Tài liệu Xu thế chủ yếu của phát triển khoa học công nghệ, sự hình thành và vai trò của kinh tế tri thức trong hai thập niên dầu thế kỷ xxi

BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CHƯƠNG TRÌNH NHÀ NƯỚC KX08 ------------W X------------ BÁO CÁO TỔNG HỢP ĐỀ TÀI KX08-02 XU THẾ CHỦ YẾU CỦA SỰ PHÁT TRIỂN KHOA HỌC CÔNG NGHỆ, SỰ HÌNH THÀNH VÀ VAI TRÒ CỦA KINH TẾ TRI THỨC TRONG HAI THẬP NIÊN ĐẦU THẾ KỶ XXI Hà nội, 6-2005 Tãm t¾t néi dung nghiªn cøu ®∙ ®¹t ®−îc; gi¸ trÞ khoa häc vµ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu míi cña ®Ò tµi KX08-02 ------W X------ Dùa trªn ph−¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜ M¸c-Lª nin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh, ®Ò tµi ®· ph©n tÝch vµ lµm râ xu thÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc c«ng nghÖ trong hai thËp niªn ®Çu thÕ kû 21. - KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy r»ng, tuy vÒ mÆt khoa häc c¬ b¶n Ýt cã kh¶ n¨ng x¶y ra ®ét biÕn nh−ng vÒ mÆt c«ng nghÖ ch¾c ch¾n cã nhiÒu ®ét ph¸ lín tËp trung vµo c¸c c«ng nghÖ cao c¬ b¶n nh− c«ng nghÖ th«ng tin truyÒn th«ng (ICT), c«ng nghÖ sinh häc vµ c«ng nghÖ vËt liÖu tiªn tiÕn (trong ®ã cã c«ng nghÖ nan«)v…v… - §Ò tµi ®· ph©n tÝch, chøng minh vai trß dÉn ®Çu vµ ¶nh h−ëng to lín cña c«ng nghÖ ICT trong hÇu hÕt c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kü thuËt kh¸c, ®Æc biÖt ¶nh h−ëng m¹nh mÏ ®Õn c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao kh¸c. - VËn dông c«ng nghÖ cao c¬ b¶n, ®æi míi c¸c ngµnh c«ng nghÖ cò, chóng ta cã c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao chuyªn ngµnh. VÝ dô dïng c«ng nghÖ lade vµ c«ng nghÖ th«ng tin (thuéc c«ng nghÖ cao c¬ b¶n) vµo c«ng nghÖ hµn cæ ®iÓn sÏ t¹o ra c«ng nghÖ cao míi cña chuyªn ngµnh hµn hiÖn ®¹i. - C¸c ngµnh c«ng nghÖ cao c¬ b¶n vµ c«ng nghÖ cao chuyªn ngµnh ®· t¹o nªn hÖ thèng c«ng nghÖ cao (HTCNC) trong thêi ®¹i ngµy nay. - Sù xuÊt hiÖn lùc l−îng s¶n xuÊt míi dùa trªn nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ dùa trªn c¬ së cña hÖ thèng c«ng nghÖ cao (HTCNC) lµ sù kiÖn næi bËt nhÊt cña thÕ giíi ®−¬ng ®¹i. - §Ò tµi ®· ph©n tÝch vµ nªu lªn nh÷ng ®Æc ®iÓm cña lùc l−îng s¶n xuÊt míi (LLSXM) lµ lÊy khoa häc lµm lùc l−îng s¶n xuÊt trùc tiÕp, lÊy tri thøc lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh cña LLSXM, lÊy vèn ng−êi lµ vèn quan träng cña LLSXM. LLSXM cßn cã ®Æc tÝnh nh− toµn cÇu ho¸ cao vµ tÝnh bÒn v÷ng, th©n thiÖn víi m«i tr−êng. Nh÷ng ®Æc tÝnh trªn ®©y cña lùc l−îng s¶n xuÊt míi mµ ®Ò tµi ph¸t hiÖn kh¸c h¼n víi lùc l−îng s¶n xuÊt cò cña nÒn c«ng nghiÖp TBCN g©y ph¸ huû m«i tr−êng, lµm c¹n kiÖt tµi nguyªn…. - LLSXM lµ yÕu tè c¬ b¶n t¹o nªn nÒn kinh tÕ míi gäi lµ kinh tÕ tri thøc(KTTT). §Ò tµi ®i ®Õn kÕt luËn phï hîp víi nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu kh¸c trªn thÕ giíi r»ng nÒn KTTT sÏ cã vai trß chñ yÕu (dominant) trªn thÕ giíi vµo kho¶ng gi÷a thÕ kû nµy vµ thÕ kû 21 sÏ lµ thÕ kû chuyÓn hoµn toµn tõ nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp TBCN sang nÒn KTTT toµn cÇu ho¸. - §Ò tµi còng ®· b−íc ®Çu ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a KTTT víi chñ nghÜa t− b¶n hiÖn ®¹i vµ chñ nghÜa x· héi khoa häc. Qua ®©y cã thÓ thÊy LLSXM ®èi víi x· héi võa t¹o ra nhiÒu c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn, ®ång thêi còng g©y ra c¸c th¸ch thøc ®ßi hái x· héi ph¶i biÕn ®æi cho phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc l−îng s¶n xuÊt. - Trong ®iÒu kiÖn KTTT, t− liÖu s¶n xuÊt lµ trÝ thøc khã cã thÓ t− h÷u ho¸ nh− c¸c t− liÖu s¶n xuÊt th«ng th−êng kh¸c. Do ®ã sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt TBCN hiÖn ®¹i víi tr×nh ®é cña LLSXM lµ khã cã thÓ trë thµnh hiÖn thùc. - KTTT víi tÝnh chÊt ®Æc thï cña tri thøc lµ bé phËn chñ yÕu cña LLSXM ch¾c ch¾n sÏ ®ßi hái quan hÖ s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt x· héi ho¸ ngµy cµng cao sÏ dÉn ®Õn chñ nghÜa x· héi. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc nh− tr×nh bµy ë trªn ®−îc ®óc kÕt ra tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña 52 chuyªn ®Ò, 5 cuéc héi th¶o khoa häc, 4 ®ît kh¶o s¸t thùc tÕ vµ mét sè bµi b¸o vµ b¸o c¸o ®¨ng t¶i trªn c¸c b¸o vµ c¸c cuéc héi th¶o cña c¸c ®Ò tµi kh¸c (do nh÷ng ng−êi tham gia ®Ò tµi nµy thùc hiÖn). KÕt qu¶ cña ®Ò tµi ®· vµ sÏ ®−îc in thµnh mét sè cuèn s¸ch liªn quan tíi xu thÕ ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ, sù h×nh thµnh kinh tÕ tri thøc vµ mèi quan hÖ cña nã víi CNXH. §Ò tµi còng ®Ò xuÊt mét b¶n kiÕn nghÞ gãp phÇn lµm tµi liÖu tham kh¶o khi x©y dùng c¸c v¨n kiÖn cña §¶ng vµ Nhµ n−íc.