Tài liệu Xuất khẩu nông sản của việt nam sang thị trường trung quốc trong bối cảnh asean +trung quốc

B¶ng tõ viÕt t¾t asean TiÕng Anh TiÕng ViÖt The Association of South East HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam Asian Nations ¸ Campuchia, Lµo, ViÖt Nam, asean4 Myanma Th¸i Lan, Singapore, Indonexia, asean6 Malaysia, Bruney, Philipin asean-china Free Trade Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN- Area Trung Quèc afta Asean free Trade Area Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN cept common Effective HiÖp ®Þnh -u ®·i thuÕ quan cã Preeferential Tariff hiÖu lùc chung Frame agreement of ASEAN- HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh China Comprehensive tÕ toµn diÖn ASEAN-Trung Quèc acfta faaccec Economic Cooperation wto World Trade Organnization Tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ gi¬Ý mfn Most Favored Nation §èi xö tèi huÖ quèc gdp Gross Dometic Product Tæng s¶n phÈm quèc néi usd The United dollar §« la Mü ehp Early Harvest Program Ch-¬ng tr×nh thu ho¹ch sím GAP Good Agricultural Practise Quy tr×nh canh t¸c n«ng nghiÖp b¶o ®¶m HACCP HÖ thèng ph©n tÝch nguy c¬ rñi ro cã thÓ gÆp ph¶i TW Trung -¬ng RMB Nh©n d©n tÖ 1 Danh môc b¶ng biÓu B¶ng 1: LÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan cña CAFTA B¶ng 2: Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr-êng Trung Quèc tõ 2000-2005 B¶ng 3: C¸c mÆt hµng n«ng s¶n chñ yÕu cña ViÖt Nam xuÊt khÈu sang thÞ tr-êng Trung Quèc tõ 2000-2003 B¶ng 4: Kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ vµo thÞ tr-êng Trung Quèc tõ 2000-2003 B¶ng 5: Kim ng¹ch xuÊt khÈu h¹t ®iÒu vµo thÞ tr-êng Trung Quèc tõ 2000-2003 B¶ng 6: Kim ng¹ch xuÊt khÈu cao su vµo thÞ tr-êng Trung Quèc tõ 20002003 B¶ng 7: Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc n¨m 2004 B¶ng 8: C¬ cÊu hµng n«ng s¶n chñ yÕu ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Trung Quèc n¨m 2004 B¶ng 9: Mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam sang Trung Quèc n¨m 2005 (Trị giá>5 triệu USD) B¶ng 10: C¬ cÊu hµng n«ng s¶n chñ yÕu cña ViÖt Nam xuÊt sang thÞ tr-êng Trung Quèc thêi k× 2004-2005 B¶ng 11: C¬ cÊu thÞ tr-êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam n¨m 2005 vµ 2006 B¶ng 12: Sè liÖu xuÊt nhËp khÈu 2005 vµ dù b¸o n¨m 2010 cña ViÖt Nam vµ Trung Quèc 2 danh môc ®å thÞ B¶ng 2.1: BiÕn ®éng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo Trung Quèc tõ 2000-2005 B¼ng 3.1: Kim ng¹ch xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng chñ yÕu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc tõ 2000-2003 B¶ng 4.1: Tû träng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam vµo Trung Quèc tõ 2000-2003 B¶ng 5.1: Tû träng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu h¹t ®iÒu cña ViÖt Nam vµo Trung Quèc tõ 2000-2003 B¶ng 6.1: Tû träng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu cao su cña ViÖt Nam vµo Trung Quèc tõ 2000-2003 B¶ng 8.1: Kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng n«ng s¶n chñ yÕu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc 2003-2004 B¶ng 10.1: C¸c mÆt hµng n«ng s¶n chñ yÕu xuÊt sang Trung Quèc thêi k× 2004-2005 3 Lêi më ®Çu ViÖt Nam lµ mét n-íc n«ng nghiÖp cã lîi thÕ rÊt lín vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu n«ng s¶n. Hµng n¨m xuÊt khÈu n«ng s¶n ®· ®-a vÒ cho ViÖt Nam mét l-îng ngo¹i tÖ lín gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, phôc vô cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa ®Êt n-íc. Trung Quèc lµ mét thÞ tr-êng réng lín ®Çy tiÒm n¨ng víi d©n sè trªn mét tû ng-êi.Trong nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y Trung Quèc ®· lín m¹nh kh«ng ngõng víi tèc ®é nhanh chãng mÆt. Trung Quèc l¹i lµ ng-êi b¹n l¸ng giÒng th©n thiÕt cã chung ®-êng biªn giíi víi ViÖt Nam, cïng thuéc vßng cung ch©u ¸-Th¸i B×nh D-¬ng n¨ng ®éng nhÊt trªn thÕ giíi vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ. Quan hÖ th-¬ng m¹i ViÖt-Trung ®· trë l¹i b×nh th-êng vµ ph¸t triÓn nhanh chãng kÓ tõ khi hai n-íc kÝ HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt-Trung vµo n¨m 1991. §Æc biÖt khi Trung Quèc vµ ASEAN kÝ HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c toµn diÖn ASEAN-Trung Quèc(2002), trong ®ã Trung Quèc dµnh nh÷ng -u ®·i cho c¸c n-íc ASEAN míi trong ch-¬ng tr×nh thu ho¹ch sím, quan hÖ gi÷a hai n-íc ®· cã nh÷ng tiÕn triÓn míi. Bé th-¬ng m¹i ViÖt Nam còng ®· x¸c ®Þnh Trung Quèc lµ quèc gia xuÊt khÈu träng ®iÓm cña ViÖt Nam trong 5 n¨m tíi(2006-2010) nhÊt lµ ®èi víi hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam-®èi t-îng -u tiªn trong ch-¬ng tr×nh thu ho¹ch sím. ThÊy ®-îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy nªn t«i ®· quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi “XuÊt khÈu n«ng s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr-êng Trung Quèc trong bèi c¶nh ASEAN +Trung Quèc” l¯m ®Ò t¯i thùc tËp chuyªn ngµnh. Bµi viÕt cña t«i sÏ ®i s©u ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña HiÖp ®Þnh khung ASEAN -Trung Quèc tíi xuÊt khÈu n«ng s¶n cña ViÖt Nam. ViÖt Nam ®-îc g×, ph¶i lµm g× ®Ó tËn dông hÕt nh÷ng lîi thÕ vµ h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng khã kh¨n cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn HiÖp ®Þnh tíi xuÊt khÈu n«ng s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr-êng Trung Quèc. 4 KÕt cÊu bµi viÕt gåm ba ch-¬ng Ch-¬ng I: Tæng quan vÒ xuÊt khÈu vµ HiÖp ®Þnh khung ASEAN + Trung Quèc Ch-¬ng II: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu n«ng s¶n cña ViÖt Nam sang Trung Quèc trong bèi c¶nh ASEAN + 1 Ch-¬ng III: C¸c biÖn ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu n«ng s¶n sang Trung Quèc trong bèi c¶nh ASEAN+Trung Quèc 5 Ch-¬ng I. Tæng quan vÒ xuÊt khÈu vµ HiÖp ®Þnh khung ASEAN + Trung Quèc 1.1. Kh¸i niÖm vÒ xuÊt khÈu vµ c¸c nh©n tè ¶nh h-ëng tíi xuÊt khÈu  Kh¸i niÖm Cã rÊt nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ xuÊt khÈu XuÊt khÈu lµ mét bé phËn cña ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng, trong ®ã hµng hãa, dÞch vô ®-îc ®-a ®-a ra khái ph¹m vi biªn giíi mét quèc gia XuÊt khÈu hµng hãa lµ mét hÖ thèng c¸c quan hÖ mua b¸n trong mét nÒn th-¬ng m¹i cã tæ chøc c¶ bªn trong vµ bªn ngoµi nh»m b¸n s¶n phÈm, hµng hãa s¶n xuÊt trong n-íc ra ngoµi n-íc ®Ó thu ngo¹i tÖ, qua ®ã cã thÓ ®Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng hãa ph¸t triÓn, chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, æn ®Þnh vµ tõng b-íc n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. XuÊt khÈu lµ viÖc b¸n hµng ho¸ hoÆc cung cÊp dÞch vô cho n-íc ngoµi trªn c¬ së dïng tiÒn tÖ lµm ph-¬ng tiÖn thanh to¸n. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu ban ®Çu lµ ho¹t ®éng mua b¸n, trao ®æi hµng ho¸ c¶ hµng ho¸ v« h×nh vµ hµng ho¸ h÷u h×nh trong n-íc. Nh-ng do s¶n xuÊt ph¸t triÓn, c¸c nhµ s¶n xuÊt v× môc tiªu tèi ®a ho¸ lîi nhuËn, viÖc trao ®æi gi÷a c¸c n-íc cã lîi do lîi thÕ trong c¹nh tranh nªn ho¹t ®éng nµy më réng ra ngoµi ph¹m vi biªn giíi quèc gia, hoÆc gi÷a thÞ tr-êng néi ®Þa vµ khu chÕ xuÊt ë trong n-íc. XuÊt khÈu lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n cña ngo¹i th-¬ng, lÞch sö ph¸t triÓn cña nã ®· cã tõ rÊt l©u ®êi vµ ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u. Ban ®Çu, h×nh thøc c¬ b¶n cña nã chØ ®¬n thuÇn lµ ho¹t ®éng trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc gia. Ngµy nay nã ®· ph¸t triÓn rÊt m¹nh vµ ®-îc biÓu hiÖn d-íi nhiÒu h×nh thøc. Trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ hiÖn nay ho¹t ®éng xuÊt khÈu diÔn ra trªn ph¹m vi réng kh¾p trong hÇu hÕt tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®ãng mét vai trß v« cïng quan träng trong c¬ cÊu nÒn kinh tÕ víi tØ träng ngµy cµng cao. 6  C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng tíi ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu chÞu ¶nh h-ëng cña rÊt nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau thuéc c¶ vÒ quèc gia xuÊt khÈu vµ quèc gia nhËp khÈu hay chÝnh lµ chiô ¶nh h-áng cña c¶ m«i tr-êng kinh doanh quèc gia vµ m«i tr-êng kinh doanh quèc tÕ. C¸c nh©n tè trong hai m«i tr-êng nµy gåm C¸c yÕu tè vÒ chÝnh trÞ vµ luËt ph¸p §ã lµ vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chÝnh trÞ vµ luËt ph¸p cña chÝnh phñ tíi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp. Nã bao gåm sù æn ®Þnh cña ChÝnh phñ, møc ®é tham nhòng trong hÖ thèng chÝnh trÞ vµ tiÕn tr×nh chÝnh trÞ cã ¶nh h-ëng ®Õn chÝnh s¸ch kinh tÕ. §iÒu dÔ hiÓu lµ kh«ng mét ai muèn b¸n hµng ho¸ sang mét n-íc ®ang cã sù tranh chÊp vÒ mÆt chÝnh trÞ, cã sù ®Êu tranh giµnh giËt gi÷a c¸c §¶ng ph¸i hay cã chiÕn tranh lo¹n l¹c nh- irac võa råi. TÊt c¶ sÏ thay ®æi khi ng-êi ®øng ®Çu thay ®æi vµ nh÷ng tho¶ thuËn ®· ®-îc ®¶m b¶o b»ng luËt ph¸p tr-íc khi cã sù thay ®æi nµy ®Òu cã thÓ bÞ v« hiÖu víi nh÷ng ®iÒu luËt míi ra ®êi cïng víi chÝnh phñ míi. C¸c yÕu tè luËt ph¸p bao gåm c¸c ®¹o luËt ®iÒu chØnh viÖc tr¶ l-¬ng tèi thiÓu, an toµn lao ®éng cho c«ng nh©n, b¶o vÖ m«i tr-êng vµ ng-êi tiªu dïng…vµ nh÷ng g× ®-îc quy ®Þnh lµ hµnh vi c¹nh tranh hîp ph¸p hay bÊt hîp ph¸p. Mçi n-íc lùa chän ®i theo con ®-êng chÝnh trÞ riªng cña m×nh tuú thuéc vµo hoµn c¶nh t×nh h×nh vµ sù lùa chän cña mçi n-íc. Nh-ng dï cã theo chÕ ®é chÝnh trÞ nµo ®i n÷a th× sù æn ®Þnh hay kh«ng cña hÖ thèng chÝnh trÞ vµ luËt ph¸p vÉn t¸c ®éng rÊt lín tíi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp, nã thóc ®Èy hay k×m h·m ho¹t ®éng xuÊt khÈu ChÝnh s¸ch th-¬ng m¹i quèc tÕ cña ChÝnh phñ Lµ mét hÖ thèng c¸c nguyªn t¾c, c«ng cô vµ biÖn ph¸p mµ Nhµ n-íc ¸p dông ®Ó thùc hiÖn, ®iÒu chØnh ho¹t ®éng th-¬ng m¹i quèc tÕ cña mét quèc gia trong mét thêi k× nhÊt ®Þnh nh»m ®¹t ®-îc c¸c môc ®Ých ®· ®Þnh trong chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña quèc gia ®ã Nã bao gåm: ChÝnh s¸ch thÞ tr-êng; ChÝnh s¸ch mÆt hµng; ChÝnh s¸ch hç trî cã liªn quan mËt thiÕt víi nhau 7 Nã ®-îc thùc hiÖn th«ng qua hai c«ng cô chñ yÕu lµ c¸c biÖn ph¸p thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan C¸c biÖn ph¸p thuÕ quan: gåm cã thuÕ quan nhËp khÈu vµ thuÕ quan xuÊt khÈu trong ®ã ®-îc ¸p dông chñ yÕu lµ thuÕ quan nhËp khÈu. ThuÕ quan nhËp khÈu ngµy nay ®-îc ¸p dông chñ yÕu lµ h¹n ng¹ch thuÕ quan lµ sù kÕt hîp cña thuÕ quan nhËp khÈu vµ h¹n chÕ vÒ sè l-îng nhËp khÈu. Trong l-îng ®-îc phÐp nhËp sÏ ®-îc h-ëng møc thuÕ -u ®·i riªng cã thÓ ®-îc miÔn gi¶m thuÕ (thuÕ tõ 0-5%), ngoµi h¹n ng¹ch th× ph¶i chÞu møc thuÕ suÊt cao C¸c c«ng cô phi thuÕ quan: Gåm cã c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh (nh- h¹n ng¹ch, h¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn…), c¸c biÖn ph¸p tiªu chuÈn kÜ thuËt (tiªu chuÈn vÖ sinh thùc phÈm, tiªu chuÈn vÖ sinh phßng dÞch, b¶o vÖ m«i tr-êng, tiªu chuÈn ®o l-êng, ®ãng gãi, an toµn lao ®éng, kÝ m· hiÖu, nguån gèc xuÊt xø…), c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ (c¸c biÖn ph¸p hç trî tÝn dông, trî cÊp trî gi¸…) Ngµy nay trong xu h-íng tù do ho¸ th-¬ng m¹i, c¸c biÖn ph¸p thuÕ quan ®-îc th¸o bá dÇn trong c¸c tæ chøc nh- WTO, c¸c khu vùc mËu dÞch tù do, c¸c liªn minh kinh tÕ…C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ còng ®-îc gi¶m dÇn nh- c¸c biÖn ph¸p vÒ h¹n ng¹ch, c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ…vµ ®-îc sö dông t¨ng c-êng nh- c¸c biÖn ph¸p vÒ tiªu chuÈn kÜ thuËt (®Æc biÖt sö dông c¸c biÖn ph¸p tiªu chuÈn liªn quan tíi m«i tr-êng sinh th¸i, vÖ sinh dÞch tÔ vµ c¸c tiªu chuÈn liªn quan tíi ®¹o ®øc x· héi). HÇu hÕt c¸c biÖn ph¸p nµy ®Òu cã t¸c dông lµm gi¶m nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm tõ n-íc ngoµi vµo quèc gia ®ã, khuyÕn khÝch tiªu thô hµng ho¸ ®-îc s¶n xuÊt trong n-íc, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt quèc gia, c¶n trë ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸. C¸c yÕu tè v¨n ho¸. Nã ph¶n ¸nh thÈm mü vµ gi¸ trÞ, phong tôc tËp qu¸n, cÊu tróc x· héi, t«n gi¸o, giao tiÕp c¸ nh©n, gi¸o dôc vµ c¸c m«i tr-êng vËt chÊt vµ m«i tr-êng tù nhiªn cña con ng-êi. Mçi n-íc cã mét nÒn v¨n ho¸ mang ®Ëm b¶n s¾c riªng cña m×nh. Do ®ã hiÓu biÕt vÒ nÒn v¨n ho¸ sÏ gióp cho c¸c quèc gia xuÊt khÈu cã thÓ ho¹ch ®Þnh chÝnh x¸c chiÕn l-îc ®èi víi tõng n-íc nhËp khÈu riªng biÖt, kh¶ n¨ng thµnh c«ng cao tr¸nh tr-êng hîp thÊt b¹i do kh«ng hiÓu biÕt g× vÒ v¨n ho¸ cña hä mµ ¸p dông nh÷ng chiÕn thuËt cho c¸c n-íc kh¸c nhau vÉn gièng 8 nhau dï nÒn v¨n ho¸ cña hä hoµn toµn kh¸c nhau. Chóng ta chØ cã thÓ thÊt b¹i khi s¶n phÈm cña ta kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng do chÊt l-îng vµ th-¬ng hiÖu cña ta ch-a ®ñ m¹nh chø kh«ng thÓ thÊt b¹i do thiÕu hiÓu biÕt v× ®ã lµ mét c¸i chÕt ngu ngèc. Nh- tr-êng hîp cña c«ng ty Cocacola, khi qu¶ng c¸o s¶n phÈm ë mét n-íc ®¹o Håi ®· kh«ng chó ý ®Õn v¨n ho¸ tÝn ng-ìng cña hä nªn s¶n phÈm cña c«ng ty lËp tøc ®· bÞ tÈy chay mÆc dï c«ng ty lµ mét trong sè nh÷ng th-¬ng hiÖu hµng ®Çu trªn thÕ giíi vµ chÊt l-îng s¶n phÈm th× khái bµn. ViÖc t×m hiªu v¨n ho¸ cña mçi quèc gia ®Ó ta cã c¸ch ®µm ph¸n sao cho cã lîi nhÊt cho ta trong nh÷ng hîp ®ång kinh doanh xuÊt khÈu, xuÊt khÈu víi gi¸ lêi nhÊt, ®iÒu kiÖn -u ®·i nhÊt…cho ta, ®em l¹i lîi nhuËn cao nhÊt, ®ã chÝnh lµ môc ®Ých cuèi cïng c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu h-íng tíi C¸c yÕu tè kinh tÕ. Bao gåm c¸c biÕn sè vÒ kinh tÕ vµ tµi chÝnh nh- l·i suÊt, thuÕ suÊt, c¬ cÊu tiªu dïng, n¨ng suÊt vµ møc s¶n l-îng. Nã cßn bao gåm nh÷ng chØ sè vÒ h¹ tÇng c¬ së nh- truyÒn th«ng, m¹ng l-íi ph©n phèi , ®-êng cao èc, s©n bay,…møc ®é s½n cã vµ phÝ tæn vÒ n¨ng l-îng. Nã t¸c ®éng tíi ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¶ ë tÇm vi m« vµ vÜ m«. XÐt tæng thÓ chóng t¸c ®éng ®Õn ®Æc ®iÓm vµ sù ph©n bè c¸c c¬ héi kinh doanh quèc tÕ còng nh- quy m« thÞ tr-êng. Cßn ë tÇm vi m«, c¸c yÕu tè kinh tÕ ¶nh h-ëng tíi c¬ cÊu tæ chøc vµ hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp. C¸c yÕu tè gi¸ c¶ vµ sù ph©n bè tµi nguyªn ë c¸c thÞ tr-êng kh¸c nhau còng ¶nh h-ëng tíi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ph©n bè nguyªn vËt liÖu, vèn, lao ®éng cña vµ do ®ã ¶nh h-ëng tíi gi¸ c¶, chÊt l-îng hµng ho¸ xuÊt khÈu. Bªn c¹nh ®ã, cßn cã c«ng cô thuÕ quan vµ phi thuÕ quan mµ mçi quèc gia sö dông ®Ó qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Trªn thÕ giíi hiÖn nay, víi xu h-íng tù do ho¸ th-¬ng m¹i, c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan tõng b-íc ®-îc lo¹i bá. Thay vµo ®ã nhiÒu liªn minh thuÕ quan ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së lo¹i bá hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan gi÷a c¸c thµnh viªn trong liªn minh thuÕ quan. C¸c yÕu tè c¹nh tranh. C¸c yÕu tè c¹nh tranh bao gåm sè l-îng c¸c ®èi thñ c¹nh tranh vµ chiÕn l-îc cña chóng. C¸c ®èi thñ c¹nh tranh bao gåm c¸c ®èi thñ c¹nh tranh hiÖn t¹i vµ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh tiÒm n¨ng. HiÖn t¹i lµ c¸c n-íc ®· th©m nhËp ®-îc 9 vµo thÞ tr-êng ®ã vµ t¹o dùng ®-îc uy tÝn th-¬ng hiÖu trªn ®Êt n-íc ®ã gièng nh- nh¾c ®Õn ®å ®iÖn tö ë n-íc ta ng-êi ta nghÜ ngay tíi n-íc NhËt víi chÊt l-îng tèt, ®é bÒn cao, tÝnh n¨ng v-ît tréi…hµng Th¸i Lan næi tiÕng ë n-íc ta lµ c¸c s¶n phÈm rau qu¶ t-¬i, g¹o, hµng tiªu dïng…víi chÊt l-îng tèt, gi¸ c¶ ph¶i ch¨ng h¬n so víi c¸c lo¹i hµng ho¸ cïng lo¹i nh-ng ®-îc s¶n xuÊt ë n-íc ta. Nh-ng ta cßn xem xÐt trong ®o¹n thÞ tr-êng mµ ta ®-îc ph©n cã c¸c ®èi thñ c¹nh tranh nµo. Xem xÐt trªn thÞ tr-êng ®å ®iÖn tö th× ta kh«ng thÓ coi NhËt lµ ®èi thñ c¹nh tranh bëi ®o¹n thÞ tr-ßng mµ NhËt chiÕm lÜnh lµ ®o¹n thÞ tr-êng cao cÊp. Kh¸ch hµng cÇn lµ nh÷ng tÝnh n¨ng v-ît tréi, míi ®-îc ph¸t minh, kiÓu d¸ng thêi trang…vµ hä s·n sµng bá tiÒn ra ®Ó cã ®-îc nã. Cßn ta ph¶i nãi ®Õn lµ ®o¹n thÞ tr-êng víi nh÷ng kh¸ch hµng trung b×nh cÊp thÊp nªn trong ®o¹n thÞ tr-êng ®ã ta cã ®èi thñ ®¸ng gêm nhÊt lµ Trung Quèc vµ c¸c n-íc ASEAN Víi c¸c ®èi thñ tiÒm n¨ng lµ nh÷ng ®èi thñ hiÖn t¹i ch-a cã ®éng tÜnh g× nh-ng ®ang cã triÓn väng rÊt lín trong lÜnh vùc ®ã th× ta ph¶i ®Ò phßng nhiÒu h¬n. Ta ngay tõ b©y giê ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó ngµy cµng m¹nh vµ cã chç ®øng v÷ng ch¾c trªn ®o¹n thÞ tr-êng mµ ta ®ang chiÕm lÜnh ®ång thêi cã kÕ ho¹ch ph¸t triÓn sang ®o¹n thÞ tr-êng kh¸c C¸c yÕu tè c¹nh tranh cßn phô thuéc vµo søc Ðp ng-êi cung cÊp c¸c yÕu tè lµ nguån nguyªn liÖu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt. HÇu hÕt c¸c s¶n phÈm phôc vô cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®Òu ®-îc s¶n xuÊt b»ng nguån nguyªn liÖu ngo¹i nhËp. Víi c¸c n-íc ph¸t triÓn th× nguån nguyªn liÖu nµy chñ yÕu lµ c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn ®-îc nhËp tõ c¸c n-íc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn vÒ ®Ó chÕ biÕn thµnh nh÷ng s¶n phÈm tinh chÕ vµ b¸n l¹i cho c¸c n-íc kh¸c víi gi¸ cao. VÝ nh- dÇu th« ®-îc c¸c n-íc ph¸t triÓn nhËp vÒ chÕ biÕn vµ b¸n l¹i dÇu ®· tinh chÕ thµnh c¸c s¶n phÈm nh- x¨ng, nhít…cho c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn víi møc gi¸ cao h¬n rÊt nhiÒu. Cßn c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn nhËp nguån nguyªn liÖu do yªu cÇu cña phÝa ®èi t¸c lµ n-íc nhËp khÈu ®ßi hái s¶n phÈm ph¶i ®-îc s¶n xuÊt b»ng nguyªn liÖu ®ã. Bªn c¹nh ng-êi cung cÊp ho¹t ®éng xuÊt khÈu cßn chÞu søc Ðp ng-êi tiªu dïng lµ nh÷ng ng-êi trùc tiÕp quyÕt ®Þnh sù sèng cßn cña s¶n phÈm trªn thÞ 10 tr-êng ®ã b»ng quyÕt ®Þnh cã mua hay kh«ng. Ng-êi tiªu dïng nh¹y c¶m víi th-¬ng hiÖu s¶n phÈm, chÊt l-îng s¶n phÈm vµ gi¸ c¶ s¶n phÈm phï hîp víi tõng lo¹i kh¸ch hµng. S¶n phÈm xuÊt khÈu chÞu sù ®e do¹ cña c¸c s¶n phÈm thay thÕ vµ c¸c yÕu tè c¹nh tranh trong néi bé ngµnh. C¸c s¶n phÈm thay thÕ ngµy nay xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu cïng víi sù tiÕn bé cña khoa häc kÜ thuËt do sù c¹n kiÖt cña tµi nguyªn thiªn nhiªn, b¶o vÖ m«i tr-êng sinh th¸i…v× thÕ ®Ó t¨ng c-êng ho¹t ®éng xuÊt khÈu th× viÖc kh«ng ngõng c¶i tiÕn mÉu m·, n©ng cao chÊt l-îng, t¨ng c-êng tÝnh n¨ng cho s¶n phÈm lµ ®iÒu cÇn thiÕt ®Ó s¶n phÈm kh«ng bÞ xo¸ sæ. C¸c yÕu tè tû gi¸ hèi ®o¸i. Trong bu«n b¸n quèc tÕ, vÊn ®Ò thanh to¸n phô thuéc rÊt nhiÒu vµo yÕu tè tû gi¸ hèi ®o¸i do ®ång tiÒn trong thanh to¸n quèc tÕ th-êng lµ ngo¹i tÖ víi mét trong hai bªn hoÆc c¶ hai bªn. Tû gi¸ hèi ®o¸i t¸c ®éng lµm tíi gi¸ c¶ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu lµm cho hµng ho¸ trë lªn ®¾t hay rÎ h¬n mét c¸ch t-¬ng ®èi lµm t¨ng hoÆc gi¶m søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng quèc tÕ. Søc ¶nh h-áng cña nã cµng m¹nh khi quèc gia xuÊt khÈu kÝ kÕt c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu hµng ho¸ k× h¹n chø kh«ng ph¶i hîp ®ång giao ngay. Sau mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh bªn b¸n sÏ ®-a hµng vµ bªn mua nhËn tiÒn theo tho¶ thuËn trong hîp ®ång ®· kÝ, theo mét møc tû gi¸ tho¶ thuËn trong hîp ®ång mµ kh«ng ®-îc thay ®æi dï lóc ®ã tû gi¸ cã t¨ng hoÆc gi¶m, bªn b¸n hay bªn mua sÏ chÞu thiÖt trong ®é co d·n phÇn tr¨m nµo ®ã. Nã trùc tiÕp t¸c ®éng tíi l-îng hµng hãa ®-îc trao ®æi trªn thÞ tr-êng quèc tÕ cña mét quèc gia, t¨ng hoÆc thu hÑp ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña quèc gia ®ã. Khi tû gi¸ t¨ng, ®ång néi tÖ m¹nh lªn, cã gi¸ trÞ cao h¬n tr-íc sÏ khuyÕn khÝch c¸c quèc gia nhËp khÈu hµng ho¸ vµ khi tû gi¸ gi¶m th× c¸c quèc gia sÏ t¨ng c-êng xuÊt khÈu do lóc nµy hµng ho¸ chît trë lªn rÎ h¬n mét c¸ch t-¬ng ®èi so víi tr-íc kia, søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng t¨ng C¸c yÕu tè vÒ c«ng nghÖ Ngµy nay víi sù ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña khoa häc c«ng nghÖ, lµm thay ®æi côc diÖn cña toµn bé ho¹t ®éng xuÊt khÈu. §êi sèng cña con ng-êi còng ®-îc n©ng cao lµm cho nhu cÇu cña hä còng thay ®æi. Con ng-êi ngµy nay 11 cÇn nh÷ng lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô chÊt l-îng cao, ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu vÒ tiªu chuÈn hµng ho¸, gi¸ c¶ c¹nh tranh…Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ ®· ®¸p øng ®-îc nh÷ng yªu cÇu ngµy cµng cao cña con ng-êi. C¸c s¶n phÈm ®-îc t¹o ra cã chÊt l-îng cao, gi¸ thµnh ph¶i ch¨ng…c«ng nghÖ cµng tiªn tiÕn s¶n phÈm cµng cã søc c¹nh tranh cao. Do vËy ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ triÓn khai ®ang ®-îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn vµ ®· ph¸t triÓn rÊt m¹nh ë c¸c n-íc nh- Mü, NhËt B¶n…, c¸c n-íc cã c«ng nghÖ nguån. C«ng nghÖ t¸c ®éng tíi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cßn th«ng qua t¸c ®éng vµo c¸c lÜnh vùc nh- b-u chÝnh viÔn th«ng, vËn t¶i giao nhËn hµng hãa, ng©n hµng… 1.2. Khu vùc mËu dÞch tù do vµ t¸c ®éng ®èi víi xuÊt khÈu  Kh¸i niÖm Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ mét h×nh thøc trong ®ã diÔn ra qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt, ph©n phèi, trao ®æi, tiªu dïng mang tÝnh chÊt quèc tÕ víi sù tham gia cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ quèc tÕ dùa trªn c¸c HiÖp ®Þnh ®· tho¶ thuËn vµ kÝ kÕt ®Ó h×nh thµnh nªn c¸c tæ chøc kinh tÕ víi nh÷ng cÊp ®é nhÊt ®Þnh Khu vùc mËu dÞch tù do lµ mét h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ mµ c¸c thµnh viªn cïng nhau tho¶ thuËn thèng nhÊt mét sè vÊn ®Ò nh»m môc ®Ých tù do ho¸ trong bu«n b¸n vÒ mét hoÆc mét sè nhãm mÆt hµng nµo ®ã. C¸c tho¶ thuËn ®ã lµ  Gi¶m hoÆc xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l-îng ®èi víi mét phÇn c¸c lo¹i s¶n phÈm vµ dÞch vô khi bu«n b¸n víi nhau  TiÕn tíi t¹o lËp mét thÞ tr-êng thèng nhÊt vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô  Mçi thµnh viªn trong khèi vÉn cã quyÒn ®éc lËp tù chñ trong quan hÖ bu«n b¸n víi c¸c quèc gia ngoµi khèi Khu vùc mËu dÞch tù do lµ h×nh thøc liªn kÕt ®Çu tiªn cña Liªn kÕt kinh tÕ. Tr-íc xu h-íng tù do ho¸ kinh tÕ ngµy nay, hai cÊp ®é cña tù do ho¸ kinh tÕ lµ toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ t¸c ®éng tíi tÊt c¶ c¸c quèc gia vµ ngµy cµng cã nhiÒu quèc gia tham gia vµo, mét lo¹t c¸c liªn kÕt kinh tÕ ®-îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn víi nhiÒu cÊp ®é kh¸c nhau trong ®ã khu vùc mËu dÞch tù do lµ cÊp ®é liªn kÕt kinh tÕ ®Çu tiªn, tõ ®ã sÏ ph¸t triÓn vµ më réng thµnh c¸c liªn kÕt kinh tÕ ngµy cµng chÆt chÏ h¬n vµ cã thÓ dÉn tíi mét liªn minh chÝnh trÞ-kinh tÕ toµn diÖn, hîp nhÊt gi÷a c¸c quèc gia trong khèi liªn kÕt ®ã 12 Khu vùc mËu dÞch tù do cã thÓ ®-îc thµnh lËp dùa trªn c¬ së c¸c n-íc cã sù gÇn gòi vÒ mÆt ®Þa lý nh-ng còng cã thÓ lµ c¸c FTA song ph-¬ng gi÷a mét khu vùc, HiÖp héi víi mét n-íc nµo ®ã. Song song víi trµo l-u toµn cÇu ho¸, chñ nghÜa khu vùc còng ph¸t triÓn m¹nh víi h×nh th¸i ngµy cµng phong phó lµ c¸c FTA song hoÆc ®a ph-¬ng cã ph¹m vi hîp t¸c réng, kh«ng giíi h¹n trong viÖc thùc hiÖn tù do ho¸ mËu dÞch mµ cßn trong lÜnh vùc dÞch vô, ®Çu t-, thñ tôc hµnh chÝnh H¶i quan…  T¸c ®éng cña khu vùc mËu dÞch tù do tíi ho¹t ®éng xuÊt khÈu ViÖc thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do cã nghÜa lµ c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ sÏ dÇn dÇn ®-îc th¸o bá t¹o ra mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng cho tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong khu vùc hay chÝnh lµ sù tù do ho¸ th-¬ng m¹i trong khu vùc. Tù do hãa th-¬ng m¹i chÝnh lµ môc ®Ých mµ tÊt c¶ c¸c n-íc ®Òu h-íng tíi, lµ mét trong hai xu h-íng c¬ b¶n trong chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i quèc tÕ. Trong chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i quèc tÕ cña mçi quèc gia, c«ng cô ®Ó thùc hiÖn gåm hai lo¹i: thuÕ quan vµ phi thuÕ quan. Khu vùc mËu dÞch tù do tiÕn tíi gi¶m dÇn hµng rµo thuÕ quan vµ hµng rµo phi thuÕ ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, víi c¸c mÆt hµng cô thÓ víi c¸c n-íc thµnh viªn, cßn c¸c n-íc kh¸c th× kh«ng cã sù thay ®æi trõ khi hai n-íc cã kÝ hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng víi nh÷ng ®iÒu kho¶n t-¬ng tù. TiÕn tíi mét møc ®é cao h¬n khu vùc mËu dÞch tù do sÏ chuyÓn thµnh liªn minh thuÕ quan, liªn kÕt kinh tÕ hîp t¸c trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô, hµng ho¸ h÷u h×nh Khu vùc mËu dÞch tù do cã t¸c dông t¹o lËp mËu dÞch tøc lµ viÖc thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do cã t¸c dông më réng h¬n n÷a kh¶ n¨ng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ gi÷a c¸c n-íc trong khu vùc víi nhau do hµng ho¸ vµ dÞch vô cña c¸c n-íc trong khu vùc giê ®©y ®-îc tù do di chuyÓn trong néi bé mµ kh«ng ph¶i chÞu c¸c h¹n chÕ do c¸c rµo c¶n thuÕ quan hay c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan mang l¹i. Hµng hãa chØ cÇn cã giÊy chøng nhËn xuÊt xø tõ khu vùc ®ã lµ cã thÓ di chuyÓn tù do trong néi bé khu vùc ®ã mµ kh«ng chÞu bÊt k× rµo c¶n g×. Hµng ho¸ cña n-íc kh¸c ngoµi khèi xuÊt sang ®-îc mét n-íc thuéc khu vùc ®ã lµ cã thÓ xuÊt sang c¸c n-íc kh¸c thuéc khu vùc mµ kh«ng cÇn qua c¸c thñ tôc r¾c rèi ®Ó kiÓm tra vÒ tiªu chuÈn hµng ho¸… 13 Tuy nhiªn bªn c¹nh viÖc t¹o lËp mËu dÞch viÖc thµnh lËp khu vùc mËudÞch tù do còng cã t¸c ®éng tiªu cùc lµ t¹o ra sù chuyÓn h-íng mËu dÞch. Do nã gÇn nh- xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô cña c¸c n-íc thuéc khu vùc nªn c¸c n-íc nµy sÏ chuyÓn h-íng sang mua hµng ho¸ vµ dÞch vô cña c¸c n-íc thuéc khu vùc mµ bá qua hµng ho¸ vµ dÞch vô cña c¸c n-íc ngoµi khu vùc dï cho hµng ho¸ cña c¸c n-íc ®ã cã tèt h¬n hay rÎ h¬n mét c¸ch t-¬ng ®èi. Nh- ®· nãi ë trªn, chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cña ChÝnh phñ mµ cô thÓ lµ b»ng c¸c c«ng cô thuÕ quan vµ phi thuÕ quan t¸c ®éng tíi xuÊt khÈu qua viÖc lµm cho hµng ho¸ s¶n xuÊt trong c¸c n-íc thuéc khu vùc mËu dÞch tù do t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng n-íc cïng khèi so víi c¸c s¶n phÈm kh¸c cïng lo¹i nh-ng ®-îc s¶n xuÊt ë n-íc ngoµi khèi. §iÒu nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n-íc thuéc khu vùc ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt ®Ó xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm mµ tr-íc kia hä Ýt lîi thÕ t¹i thÞ tr-êng c¸c n-íc trong khu vùc so víi c¸c n-íc kh¸c ngoµi khèi. ViÖc chuyÓn dÞch mËu dÞch nµy Ðp c¸c n-íc ngoµi khèi buéc ph¶i gi¶m gi¸ b¸n, n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm, t¨ng tÝnh n¨ng c«ng dông cho s¶n phÈm míi cã thÓ gi÷ v÷ng thÞ phÇn t¹i khu vùc nµy. Nh-ng còng chÝnh nã ®· thóc ®Èy cho ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ph¸t triÓn. C¸c n-íc ngoµi khèi lùa chän mét n-íc cã ®iÒu kiÖn ®Çu t- tèt nhÊt so víi yªu cÇu cña hä ®Ó ®Çu t- s¶n xuÊt ngay t¹i n-íc b¶n ®Þa vµ sau ®ã th× xuÊt khÈu sang c¸c n-íc kh¸c cïng khèi vµ nghiÔm nhiªn hä ®-îc h-ëng lîi tõ hîp t¸c khu vùc nµy 1.3. Vai trß cña xuÊt khÈu n«ng s¶n víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam 1.3.1. TiÒm n¨ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu n«ng s¶n cña ViÖt Nam ViÖt Nam lµ mét n-íc cã tiÒm n¨ng rÊt lín trong s¶n xu¸t vµ xuÊt khÈu n«ng s¶n. Theo b¸o c¸o cña Tæng côc ®Þa chÝnh, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ®ang sö dông vµo kho¶ng 9,345 triÖu ha vµ kho¶ng 9,277 triÖu ha ®Êt ch-a ®-îc sö dông ( trong ®ã 83% lµ ®Êt ®åi nói cã thÓ sö dông cho môc ®Ých l©m nghiÖp; 1,6% tæng diÖn tÝch cã thÓ sö dông mÆt n-íc ®Ó nu«i trång thñy s¶n; cßn l¹i lµ ®Êt b»ng ). §Þa h×nh cña n-íc ta còng rÊt ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i thÝch hîp cho viÖc trång nhiÒu lo¹i n«ng s¶n 14 ViÖt Nam cã rÊt nhiÌu vïng khÝ hËu thuËn lîi cho viÖc trång c¸c lo¹i n«ng s¶n cã gi¸ trÞ cao C¸c lo¹i c©y «n ®íi cã thÓ trång t¹i c¸c vïng cao cã nhiÖt ®é thÊp nh- Sa Pa, §µ L¹t…; Vïng ®ång b»ngg s«ng Hång cã thÓ ph¸t triÓn c¸c läai rau chÞu l¹nh nh- b¾p c¶i, cµ rèt, su hµo…cßn vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long lµ miÖt vuên tr¸i c©y nhiÖt ®íi cña c¶ n-íc vµ còng rÊt thÝch hîp ®Ó s¶n xuÊt c¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp nh- cµ phª, chÌ, cacao, ®iÒu, cao su, tiªu…®Æc biÖt vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long lµ vùa lóa, chuyªn cung cÊp lóa g¹o cho c¶ n-íc ®Ó tiªu dïng vµ xuÊt khÈu ViÖt Nam lµ mét n-íc cã nguån lao ®éng dåi dµo. Víi d©n sè gÇn 80 triÖu ng-êi trong ®ã cã gÇn 50 triÖu lao ®éng, lao ®éng n«ng th«n chiÕm kho¶ng 60% d©n sè vµ vÉn ®-îc bæ sung th-êng xuyªn, sè lao ®éng nµy míi sö dông h¬n 70% quü thêi gian cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn l¹i lµ thêi gian nhµn rçi. Lao ®éng ViÖt Nam ®-îc ®¸nh gi¸ lµ trÎ, ch¨m chØ, cÇn cï. §©y lµ mét lîi thÕ rÊt lín cña ViÖt Nam trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp So víi c¸c n-íc kh¸c trong khu vùc tû lÖ ®ãng gãp hµng n¨m cho tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cña khu vùc n«ng nghiÖp kh¸ cao tíi gÇn 30%, trong khi cña Th¸i Lan chØ lµ gÇn 15%, Trung Quèc lµ 7%. Nã ph¶n ¸nh vai trß cña ngµnh n«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn qu¸ cao vµ mét c¬ cÊu kinh tÕ bÊt hîp lý Tuy n¨ng suÊt c©y trång cña ta cßn thÊp so víi c¸c n-íc trªn thÕ giíi nh-ng trong nh÷ng n¨m qua ta ®· v-¬n lªn vµ ®øng thø hai trªn thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu g¹o, thø hai vÒ xuÊt khÈu cµ phª, thø t- vÒ nh©n ®iÒu vµ ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu hå tiªu. ViÖt Nam lµ mét n-íc n«ng nghiÖp ®ang ph¸t triÓn nh-ng tËn dông lîi thÕ cña mét n-íc ®i sau ta ®· tõng b-íc ¸p dông nh÷ng thµnh tùu c«ng nghÖ tiªn tiÕn mµ thÕ giíi ®· nghiªn cøu vµ thö nghiÖm thµnh c«ng nh- c¸c gièng míi (lóa lai, gµ siªu thÞt, siªu trøng, lîn n¹c…) 1.3.2. Vai trß cña xuÊt khÈu n«ng s¶n tíi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam HiÖn nay n«ng s¶n ViÖt Nam hiÖn ®ang cã mÆt ë trªn 80 quèc gia vµ vïng l·nh thæ, ngµy cµng cã nhiÒu mÆt hµng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh kh¸ cã thÓ x©m nhËp vµo nh÷ng thÞ truêng khã tÝnh nh- Mü, EU, NhËt B¶n… 15 XuÊt khÈu ®· ®-îc thõa nhËn lµ ho¹t ®éng rÊt c¬ b¶n cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, lµ ph-¬ng tiÖn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. ViÖc më réng ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®Ó t¨ng thu nhËp ngo¹i tÖ cho tµi chÝnh vµ cho nhu cÇu nhËp khÈu còng nh- t¹o c¬ së cho ph¸t triÓn c¸c h¹ tÇng lµ môc tiªu quan träng nhÊt cña chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cña tõng quèc gia. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· tõng b-íc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc. Trong nh÷ng n¨m thùc hiÖn ®-êng lèi ®æi míi, nÒn kinh tÕ ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu to lín, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®· gãp phÇn quan träng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc. XuÊt khÈu gãp phÇn t¹o ra nguån vèn cho ho¹t ®éng nhËp khÈu, thu hót ho¹t ®éng ®Çu t- n-íc ngoµi vµ ph¸t triÓn ®Çu t- trong n-íc v× sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ. §Æc biÖt víi lîi thÕ vÒ s¶n xuÊt n«ng s¶n cña m×nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu n«ng s¶n lµ mét ho¹t ®éng tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ cã vai trß to lín víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh kh¸c cã c¬ héi ph¸t triÓn thuËn lîi. XuÊt khÈu kh«ng chØ lµ viÖc tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm thõa do s¶n xuÊt v-ît qu¸ nhu cÇu néi ®Þa mµ cßn lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ. Liªn quan tíi n«ng nghiÖp lµ sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm xuÊt khÈu ®ång thêi kÐo theo sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp chÕ t¹o thiÕt bÞ phôc vô cho nã hoÆc c¸c ngµnh dÞch vô kh¸c liªn quan ®Õn nã. Do ®ã cã thÓ nãi xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n ViÖt Nam ®ãng gãp vµo viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. XuÊt khÈu t¹o ra kh¶ n¨ng më réng thÞ tr-êng tiªu thô s¶n phÈm gãp phÇn cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn æn ®Þnh. XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn më réng kh¶ n¨ng cung cÊp ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cho s¶n xuÊt trong n-íc. Th«ng qua xuÊt khÈu, hµng hãa sÏ tham gia vµo cuéc c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng thÕ giíi vÒ gi¸ c¶, chÊt l-îng. 16 XuÊt khÈu hµng n«ng s¶n gi¶i quyÕt tíi c«ng ¨n viÖc lµm c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n tr-íc hÕt lµ ng-êi d©n ë vïng n«ng th«n vµ ng-êi d©n ë miÒn nói gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. XuÊt khÈu t¹o ra mét nguån vèn quan träng ®Ó ph¸t huy néi lùc ®Êt n-íc gãp phÇn vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc ®-a ®Êt n-íc ®i lªn trë thµnh mét trong nh÷ng con rång ch©u ¸. ChØ b»ng con ®-êng xuÊt khÈu chóng ta cã thÓ më réng ®-îc quy m« s¶n xuÊt tr¸nh ®-îc sù b·o hßa cña thÞ tr-êng néi ®Þa, khai th¸c hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn trong n-íc. VËy cã thÓ nãi ho¹t ®éng xuÊt khÈu gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc t¹o tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c ph¸t huy néi lùc ®Ó cã ®-îc sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ lµnh m¹nh v÷ng ch¾c. Ph¸t huy c¸c lîi thÕ so s¸nh, khai th¸c tiÒm n¨ng ®Êt n-íc. §èi víi n-íc ta cã -u ®iÓm vÒ khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa nªn rÊt thuËn lîi cho ph¸t triÓn s¶n phÈm nhiÖt ®íi, nh©n c«ng nhiÒu cô thÓ lµ 60% d©n sè sèng b»ng nghÒ n«ng thªm vµo ®ã gi¸ nh©n c«ng thÊp nªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn c¹nh tranh ë thÞ tr-êng n-íc ngoµi. H¬n thÕ s¶n xuÊt hµng n«ng s¶n cßn ®em l¹i mét l-îng ngo¹i tÖ lín cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ cña n-íc ta do xuÊt khÈu n«ng s¶n chóng ta kh«ng cÇn dïng nhiÒu ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu nguyªn liÖu ®Çu vµo nh- c¸c ngµnh kh¸c mµ laÞ thu vÒ mét l-îng ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ XuÊt khÈu n«ng s¶n cßn gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò l-¬ng thùc thùc phÈm cho ng-êi d©n. XuÊt khÈu n«ng s¶n gãp phÇn thóc ®Èy c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n ph¸t triÓn. HiÖn nay n-íc ta chñ yÕu lµ xuÊt khÈu n«ng s¶n th«, hµm l-îng chÕ biÕn thÊp nh-ng ®Ó t¨ng thu ngo¹i tÖ, ph¸t triÓn vµ më réng s¶n xuÊt, xuÊt khÈu n«ng s¶n th× ta ph¶i t¨ng hµm l-îng chÕ biÕn cña n«ng s¶n lªn b»ng viÖc ph¸t triÓn vµ më réng c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn n«ng s¶n 1.4. HiÖp ®Þnh khung gi÷a ASEAN víi Trung Quèc vÒ viÖc thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do 1.4.1. Bèi c¶nh ra ®êi Qua c¸c héi nghÞ th-îng ®Ønh gi÷a Trung Quèc vµ c¸c n-íc ASEAN ®· dÇn dÇn ®¹t ®-îc c¸c tho¶ thuËn ®Ó ®i tíi quyÕt ®Þnh thµnh lËp khu vùc mËu 17 dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc. §iÒu ®¸ng nãi ë ®©y lµ viÖc thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do gi-· ASEAN vµ Trung Quèc lµ do ®Ò xuÊt cña phÝa Trung Quèc. Nã ®· ®¸nh dÊu mét b-íc ph¸t triÓn míi trong quan hÖ gi÷a Trung Quèc víi c¸c n-íc §«ng Nam ¸. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia ®©y lµ mét ®éng th¸i rÊt th«ng minh cña Trung Quèc vµ c¸c n-íc ASEAN ®· hµnh ®éng ®óng khi chÊp nhËn ®Ò nghÞ nµy. Nã ®· gãp phÇn c¶i thiÖn mèi quan hÖ cña Trung Quèc víi c¸c n-íc ASEAN, tõ ®©y ASEAN sÏ lµ mét ng-êi b¹n cña Trung Quèc. §øng t¹i vÞ trÝ cu¶ ViÖt Nam ®¸nh gi¸ ta thÊy ViÖt Nam còng nh- nhiÒu n-íc ASEAN kh¸c ®Òu cã lîi vÒ kinh tÕ khi hiÖp ®Þnh nµy ®-îc kÝ kÕt. H¬n thÕ n÷a ViÖt Nam l¹i lµ cÇu nèi cho ho¹t ®éng th«ng th-¬ng gi÷a Trung Quèc víi c¸c n-íc ASEAN nªn nguån lîi thu ®-îc tõ HiÖp ®Þnh nµy cña ViÖt Nam lµ rÊt ®¸ng kÓ T¹i héi nghÞ th-îng ®Ønh ASEAN lÇn thø 5 t¹i Brun©y (6/11/2001) Trung Quèc vµ ASEAN ®· nhÊt trÝ thµnh lËp khu mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc. Tíi ngµy 4/11/2002, t¹i PhnomPenh, c¸c nhµ l·nh ®¹o ASEAN vµ Trung Quèc ®· chÝnh thøc th«ng qua HiÖp ®Þnh khung hîp t¸c kinh tÕ toµn diÖn gi÷a Trung Quèc vµ ASEAN, dù tÝnh ®Õn 2010 sÏ x©y dùng khu mËu dÞch tù do Trung Quèc-ASEAN (CAFTA) vµ x¸c nhËn 5 lÜnh vùc -u tiªn hîp t¸c, trong ®ã cã n«ng nghiÖp, th«ng tin, khai th¸c nguån tµi nguyªn nh©n lùc, ®Çu t- vµo nhau vµ khai th¸c nguån lîi tõ l-u vùc s«ng Mekong… Tíi 29/11/2004, t¹i héi nghÞ th-îng ®Ønh ASEAN-Trung Quèc ë Viªng Ch¨n (Lµo), c¸c Bé tr-ëng kinh tÕ ASEAN vµ Trung Quèc ®· kÝ kÕt HiÖp ®Þnh vÒ th-¬ng m¹i hµng hãa, nã t¹o ra b-íc tiÕn míi trong quan hÖ kinh tÕ ASEAN –Trung Quèc. b-íc ®Çu hiÖn thùc hãa HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c toµn diÖn ASEAN –Trung Quèc. HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc tõ 1/7/2005 1.4.2. Néi dung chÝnh cña HiÖp ®Þnh Khu mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc lµ mét khu mËu dÞch tù do víi thÞ tr-êng tiªu thô gÇn 2 tû d©n, chiÕm 40% nguån dù tr÷ ngo¹i tÖ toµn cÇu vµ tæng GDP lªn tíi trªn 2000 tû USD (chiÕm 10% GDP thÕ giíi). §©y còng lµ khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi, nã n»m trªn vßng cung ch©u ¸-Th¸i B×nh D-¬ng. ViÖc thµnh lËp khu mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc còng thóc 18 ®Èy sù thµnh lËp khu mËu dÞch t-¬ng tù gi÷a ASEAN vµ NhËt B¶n, Hµn Quèc.Vµ chóng ta cã thÓ hi väng trong t-¬ng lai vÒ sù hîp nhÊt thÞ tr-êng ch©u ¸, mét thÞ tr-êng mËu dÞch phi thuÕ quan hay tiÕn xa h¬n lµ nã cã thÓ ®i theo con ®-êng cña liªn minh Ch©u ©u. HiÖp ®Þnh gåm 3 phÇn (kh«ng kÓ phÇn më ®Çu). PhÇn I gåm 4 ®iÒu vÒ ACFTA bao gåm c¸c lÜnh vùc hîp t¸c trong th-¬ng m¹i hµng hãa, th-¬ng m¹i dÞch vô, ®Çu t- vµ ®iÓm mÊu chèt cña nã lµ ch-¬ng tr×nh thu ho¹ch sím (Early Havert Program): Trung Quèc sÏ tiÕn hµnh gi¶m thuÕ ngay tõ ®Çu n¨m 2004 nh÷ng mÆt hµng n«ng phÈm mµ ®a sè c¸c n-íc ASEAN quan t©m, vµ ®Æc biÖt chiÕu cè nh÷ng n-íc thµnh viªn míi (ViÖt Nam , Lµo, Myanmar, Campuchia) :Trung quèc dµnh nh÷ng -u ®·i cho c¶ nh÷ng n-íc ch-a gia nhËp WTO cho c¸c n-íc nµy ®-îc h-ëng quy chÕ tèi huÖ quèc, tr× ho·n thùc hiÖn nghÜa vô víi c¸c thµnh viªn míi trong khi hä vÉn ®-îc h-ëng quyÒn lîi Trung Quèc tiÕn hµnh c¾t gi¶m thuÕ ph©n chia theo lo¹i mÆt hµng. Lo¹i th«ng th-êng (normal track): Trung Quèc vµ c¸c n-íc thµnh viªn cò b¾t ®Çu gi¶m thuÕ tõ th¸ng 1/2005 vµ b·i bá hoµn toµn thuÕ quan vµo n¨m 2010. C¸c n-íc thµnh viªn míi th× môc tiªu bá hoµn toµn thuÕ quan vµo n¨m 2015 Lo¹i nh¹y c¶m ch-a ®-îc bµn b¹c Nh-ng theo ch-¬ng tr×nh thu ho¹ch sím Trung Quèc sÏ tiÕn hµnh c¾t gi¶m thuÕ ®èi víi c¸c thµnh viªn cò cña ASEAN b¾t ®Çu tõ 2004-2006 vµ tõ 2004-2008 víi ViÖt Nam( Lµo, Myanmar lµ hÕt 2009, Campuchia lµ hÕt 2010) C¨n cø vµo møc thuÕ 1/7/2003, c¸c mÆt hµng n«ng phÈm thuéc ch-¬ng tr×nh thu ho¹ch sím ®-îc chia lµm 3 lo¹i (tõ ch-¬ng I ®Õn ch-¬ng VIII cña biÓu thuÕ HS) Lo¹i I: cã møc thuÕ hiÖn hµnh trªn 15%vµ ®-îc gi¶m xuèng 10% vµo n¨m 2004, 5% vµo n¨m 2005 vµ 0% vµo n¨m 2006 Lo¹i II: Møc thuÕ hiÖn hµnh lµ d-íi 15% gi¶m cßn 5% vµo 2004 vµ b·I bá hoµn toµn vµo 2005 Lo¹i III: Møc thuÕ hiÖn hµnh lµ d-íi 5% ®-îc b·i bá hoµn toµn vµo n¨m 2004 §èi víi ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng thµnh viªn míi sÏ ®-îc h-ëng -u ®·i h¬n so víi c¸c n-íc thµnh viªn cò nh»m gi¶m t×nh tr¹ng ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu trong néi bé ASEAN 19 Lo¹i I: cã møc thuÕ quan trªn 30% sÏ ®-îc gi¶m xuèng cßn 20% n¨m 2004 vµ gi¶m dÇn ®Õn 0% vµo 2008 Lo¹i II: møc thuÕ hiÖn hµnh tõ 15%-30% gi¶m cßn 10% vµo n¨m 2004 vµ gi¶m dÇn ®Õn 0% vµo n¨m 2008 Lo¹i III: cã møc thuÕ suÊt hiÖn hµnh d-íi 15% ®-îc gi¶m xuèng cßn 5% vµo 2004 vµ 0% vµo 2008 Cô thÓ, Trung Quèc sÏ tiÕn hµnh c¾t gi¶m dÇn 206 dßng thuÕ nhËp khÈu tõ ViÖt Nam xuèng thuÕ suÊt 0% vµo n¨m 2006, b¾t ®Çu thùc hiÖn vµo 2004. VÒ phÝa ViÖt Nam còng sÏ c¾t gi¶m dÇn 88 dßng thuÕ nhËp khÈu tõ Trung Quèc xuèng cßn 0% vµo 2008 B¶ng 1: LÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan cña CAFTA N¨m 1/7/2003 Tû lÖ thuÕ quan Tû lÖ thuÕ quan tèi Danh môc thuÕ C¸c n-íc tham gia Toµn bé Trung Quèc vµ 10 huÖ quèc WTO n-íc ASEAN 1/10/2003 ThuÕ quan hµng rau Rau qu¶ cña Trung Trung Quèc, Th¸i qu¶ cña Trung Quèc Quèc vµ Th¸i Lan Lan vµ Th¸i Lan gi¶m xuèng 0% 2004 1/2005 ThuÕ quan hµng n«ng Hµng n«ng s¶n Trung Quèc vµ 10 s¶n b¾t ®Çu gi¶m n-íc ASEAN B¾t ®Çu gi¶m bít thuÕ Toµn bé Trung Quèc vµ 10 quan víi tÊt c¶ c¸c n-íc ASEAN n-íc thµnh viªn 2006 2010 ThuÕ quan hµng n«ng Hµng n«ng s¶n Trung Quèc vµ 10 s¶n lµ 0% n-íc ASEAN ThuÕ quan xuèng 0% 2015 ThuÕ quan xuèng 0% gi¶m Toµn bé trõ nh÷ng s¶n Trung Quèc vµ 10 phÈm nh¹y c¶m n-íc ASEAN gi¶m Toµn bé trõ nh÷ng s¶n ASEAN 4 phÈm nh¹y c¶m Nguån: Trang wed cña ban th- kÝ ASEAN, 2003 20