Tài liệu Xung đột nghệ thuật trong tiểu thuyết anh em nhà karamadop của f.m.đôxtôiepxki (2016)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA NGỮ VĂN ----------------- NGUYỄN THỊ THANH HÀ XUNG ĐỘT NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT ANH EM NHÀ KARAMADOP CỦA F.M.ĐÔXTÔIEPXKI KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Văn học nước ngoài Người hướng dẫn khoa học TS. LÊ THỊ THU HIỀN HÀ NỘI, 2016 LỜI CẢM ƠN T TS. ế ê Th Thu Hi n - ế T ệ – V ổ nh cn c ngo i ệ T Hà Nội, tháng 5 n m 2016 Sinh viên Nguyễn Th Thanh Hà LỜI CAM ĐOAN ột nghệ thu t trong ti u thuyết Anh em nhà Karamadop củ F ủ ế – TS. ê Th Thu Hi n. T : ế - ủ ệ ế ứ ứ ứ ủ ế ệ Hà Nội, tháng 5 n m 2016 Sinh viên Nguyễn Th Thanh Hà MỤC ỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1.Lí do ch tài ................................................................................ 1 2. L ch s nghiên cứu v 3 ................................................................ 3 ệ ứ ....................................................... 7 4 ứ ; 5 ế ệ .................. 7 ứ .................................................................. 8 6 C ............................................................................ 9 NỘI DUNG ................................................................................................. 10 C 1: CÁC KIỂU U G ỘT NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT ANH EM NHÀ KARAMADOP CỦA F.M. Ô TÔIE I ......... 10 11 ột gi iv 12 ột gi ng v 13 ột gi a tội ác và hình ph t ................................................ 16 14 ột gi a tình yêu và s 15 ột gi a cái cao c v i cái th p hèn.................................... 22 1.6. ột gi a s thanh b ch trong tâm hồn thánh thiện v ng s ng ............................ 10 ởng vô th n ........................... 14 ......................................... 19 i và d c v ng .................................................................................................. 24 17 C ột gi ởng ......................................... 26 2: NGHỆ THUẬT TỔ CHỨC U G ỘT TRONG TIỂU THUYẾT ANH EM NHÀ KARAMADOP CỦA F.M. Ô TÔIE 2.1. Tổ chứ ột theo l 2.2. Xây d ng các c p nhân v 2.2.1. Xây d ng nhân v 2.2.2. -na- I ......... 29 ................................ 29 n ....................................... 37 m của nh ng thái c c ............. 38 ủ ......................................................................................................... 41 2.3. Xây d ng nhân v t trong th i gian, không gian ........................... 46 2.3.1. Th i gian cô nén ................................................................... 46 2.3.2. K ............................................................... 49 KẾT LUẬN ................................................................................................. 55 TÀI LIỆU THAM KHẢO MỞ ĐẦU 1. í do chọn đ tài V v c Nga là một n c thế gi D B ởng m nh mẽ c l n, có sức c Việt Nam. Nh ng ở nên quen thuộ A c Việ l id u i của xứ sở m trong lòng b n i Tôi yêu em; L.Tônxtôi v i Chiến tranh và hòa bình, Anna Karênina; A.P.Sêkhôp v i Ng ời trong bao; M.A.Sôlôkhôp v i Sông Đông êm đềm… ẽ là thiếu sót nếu bỏ F i chiếm một v (1821 – 1881) ởng m nh mẽ ế ết h c, nhà tâm lý h c không ch của c Nga mà trên toàn thế gi i. Thế gi i trong nh ng kiệt tác c khám phá ở mộ củ i– củ c biệt và có nh ện hoàn toàn m i, toàn vẹn ột b . Kết h p v i ng khía c nh m i củ c hết là ý thức củ , là nh ng ph t i của nó, là nh ng khía c nh không n m b truy n th ng. i tho i của tồn c từ l i c gi i sáng l G i, mà c Chủ ĩ ện sinh thế k XX. i ông là “một thiên tài không thể phủ nhận mà sức biểu hiện chỉ có Shakespeare m i có thể đặt ngang h ng” [9,5]. Càng v cu i, sáng tác củ nh cao. Anh ẩ em nhà Karamadop là tác phẩm cu c cuộ 40 ộng nghệ thu t củ i nh t trong Ở ết ủa một ngòi bút tinh x o b c th y, hội t t t c nh ng ý tinh t t c ở tiế ĩ ột ph n trong nh ng tác phẩm nổi ủ Lũ ng ời quỷ ám, Tội ác và trừng phạt …: “Cuốn tiểu thuyết tôi đang viết (Anh em nhà Karamadop) hiện thời nuốt hết m i sức lực và thời giờ của tôi… Tôi viết không hối hả, không vội làm xong việc, sửa 1 đi sửa lại, g t tỉa, tôi muốn tận tâm hoàn tất tác phẩm, bởi vì ch a hề có tác phẩm nào mà tôi nhìn nhận một cách nghiêm túc hơn tác phẩm n y” [5,6]. Tác phẩm là nỗ bu t củ cc là tình tr ng xã hội hỗn lo ý kiế ĩ ồn t c khúc x uh ở nh i diện cho các thế hệ thuộc quá ủ khứ, hiện t dân, là nh tìm ổ c Nga, là nh ng có th ế ng của nhân ồng xã hội. T t c nh n ánh tr n vẹn từ c t truyện k ch tính, hệ th ng nhân v t phong phú v i nh n hình,.. và ột nghệ c biệ thu t, một yếu t quan tr ng t o nên n n t ng thành công cho tác phẩm. Tác phẩ ởng của nhà c luôn chứ ứa con tinh th Mỗi tác phẩ Do v ởng của mình thông qua chủ hiện qu ởng của tác phẩm. Việc l a ch ột, th hiệ nh ng hình thức nghệ thu t th hiện rõ nét yếu t V ủ ộ i ởng của sáng tác. y, ông t o d ng trong Anh em nhà Karamadop một thế gi i gi mâu thu é u tranh gay g t gi y dãy nh i c c, ột t trong b n thân mỗi cá nhân và gi a các cá nhân. Nh ng mâu thu ột của nh ng nhân v nh ng mâu thu o trong ý thứ ộc lộ hết t m c . Chính vì nh ng lí do trên, chúng tôi m nh d n tìm hi u tác phẩm Anh ệ em nhà Karamadop của F.M. thu t. V i khóa lu n này, chúng tôi hy v ng góp ph hi u nh ng nét nghệ thu ộ ột nghệ ệc tìm o d ng nên thành công của tác phẩm Anh em nhà Karamadop và th c cá tính sáng t o riêng biệt của 2 2. ch sử nghiên cứu vấn đ ủ Tiếp nh n thế gi c và gi i phê c Nga qua nhi u thế hệ v n nổi lên nh ng tranh lu n ẩ gay g t. Nế ế c V.B – Những ng ời cơ cực u tay củ nh cao v i nh ng l i tán t ng: “Đó l chân lý nghệ thuật… Nhất định anh ta sẽ trở thành một nh v n vĩ đại” [1,15] ến nh ng tác phẩm sau, ông l i b nh ng; từ u nh ng l i nh i ở vào ngh . Trong con m t gi i phê bình và nh ng v ổi tiếng cùng th i, s ông tồn t i nhi u mâu thu n. ở nên phong phú Sang thế k XX, nh ng nghiên cứu v c nh ng thành t u to l n. C và n ế nay, không th phủ nh n r ng nh ng v ý ĩ i mẻ, h p d n b tiếp c nv c v i nh ng công trình n tiếng Việt. B Nế n có c và gi i phê bình trên toàn thế gi i. Tuy nhiên trong lu nghiên cứ ến ệ Bakhtin l i là ến g n v ộc gi T hi u v không th bỏ qua nh ng bài nghiên cứu của M.Bakhtin v ế ộc gi một cái nhìn m i v nghệ thu t củ ừ góc nhìn của thi pháp h c. Lí luận và thi pháp tiểu thuyết là công trình nghiên cứu nổi tiếng của Bakhtin, ở ết th lo i ti u thuyết lên một v ừng có trong l ch s nghiên cứ trí quan tr trình nổi tiế ý B ý c. Trong công i nh ng yếu t c u trúc tác phẩm n m i b nổi nh ng nguyên t c nghệ thu t củ nghiên cứu này củ B C u nh ng tác phẩm của ẩm Anh em nhà Karamadop nói biệt là ở c ện mâu thu n tâm lý của nhân v t – một yếu t t o nên 3 xung ột của tác phẩm. S d n thi pháp h c từ Lí luận và thi pháp tiểu thuyết, Bakhtin viết chuyên lu n Những vấn đề thi pháp Đôxtôiepxki c biệt nh t trong chuyên lu n là Bakhtin khẳ “nh cách tân trong lĩnh vực nghệ thuật” [2,15] khi sáng t o u thuyế u B ủa -na- khái quát một ph n của s ột trong ẩm Anh em nhà Karamadop: các tác phẩm củ “Trong các tác phẩm của ông, tất cả sống trên ranh gi i của những gì đối lập v i mình. Tình yêu tiếp giáp v i sự c m thù… Tín ng ỡng tiếp giáp v i t t ởng vô thần… Sự cao cả tốt lành tiếp giáp v i sự suy đồi và hèn mạt… Sự thanh sạch và tâm hồn thánh thiện thấu hiểu thói xấu và thói ham mê sắc dục” [2,186]. quan tr ột nghệ thu t của tác phẩm Anh em nhà Karamadop. nghiên cứ Cu n Sáng tác của Đôxtôiepxki những tiếp cận từ nhiều phía là t p h p nh ng bài viết c u nh ng nhà nghiên cứu v ộc gi của ông, giúp ng sáng tác nh ng sáng tác củ C m qua một s bài viế Đôxtôiepxki v số phận n i : I Volgin v i c Nga; Irving Howe v i Đôxtôiepxki: Quan điểm về sự cứu rỗi; I.Volodina tiếp c n tác phẩm củ n v i Irving Howe qua bài Vấn đề tội ác và hình phạt trong v n h c Ý trên ranh gi i thế kỷ XIX và thế kỷ XX… c biệt, M.Kharapchenko qua bài Đôxtôiepxki và di sản v n h c của ông n xét của mình v nh ột trong Anh em nhà Karamadop không ch hai tác phẩ Gã khờ và Đầu xanh trẻ tuổi t t i “thù địch sâu sắc – đôi khi chết ng ời – giữa những ng ời thân thuộc, lòng thù hằn đã phân cách h ” [9,44]. T t c nh ng bài viế chúng tôi trong quá trình tri tài này. 4 t nhi u cho c biế Tuy v ến ở Việt Nam từ kho u thế k ôxtôiepxki và nh ng tác phẩm củ d yởb ih c– ẳ c. ng ộc gi và gi i nghiên cứu không ngừng tìm hi u v ông. C n Sáng tác của Đôxtôiepxki những tiếp cận từ nhiều phía, Nguyễ T ế i thiệu v ộc gi Việt Nam qua bài viết cùng tên. Qua bài viết của mình, Nguyễ T v ột s : n trong các sáng tác củ m nghệ ởng, cách thức xây d ng nhân v … Ô thu trừng phạt nêu lên nh Tội ác và nh v ti u thuyết Anh em nhà Karamadop v i nh: “Anh em nh Karamadop l một thiên tuyệt tác của Đốt, hoàn khẳ th nh nó xong thì Đốt tắt nghỉ, nghìn sau còn ngân mãi cái d ba tiếng hát của con thiên nga” [9,277]. Trong cu n giáo trình Lịch sử v n h c Nga v F.M. mẽ I ộ v Nguyễ Anh em nhà Karamadop. Trong bài viế c cái nhìn khái quát v v nc uh ồ sộ và m nh cuộ ba tác phẩm l n củ ph c dành viết ở mứ th i, ông trích ra nh tội ác và hình m trong Anh em nhà Karamadop ộ n, khủng khiếp – ồng nh sâu s c của L.Tônxtôi v “Toàn bộ Đôxtôiepxki lúc n o cũng đụng độ, đấu tranh trong ý thức, tâm lý cũng nh những ngôn từ nghệ thuật” [3,385]. Từ nh n xét của L.Tônxtôi, chúng ta ột gay g t nh t trong nh ng tác phẩm củ khẳ Anh em nhà Karamadop iepxki ột dai dẳng, gi ng xé trong chính nội tâm các nhân v t. Ph m M nh Hùng trong Lời gi i thiệu cuốn tiểu thuyết cuối cùng của Đôxtôiepxki c:“Cái đinh của cốt truyện của sự xung đột giữa 5 ông bố v ng ời con trai cả Đmitri Karamadop vì tình và vì tiền” [5 8] ở quan tr ứ tài này. Bên c nh nh ng bài viết trên, ta có th k thêm một s công trình nghiên cứu khác v :T nhi u nhà nghiên cứ S v i bài viết Bakhtin và thi pháp về Đôxtôiepxki; Hoàng Trinh có bài Thi pháp Đôxtôiepxki d i con mắt Bakhtin… C : v 1999) v n của các sinh viên n t t nghiệp của Hoàng Th D ( HS H , tài Một số đặc điểm thi pháp của Đôxtôiepxki thể hiện trong tác phẩm “Cô gái nhu mì”; Nguyễn Th H G ( HS H gian nghệ thuật trong tiểu thuyết “Anh em nh ( HS H F.M.Đôxtôiepxki; Lê TH H 2 2012) 2005) v i Thời Karamadop” của tài Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật Aliosa Karamadop trong tiểu thuyết “Anh em nh Karamado 2015)v ủa F.M. ; L T Thu Th 2 tài Không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết “Anh em nh Karamadop” của F.M.Đôxtôiepxki … tôi r t nhi u trong việ ng khóa lu tài này. Qua nh ng kh c: Anh em nhà Karamadop th c s là tác phẩm gây tiếng vang l cứ ( HS H ện. Tác phẩ t cao trên nhi c nhi u nhà nghiên c biệt chú ý ến ở giá tr nổi trội nh t của nó là bức chân dung tinh th n của nhân v ủa mình, các nhà nghiên cứ cho th y nh ng mâu thu n gi ng xé bên trong tâm lý các nhân v t, hay ch ra ột chính t o nên tác phẩm. Tuy v y, s liên kết từ mâu thu n xã hội t i s u tranh trong tâm hồ C c bi u hiện rõ nét. ột nghệ thu t trong ti u thuyết Anh em nhà Karamadop của F c nghiên cứu một cách hệ th ng. ột nghệ Vì thế, chúng tôi m nh d n kh thu t trong ti u thuyết Anh em nhà Karamadop của F 6 T tc nh ng tài liệu và nh n xét trên là nh ng ý kiến quý báu giúp chúng tôi trong quá trình tri tài. 3. M c đích, nhiệ v nghiên cứu ủ ỏ: ộ ế Anh em nh Karamadop ủ F ệ V ệ -T ộ -T 4. Ph ổ ệ : ệ ứ ẩ ộ ệ ẩ vi và đ i tư ng nghiên cứu giới thuy t h i niệ * hạm vi nghiên cứu: ở ứ ủ ế Anh em nh Karamadop T ứ ủ – Trung tâm * Đối t H T 2013 ng nghiên cứu: : ộ BV ứ ệ ủ ế Anh em nh Karamadop ủ F * i i thuyết khái niệm ẳng l ng, Cuộc s ng xung quanh chúng ta không ph ứ m. B n thân cuộc s ột. Các m ng trong mình nh ng mâu thu n, i l p của cuộc s t và cái x u, cái m i và c và cái tiêu c u tranh l n nhau. Cuộc chiến y không ch diễn ra gi diễn ra trong từ i, các giai c p, các dân tộc mà còn i, từng s v t, hiệ ộng l nh: Mâu thu Cuộc s ng hiện th chủ quan củ ẩy xã hội phát tri n. c ph n c thông qua cái nhìn c tr c tiếp ho c gián tiế nh ng mâu thu n trong hiện th c. Nh ng mâu thu s ẳng ng. Triết h ẩ c trở thành nh ng mâu thu 7 c ến ột trong cuộc ột nghệ ột trong các tác phẩ thu ộ mâu thu ột mang tính nghệ thu c chuy n d ch sang tiếng nói nghệ thu t, biến thành ột gi a tính cách và s ph s ột là một trong nh ng yếu t quan tr ng c u thành nên tác phẩ c. Theo Từ điển thuật ngữ v n h c thuẫn đ ĩ ột là: “Sự đối lập, sự mâu c dùng nh một nguyên tắc để xây dựng các mối quan hệ t ơng tác giữa các hình t ột câu ng nghệ thuật” [6,358]. chuyện m i phát tri n, tính cách các nhân v t m ột trong tác phẩm sẽ th ch n gi i quyết nh thu t mà tác gi c bộc lộ, và qua s l a ởng nghệ i g m. ột bao gi ý ĩ ộ ý ột có th là nh các tác phẩ ột v ột ở mỗi th ĩ i. Trong ột của cá nhân nhân ộ ý i thì khác nhau và có nhi u c ột gi a tính cách và hoàn c ĩ ội sâu s c. Xung ộ : ột nội ột gi a các l c ng xã hộ … ột là bi u hiện cao nh t s phát tri n mâu thu n gi a các l ng, tính cách trong một tác phẩm. Thông qua cách l a ch n ột chúng ta không ch th và gi i quyế ý c t m vóc của tác phẩm v ởng củ ĩ i mà nó mang l i. 5. Phư ng ph p nghiên cứu T ứ ủ ứ ộ , thao tác ổ - : ệ - – ổ - – … 8 6. Cấu t c ho u n ở ế ệ : Chư ng 1. C ộ ệ ẩ Anh em nh ẩ Anh em nh Karamadop ủ F Chư ng 2. Nghệ thu t tổ ứ ộ Karamadop ủ F 9 NỘI DUNG Chư ng 1 CÁC KIỂU XUNG ĐỘT NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT ANH EM NHÀ KARAMADOP CỦA F.M.ĐÔXTÔIEPXKI 1.1. Xung đột giữa con người với C i s ng gi a cuộ ôi t ường s ng i, nên không th t mình n m ngoài các m i quan hệ xã hội. Trong quá trình phát tri n củ i vừa mu n ừa mu n phá v nó. Bởi vì, xã hội v i nh ng lu tồn t chế phát tri n củ i. Trong tác phẩm Anh em nhà ỏi hiện th c của th i Karamadop, các nhân v t luôn mu u tranh v i hiện th ĩ t i cái thiệ B i c nh xã hội của Anh em nhà Karamadop 70 của thế k XIX 1861 ệ S y phức t c Nga nh ộc c i cách nông nô n phát tri n mãnh liệt ở Nga, nông thôn tan rã, nông dân phá s n, b n cùng hóa, kéo ra thành th các chủ nh, kh c i làm thuê cho ồng th ởng máy móc bóc lột tàn nh trở i kỳ mâu thu n xã hội trở nên gay g t, ý thức cách m ng của qu n chúng nhân dân lao ộng phát tri n sâu s c thêm, phong trào ph i d y lên trong nông dân, trí thức nh m ch ng bóc lột ch ng s chuyên chế của chế ộ Sa hoàng và s ết Anh em nhà Karamadop trong lộng quy n của c th i kì “ngầu đục nhất, khó kh n nhất, có tính giao thời nhất, bất hạnh nhất” [5,5] khúc x tr ng thái hỗn lo n của xã hội qua s tìm kiế ý ĩ ủa tồn t ở nh i diện cho các thế hệ ủ thuộc quá khứ, hiệ ng của nhân dân, v nh s ng có th c Nga, v nh ế ổ vô ồng xã hội. Bức tranh xã hội Nga trong Anh em nhà Karamadop v khổ hiện diện rõ nét trong từng trang sách của cu n ti u thuyế 10 õ é nh t chính là trong l y và thuyết giáo của Cha Zoxima. Cha Zoxima nh n th y rõ nét cuộc s cách biệt gi a các t n l p nhân dân, tuy nhiên tội ác thì ở ồi b thì lan nhanh từ trên xu i: “những ng ời phú hộ v c ờng hào phần nhiều đâm ra trụy lạc” [5, 351]; “th ơng gia ng y thèm khát danh v ng hơn, muốn tỏ ra mình có h c vấn … vì thế h ra mặt khinh miệt thói tục thời x a, thậm chí xấu hổ về tín ng ỡng của cha ông”; “Dân chúng bại hoại vì say r u và không thể từ bỏ thói xấu đó. H tàn ác biết bao v i gia đình, v i v , thậm chí cả v i các con: chỉ vì r ẽ [5,350] u” là s ph n của nh ng em nhỏ: “Ở các x ởng máy tôi đã thấy cả những trẻ em m ời tuổi: còm cõi, héo hắt v đã trụy lạc. Gian nhà ngột ngạt, máy chạy ầm ầm, làm việc suốt ngày, những lời tục tĩu v r u, r u, phải những cái đó cần cho tâm hồn đứa trẻ nhỏ tuổi nh vậy?” [5,350]. Nế v cuộc s và x nh i thuyết gi ng của Cha Zoxima cho th y bức tranh hiện th c ổ của nhân dân thì trong bức tranh v cuộ i là bức tranh sâu s c nh t v ến tham d phiên x ộ ý iv i ứ h quan tâm không ph i là nh ng tình tiết của v án ra sao, b cáo ph m tội th c s hay không mà “trên mặt h c ng ời ta đ c thấy vẻ tò mò, nôn nóng, háo hức, gần nh bệnh tật”, “tò mò khổ sở, ng ời ta mong đ i sự chạm chán tr c tòa của hai kẻ tình địch: cô gái quý tộc kiêu hãnh v “một gái l ng chơi” [5,706]. Phiên tòa x mênippê (“Trào phúng mênippê là một trong những đại diện chủ yếu v l ng ời truyền đạt chủ yếu của cảm quan các-na-van trong v n h c cho đến tận thời chúng ta” [1,123]) củ cứ ng ễn k T ế c ph n củ i b trao vào tay của “những gã mugich”, “tất cả bốn viên chức trong bồi thẩm đo n đều là những ng ời hèn m n, chức t c thấp” [5,709], t t c hoàn toàn v i tính ch t của v ức nổi tiếng của nó. 11 il p I Trong Anh em nhà Karamadop i mang trong mình t t c gánh n ng của nh ng hoài nghi và tìm kiếm triết lý trong cu n ti u thuyết. Aliosa trong cuộc nói chuyện v R u anh ấy có một tâm hồn mãnh liệt. Trí tuệ anh ấy bị giam hãm. Anh ấy có một t t ởng vĩ đại ch a đ c giải quyết. Anh ấy thuộc loại ng ời không cần hàng triệu đồng, mà cần giải quyết t t ởng” [5,99]. Ivan là một thanh niên có trí tuệ siêu phàm, xu i sinh ra trong hoàn c kinh tế l n tinh th n. I nc v i diện cho thế hệ i không biết dùng cái tài của mình vào m ý l nh lùng, anh xa cách v i nh d ng cho mình mộ thân yêu g t v i anh. Ivan luôn tìm kiếm cho mình mộ i ức tin, v i ởng gi a có và không. Cu i cùng, khi chứng kiến h c s mâu thu thuyế n. Trái lái, Ivan xây é i thứ Ivan bàng hoàng và s ủ ổ. Chính xã hộ n sinh ra nh F cách kỳ qu c và quái gở tr c Xmerdiacop ứng d ng, V ĩ s ranh mãnh và li i có nhân i là kẻ b n cùng tay ủ tiến thân, chẳng bao lâu h n nên giàu có và v n không ngừng bủn x n, l t léo, x o quyệt H gu c trong b ng m c cuộc s ng ĩ c, tr n ai tôi luyện.H ế i và bao gi i ta một c. Fiodor Pavlovitr là t p h p của toàn bộ cái x : mê d c v ng bênh ho n, là kẻ x u xa, vô d ứ F ệt mà “y sống giữa chúng ta” [5,744], th m chí nhi u khi h n mang trong mình c t lõi của toàn th , có khi còn của t t c nh F Nế i cùng th i. ẻ của xã hộ ph n th của xã hội Nga th i y. Sinh ra trong mộ v A trác táng, tr y l c, x i là một tâm hồn trong tr ng. Khác v ức Aliosa l 12 i thì Aliosa l i là c sôi d c i cha Fiodor ng nghe m i. Anh hi n hòa, trung h c biệt là luôn khiế mến. Ở Aliosa, nếu ph i tìm kiếm mộ i ta ph i yêu ồng v i nh i anh c v ng. Thế ở Aliosa, thứ d c v ng sôi s c trong dòng máu của nh ứa con nhà c chuy n hóa thành khát v n i v i thế gi c kết ban phát tình yêu và s thông c m. Khi án m ng s y ra, v i quan niệm r ng m của b n h u, củ u ph i ch u một ph n trách nhiệm v tội lỗi i anh em mình, Aliosa không ch i anh em, anh còn chủ ộng ràng có trách nhiệm vì tội lỗi của nh buộc b n thân mình vào các v của h ng v thu n c m th y của h bởi vì anh tin r ng nh ng v ủa của b n thân anh. Tuy r F anh có th làm một ông b x ĩ ng giây phút làm một ứa con cha và nhỏ c m t, l n ộng vì th y m c dù ngay c b u tiên biết c ứa con y v n một m c t tế, hiếu thu n “lão lại b khinh b gét bỏ rất hay hôn anh ... lão yêu con thành thật v sâu đậm” [5,30] thông c m vô h n của anh v c c việ i vào tù và ch u án khổ sai, không ch Ivan khỏi chứng bệnh tâm th i anh i anh thứ ứa em vô thừa nh n c việ Xmerdiakov th t cổ t t . M c dù Aliosa mang trong mình thánh h nh, anh không làm ác v i ai tl ch củ th A c tội ác. Aliosa là ph n th không n th của c xã hộ ẹp trong sáng nh ng mộ ủ ổi xã hội. i s ng và tồn t i trong các m i quan hệ xã hội và không có cách nào c tuyệ c nh ng m i quan hệ y. hay Fiodor Pavlovitr không ch là nh mà nó tồn t i s I , Aliosa c xa cách, biệt l p ộng trong xã hội. Nh 13 ng ột hình thức tuyệ một ph n của b n ch ột gi nh i. Xây d ng nên s i và xã hộ ở n ánh quá trình tìm kiếm o lý không ch của ông mà của c nhân lo i. 1.2. Xung đột giữa tín ngưỡng với tư tưởng vô thần Anh em nhà Karamadop không ch kh c h a bức tranh xã hội phức t p é nhi u màu s c chồng l phẩm nào khác của tác gi , ở nh V i ngh t k tác ộ lộ hết t m c nh ng mâu thu n, c biệt là gi a “Đôxtôiepxki o ngay trong ý thức củ – ng ời rao giảng đạo đức chính giáo Nga v Đôxtôiepxki - nh v n hiện thực” [3,380] D ột gi ột chủ yế hiệ ở bi u hiện rõ nh ởng vô th n là một ng v ĩ ng trong tác phẩ c ộng của nhân v t Ivan Karamadop. ứ Ivan Karamadop là nhân v t thông minh nh t củ không riêng gì trong Anh em nhà Karamadop. Ivan hi u v o Kitô, anh từng tuyên b : “tôi chấp nhận Chúa Trời một v Chúa và v cách trực tiếp và giản dị” [5 339] l ng, hi u ồ C m tin y của Ivan b u này th hiện rõ nh t trong l i nói của con quỷ v i Ivan: “Chính thế. Nh ng sự dao động, sự lo ngại, sự đấu tranh giữa tin v không tin đôi khi l khổ hình đối v i một ng ời có l ơng tâm nh cậu, đến mức thà treo cổ lên còn hơn”; “Tôi chỉ gieo vào cậu một hạt nhỏ đức tin, nó sẽ sinh ra cây sồi – mà là cây sồ l n đến mức ngồi trên đó cậu bỗng trở th nh “ẩn sĩ v gái đồng trinh”; bởi vì đấy là ý muốn thầm kín của cậu, cậu sẽ n châu chấu, ẩn mình cứu rỗi nơi hoang mạc” [5,693-694]. ý cho Ivan ch p nh n s tồn t i của Chúa. Khi mà Fiodor hỏi anh r ng “Có Th không?” [5,196] Ivan luôn tr l củ T ế ng đế không?”; “Có sự bất diệt tồn t i b t diệt. Th m chí, khi có chút lung lay ở việc tin r ng có Chúa thì l p tức anh sẽ biện b ch không tin vào thế gi i của Chúa 14 “Tôi chối bỏ không phải Chúa Trời, chú nên hiểu điều đó, m l thế gi i do Chúa tạo ra, tôi không chấp nhận thế gi i của Chúa và không thể thuận tình chấp nhận đ c” [5,340]. Nh ng lý lẽ, nh ng d n chứng c th ởng của mình. Không ch không ch p nh n chứ T c Ivan ế I i nổi lo n. Thế gi i trong cái nhìn của Ivan là thế gi i v i s ng tr của cái ác, bức tranh tội ác mà Ivan vẽ ra khiến ến nỗi Aliosa – Aliosa ph c coi là v thánh hài buột miệng th t lên: “ hải bắn!”. Câu chuyện “ iên đại pháp quan tôn giáo” mà Ivan sáng t o ra càng khẳ nh anh hi u v không ch p nh n nó. ột gi ởng vô th n trong tác phẩm còn ng v ởng lão Zoxima. Qua l i c th hiện qua nh ng l i thuyết giáo củ thuyết gi trên th c tế, ta th au khổ i thế Một xã hội m c nát từ trên xu : ẻ u, tàn b o v ởng, s nh ởng lão v cuộc s ng của nhân dân, i h i củ i cái thiện. i dân chết d n, chết mòn vì say “héo hon v trụy lạc” i tuổ Â i kháng chủ t diễn ra kh i i nghèo y kh ra l c Chúa Tr ? T ở sẽ cứu v t n V y thì làm sao mà ch p nh n c Nga là “Chúa Trời c Nga, bởi vì dân đen tuy trụy lạc và không còn thoát nổi ra khỏi vòng bùn tội lỗi hôi hám, nh ng h vẫn biết rằng tội lỗi thối tha của h bị Chúa Trời rủa xả và phạm tội nh vậy là rất xấu xa. Vậy là nhân dân ta vẫn không ngừng tin vào sự thật, thừa nhận có Chúa và khóc vì cảm động” [5 350] y, ch c n ch u quy thu n, m i tội lỗi củ c Chúa Tr i xóa bỏ. Th t ngây ngô và khó hi của một b ng v ở ở vô th n của mình. Tuy nhiên, l p lu n củ Z th n và báng bổ T i rao gi ng m của s ởng vô th u I ột gi a tín ởng i nh ng l i lẽ vô ế của Ivan l i yếu t không h có sức thuyết ph c. 15