuyÕt Y. Thay vµo ®ã nhµ qu¶n lý cã hiÖu qu¶ ph¶i
nhËn biÕt vÒ phÈm chÊt vµ nh÷ng n¨ng lùc, còng nh- nh÷ng
h¹n chÕ cña con ng-êi, vµ ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi theo yªu
cÇu cÇn thiÕt trong tõng tr-êng hîp. Thø ba, kh«ng nªn coi
thuyÕt X vµ thuyÔt Y trªn mét ph¹m vi kÕ tôc víi X vµ Y lµ
nh÷ng th¸i cùc ®èi lËp. Chóng kh«ng thuéc ph¹m trï vÒ møc
®é, mµ tr¸i l¹i chóng lµ nh÷ng quan ®iÓm hoµn toµn kh¸c
nhau vÒ con ng-êi.
Ph¹m vi thø t- cña nhËn thøc sai lÇm tiÒm Èn cÇn ®-îc
lµm râ lµ viÖc th¶o luËn thuyÕt Y kh«ng ph¶i lµ kh¶ n¨ng ®Ó
cho viÖc qu¶n lý thèng nhÊt, còng kh«ng ph¶i lµ lý lÏ chèng
l¹i viÖc sö dông quyÒn h¹n. Thay vµo ®ã, theo thuyÕt Y
quyÒn h¹n chØ ®-îc xem nh- lµ mét trong nhiÒu c¸ch thøc
mµ ng-êi qu¶n lý dïng quyÒn l·nh ®¹o. Thø n¨m, nh÷ng
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nhiÖm vô vµ hoµn c¶nh kh¸c nhau ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu c¸ch
tiÕp cËn ®Ó qu¶n lý. §«i khi, quyÒn h¹n vµ cã cÊu cã thÓ cã
hiÖu qu¶ ®èi víi mét sè nhiÖm vô nµo ®ã, vµ ph¶i nh÷ng
c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau trong nh÷ng hoµn c¶nh kh¸c nhau.
Ch¼ng h¹n nh- mét doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶ lµ doanh
nghiÖp mµ nã ®-a ra nh÷ng yªu cÇu nhiÖm vô phï hîp víi
con ng-êi vµ hoµn c¶nh cô thÓ.
3. H-íng tíi quan ®iÓm triÕt chung cña c¸c m« h×nh
hµnh vi
Trong nhiÒu quan ®iÓm nãi chung vÒ con ng-êi th× quan
®iÓm nµo lµ cã c¨n cø? Chóng ta ®· l-u ý r»ng Schein ®· ®-a
ra bèn m« h×nh quan niÖm vÒ con ng-êi, tõ quan ®iÓm vÒ lîi
Ých kinh tÕ ®Õn quan ®iÓm nhÊn m¹nh c¸c ®éng c¬ phøc hîp.
Chóng ta ®· biÕt r»ng McGregor ®· nhãm gép c¸c gi¶ thiÕt
thµnh thuyÕt X vµ thuyÕt Y. Khi ®ã m« h×nh nµo lµ cã c¨n
cø?
D-êng nh- kh«ng cã mét m« h×nh ®¬n lÎ nµo cã ®ñ kh¶
n¨ng ®Ó gi¶i thÝch ®Çy ®ñ vÒ hµnh vi c¸ nh©n vµ tæ chøc. Xin
nh¾c l¹i r»ng con ng-êi rÊt kh¸c nhau, kh«ng cã con ng-êi
nãi chung. H¬n n÷a, con ng-êi c- xö kh¸c nhau trong nh÷ng
t×nh huèng kh¸c nhau vµ ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p,
thËm chÝ hä c- xö kh¸c nhau trong nh÷ng tr-êng hîp t-¬ng
tù ë nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau. Trong mét sè tr-êng hîp,
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
con ng-êi hµnh ®éng mét c¸ch hîp lý; trong nh÷ng tr-êng
hîp kh¸c, hä bÞ chi phèi bëi nh÷ng mÆc c¶m. Tr¸ch nhiÖm
cña nh÷ng nhµ qu¶n lý lµ t¹o ra mét m«i tr-êng mµ trong ®ã
mäi ng-êi ®-îc thóc ®Èy ®Ó ®ãng gãp vµo viÖc thùc hiÖn c¸c
môc tiªu cña doanh nghiÖp. Còng cÇn gi¶ thiÕt r»ng con
ng-êi cã thÓ ®-îc vËn ®éng ®Ó bá qua c¸ nh©n hä vµ ®¸nh
gi¸ thÊp tr×nh ®é, kh¶ n¨ng hiÓu biÕt cña hä. Nh÷ng lîi Ých
kinh tÕ tÊt nhiªn lµ quan träng trong mét doanh nghiÖp,
nh-ng con ng-êi th-êng muèn nhËn ®-îc tõ c«ng viÖc nhiÒu
thø kh¸c ngoµi tiÒn b¹c. Hä lu«n muèn ph¸t triÓn kh¶ n¨ng,
n¨ng lùc còng nh- tiÒm n¨ng cña hä.
Nhµ qu¶n lý giái sÏ chän c¸ch tiÕp cËn triÕt chung b»ng
c¸ch rót tØa tõ nh÷ng m« h×nh kh¸c nhau ®Ó m« t¶ b¶n chÊt
cña con ng-êi. Tèi thiÓu nhÊt, hä còng ph¶i thõa nhËn r»ng
con ng-êi ph¶i ®-îc ®èi xö víi sù t«n träng vµ xøng ®¸ng
ph¶i ®-îc xem xÐt nh- con ng-êi toµn diÖn, vµ ph¶i ®-îc
xem xÐt trong khung c¶nh cña m«i tr-êng chung mµ trong
®ã hä cã nh÷ng vai trß kh¸c nhau. Nh÷ng hoµn c¶nh kh¸c
nhau ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng c¸ch tiÕp cËn qu¶n lý kh¸c nhau
®Ó sö dông mét c¸ch cã kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ nhÊt mét nguån
lùc cã gi¸ trÞ nhÊt trong doanh nghiÖp, Êy lµ con ng-êi.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
III. Sù nhËn thøc trong m«i tr-êng
doanh nghiÖp
Nh÷ng nhËn thøc vÒ thùc tÕ cña chóng ta bÞ t¸c ®éng bëi
nhiÒu yÕu tè nh- kiÕn thøc cña chóng ta, nh÷ng kinh nghiÖm
®· qua, tiªu chuÈn, triÓn väng, mèi quan t©m, th¸i ®é vµ
quan ®iÓm vÒ con ng-êi. Nhµ qu¶n lý cÇn ph¶i hiÓu biÕt mét
sè sai lÇm chung vÒ nhËn thøc c¸ nh©n tèt h¬n, tõ ®ã dÉn tíi
c«ng t¸c qu¶n lý tèt h¬n.
NhËn thøc lµ sù tiÕp nhËn th«ng tin tõ m«i tr-êng. Nã
bao gåm, vÝ dô nh-, viÖc nh×n thÊy nhµ m¸y, nghe thÊy tiÕng
ån cña m¸y mãc, c¶m thÊy h¬i nãng tõ lß nung, nÕm vÞ ngon
cña thøc ¨n trong hiÖu ¨n vµ ngöi thÊy mïi khãi khÝ x¶ cña
®éng c¬. ë ®©y chóng ta tËp trung vµo nh÷ng gi¸c quan mµ
chóng ®Æc biÖt cÇn thiÕt cho c«ng t¸c qu¶n lý.
1.C¸c xu h-íng trong nhËn thøc
§iÒu mµ chóng ta nhËn thÊy kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ thÕ
giíi thùc. Con ng-êi nh×n nhËn c¸c vËt theo c¸ch phèi c¶nh
riªng cña hä. Sù nhËn thøc cã thÓ bÞ bãp mÐo bëi nhiÒu yÕu
tè kh¸c nhau. Thø nhÊt, cã ®èi t-îng hoÆc sù kiÖn ®ang ®-îc
c¶m nhËn. Nh÷ng ®èi t-îng vµ sù kiÖn cã nh÷ng ®Æc tÝnh næi
bËt dÔ ®-îc chó ý h¬n nh÷ng ®èi t-îng vµ sù vËt cã tÝnh chÊt
kÝn ®¸o. Sau ®ã cã nh÷ng ®Æc tÝnh vµ xu h-íng cña ng-êi
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
c¶m nhËn. Hä cã thÓ bÞ t¸c ®éng qóa m¹nh bëi Ên t-îng ban
®Çu hoÆc tËp trung søc m¹nh cña hä vµo sù kiÖn ®ã vµ c¶m
nhËn sai c¸c sù kiÖn kh¸c. Cuèi cïng sù nhËn thøc còng bÞ
¶nh h-ëng bëi m«i tr-êng vËt chÊt vµ x· héi. VÝ dô mét lêi
khiÓn tr¸ch tr-íc ®¸m ®«ng sÏ ®-îc tiÕp thu rÊt kh¸c so víi ë
níi kÝn ®¸o trong c¬ quan.
Nh÷ng ®Æc tÝnh cña ng-êi c¶m nhËn lµ träng t©m trong
bµi tiÓu luËn cña t«i v× nã ¶nh h-ëng ®Õn qu¸ tr×nh nhËn
thøc. Trong sù nhËn thøc cã lùa chän, mét th«ng tin nµo ®ã
sÏ ®-îc xö lý, ®ång thêi nh÷ng th«ng tin kh¸c sÏ bÞ bá qua .
Th-êng th-êng nh÷ng ®Æc tÝnh næi bËt ®-îc chó ý trong khi
®ã nh÷ng yÕu tè kÐm râ rµng h¬n sÏ bÞ bá qua. §ång thêi cã
xu h-íng bá qua nh÷ng yÕu tè khã chÞu vµ dÔ tiÕp nhËn
nh÷ng yÕu tè tÝch cùc vµ dÔ chÞu. Cho nªn mét sè nhµ qu¶n
lý d-êng nh- kh«ng thÓ ®-¬ng ®Çu víi nh÷ng khã kh¨n,
nh÷ng quyÕt ®Þnh khã chÞu vµ thùc tÕ ho¹t ®éng cña tæ chøc.
Tuy nhiªn sù nhËn thøc chän läc cã thÓ trë thµnh sù chän cã
thÓ trë thµnh sù b¶o vÖ cã Ých vÒ mÆt t©m lý, vÝ dô mét nhµ
qu¶n lý nh¾c nhë mét cuéc nãi chuyÖn quÊy rÇy ë phßng bªn
c¹nh ®Ó tËp trung vµo mét c«ng viÖc gÊp.
PhÇn lín, sù nhËn thøc chän läc chÞu ¶nh h-ëng bëi
ph¹m vi hiÓu biÕt cña con ng-êi. VÝ dô nh÷ng sinh viªn ë
kho¸ häc kinh doanh trong tr-êng ®¹i häc cã thÓ cã nh÷ng
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
quan ®iÓm kh¸c nhau khi ph©n tÝch mét tr-êng hîp phøc t¹p.
C¸c sinh viªn chuyªn vÒ kÕ to¸n vµ tµi chÝnh th-êng coi
nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tµi chÝnh lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÊp
b¸ch. §ång thêi c¸c sinh viªn vÒ Marketing th-êng thiªn vÒ
nh÷ng vÊn ®Ò marketing, trong khi ®ã c¸c sinh viªn chuyªn
vÒ qu¶n lý quan t©m ®Õn nh÷ng thiÕu sãt liªn quan ®Õn viÖc
lËp kÕ ho¹ch, tæ chøc hoÆc nh÷ng chøc n¨ng qu¶n lý kh¸c.
TÊt c¶ ®Òu cïng xem xÐt mét tinh huèng nh-ng theo nh÷ng
gãc ®é kh¸c nhau, bÞ ¶nh h-ëng bëi sù ®µo t¹o chuyªn m«n
cña hä.
Sù m¸y mãc rËp khu«n lµ sù ®-a ra nh÷ng nhËn xÐt
chung, réng lín vÒ nh÷ng líp ng-êi thuéc mét s¾c téc riªng
hoÆc nh÷ng nhãm kh¸c biÖt nµo ®ã, khi g¸n gÐp cho hä
nh÷ng ®Æc tÝnh riªng nhÊt ®Þnh. Ch¼ng h¹n nh- ng-êi ta
th-êng ®-a ra nh÷ng khu«n mÉu vÒ c¸c thµnh viªn hiÖp héi,
nh÷ng ng-êi bu«n b¸n, nh÷ng ng-êi nhuém tãc... mµ kh«ng
coi träng tÝnh c¸ch c¸ biÖt cña c¸ nh©n hä.
Sù ®Þnh kiÕn th-êng do mét Ên t-îng chung vÒ mét yÕu
tè ®¬n lÎ nµo ®ã, cã lîi hoÆc kh«ng cã lîi, lµm ¶nh h-ëng
®Õn viÖc ®¸nh gi¸ vÒ con ng-êi xÐt theo mét lo¹t c¸c yÕu tè
kh¸c. TÊt nhiªn ®iÒu nµy sÏ dÉn ®Õn viÖc ®¸nh gi¸ sai, hoÆc
Ýt ra lµ kh«ng chÝnh x¸c cña nhµ qu¶n lý vÒ nh©n viªn. Ch¼ng
h¹n mét nh©n viªn lµm viÖc ®óng giê cã thÓ nhËn ®-îc møc
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®iÓm chung cao trong ®¸nh gi¸, mÆc dï chÊt l-îng vµ sè
l-îng thùc hiÖn nhiÖm vô cña ng-êi ®ã cã thÓ thÊp.
Mét vÊn ®Ò kh¸c trong nhËn thøc lµ sù quy kÕt. Nã cã
nghÜa lµ viÖc quy c¸c ®Æc tÝnh riªng vµ th-êng lµ nh÷ng sai
lÇm cña ai ®ã cho ng-êi kh¸c. VÝ dô mét nhµ qu¶n lý thiÕu
quyÕt ®o¸n cã thÓ ®æi nçi cho nh÷ng ng-êi kh¸c kh«ng cã
kh¶ n¨ng ra quyÕt ®Þnh.
2. TÇm quan träng cña viÖc nhËn thøc ®óng cña nhµ
qu¶n lý
Nh©n thøc ®óng lµ ®iÒu quan träng trong viÖc ®¸nh gi¸
c¸c t×nh huèng trong cuéc sèng hµng ngµy. §èi víi c¸c nhµ
qu¶n lý, viÖc nhËn thÊy c¸c sai lÇm vÒ nhËn thøc nh- ®· nãi
ë trªn lµ rÊt cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n
lý. Trong viÖc lùa chän c¸c cÊp d-íi c¸c nhµ qu¶n lý nªn
thÊy r»ng hä cã thÓ thiªn vÒ viÖc chän ng-¬× dù bÞ ch¼ng qua
v× hä cã nh÷ng nÐt t-¬ng ®ång nµo ®ã. Ch¼ng h¹n nh- viÖc
hä cïng tèt nghiÖp ë mét tr-êng §aÞ häc. Trong khi ®¸nh
gi¸, ®Æc biÖt nÕu kh«ng tiÕn hµnh mét c¸ch kh¸ch quan, c¸c
nhµ qu¶n lý chØ cã thÓ ®¸nh gi¸ nh©n viªn trªn mét sè ®iÓm,
trong khi ®ã l¹i bá qua viÖc thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc thùc t¹i.
Trong c«ng t¸c ®µo t¹o vµ phat¸ triÓn mét c¸ch chän läc, c¸c
nhµ qu¶n lý cã thÓ chØ nhËn thÊy nh÷ng vÊn ®Ò vÒ quan hÖ
gi÷a c¸c c¸ nh©n víi nhau vµ chän viÖc ®µo t¹o vÒ c¸ch øng
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
xö, mÆc dï yªu cÇu quan träng ch¼ng h¹n cã thÓ ph¶i dµnh
cho viÖc ®µo t¹o vÒ nh÷ng ph-¬ng ph¸p dù b¸o chÝnh x¸c
h¬n. T-¬ng tù mét sè nhµ qu¶n lý cã thÓ cho r»ng chØ cã tiÒn
lµ c¸ch thóc ®Èy ®-îc c¸c nh©n viªn bëi v× hä suy diÔn tõ c¸c
nhu cÇu cña riªng hä vÒ tiÒn b¹c thµnh nhu cÇu cña cÊp
d-íi... Cuèi cïng viÖc th«ng tin liªn hÖ cã thÓ bÞ sai lÖch v×
con ng-êi chØ nghe nh÷ng ®iÒu hä muèn nghe. Hä Ýt thÝch
nghe nh÷ng tin xÊu, v× vËy hä kh«ng nhËn thøc ®-îc nh÷ng
vÊn ®Ò ®ang ®e do¹ vµ hËu qu¶ cña chóng.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
KÕt luËn
ViÖc lµm hµi hoµ c¸c môc tiªu: vÊn ®Ò
then chèt ®Ó l·nh ®¹o.
HiÓu ®-îc yÕu tè con ng-êi trong c¸c doanh nghiÖp lµ
®iÒu quan träng ®èi víi chøc n¨ng l·nh ®¹o trong qu¶n lý.
C¸ch nhËn thøc vÒ b¶n chÊt con ng-êi cña nhµ qu¶n lý xÏ
¶nh h-ëng ®Õn ph-¬ng ph¸p thóc ®Èy vµ l·nh ®¹o cña hä.
Ng-êi ta ®· ®Ò xuÊt mét m« h×nh trong ®ã thÓ hiÖn nh÷ng
c¸ch quan niÖm kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt con ng-êi, tuy nhiªn
kh«ng cã mét kh¸i niÖm ®¬n nhÊt nµo lµ ®ñ ®Ó hiÓu ®-îc
toµn bé con ng-êi. V× vËy, quan ®iÓm triÕt chungn vÒ b¶n
chÊt con ng-êi lµ c¸ch tiÕp cËn tèt nhÊt.
Con ng-êi kh«ng lµm viÖc mét c¸ch c« lËp, ng-îc l¹i
phÇn nhiÒu, hä lµm viÖc trong c¸c nhãm ®Ó ®¹t ®-îc c¸c
môc tiªu cña doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n. Nh-ng tiÕc r»ng c¸c
môc tiªu ®ã th-êng kh«ng hµi hoµ víi nhau. §ång thêi c¸c
môc tiªu cña cÊp d-íi th-êng kh«ng gièng víi c¸c môc tiªu
cña cÊp trªn. Cho nªn, mét trong nh÷ng ho¹t ®éng quan
träng nhÊt cña c¸c Nhµ qu¶n lý lµ lµm cho c¸c nhu cÇu cña
mäi ng-êi hµi hoµ víi yªu cÇu cña toµn bé doanh nghiÖp.
Sù l·nh ®¹o b¾c nhip cÇu gi÷a mét bªn lµ kÕ ho¹ch l«gic
vµ ®-îc c©n nh¾c kü, c¸c c¬ cÊu tæ chøc ®-îc thiÕt kÕ cÈn
20